Kerkinformatie nr. 149, juni 2007 - Kerk in Actie

Kerkinformatie PREDIKANTEN
Juni 2007
Jan Oortgiesen
Preekstoelendans: ruiling van
standplaats
De laatste tijd zijn er verschillende ‘ruilingen’ tot stand gekomen in predikantenland. Dat deed zich
onder andere voor in protestantse gemeenten in Arnhem, Amersfoort en ’s Gravenhage. Hoewel
beroepingswerk altijd ‘maatwerk’ is, luistert het bij ruiling binnen één gemeente helemaal nauw. Het
is dan ook verstandig om als kerkenraad een vertrouwenscommissie te benoemen om het proces
van ruilingen te begeleiden.
Op zoek naar ervaringen met predikantenruil
sprak ik met vertegenwoordigers van verschillende
gemeenten waar recent een dergelijk
proces van plaatsgevonden. Het startende
Mobiliteitsbureau voor predikanten en kerkelijk
werkers hoopt dat de praktijkverhalen aanstekelijk
zullen werken en de mobiliteit van
deze doelgroep(en) zullen bevorderen.
Ruilen als kerkordelijke mogelijkheid
De kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland
geeft aan dat predikanten voor gewone
werkzaamheden beroepbaar zijn wanneer
zij ten minste vier jaar de (wijk)gemeente
waaraan zij verbonden zijn hebben gediend
(ord. 3-4-2). Die regel is zo gesteld omdat de
Kerk de mobiliteit onder predikanten gaande
wil houden en wil bevorderen.
In de vroegere kerkorde van de Nederlandse
Hervormde Kerk werd ruiling expliciet als
mogelijkheid genoemd (ord. 3-9: ‘Ruiling
van standplaats kan geschieden, indien ter
zake overeenstemming verkregen is tussen
de daarbij betrokken kerkenraden en predikanten,
waarbij in een centrale gemeente
naast de medewerking van de betrokken
wijkkerkenraad die van de centrale kerkenraad
van node is’. In die kerkorde was bovendien
een artikel toegevoegd over de periodieke
gelegenheid tot verwisseling van
standplaats eens in de vijf jaar. De bedoeling
van die regels was om, in een tijd waarin
er weinig vacatures zijn en er dus weinig
mutaties plaatsvinden, een mogelijkheid te
scheppen voor predikanten en gemeenten
om een nieuwe start te maken. Overigens
werd van die regeling volgens deskundigen
zeer zelden gebruik gemaakt. Dat zal ongetwijfeld
de reden zijn dat het in de kerkorde
van de Protestantse Kerk in Nederland niet
opnieuw is opgenomen.
Vacaturestop
Er is gelukkig lang niet altijd een kerkordeartikel
nodig om creatieve oplossingen te
vinden binnen de gegegeven mogelijkheden.
Dat blijkt uit de verhalen van betrokken
predikanten, waarover ik ter stimulering van
andere gemeenten graag iets doorgeef.
In Arnhem sprak ik met Elfriede ter Schegget
(voorzitter Algemene Kerkenraad), Joop Vos
(scriba Algemene Kerkenraad), Cees van
Bruggen (voorzitter kerkenraad Salvatorkerk/
Regenboog), ds. Elsje Pot (predikant Opstandingskerk
en lid AK), ds. Yolanda Voorhaar
(predikant Opstandingskerk en tijdelijk nog
gedeeltelijk Regenboog) en ds. Pierre Eijgenraam
(predikant Salvatorkerk/Regenboog). In
Amersfoort sprak ik met ds. Annette Sprotte
en in ’s Gravenhage met ds. Marcel Kemp.
In genoemde gemeenten lag de aanleiding
om over ruiling te gaan denken in het ontbreken
van financiële middelen om bij predikantsvacatures
predikanten van buiten te
mogen aantrekken. ‘Omdat we het streefgetal
voor de formatie volgens het Regionaal
College voor de Behandeling van Beheerszaken
nog niet bereikt hadden hebben we het
project “vissen in de Haagse vijver” genoemd;
nu we echter weer onder het streefgetal
zitten mogen we weer buiten deze vijver
gaan vissen’, aldus Marcel Kemp. Ook in
Arnhem was er een vacaturestop vanwege
de tekorten en werd het onderwerp acuut
door het overlijden van een dienstdoende
predikant. In Amersfoort-Noord/Hoogland
moest men eveneens reorganiseren vanwege
een fase van inkrimping in de formatie.
‘Het is van wezenlijk belang om van tevoren
goed na te denken en het beleid in te zetten
voordat het acuut is, anders wordt het belangenbehartiging.
Zorgvuldigheid staat daarbij
voorop’, aldus ds. Elfriede ter Schegget uit
Arnhem. Scriba Joop Vos valt haar bij: ‘Besluiten
van de algemene kerkenraad dienen
helder geformuleerd te worden en gecommuniceerd
met alle belanghebbenden’.
Leerproces
In alle drie de gemeenten was het ruilproces
een spannend en indringend leerproces.
Sommige moderamina van kerkenraden en/
of wijkkerkenraden bedachten vooraf verschillende
scenario’s op grond van het strategische
belang van de gemeente. Dat zette
evenwel de betreffende predikanten waar
men informeel mee sprak ook onder druk. Het
blijkt erg belangrijk dat de betrokkenen het
vertrouwen van de gemeente genieten. Elfriede
ter Schegget: ‘Je praat over mensen die
iedereen kent en dat betekent dat geheimhouding
essentieel is en het in zo klein mogelijke
kring moet worden gehouden. En verder
moet je moet vooral niet denken dat de oplossing
die je zelf bedacht hebt de beste is.’
Gaandeweg het proces bleek in Arnhem de
sleutel bij het predikantenteam te liggen. Het
moderamen van de algemene kerkenraad
ging in gesprek met het team van predikanten.
Vervolgens is men onder alle predikanten
van Arnhem gaan werven en dat is volgens
de predikanten daar ook de beste
eerste stap. ‘Eerste voorwaarde is een goed
predikantenteam en niet tornen aan de
macht van de wijkgemeente die zelfstandig
mag beroepen’, aldus kerkenraadsvoorzitter
Cees van Bruggen. Er is een gedeelde regie
nodig, die werkt als een protocol: wie gaat
wat doen en in welke volgorde? Ds. Pierre
Eijgenraam: ‘Er is open communicatie en
vertrouwen nodig en de wil om er uit te komen
bij alle betrokkenen; er dient gewaakt te
worden voor het algemene en eigen belang
bij elke partij‘. In het predikantenteam werd
vervolgens de ‘oplossing’ als het ware geboren
in het onderlinge beraad en in verdere
gesprekken met de voorzitter van de algemene
en de wijkkerkenraden. In een aangepaste
beroepingsprocedure heeft men vervolgens
de gemeente gehoord en via een
brief alle gemeenteleden in beide wijkgemeenten
gelijktijdig geïnformeerd. Inmiddels
is in Arnhem de ruiling tot volle tevredenheid
van iedereen tot stand gebracht en
zijn ds. Eijgenraam en ds. Voorhaar gewisseld
van werkplek. Iets vergelijkbaars gebeurde
in ’s Gravenhage, waar in korte tijd
zes predikanten wisselden van werkplek. In
Amersfoort Noord-Hoogland wisselden een
predikant en een kerkelijk werker van plek.
Ook in laatstgenoemde gemeente wordt het
belang van een zorgvuldige communicatie
en procedure onderstreept: ‘een dergelijke
switch vraagt om ongelooflijke zorgvuldigheid
naar alle verschillende geledingen en
personen’, aldus ds. Annette Sprotte, die
samen met een kerkelijk werker Thea Deinum
in februari 2007 de ene wijk verruilde
voor een andere.
14