De waarde van cultuur - rapport

112
VLAANDEREN ZONDER ‘GEMEEN-SCHAP’?
vooral inzetten op het beheersen van socialisatie en kwalificatie. Het eerst model doet
dat via (over)regulering en bureaucratische processen, de tweede via kwantificering en
het opvoeren van beheersingsprocessen zoals audits, accreditaties en persoonlijke evaluaties.
De mogelijkheden tot subjectivering worden door beide systemen aan banden
gelegd.
Hier kan verwezen worden naar een onderscheid dat de rechtsfilosoof Lawrence
Lessig tussen een Read/Write (R/W) en een Read Only (RO) cultuur maakt (Lessig,
2008). Een Read Only cultuur heeft een horizontale verdeling tussen producenten en
consumenten: oftewel er is een duidelijk onderscheid tussen de makers van culturele
goederen en het publiek dat ze consumeert. Een Read/Write cultuur, daarentegen, gaat
uit van de ‘gemeenheid’ van een cultuur die niet alleen voor iedereen toegankelijk is,
maar waar ook iedereen actief aan bijdraagt (denk nogmaals aan Wikipedia). Zoals Lessig
samenvat: ‘One emphasizes learning. The other emphasizes learning by speaking.
One preserves its integrity. The other teaches integrity. One emphasizes hierarchy. The
other hides the hierarchy. No one would argue we need less of the first, RO culture. But
anyone who has really seen it believes we need much more of the second’ (Lessig 2008:
87-88). Zoals uit dit citaat blijkt, benadrukt Lessig het belang van beide, maar beweert
hij tegelijkertijd dat er in de hedendaagse, op consumptie en commodificatie gerichte
cultuur de nadruk op de eerste ligt. Doordat we cultuur in toenemende mate als een
koopwaar zijn gaan beschouwen, een koopwaar die bovendien aan steeds striktere auteursrechten
onderhevig is, komt haar gemeenschappelijkheid in het geding. Dat terwijl
het gemeen van cultuur volgens Lessig een belangrijk element van een democratische
samenleving vormt. Hij benadrukt dan ook dat de term ‘free’ uit de titel van zijn boek
‘Free Culture’ (2004) niet gelezen moet worden als in ‘free beer’ – oftewel dat alle cultuur
gratis beschikbaar moet zijn – maar als in ‘free speech’, oftewel een ondersteunen, faciliteren
en beschermen van eenieder die er gebruik van wil maken.
Zowel Lessig als Hardt en Negri menen dat de roofbouw die gepleegd wordt op
het gemeenschappelijke culturele bezit op termijn niet alleen desastreus uitpakt voor de
cultuur, maar daarmee ook voor de (creatieve) economie, die zichzelf immers steeds
meer afhankelijk heeft gemaakt van de creatieve kracht die uitgaat van cultuur. Een duur-