Zwangerschap & Bevalling in het UMC Utrecht

0: Leeswijzer
1: Zorgeenheid verloskunde; wat is het en wie zijn wij?
2: Polikliniek Verloskunde
Organisatie, aandachtspuntenlijsten, checklist
3: Onderzoeken
routine onderzoeken, onderzoeken op indicatie
4: Gezondheidsadviezen tijdens zwangerschap
5: Wanneer contact opnemen met het ziekenhuis
6: (voorbereiding op) de bevalling
7: De patiënt centraal
8: Praktische informatie
bezoektijden, telefoonnummers, adressen, literatuur
e.d.
9: aanvullende katernen
1

Leeswijzer
Geachte mevrouw,
In de periode rond de zwangerschap en bevalling ontvangt u veel informatie
van verschillende zorgverleners. Daarom is dit dossier ‘Zwangerschap &
Bevalling in het UMC Utrecht’ ontwikkeld. Het geeft informatie over wat u
tijdens uw zwangerschap kunt verwachten, hier in het ziekenhuis, maar ook
daarbuiten.
Dit zorgdossier is een losbladig systeem, verdeeld in zogenaamde katernen.
Katern één tot en met negen bevat standaard informatie, hierin leest u
informatie die voor iedere zwangere belangrijk is. Daarnaast zal uw
zorgverlener u informatie aanbieden die specifiek voor uw situatie van belang
is.
Zwangerschap is een bijzondere periode in uw leven. Wij vinden u
betrokkenheid bij uw begeleiding en behandeling belangrijk. Hiermee bedoelen
wij dat u zoveel mogelijk meedenkt over beslissingen over uw zorg en
behandeling.
De ‘aandachtspuntenlijsten’ in dit dossier kunnen u daarbij helpen. U kunt op
deze lijsten lezen welke onderwerpen met u besproken zullen worden tijdens
de verschillende bezoeken aan de polikliniek of verpleegafdeling.
Door middel van deze aandachtspuntenlijsten kunt u zich op de gesprekken
voorbereiden; u vindt ze aan het einde van katern 2 en 3. Belangrijke informatie
die u wilt onthouden, kunt u noteren.
Zijn er zaken niet duidelijk zijn of niet voldoende aan de orde zijn geweest, dan
kunt u altijd om meer informatie vragen bij het eerstvolgende gesprek uw
zorgverlener.
Katern 2 bevat een checklist als geheugensteuntje waarop in één keer te zien
is wat u wanneer kunt/moet regelen. Vul het schema zonodig aan met eigen
zaken die geregeld moeten worden.
Wij hopen u met dit dossier van goede informatie te voorzien. Hebt u vragen
over dit dossier dan kunt u contact opnemen met de verpleegkundigen van de
polikliniek op nummer 088 – 7554434.
NB: Omwille van de leesbaarheid is in de tekst steeds gekozen voor de
mannelijke
vorm, zowel wanneer het om uw kind als de verschillende zorgverleners
gaat. Waar ‘hij’ staat, kan uiteraard ook ‘zij’ worden gelezen.
3

1
Zorgeenheid Verloskunde
wat is het en wie zijn wij?
‣ zorgeenheid Verloskunde
‣ zorgeenheid Verloskunde als onderdeel van
een academisch ziekenhuis
‣ zorgverleners
5

Zorgeenheid verloskunde
Op onze afdeling richten wij ons op de zorg aan de zwangere en moeder &
kind. U kunt bij ons terecht wanneer u:
• Gezond bent en gaat bevallen onder begeleiding van een
verloskundige, u komt dan in zorg bij het Universitair Verloskundig
Centrum Utrecht, het UVC.
• Verwezen bent naar een gynaecoloog en in het ziekenhuis gaat
bevallen.
• Specialistische verloskundige zorg nodig heeft.
Zorgeenheid Verloskunde is een onderdeel van het Universitair Medisch
Centrum Utrecht en werkt nauw samen met afdeling Neonatologie. Samen
vormen deze zorgeenheden het Perinatologisch Centrum (PNC).Het PNC is
gespecialiseerd in de zorg, de diagnostiek en de behandeling van de
verloskundige patiënt en de gezonde- en zieke pasgeborene.
Zorgeenheid Verloskunde bestaat uit:
Polikliniek Verloskunde (bouwdeel E0)
De polikliniek Verloskunde richt zich op de zorg van de moeder en het
ongeboren
kind. De spreekuren worden verzorgd door gynaecologen, artsassistenten,
verpleegkundigen en verloskundigen. Aan deze polikliniek zijn tevens de
medewerkers van de echokamers en de prenatale diagnostiek verbonden.
UVC Spreekuurlocaties in de stad Utrecht
Het UVC heeft verschillende spreekuurlocaties in Utrecht en omliggende
gemeenten.
Deze praktijk biedt u de mogelijkheid om tijdens uw zwangerschap
gecontroleerd te worden door een verloskundige dicht bij u in de buurt. Er
wordt op negen locaties spreekuur gehouden:
• WKZ
• gezondheidscentrum Lunetten
• gezondheidscentrum Lombok
• gezondheidscentrum Oog en Al
• gezondheidscentrum Utrecht Noord
• In gezondheidscentrum Bilthoven
• Stichtse apotheek De Bilt
• Gezondheidscentrum Kanaleneiland
• Julius gezondheidscentrum Veldhuizen (Leidsche Rijn)
Verpleegafdeling Kraam/Zwangeren (bouwdeel J2)
Op deze unit liggen doorgaans vrouwen die zwangerschapscomplicaties
hebben en kraamvrouwen met een medische indicatie. Er zijn 18 bedden
waarvan vier High Care bedden. Er is een multidisciplinair team van
gynaecologen, medisch verloskundigen 1 , arts-assistenten en verpleegkundigen
werkzaam dat zich richt op de gehele zorg rond de bevalling.
1 Een medisch verloskundige heeft na haar opleiding tot verloskundige een aanvullende opleiding
gevolgd en heeft de bevoegdheid om patiënten met een medische indicatie te begeleiden.
7

Verloscentrum (bouwdeel E2)
Het verloscentrum bestaat uit 4 verloskamers (met mogelijke uitbreiding van 2
verloskamers) en een rustkamer. Op de verloskamers is een multidisciplinair
team van gynaecologen, verloskundigen, arts-assistenten en verpleegkundigen
werkzaam dat zich richt op de gehele zorg rond de bevalling. Op het
verloscentrum bevallen vrouwen die een medische indicatie hebben, dat wil
zeggen vrouwen die moeten bevallen onder begeleiding van een arts of
medisch verloskundige.
Kraamafdeling van het Universitair Verloskundig Centrum (bouwdeel E3)
Dit is een centrum voor eerstelijnszorg. Op deze unit liggen doorgaans de
vrouwen die bevallen zijn en laag complexe zorg nodig hebben en er vinden
eerstelijns (fysiologische) bevallingen plaats. Op deze afdeling worden de
kraamvrouwen door kraamverzorgenden verzorgd.
Thuiszorg
Zwangeren met complicaties tijdens de zwangerschap kunnen soms thuis
worden opgenomen. Dat betekent dat u thuis de zorg ontvangt die u anders in
het ziekenhuis op de afdeling zou krijgen. Er zijn 4 verloskundigen werkzaam in
de thuiszorg. Dagelijks komt er een verloskundige bij u thuis. Zij verricht
onderzoek en kan uw vragen beantwoorden. Samen met de gynaecoloog
bepaald zij de behandeling.
U kunt in de thuiszorg worden opgenomen wanneer u niet verder dan 40 km
van het UMC Utrecht woont.
Kraambed Nazorg
Nadat u bent ontslagen uit het ziekenhuis wordt uw verloskundige zorg
overgenomen door de kraambed nazorg. Dit zijn verpleegkundigen die u thuis
in het kraambed controleren. Zij kunnen uw vragen over uw baby en uzelf
beantwoorden en geven bepalen het beleid samen met de kraamverzorgende
bij u thuis.
8

Zorgeenheid Verloskunde als onderdeel van een
Universitair Centrum
Het UMC Utrecht is een academisch ziekenhuis. Dit betekent dat ons
ziekenhuis een aantal extra taken heeft. In de eerste plaats is dit de zorg voor
de patiënt.
Daarnaast hebben wij een opleidingstaak: medisch studenten worden opgeleid
tot arts, artsen worden opgeleid tot medisch specialist, leerling
verpleegkundigen worden opgeleid tot verpleegkundige.
Om deze reden ziet u, naast uw verloskundige, gynaecoloog (in opleiding) of
verpleegkundige ook zorgverleners in opleiding.
Wilt u meewerken aan het SUMMA-spreekuur?"
Het zogenaamde SUMMA-spreekuur is bedoeld om SUMMA-studenten over de
praktijk van de verloskunde te leren. SUMMA-studenten volgen een verkorte
opleiding tot basisarts én onderzoeker. Als u meewerkt aan het SUMMA-spreekuur
ziet u een groepje van drie studenten, samen met een verloskundige. Ze oefenen
met vragen stellen over uw zwangerschap en gezondheid. Ook leren zij uitwendig
onderzoek doen en luisteren zij naar het hartje van uw baby.
Als dank voor uw medewerking, maakt de begeleidende verloskundige, als u dat
wilt, wat fotootjes van uw baby met het echo-apparaat.
Als u naar het SUMMA-spreekuur komt, is dit extra; het kan soms uw reguliere
controle vervangen, als uw eigen zorgverlener dit verantwoord vindt. U kunt zich
aanmelden via de polikliniekassistent tijdens u bezoek aan de polikliniek.
Het SUMMA-spreekuur is
• op maandagmiddagen
• in het Wilhelmina Kinderziekenhuis
• ongeveer 45 minuten
In het UMC Utrecht wordt ook wetenschappelijk onderzoek verricht. Het doel
is het vergroten van medische kennis. Hierdoor kan de behandeling van
patiënten worden verbeterd. Mocht u in aanmerking komen voor een medisch
wetenschappelijk onderzoek, dan zal de arts, verloskundige of verpleegkundige
u hierover vooraf informatie geven. Vervolgens kunt u zelf beslissen of u
aan het onderzoek wilt deelnemen.
Op onze afdeling wordt onderzoek gedaan naar:
• Gestoorde ontwikkeling van foetale en neonatale zenuwstelsel
• Pre-eclampsie/ type 1 diabetes en zwangerschap
• Prenatale diagnostiek
Vanwege het academisch karakter van dit ziekenhuis is veel gespecialiseerde
kennis aanwezig en zijn er bijzondere voorzieningen. Zo is er bijvoorbeeld
een spreekuur voor prenatale diagnostiek, een gespecialiseerde
echoscopie-afdeling en een intensive care voor pasgeborenen.
9

Zorgverleners
Gynaecologen
Binnen de zorgeenheid Verloskunde werken gynaecologen die zich
gespecialiseerd hebben in de zorg en behandeling rond de zwangerschap en
bevalling. Zij zijn werkzaam op de polikliniek, de verpleegafdeling
Kraam/Zwangeren en op het Verloscentrum. De chef de clinique is
verantwoordelijk voor de medische en organisatorische gang van zaken op de
polikliniek en op de afdeling. De eindverantwoordelijkheid voor de opleiding en
voor de behandeling van de patiënten berust bij het hoofd van de zorgeenheid,
de hoogleraar Verloskunde. Er is een gynaecoloog aanwezig om supervisie te
geven aan arts-assistenten.
Wanneer er reden is om u op te nemen in de thuiszorg of in het ziekenhuis,
dan vindt uitwisseling van informatie plaats tussen de polikliniek en de
thuiszorg of de verpleegafdeling. Uw gegevens worden doorgegeven aan de
verpleegafdeling of de thuiszorg, zodat altijd nauwe samenwerking plaatsvindt
tussen de polikliniek en de andere afdelingen.
Verloskundigen
Het team van verloskundigen is werkzaam op de polikliniek, de
verpleegafdeling Kraam/Zwangeren, het verloscentrum, de buitenpraktijk en in
de thuiszorg. Het team wordt aangestuurd door de hoofdverloskundige.
Het team kan bestaan uit zowel mannelijke als vrouwelijke verloskundigen.
Het is organisatorisch niet mogelijk om uw persoonlijke voorkeur aan te geven
voor begeleiding door een mannelijke of vrouwelijke zorgverlener.
Naast het controleren van zwangeren, het begeleiden van bevallingen en
kraambedden en uitvoering van de nazorg, verzorgen zij een deel van het
onderwijs aan co-assistenten, zowel theoretisch als praktisch.
Tevens controleren zij zwangeren met complicaties die thuis zijn opgenomen,
en verrichten of participeren in onderzoek.
Echoscopisten
Echoscopisten zijn medewerkers op de polikliniek Verloskunde die het
merendeel van de echo’s maken. Zij werken nauw samen met de artsen en
verloskundigen.
Indien nodig maken zij ook echo’s op de unit Zwangeren en het Verloscentrum.
De uitslag wordt altijd doorgegeven aan uw behandelend arts of verloskundige;
deze zal de bevindingen met u bespreken.
Verpleegkundigen
De verpleegkundigen op de zorgeenheid Verloskunde zijn verdeeld over de
polikliniek Verloskunde, de verpleegafdeling Kraam/Zwangeren en het
Verloscentrum. Elke unit bestaat uit een team van seniorverpleegkundigen,
Obstetrische High Care verpleegkundigen, Obstetrie verpleegkundigen en
verpleegkundigen in opleiding.
Er wordt naar gestreefd u zoveel mogelijk door dezelfde verpleegkundige(n) te
laten verzorgen.
Op de polikliniek werken naast verpleegkundigen ook (senior)
polikliniekassistenten. De polikliniekassistent ondersteunt uw zorgverlener
tijdens het spreekuur. U kunt bij hen terecht met vragen over de polikliniek,
voor het meten van uw bloeddruk etc.
Op de polikliniek is 1 maal per week een diabetesverpleegkundige en een
HIVverpleegkundige aanwezig.
10

Artsen, verloskundigen en verpleegkundigen in opleiding
Een behandeling in een academisch ziekenhuis betekent dat u ook te maken
krijgt met artsen, verloskundigen en verpleegkundigen die in opleiding zijn.
Co-assistenten zijn studenten geneeskunde die in het ziekenhuis
praktijkervaring opdoen. Bij de diverse contacten in het ziekenhuis is vaak een
co- assistent aanwezig. Arts-assistenten zijn afgestudeerde artsen die bij ons
worden opgeleid tot gynaecoloog. Iedere assistent werkt een aantal maanden
op de polikliniek of afdeling en wordt daarna opgevolgd door een andere
assistent. Hierdoor kunt u, indien u gedurende langere tijd de polikliniek
bezoekt, geregeld een nieuw gezicht zien.
Ook lopen er student-verloskundigen stage, met name op de polikliniek. Zij
worden begeleid door een verloskundige of gynaecoloog.
Naast gediplomeerde verpleegkundigen kunt u te maken krijgen met
leerlingverpleegkundigen of stagiaires. De zorgverleners in opleiding werken
altijd onder begeleiding van een afgestudeerd zorgverlener.
Administratief medewerkers
Zowel de afdeling als de polikliniek worden ondersteund door een secretariaat.
Op de polikliniek bevindt zich dit secretariaat op receptie 2. Bij de administratief
medewerkers van de polikliniek meldt u zich en ontvangt u uw status. Zij
verwijzen u vervolgens door naar de betreffende afdeling. Na het consult kunt u
bij hen weer een nieuwe afspraak maken.
Het klinieksecretariaat bevindt zich op de verpleegafdeling Kraam/Zwangeren.
Deze administratief medewerkers zijn verantwoordelijk voor de administratieve
organisatie van de verpleegafdeling Kraam/Zwangeren en het Verloscentrum.
Het secretariaat van het UVC bevindt zich op de kraamafdeling van het UVC,
medewerkers van dit secretariaat beantwoorden de telefoon wanneer u belt
met het UVC en ondersteunen de verloskundigen tijdens de spreekuren op de
buitenlocaties.
Maatschappelijk werk
Voor hulp bij het verwerken van emoties en gebeurtenissen rondom
zwangerschap, bevalling en geboorte kunt u terecht bij één van de
medewerkers van het Medisch Maatschappelijk Werk. Zij kunnen tevens
ingaan op praktische vragen met betrekking tot thuiszorg, financiële zaken e.d.
U kunt zelf met de maatschappelijk werker contact opnemen. Het
telefoonnummer is op de polikliniek en afdeling bekend. Ook kan uw
behandelend arts of verloskundige een afspraak voor u maken.
Geestelijke verzorging
Een opname kan veel emoties en vragen oproepen. Hoe kan ik mijn emoties
verwerken? Welke beslissing moet ik nemen? Waar vind ik kracht om verder
te gaan? Of u wilt gewoon eens uw hart luchten. Een vertrouwelijk gesprek
kan dan tot steun zijn. Daarvoor kunt u een beroep doen op de geestelijk
verzorgers van het UMC Utrecht (bijvoorbeeld een r.k. pastor, een
humanistisch raadsvrouw, een predikant of een imam). De verpleging op de
polikliniek en de afdeling kan u daarover informeren. Vraag desgewenst naar
de folder “Geestelijke verzorging”.
11

2
Polikliniek Verloskunde
‣ standaard controleschema
‣ aanmelden
‣ wachttijden
‣ controlebezoeken
‣ verpleegkundig spreekuur
‣ tolken
‣ voorlichting
‣ hoe zijn de polikliniek & buitenlocaties te
bereiken?
‣ checklist regelen rondom zwangerschap
‣ voortgang zwangerschap (om zelf bij te houden)
‣ aandachtspuntenlijst voor controlebezoeken
‣ aandachtspuntenlijst voor medicijngebruik
13

Polikliniek Verloskunde
Standaard controleschema
U wordt ongeveer negen keer op tijdens uw zwangerschap door uw
zorgverlener gecontroleerd worden. Vanzelfsprekend zullen meerdere
controles plaatsvinden als dit nodig is.
In het WKZ zal bij de eerste controle, bij 22 weken en rond 33 weken zal de
verpleegkundige voorlichting geven en een toelichting op de gang van zaken.
Bent u onder controle van het UVC op één van onze buitenlocaties dan zal uw
verloskundige dit doen.
Daarnaast zal de polikliniekassistent bij iedere controle de bloeddruk meten.
Het standaard controleschema ziet er in het kort als volgt uit:
10 weken termijn echo*, consult, verpleegkundige intake, bloeddruk,
gewicht, bloedcontrole
16 weken bloeddruk, consult
20 weken eventueel een 20 weken echo (prenatale screening)
22 weken bloeddruk, consult en bezoek verpleegkundig spreekuur
26 weken bloeddruk, bloedcontrole, consult
30 weken bloeddruk, consult
33 weken bloeddruk, bloedcontrole, consult
36 weken bloeddruk, consult en bezoek verpleegkundig spreekuur
38 weken bloeddruk, consult
40 weken bloeddruk, consult
* Overige echo’s worden op verzoek van de zorgverlener afgesproken
Uw partner, andere kinderen, uw moeder of schoonmoeder zijn bij de controles van
harte welkom. Voor bepaalde echo-onderzoeken is het niet handig als u veel
mensen meeneemt. En kinderen vinden het kijken naar de echo maar heel even
leuk. Voor echoscopisch onderzoek naar aangeboren afwijkingen adviseren
wij daarom om kinderen niet mee te nemen.
Tijdens de spreekuren van de verloskundigen op de buitenlocaties, zijn geen
mogelijkheden voor speciale onderzoeken zoals echoscopie. Indien nodig, wordt
hiervoor een afspraak gemaakt in het UMC Utrecht, locatie WKZ.
Aanmelden
U meldt zich bij receptie 2 van de polikliniek Verloskunde. Hier controleren wij
uw inschrijvingsgegevens en krijgt u uw poliklinische dossier mee. De
administratief medewerker wijst u vervolgens de weg.
Wij adviseren u om tien minuten voor uw afspraak aanwezig te zijn en uw
afsprakenkaart en identiteitsbewijs mee te nemen naar iedere afspraak op de
polikliniek.
De wachttijden
Wachttijden zijn niet altijd te voorkomen. Soms zijn er spoedgevallen of lopen
de spreekuren uit door andere onvoorziene gebeurtenissen. De
polikliniekassistente zal u hierover informeren. U kunt meehelpen de
wachttijden kort te houden door op tijd aanwezig te zijn. Soms ontstaat
verwarring doordat patiënten later arriveren en toch eerder worden geholpen.
Dit kan omdat patiënten op volgorde van afspraaktijd worden geholpen en niet
op volgorde van binnenkomst. Het kan ook zijn dat een patiënt een afspraak
15

heeft bij één van de andere hulpverleners op de polikliniek of eerst op de
echoafdeling is geweest.
Controlebezoeken
Controlebezoeken zijn nodig om te controleren of het goed gaat met u en uw
ongeboren kind. Naarmate de zwangerschap vordert, wordt u vaker
gecontroleerd. De polikliniekassistente zal bij iedere controle uw bloeddruk
meten. Daarna controleert uw vaste (assistent -)gynaecoloog of verloskundige
u (hierbij kan een co-assistent aanwezig zijn). Deze doet een uitwendig
zwangerschapsonderzoek. Dat wil zeggen dat beoordeeld wordt hoe groot de
baarmoeder is. Er wordt, zodra dat kan, naar de hartslag van de baby
geluisterd. Als de zwangerschap verder gevorderd is, wordt ook gevoeld hoe
het kind ligt.
Bij iedere controle wordt u uiteraard de gelegenheid geboden om met de
verloskundige of de arts over uw zwangerschap te praten. U kunt dan vragen
stellen en eventuele problemen en wensen kenbaar maken. Voor een controle
afspraak rekenen wij tien minuten. Hebt u veel vragen of meerdere zaken te
bespreken? Dat kan altijd, geeft u dit wel even aan tijdens het maken van de
afspraak, de medewerker zal dan extra tijd inplannen.
Het is handig om voor uzelf van tevoren op te schrijven wat u wilt vragen en
bespreken. Tijdens het spreekuur vergeet u gemakkelijk iets te vragen waar u
thuis in alle rust wel aan gedacht heeft.
Achter in dit katern is een aandachtspuntenlijst opgenomen die u kunt
gebruiken ter voorbereiding van de controlebezoeken.
Spreekuur verpleegkundige
Er is iedere dag een verpleegkundig spreekuur. Op dit spreekuur krijgt u onder
andere voorlichting over leefregels, voedingsadviezen en verloop van de
baring.
Tijdens u zwangerschap wordt u minstens twee keer gezien door de
verpleegkundige. U kunt met vragen altijd een extra afspraak maken via de
polikliniekadministratie of vragen of u direct terecht kan. Telefonisch kunt u ook
uw vragen stellen en labuitslagen opvragen.
U kunt bellen op nummer: 088-7554434
De verpleegkundige belt u dan dezelfde doch uiterlijk de volgende dag terug.
Tolken
Wanneer u de Nederlandse taal niet goed beheerst en u wilt gebruik maken
van een tolk (via tolkencentrum), dan kunt u dit aangeven bij de
verpleegkundige of de behandelend arts. In principe maken wij gebruik van de
tolkentelefoon.
16

Welke voorlichting krijgt u in uw zwangerschap?
Voorlichten en informeren is maatwerk!
Tijdens uw zwangerschap wordt u in de eerste plaats door uw verloskundige en
arts voorgelicht en geïnformeerd wanneer u komt voor een bezoek. Zij zullen
dit veelal mondeling doen. In specifieke situaties krijgt u een folder of
internetadres mee naar huis zodat u thuis in alle rust het een en ander nog
eens kunt nalezen.
Zorgdossier
Wanneer u voor de eerste keer onze polikliniek of buitenlocatie bezoekt
ontvangt u van de verpleegkundige of verloskundige een pakket met standaard
informatie over uw zwangerschap en de organisatie van onze afdeling. Deze
informatie is bedoeld om u een idee te geven wat in uw zwangerschap kunt
verwachten en wat u van ons mag en kan verwachten.
Natuurlijk zijn er ook tijdschriften over zwangerschap, borstvoeding en
dergelijke voor u beschikbaar. Ook deze krijgt u uitgedeeld tijdens uw eerste
bezoek.
Zwangere Zaterdag
Naarmate de zwangerschap vordert zijn er vast veel onderwerpen waar u meer
over wilt weten. Dan bent u van harte welkom op
onze informatiebeurs Zwangere Zaterdag. Op deze dag bieden wij u:
• Lezing bevallen in het UMC Utrecht
• Lezing Bevallen met een medische indicatie
• Workshop pijnbestrijding tijdens de bevalling
• Workshop omgaan met pijn tijdens de bevalling
• Lezing keizersnede
• Lezing Borstvoeding
• Workshop onze zorg voor uw kraambed
• Informatiemarkt
• Rondleidingen op de geboortekamer
• Inloopspreekuren van lactatiekundigen
• Inloopspreekuren van verloskundigen
Zwangere Zaterdagen vinden plaats tussen 10 en 16 uur in de hal van het
WKZ. De toegang is gratis. U hoeft zich vooraf niet aan te melden. Data kunt u
opvragen bij de polikliniekassistent of vinden op de website van het UVC:
www.uvcutrecht.nl
TIP: Bij het WKZ is een beperkt aantal parkeerplaatsen. Wij raden u aan met het
openbaar vervoer te komen.
Internet
Internet kan een waardevolle bron aan informatie bieden. Onderstaande sites
bieden goede informatie:
http:/www.umcutrecht.nl/subsite/zwanger-onderzoek
http://www.uvcutrecht.nl/
http://www.rivm.nl/preventie/zwangerschap/
http://www.nvog.nl/
http://www.knov.nl/home/
http://www.erfocentrum.nl/
17

m polikliniek Verloskunde
Polikliniek Verloskunde is op werkdagen geopend van 8.00 – 16.30 uur. Op
donderdag zijn wij open tot 22.00 uur. U kunt aan de balie van de polikliniek
(receptie 2) afspraken maken en u kunt ons telefonisch bereiken:
• het maken of verzetten van afspraken:
maandag t/m vrijdag tussen 08.00 - 16.30 uur kunt u terecht op
088-7554010 keuze 1
• voor dringende vragen / spoedgevallen:
Maandag t/m vrijdag van 08.00 - 16.30 uur kunt u terecht op
088-7554010 keuze 2
• ‘s avonds, ‘s nachts en in het weekend
kunt u terecht op 088-7558910 (verloscentrum)
• wanneer u denkt dat de bevalling begonnen is:
088-7558910 (verloscentrum)
088-7556444 (UVC)
• Telefonisch spreekuur voor elke niet-dringende vraag:
Op werkdagen kunt u inspreken op het antwoordapparaat en dan belt
de verpleegkundige u terug. Vermeld uw naam, geboorte datum en
vraag + het nummer waarop u bereikbaar bent. 088 – 7554431
Belt u voor 14.00 uur dan wordt u dezelfde dag gebeld. Na 14.00 uur
wordt u de dag erop teruggebeld.
Wij verzoeken u dringend om voor vragen en uitslagen van
onderzoeken gebruik te maken van het telefonisch verpleegkundig
spreekuur en alleen voor dringende zaken op andere tijden te bellen.
18

Bereikbaarheid UVC
Op de buitenlocaties van UVC worden op de volgende dagen spreekuren
gehouden:
• In het WKZ zelf, maandag en vrijdagmiddag van 13.30 – 16.00 uur en
op donderdagavond van 17.00 – 20.45 uur, u wordt gecontroleerd door
een vaste verloskundige.
• In gezondheidscentrum Lunetten op maandag van 9.00 – 12.30 uur.
• In gezondheidscentrum Lombok op woensdag van 16.00- 21.00 uur.
• In gezondheidscentrum Oog en Al op donderdag van 13.00- 17.00 uur.
• In gezondheidscentrum Utrecht Noord op dinsdag, woensdag en
donderdag van 8.30- 16.00 uur.
• In gezondheidscentrum Bilthoven op woensdag van 12.30- 15.45 uur.
• Stichtse apotheek De Bilt op woensdag van 15.00- 18.45 uur.
• In gezondheidscentrum Kanaleneiland op maandag van 13.30- 16.30
uur.
• In Julius gezondheidscentrum Veldhuizen (Leidsche Rijn) op
donderdag 18.30- 20.30 uur.
Telefonisch kunt u het UVC bereiken op:
088 - 75554541
19

Checklist regelen rondom zwangerschap (evt. zelf aanvullen)
Vóór de
Zwangerschap
1-4
weken
Foliumzuur slikken
5-8
weken
9-12
weken
Rond
week 10:
1e controle
Kraamzorg regelen,
Liefst voor de 16e week!!
Indien nodig:
13-16
weken
17-20
weken
21-24
weken
25-28
weken
29-32
weken
33-36
weken
Indien gewenst:
Rondleiding
verloscentrum
/UVC
Kraambed-controle regelen
* kinderopvang aanvragen
* zwangerschapsverklaring voor werkgever aanvragen bij polikliniek
37-40
weken
Zeil op
Matras/
bed
omhoog
Tot 1
week na
de bevalling
> 1 week
na de
beval-ling
Aangifte
kind binnen
3
dagen na
geboorte
Indien
borstvoe -
ding:
vit. K voor
kind
Indien gewenst:
Afspraak maken voor
nacontrole op polikliniek
21

Voortgang zwangerschap - om zelf bij te houden
Datum
Zwangersch.
duur
Gewicht
Bloeddruk
Ligging *
Harttonen *
Bijzonderheden
*vraag uw behandelend arts/verloskundige eventueel om dit in te vullen
23

Aandachtspuntenlijst: Controlebezoeken
De arts/verloskundige bespreekt met u:
uw gezondheidstoestand op dat moment
uitslagen van eventuele onderzoeken
Informeer de arts/verloskundige indien nodig over:
wensen ten aanzien van onderzoeken in de zwangerschap
speciale wensen ten aanzien de manier van bevallen
Vragen die u kunt stellen:
wie begeleidt de bevalling
algemene vragen met betrekking tot borst- of flesvoeding (tijdens de
voorlichtingsochtend over voeding wordt uitgebreid ingegaan op dit
onderwerp)
Ruimte voor uw eigen vragen of aantekeningen:
25

Aandachtspuntenlijst: medicijnen
Indien uw arts/verloskundige u medicijnen voorschrijft, kunnen de
volgende onderwerpen worden besproken:
Doel en effecten van de medicijnen
Duur van de behandeling met het medicijn
Werking van het medicijn
Toepassing/gebruik van de medicijnen (dosering en innametijden,
manier van innemen en toediening)
Specifieke aandachtspunten voor het innemen van de medicijnen
(bijvoorbeeld: medicijn niet innemen met water, na inname van het medicijn
niet gaan liggen)
Te verwachten eindresultaat
Bijwerkingen (wat is normaal, wat is niet normaal), in welke gevallen
contact opnemen met de arts
Mogelijke complicaties
Controles tijdens de behandeling/controle van het effect
Ruimte voor uw eigen vragen of aantekeningen:
27

Ruimte voor eigen aantekeningen:
28

3
Onderzoeken
‣ Routine en specifiek onderzoek
‣ Prenatale screening en diagnostiek
‣ Aandachtspuntenlijst: onderzoeken
29

Onderzoeken
Routine-onderzoeken
Tijdens uw zwangerschap worden de volgende onderzoeken gedaan:
Urine-onderzoek
Bij uw eerste controlebezoek wordt er urineonderzoek gedaan. De urine wordt
onderzocht op de aanwezigheid van eiwit. U krijgt op de polikliniek een potje en het
verzoek wat plas in te leveren.
Bloedonderzoek
Uw bloed wordt onderzocht op de bloedgroep, rhesusfactor, lues, hepatitis B, ijzer,
suikergehalte en rode hond.
• Bloedgroep en Rhesusfactor: Indien uw Rhesusfactor negatief is, wordt in
de 30e week van de zwangerschap nogmaals bloed afgenomen en Anti-D
immunoglobine per injectie in het been of in de bil toegediend.
• Irregulaire antistoffen. Irregulaire antistoffen zijn antistoffen in het bloed. Ze
ontstaan na een bloedtransfusie, maar kunnen ook voorkomen na een
zwangerschap. Deze antistoffen kunnen het bloed van de baby geleidelijk
afbreken. De baby kan daardoor al tijdens de zwangerschap
bloedarmoede krijgen. Na de bevalling heeft de baby een verhoogde kans
om geel te worden. Bij elke zwangere wordt tegenwoordig gecontroleerd of
irregulaire antistoffen in het bloed aanwezig zijn. Mocht dit bij u het geval
zijn, dat bespreekt de arts of verloskundige dit met u.
• Rode hond: hiervoor wordt bloed ingevroren en alleen nagekeken als u in
contact bent geweest met iemand met rode hond.
• IJzergehalte en bloedsuikergehalte: Omdat soms bloedarmoede voorkomt,
wordt uw bloed gedurende de zwangerschap in principe 3 maal op het
ijzergehalte nagekeken (het is normaal dat het ijzergehalte tijdens de
zwangerschap daalt, maar het mag niet teveel dalen). Meestal wordt
tegelijkertijd uw bloedsuikergehalte gemeten. Dit gebeurt om na te gaan of
er sprake is van zwangerschapssuikerziekte.
• Lues; dit is een geslachtsziekte die iemand soms ongemerkt heeft
opgelopen en bij zich draagt. Behandeling is zeer goed mogelijk; zonder
behandeling kan het ernstige gevolgen voor de baby hebben.
• Hepatitis B: dit is een ziekte waarbij een infectie van de lever optreedt
door een hepatitis-B-virus. Uitgebreide informatie kunt u opvragen bij het
landelijk Centrum Hepatitis B: 030-2502372
• HIV: Het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) is de verwekker van de
ziekte AIDS. Als een vrouw voor of tijdens de zwangerschap geïnfecteerd
wordt met HIV, kan zij dit virus op haar baby overdragen. Dit kan tijdens de
bevalling gebeuren of tijdens het geven van borstvoeding. Hierdoor kan
ook de baby het HIV virus krijgen. Tegenwoordig kan het ziek-worden door
AIDS met een combinatie van medicijnen worden uitgesteld. De
levensverwachting neemt daardoor toe. Als bekend is dat een zwangere
geïnfecteerd is met HIV, kunnen medicijnen de kans op overdracht van het
virus op de baby verkleinen (de kans op overdracht van HIV van moeder
op kind door verschillende maatregelen kan teruggebracht worden van 40
tot ongeveer 8 procent en mogelijk nog minder). Borstvoeding wordt bij
HIV-infectie afgeraden.
Wettelijke regelingen bepalen dat uitslagen van deze bloedonderzoeken anoniem
gebruikt mogen worden voor landelijk onderzoek, heeft u hiertegen bezwaar meldt
dat dan aan uw zorgverlener.
31

Onderzoeken op indicatie
Bepaalde onderzoeken worden alleen 'op indicatie' gedaan, wat wil zeggen
dat ze alleen worden uitgevoerd als hier een speciale reden voor is. Dit wordt
dan uiteraard nader met u besproken. Hier volgt een korte beschrijving wat de
verschillende onderzoeken inhouden. Mocht u voor bepaalde onderzoeken in
aanmerking komen, dan zal de verpleegkundige, verloskundige of arts u hierover
(eventueel ook schriftelijk) meer informatie geven. Deze informatie kunt u
aan dit dossier toevoegen.
Echoscopisch onderzoek
Dit onderzoek, dikwijls kortweg een 'echo' genoemd, wordt vaak bij één van de
eerste controles gedaan. Deze echo vindt plaats om te kijken of de baby zo groot is
als verwacht mag worden op grond van de duur van de zwangerschap. Uitgebreide
informatie over het echo-onderzoek vindt u op de website van de Nederlandse
Vereniging voor Gynaecologen www.nvog.nl onder patientenvoorlichting,
verloskunde specifiek, kunt u de folder Echoscopie tijdens de zwangerschap
downloaden.
Er worden in het UMC Utrecht geen video of “pret-echo’s” gemaakt, omdat u
bijvoorbeeld alleen het geslacht van uw baby wilt weten. Hiervoor kunt u, tegen
betaling, terecht bij echobureaus. Een aantal adressen staan vermeld op het bord
in de wachtkamer van de polikliniek.
C.T.G. (cardiotocogram)
Een C.T.G. wordt onder andere gemaakt als u de baby minder voelt bewegen. U
krijgt dan een soort microfoontje op uw buik dat de harttonen van uw baby
registreert. Het onderzoek duurt ongeveer 30 minuten en kan plaatsvinden bij een
zwangerschapsduur vanaf 26 weken.
Doppleronderzoek
Doppleronderzoek is een speciaal echoscopisch onderzoek dat informatie geeft
over het functioneren van de placenta (de moederkoek). Het onderzoek wordt
onder andere gedaan als twijfel bestaat over de groei van de baby. Met
geluidsgolven wordt de bloeddoorstroming in de navelstreng gemeten. Net als bij
de normale echoscopie zijn er geen aanwijzingen dat dit onderzoek schadelijk is.
Het doppleronderzoek duurt ongeveer vijf minuten.
G.T.T (glucosetolerantietest)
Een G.T.T. wordt gedaan om de suikerverwerking in uw lichaam te controleren, als
er een vergrote kans is op zwangerschapssuikerziekte. Het is onderzoek duurt een
hele ochtend. Mocht u voor dit onderzoek in aanmerking komen, dan zult u een
aparte informatiekatern hierover ontvangen.
Een I.B.O. (inwendig bekkenonderzoek)
Een I.B.O. wordt gedaan als bij een vorige bevalling complicaties optraden tijdens
de uitdrijving of als het kind in stuitligging ligt. Tijdens een inwendig onderzoek
wordt gevoeld hoe ruim het bekken is. Dit is geen objectieve maat, maar geeft een
indruk.
32

Prenatale Screening en Prenatale Diagnostiek
Er zijn twee soorten onderzoeken:
• onderzoeken die berekenen hoe groot de kans is dat uw kind een
afwijking heeft. Deze onderzoeken heten samen: kansbepalend
onderzoek. We noemen ze ook wel: prenatale screening. Elke
zwangere in Nederland kan deze onderzoeken laten doen. Uw
verzekering kan u vertellen of de kosten van deze onderzoeken
worden vergoed.
• Onderzoeken die met bijna honderd procent zekerheid zeggen of uw
kind een bepaalde afwijking wel of niet heeft. Deze onderzoeken heten
samen: prenatale diagnostiek. Prenatale diagnostiek vindt altijd plaats
op medische indicatie en wordt vergoed door uw zorgverzekeraar
Voor al deze onderzoeken geldt:
Het onderzoek is altijd vrijwillig en nooit verplicht. U kunt er altijd voor kiezen
geen onderzoek te laten doen. U bent niet verplicht met een onderzoek door te
gaan wanneer u er aan begonnen bent. U kunt op elk moment stoppen. U bent
niet verplicht uw zwangerschap te laten afbreken als uw kind volgens het
onderzoek een afwijking heeft. Het is uw eigen keuze.
Prenatale Screening
De 20-weken echo is een onderzoek tijdens de zwangerschap. De 20-weken
echo noemen we ook wel structureel echoscopisch onderzoek (SEO). Met
deze echo kunnen we onderzoeken of een kind lichamelijke afwijkingen heeft.)
Deze echo wordt gemaakt in de 20 ste week van uw zwangerschap.
De combinatietest is een onderzoek tijdens de zwangerschap. Met dit
onderzoek kunnen we de kans bepalen dat uw kind Downsyndroom heeft.
Die kans hangt af van de nekplooi van uw kind, twee stoffen in uw bloed en uw
leeftijd.
De combinatietest bestaat uit twee onderzoeken:
1. een bloedonderzoek bij de zwangere vrouw. Dit bloedonderzoek
kunnen we doen als u minstens 8 weken en hoogstens 13 weken plus
6 dagen zwanger bent. De beste periode om het bloedonderzoek te
laten doen is tussen 10 en 12 weken.
2. een echo-onderzoek (nekplooimeting). De nekplooimeting kunnen we
doen als u minstens 11 weken plus 4 dagen en hoogstens 13 weken
plus 4 dagen zwanger bent.
Prenatale Diagnostiek
Onderzoek naar erfelijke of aangeboren aandoeningen wordt prenatale diagnostiek
genoemd. Onderzoeken zoals een specialistische echo (artikel 2 echo) of een
vruchtwaterpunctie gebeuren niet als routine. Het wordt alleen met u besproken als
er een reden voor is.
Redenen kunnen zijn: aangeboren of erfelijke aandoeningen in uw familie of die
van uw partner, een ziekte van uzelf zoals suikerziekte, het gebruik van bepaalde
medicijnen die mogelijk schadelijk zijn in de zwangerschap.
Ook een leeftijd van 36 jaar of ouder is een reden. De kans op een kind met
een chromosoomafwijking neemt geleidelijk toe met de leeftijd; aangeboren
afwijkingen zoals een open rug komen op hogere leeftijd niet vaker
voor.
33

Met een vlokkentest of een vruchtwaterpunctie kunnen chromosoomafwijkingen
wordt aangetoond. Een voorbeeld is het Down-Syndroom (vroeger mongolisme
genoemd Tot slot kan uitgebreid echoscopisch onderzoek nodig zijn in de vierde of
vijfde maand van de zwangerschap. Een aantal, maar niet alle aangeboren
afwijkingen kunnen hiermee worden gezien.
Als de verloskundige of arts onderzoek naar erfelijke of aangeboren aandoeningen
met u bespreekt, bent u degene die beslist of u er gebruik van wilt maken. Lang
niet alle afwijkingen kunnen ontdekt worden. Hoewel het in de praktijk vaak moeilijk
is, kunt u proberen van te voren te bedenken wat het vinden van een aandoening
voor u zal betekenen. Dit kan een rol spelen bij uw besluit of u aanvullend
onderzoek wilt laten verrichten. Verdere vragen kunt u bespreken met uw
verloskundige of arts. Als er een reden is voor onderzoek naar aangeboren of
erfelijke aandoeningen ontvangt u hierover informatie van de arts/verloskundige.
Meer informatie vindt u op de website www.umcutrecht.nl en dan zoeken op
zwanger en onderzoek.
34

Aandachtspuntenlijst Onderzoeken:
De arts/verloskundige bespreekt met u:
onderzoeken die in uw situatie van belang zijn
uitslagen van eventuele onderzoeken
Informeer de arts/verloskundige indien nodig over:
vul de vragenlijst die uw krijgt toegestuurd zorgvuldig in, de antwoorden helpen uw zorgverlener
een goed beeld te krijgen van uw situatie.
Vragen die u kunt stellen:
waarom vindt onderzoek plaats
welke risico’s zijn er aan het onderzoek verbonden
wanneer en hoe wordt u geïnformeerd over de uitkomsten van het onderzoek
Ruimte voor uw eigen vragen of aantekeningen:
35

4
Gezondheidsadviezen voor
moeder en kind
‣ zwanger worden en foliumzuur
‣ roken
‣ alcohol
‣ medicijnen
‣ verdovende middelen
‣ röntgenonderzoek
‣ seksualiteit
‣ schilderen
‣ haar verven
‣ doka als hobby
‣ sauna/zonnebank
‣ sport
‣ diepzeeduiken
‣ klimmen en skiën in het hooggebergte
‣ vakantie/vliegen
‣ rode hond
‣ toxoplasmose
‣ herpes
‣ tandarts
37

Gezondheidsadviezen voor u en uw kind
In dit katern geven we u adviezen en leefregels met betrekking tot uw
zwangerschap. Patiënten stellen ons vaak vragen wat zij wel of niet mogen in
hun zwangerschap. Een goede vuistregel is:
Streef ernaar om tijdens de zwangerschap zoveel mogelijk ‘op safe
te spelen' en onnodige en onbekende risico's te vermijden.
Hebt u na het lezen van dit katern toch vragen over uw specifieke situatie, stelt
u dan uw vragen op het (telefonisch) verpleegkundig spreekuur of tijdens het
eerstvolgende consult bij uw verloskundige of arts.
Zwanger worden en foliumzuur
Foliumzuur speelt een belangrijke rol bij verschillende processen in het
lichaam. Een gevarieerde voeding levert de hoeveelheid foliumzuur die nodig
is. Voor vrouwen die zwanger willen worden en vrouwen die net zwanger zijn,
is het van belang dat zij extra foliumzuur gebruiken. Dit kan de kans op een
kind met bepaalde afwijkingen verkleinen.
Waarom is foliumzuur belangrijk
In de eerste weken van de zwangerschap ontwikkelt zich bij het kind het
centrale zenuwstelsel, de zgn. neuraalbuis. Hieruit ontstaan de hersenen en
het ruggenmerg. Wanneer de vorming van de neuraalbuis niet goed verloopt
en deze niet volledig sluit kunnen er bij de baby afwijkingen ontstaan. Deze
worden neuraalbuisdefecten genoemd. Meestal gaat het hierbij om een open
rug.
De kans om een kind te krijgen met deze afwijking is gelukkig erg klein. In
Nederland wordt ongeveer 1 op de 700 kinderen ermee geboren. Het is
gebleken dat een deel van de neuraalbuisdefecten voorkómen kan worden
door ervoor te zorgen dat voldoende foliumzuur aanwezig is op het moment dat
de neuraalbuis bij de baby wordt gevormd. Foliumzuur komt van nature voor in
een groot aantal voedingsmiddelen. Belangrijke foliumzuurleveranciers zijn
groente, brood en graanproducten, aardappelen, zuivelproducten, fruit, vlees
en peulvruchten.
Wanneer extra foliumzuur
Aangeraden wordt om extra foliumzuur te slikken vanaf minstens 4 weken voor
de bevruchting tot 6 weken daarna. De extra aanbevolen hoeveelheid is
0,5 mg per dag. Tabletten met deze hoeveelheid zijn zonder recept bij de
apotheek verkrijgbaar. Een praktisch advies is om, wanneer met
voorbehoedmiddelen wordt gestopt omdat men zwanger wil worden, te
beginnen met foliumzuurtabletten. Het kan geen kwaad om langere tijd
foliumzuurtabletten te gebruiken als men niet direct zwanger wordt. Heeft men
voor het begin van de zwangerschap geen extra foliumzuur gebruikt, dan heeft
het toch nog zin om er direct nadat de zwangerschap is vastgesteld mee te
beginnen.
Vrouwen die een kind hebben gekregen met een neuraalbuisdefect, worden
aangeraden om, als zij weer een zwangerschap overwegen, tijdig contact op te
nemen met hun huisarts. Voor hen gelden grotere hoeveelheden foliumzuur.
Hiervoor is een recept nodig.
Roken
Het is algemeen bekend en bewezen dat roken ongezond is, maar dit geldt
zeker voor zwangere vrouwen. Zelf roken, maar ook het veelvuldig verblijf in
een rokerige omgeving, heeft een negatieve invloed op de groei van de baby
met gevolgen voor de latere ontwikkeling.
Bovendien komen bij kinderen van ouders die roken meer infecties van de
luchtwegen voor, bijvoorbeeld astma en bronchitis. Indien u rookt adviseren wij
u dan ook om te stoppen met roken of in ieder geval fors te minderen. Ook na
de bevalling is het belangrijk dat in de omgeving van het kind niet gerookt
39

wordt. Het gebruik van nicotinepleisters en -kauwgom dient ook met
terughoudendheid gebruikt te worden, omdat de nicotine in deze pleisters en
kauwgom de placenta (moederkoek) gemakkelijk passeert.
U kunt uw arts of verloskundige om advies vragen.
Alcohol
Alcohol komt via de moederkoek bij de baby terecht. Als u regelmatig drinkt,
kan dit de ontwikkeling van de baby beïnvloeden. Wij adviseren u geen alcohol
te gebruiken tijdens de zwangerschap.
Medicijnen
Als u geneesmiddelen gebruikt, geef dit dan altijd door aan uw arts of
verloskundige. Dit geldt óók voor middelen, die u zonder recept bij de drogist
kunt kopen zoals aspirine, hoestdrank, keeltabletten of slaaptabletten. Soms
kunnen medicijnen die u vóór de zwangerschap al gebruikte, beter gestopt of
veranderd worden. Overleg dit met de arts die u de medicijnen voorschreef.
Verdovende middelen
Het gebruik van verdovende middelen (heroïne, cocaïne, en dergelijke) heeft
net als roken een remmende invloed op de ontwikkeling van de baby. Sommige
verdovende middelen kunnen afwijkingen bij de baby en/of problemen in de
zwangerschap veroorzaken. De baby wordt bovendien verslaafd geboren en
moet dus afkicken onder zorgvuldige begeleiding. Wees hierover in uw eigen
belang en in dat van de baby, altijd eerlijk. Wij kunnen u en uw baby dan zo
goed mogelijk helpen.
Röntgenonderzoek
Mocht het noodzakelijk zijn om een röntgenonderzoek te laten verrichten,
vermeld dan duidelijk dat u zwanger bent. Soms kan het onderzoek uitgesteld
worden tot na de bevalling. Als het onderzoek dan toch nodig is, kan de
baarmoeder afgeschermd worden. De baby krijgt dan zo weinig mogelijk
straling.
Seksualiteit
De beleving van seksualiteit tijdens de zwangerschap wisselt van vrouw tot
vrouw. Bij een normaal verlopende zwangerschap zijn er geen geboden of
verboden ten aanzien van seksualiteit. Gemeenschap kan geen oorzaak zijn
van een miskraam of beschadiging van het kind. Alleen als er sprake is van
bloedverlies of gebroken vliezen wordt gemeenschap afgeraden.
Problemen met seksualiteit kunt u altijd met uw verloskundige of arts
bespreken. Dit geldt ook voor eventueel eerdere vervelende seksuele
ervaringen of wanneer u moeite heeft met een inwendig onderzoek.
Schilderen
Als er door de aanstaande moeder geschilderd moet worden dan bij voorkeur
met verf op waterbasis, de ruimte waarin geschilderd wordt goed ventileren en
niet dagen achter elkaar (RIVM 1997).
Haarverven
De opname van stoffen uit de haarverf is waarschijnlijk gering en er zijn tot nu
toe geen aanwijzingen voor schadelijke effecten bij gebruik gedurende de
zwangerschap. Bij het ontbreken van duidelijke gegevens echter, lijkt het
verstandig deze niet echt noodzakelijke blootstelling uit te stellen tot na de
zwangerschap (RIVM 1997).
De doka als hobby
Er wordt aangeraden zorgvuldig te werken: wanneer is voldaan aan de eis van
goede ventilatie, beschermende kleding en handschoenen, en wanneer roken,
eten en drinken in de betreffende ruimtes wordt vermeden, dan is er geen
bezwaar tegen een enkele maal per week bezig te zijn met deze hobby (Let
40

wel: we doen hier geen uitspraken over het beroepsmatig langdurig werkzaam
zijn in een doka!) (RIVM 1997).
Sauna / zonnebank
Sommige vrouwen zijn gewend regelmatig naar de sauna te gaan en willen dit
graag blijven doen. Het gebruik van sauna en zonnebank kan gepaard gaan
met een verhoging van de lichaamstemperatuur, afhankelijk van de sterkte van
de blootstelling, de duur en ook de individuele gevoeligheid (bij de één stijgt bij
eenzelfde blootstelling de kerntemperatuur veel sneller dan bij de ander).
Wetenschappelijk onderzoek heeft tot op heden nooit aangetoond of het
gebruik van sauna al dan niet schadelijk is voor het ongeboren kind. Schade
zou op basis van theoretische gronden kunnen worden verondersteld. Omdat
niet iedereen op dezelfde manier reageert op warmte en het moeilijk is
precieze richtlijnen te geven is het advies sauna- en zonnebankgebruik liever
uit te stellen tot na de zwangerschap. Wij raden u in ieder geval af om tijdens
de eerste vier maanden gebruik te maken van de sauna en/of zonnebank.
Voor gebruik van de zonnebank (en langdurig zonnen) geldt ook nog dat een
zwangerschapsmasker (een bruine verkleuring van de gezichtshuid) kan
ontstaan of verergeren (RIVM 1997).
Sport
Als u door wilt gaan met sporten tijdens uw zwangerschap, bespreekt u dit dan
met de arts of verloskundige. Activiteit is goed, maar ga niet 'tot het uiterste'.
U kunt zelf het beste beoordelen wat wel en wat niet meer gaat. Als u tijdens
het sporten last krijgt van bijvoorbeeld buikpijn, raden we u aan te stoppen.
Topsporters wordt aangeraden goede afspraken te maken met hun trainer, bij
voorkeur na overleg met de arts of verloskundige. U kunt dit uiteraard altijd
bespreken met uw arts of verloskundige.
Diepzeeduiken
Niet duiken naar dieptes die meer dan 1 atmosfeer overdruk veroorzaken en
niet langer dan 30 minuten (RIVM 1997).
Klimmen en skiën in het hooggebergte
Bij toenemende hoogtes kunnen symptomen optreden, variërend van lichte
benauwdheid tot ernstige benauwdheid met long- en hartproblemen. Verblijf
boven de 2150 meter wordt u ontraden (RIVM 1997).
Vakantie / vliegen
Als u zwanger bent kunt u gerust op vakantie gaan. Doorgaans wordt
aangeraden een vakantiebestemming te kiezen waar goede medische zorg
aanwezig is, mochten zich onverhoopt complicaties voordoen. In verre,
tropische landen is dit niet altijd het geval.
Bovendien kunt u onder primitieve omstandigheden wat gemakkelijker een
infectieziekte oplopen die gepaard kan gaan met bijvoorbeeld hoge koorts of
diarree. Tegen vliegreizen bestaat uit medisch oogpunt geen bezwaar.
Vliegmaatschappijen willen meestal geen zwangere vrouwen na 34 weken
zwangerschapsduur (of na de 32e week met een vroeggeboorte in de
voorgeschiedenis) vervoeren. Wij adviseren u een zwangerschapsverklaring
mee te nemen als u gaat vliegen en de voorwaarden van de vliegmaatschappij
te lezen.
Rode hond
Vrouwen die in Nederland geboren zijn in of na 1965, zijn in principe op
elfjarige leeftijd gevaccineerd tegen rode hond. Daardoor hebben ze antistoffen
tegen het virus gemaakt, waardoor er geen risico's meer zijn. Een enkele keer
zijn er ondanks de vaccinatie geen antistoffen gemaakt. U kunt het beste uit de
buurt blijven bij mensen die ‘rode hond' hebben, aangezien dit een ziekte is
waarvan de baby schade kan ondervinden. Rode hond komt het meeste voor
bij kinderen.
41

Als u in de eerste vier maanden van uw zwangerschap toch in contact komt
met iemand die rode hond heeft, meldt u dit dan zo snel mogelijk op de
polikliniek. Wacht u in dit geval niet tot de volgende controle. Het rode hond
virus kan namelijk schade toebrengen aan de ongeboren baby. Als u na de 4e
maand in contact komt met iemand met rode hond, is de kans op aangeboren
afwijkingen bij het kind sterk afgenomen.
Het is aan te raden om altijd aan de arts of verloskundige te melden als u in
contact bent geweest met iemand met rode hond. Er zijn speciale folders
uitgegeven (RIVM, VSOP) over rode hond en zwangerschap.
Toxoplasmose
Toxoplasmose is een infectie door een parasiet.
Als u ooit toxoplasmose hebt gehad, kan een eventuele tweede infectie
overigens voor de baby geen kwaad. Van de vrouwen ouder dan 20 jaar heeft
reeds 80% toxoplasmose gehad en heeft daardoor antilichamen.
Toxoplasmose is een ziekte waarvan de baby schade kan oplopen.
Ter voorkoming van toxoplasmose gelden enkele richtlijnen. Eet geen rauw of
halfrauw vlees (denk bijvoorbeeld aan filet américain en rosbief), en eet geen
slecht gewassen rauwe groenten of sla.
Maakt u de kattenbak niet zelf schoon of draag handschoenen; vooral jonge
katten kunnen 'drager' zijn van de toxoplasma parasiet. Verder is het raadzaam
om handschoenen te dragen als u in de tuin werkt.
Er zijn speciale folders uitgegeven (RIVM, VSOP) over toxoplasmose en
zwangerschap; vraag hiernaar bij de verpleegkundige op de polikliniek.
Herpes
Herpes genitalis is een huidaandoening waarbij pijnlijke blaasjes op de
schaamlippen ontstaan. De aandoening geneest in 10-14 dagen, maar kan op
een later tijdstip altijd weer terugkomen. De aandoening wordt veroorzaakt
door het ‘herpes simplex -virus'. Wanneer u in het verleden herpes genitalis
heeft doorgemaakt, of in de huidige zwangerschap voor het eerst herpes
genitalis krijgt, bestaat een kleine kans dat het kind door het virus wordt
geïnfecteerd. Dit kan alleen gebeuren als de moeder een actieve infectie heeft
op het moment van de geboorte. Infectie bij het kind komt zelden voor, maar
kan wel zeer ernstig verlopen.
Als u herpes genitalis heeft (gehad) is het verstandig dit bij één van de eerste
controles te melden zodat eventuele maatregelen kunnen worden getroffen ter
preventie van ziekte bij het kind.
Tandarts
U kunt tijdens uw zwangerschap gewoon naar de tandarts. Vertel de tandarts
wel altijd dat u zwanger bent. Als de tandarts het noodzakelijk vindt of adviseert
om verdoving te gebruiken, bestaat hier tijdens de zwangerschap geen
bezwaar tegen. Ook het gebruik van door de tandarts voorgeschreven
antibiotica is toegestaan.
42

5
Wanneer moet u contact
opnemen met het ziekenhuis?
‣ bij bloedverlies
‣ bij urineklachten
‣ bij vochtverlies
‣ bij acute buik- en rugpijn
‣ bij het voelen van minder leven
‣ als u weeën krijgt
‣ als u zich ongerust maakt
43

Bij bloedverlies
Het verliezen van een klein beetje bloed gedurende de eerste drie maanden
van uw zwangerschap komt vaak voor. U hoeft zich hier geen zorgen om te
maken.
Als u bloed verliest na 3 maanden, raden we aan om direct contact op te
nemen met het ziekenhuis. We kunnen dan bepalen of het nodig is dat u
langskomt. Neemt u in dat geval uw onderbroek of maandverband met bloed
mee. Aan de hand daarvan kunnen wij een indruk krijgen van de hoeveelheid
bloed die u verloren hebt.
Na 38 weken zwangerschap als u weeën hebt, verliest u vaak een klein beetje
bloed en slijm. Dat is normaal. Als u twijfelt over de hoeveelheid, kunt u beter
toch even contact opnemen met de verloskamers of het UVC.
Bij urineklachten
Als u een branderig gevoel heeft bij het plassen of als u vaak kleine beetjes
moet plassen, raden we u aan contact met uw huisarts op te nemen. Als u
daarnaast ook koorts hebt, kunt u beter langskomen op de polikliniek. Belt u
wel altijd eerst even met de polikliniek, we kunnen u dan inplannen bij de arts
of verloskundige.
Bij vochtverlies
Het kan zijn dat de vliezen die om de baby heen zitten gebroken zijn. Indien u
denkt dat u vruchtwater verliest, neemt u dan direct contact op met de
verloskamers. Breken uw vliezen na de 38 ste week van uw zwangerschap en
bevalt u op het UVC bel in dat geval het UVC.Het zou fijn zijn als u iets kunt
opvangen in een potje zodat wij kunnen zien of het vruchtwater is.
Bij acute buik- of rugpijn
Als u plotseling rug- of buikpijn krijgt, en/of als die pijn aanhoudt of met
tussenpozen terugkomt, is het verstandig om de verloskamers te bellen.
Bij het voelen van minder leven
Als u de indruk hebt dat de baby echt veel minder beweeglijk is dan voorheen,
neemt u dan contact op met de polikliniek of buiten werktijden met de
verloskamers. Wacht niet tot de volgende controle afspraak. We zullen vaak
adviseren om langs te komen. Dit geldt overigens na de 24e week van uw
zwangerschap.
In de periode daarvoor is het normaal dat u de baby wisselend voelt bewegen.
Als u weeën krijgt
Lang voor de bevalling begint, kunt u al een soort weeën krijgen, de
zogenaamde harde buiken. Deze zijn echter meestal onregelmatig, of ze
verdwijnen weer na korte tijd of wanneer u rust neemt.
Hiervoor hoeft u niet naar de verloskamers te komen. Als de weeën echt
regelmatig komen, zo om de vier tot vijf minuten, en als ze toenemen in kracht
en duur en pijnlijk zijn, neemt u dan contact op met de verloskamers of het
UVC wanneer u poliklinisch bevalt.
Het kan moeilijk zijn weeën te herkennen, zeker als het uw eerste bevalling is.
Wanneer u twijfelt of als u zich ongerust maakt, kunt u natuurlijk altijd bellen of
langskomen.
45

Wanneer u zich ongerust maakt
Als u zich ongerust maakt, kunt u ons bellen:
• Voor elke niet-dringende vraag:
alle werkdagen tussen 08.00 - 09.00 uur en 13.00 en 14.00 uur ,
088-7554431 (verpleegkundig spreekuur)
• Voor dringende vragen / spoedgevallen door de week:
maandag t/m vrijdag van 08.00 - 16.30 uur kunt u terecht op
088-7554910 keuze 2
• Heeft u een medische indicatie dan belt u voor dringende vragen /
spoedgevallen buiten kantoortijden:
088-7558910 (verloscentrum 2 etage)
• Bent u onder begeleiding van het UVC dan belt u met dringende
vragen buiten kantoortijden:
088-7556444 (UVC)
• Denkt u dat uw bevalling is begonnen bel dan:
Medische bevalling op de 2 e etage 088 – 7558910
Poliklinische bevalling op de 3 e etage (UVC) 088 - 7556444
46

6
Voorbereiding op de bevalling
‣ Voorbereiding op de bevalling
o Kraamzorg
o Kraambedcontroles
o Kinderopvang
o Zwangerschapsverlof
o Ouderschapsverlof
o Zwangerschapscursussen
o Rondleiding op de verloskamers / UVC
‣ De bevalling
o de bevalling
o bevallen in het UMC Utrecht / UVC
o Wat neemt u mee voor de bevalling?
o Verloop van de bevalling
o Bevallen en pijn
o Na de bevalling
‣ Het maken van een bevalplan
‣ Aandachtspuntenlijst ontslag
‣ Aandachtspuntenlijst nacontrole
47

Voorbereidingen op de bevalling
Kraamzorg
U dient altijd kraamzorg te regelen (onafhankelijk of u thuis of poliklinisch
bevalt). Het is verstandig om dit vóór de 16e week van de zwangerschap te
doen. U kunt contact opnemen met uw zorgverzekeraar. Zij kunnen u namen
van kraamzorgbureaus geven waarbij u zich kunt inschrijven.
Zoals waarschijnlijk bekend is, is er ook binnen de kraamzorg sprake van
personeelsproblemen, dus hoe eerder u dit regelt hoe meer kans u maakt dat u
goede zorg krijgt. En goede zorg de eerste dagen na de bevalling is essentieel
voor een goede start.
Op de polikliniek hangt een overzicht waarop staat onder welk regiokantoor uw
gemeente valt. Daarnaast hangt er ook informatie bij welke bureaus u het nog
eens kunt proberen als u niet terecht kunt bij de organisatie van uw eerste
keus.
Probeer om naast de kraamzorg die u thuis ontvangt ook hulp te regelen van
familie of vrienden. De kraamverzorgende is vaak al vanaf de tweede
kraamdag maar enkele uren bij u thuis aanwezig.
Als u minder zorg krijgt dan u op basis van uw polis mag verwachten kunt u
hiervoor een geldbedrag vragen. Hiermee kunt u bijvoorbeeld huishoudelijke
hulp kunt betalen. Informeer hiernaar bij uw verzekering. Laat u niet afschepen
met dooddoeners als: ‘er is nu eenmaal niet meer zorg’. U betaalt voor een
bepaalde hoeveelheid zorg en hebt daar recht op. Als uw verzekering dat niet
kan bieden dan moeten ze u in de gelegenheid stellen dit zelf ergens in te
kopen.
Kraambedcontroles
Kraambedcontroles zijn controles door een huisarts, verloskundige of
gespecialiseerd verpleegkundige tijdens de eerste periode (tot 8 dagen) na de
bevalling.
Als u in Maarssen, Zeist, De Bilt Utrecht woont, inclusief dat deel van Leidsche
Rijn dat aan Utrecht grenst (Parkwijk/Langerak), dan kunnen de
kraambedcontroles gedaan worden door de Buitenpraktijk van het UMC
Utrecht. Bent u door een andere praktijk begeleidt tijdens u zwangerschap dan
zal een verloskundige van deze praktijk uw kraambedcontrole doen.
Indien u buiten de stad Utrecht woont, moet u zelf een verloskundige of
huisarts inschakelen om de kraambedcontroles uit te voeren. U kunt dit in de
loop van de zwangerschap regelen. Overleg met uw zorgverzekeraar wie er in
uw geval verantwoordelijk is voor de kraambedcontroles of informeer bij uw
huisarts.
Kinderopvang
Het lijkt nog wat vroeg om kinderopvang te regelen, uw kind is er immers nog
niet. Toch is het goed om er alvast over na te denken. Veel instellingen voor
kinderopvang hebben lange wachtlijsten. Meldt u zich al vroeg in uw
zwangerschap aan, zeker als u na de bevalling weer aan het werk gaat. Anders
loopt u het risico dat er geen plaats is voor uw kind.
Zwangerschapsverlof
Als u in loondienst werkt, heeft u recht op zwangerschaps - en bevallingsverlof
van in totaal zestien weken. Meestal gaat het verlof zes weken vòòr de
vermoedelijke bevallingsdatum in. Uw werkgever kan vragen om een
schriftelijke verklaring van de arts/verloskundige, waarin staat wanneer u
vermoedelijk zult bevallen. Deze kunt u op de polikliniek krijgen. Na de
bevalling hebt u altijd nog in ieder geval recht op 10 weken verlof, ook als u na
de uitgerekende datum bevalt.
49

Ouderschapsverlof
Iedere werknemer in loondienst heeft recht op ouderschapsverlof gedurende
26 weken. Beide ouders kunnen tijdelijk minder werken voor de verzorging van
hun kind in de leeftijd van nul tot vier jaar. Over het algemeen is
ouderschapsverlof onbetaald maar iedere werkgever kan deze regeling min of
meer vrij invullen. Informeer bij de werkgever hoe het in uw bedrijf en dat van
uw partner geregeld is.
Zwangerschapscursussen
U kunt zich op diverse manieren voorbereiden op de bevalling. Dit kan door
erover te praten met familie en vriendinnen en uiteraard degene die uw
zwangerschap begeleidt, het lezen van boeken en bladen en/of het volgen van
een cursus.
U kunt zich voorbereiden in de vorm van o.a. gymnastiek, zwemmen en diverse
vormen van yoga. Op de polikliniek zijn informatiefolders verkrijgbaar, bij de
verpleegkundige op het spreekuur, met verschillende vormen van
zwangerschapsbegeleiding; deze map is echter niet volledig. Informeer in uw
omgeving naar ervaringen met de diverse vormen van begeleiding.
Ook staan een aantal cursussen in de regio Utrecht vermeld op de website van
het UVC, www.ucvutrecht.nl .
Rondleiding op de verloskamer en het UVC
Als u wilt kunt u een rondleiding op de verloskamers of op het UVC krijgen. U
kunt hiervoor geen afspraak maken omdat we niet precies weten wanneer we
een kamer vrij hebben. Wel kunt u tijdens een bezoek aan de poli vragen om
een rondleiding aan de pollikliniekassitent. U kunt ook bellen wanneer het u
gelegen komt; wanneer het op de verloskamers mogelijk is, kunt u langskomen
(informeren naar de mogelijkheid voor een rondleiding: gedurende kantooruren
via de polikliniek of buiten kantooruren via de verloskamers/UVC).
50

Het maken van een bevalplan
Een bevalplan is een handvat voor uzelf en uw partner, u kunt dit plan
gebruiken tijdens het gesprek met uw hulpverlener in voorbereiding op de
bevalling.
Beval plan van: ……………………………………………………………………
Uitgerekende datum: …………………………………………………………….
Dit is mijn 1 e / meerdere ………..bevalling
Plaats van bevallen:
• medische indicatie, 2 e etage
• poliklinische bevalling, 3 e etage
• thuis
Voorbereiding op uw bevalling:
Hoe gaat u zich voorbereiden (curusus, boeken etc)?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Bent u op de hoogte van onze voorlichtingsdag?
Gaat u borstvoeding of kunstvoeding geven?
Ja/Nee
…………………….
Bent u op de hoogte over onze visie op borstvoeding en onze visie op
bevallen?
• Ja
• Nee
• Wilt u meer informatie hierover?
De bevalling
Waar kijkt u naar uit?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Waar ziet u tegenop?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Wie zijn bij de bevalling aanwezig?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Hebt u een voorkeur voor een baringshouding?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Wilt u de baby na de geboorte zelf aanpakken/direct op u buik?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Hebt u specifieke wensen ten aanzien van uw bevalling?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Wilt u informatie over pijnstilling?
Ja/nee
51

Wat verwacht u van ons tijdens uw bevalling?
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
In ons ziekenhuis worden artsen, verloskundigen en verpleegkundigen
opgeleid. Studenten verrichten onder supervisie van de
arts/verloskundige handelingen.
Geeft u toestemming voor de aanwezigheid van een student bij uw bevalling?
Ja/nee
Ruimte voor uw overige vragen of opmerkingen:
52

De bevalling
De bevalling
Bij de meeste vrouwen kondigt de bevalling zich aan doordat de buik
regelmatig hard wordt, waarbij pijn in de rug en in de buik optreedt. Ook kan de
bevalling beginnen met het breken van de vliezen. U verliest dan vocht wat u
niet op kunt houden (in tegenstelling tot urine), dit kan veel zijn (het stroomt
dan echt langs uw benen), maar ook af en toe een golfje. Vruchtwater ruikt wat
zoetig. Als u weeën heeft of vruchtwater verliest is het heel normaal dat u wat
bloederige, slijmerige afscheiding heeft. Dit kan roze of bruinig zijn.
Als de weeën een uur lang om de vier, vijf minuten komen en ongeveer een
minuut aanhouden en de pijn dusdanig is dat u zich moet concentreren en uw
ademhaling moet gebruiken om deze op te vangen, dan wordt het tijd om te
gaan bellen. Als het uw eerste baby is dan gaat u echt niet op korte termijn
bevallen (gemiddeld duurt de bevalling vanaf dat moment nog 10–12 uur),
maar het is wel verstandig dat er naar u en de baby gekeken wordt.
Ook als u vruchtwater verliest moet u altijd contact opnemen met het
ziekenhuis. Als u nog geen weeën heeft hoeft u meestal niet direct te komen,
maar er wordt dan wel met u afgesproken wanneer u wél moet komen.
Het is goed om te weten dat slechts 4% van alle bevallingen plaatsvindt op de
'uitgerekende' dag. We zouden daarom ook beter kunnen spreken van een
uitgerekende periode, namelijk van twee weken vòòr tot twee weken na die
datum.
Het is overigens verstandig om de laatste weken een stuk plastic op uw matras
te leggen. Als uw vliezen onverwacht breken, wordt de matras niet nat.
Bevallen in het UMC Utrecht
Misschien wilt u, behalve uw partner, nóg iemand meenemen om bij de
bevalling te zijn, b.v. uw moeder, zus of een vriendin. Wij hebben daar geen
bezwaar tegen. Wij merken echter wel eens dat dit tijdens de zwangerschap
een leuk idee lijkt, maar dat sommige vrouwen als het eenmaal zo ver is, het
toch niet prettig vinden. Al die belangstelling is hun op dat moment teveel, of ze
voelen zich beschaamd of geremd. Als er iemand meegaat, bespreek dit dan
met hem of haar, zodat u op het laatste moment van gedachten kunt
veranderen en diegene kunt vragen om toch weg te gaan.
53

Aandachtspunten: Wat neemt u mee voor de bevalling
• toiletartikelen (wat u normaal meeneemt voor een overnachting)
• iets luchtigs dat u draagt tijdens de bevalling, b.v. een loszittend Tshirt
• ochtendjas
• pantoffels of slippers en warme sokken
• kleding voor na de bevalling (eventueel een voedingsBH)
• ondergoed (breng iets meer mee, na de bevalling kan u ruim vloeien en is
een extra verschoning prettig.)
• lippenbalsem
• belangrijke telefoonnummers (oa. Kraamcentrum)
• klein geld (en een 1 euro muntstuk voor de rolstoel)
• kleertjes voor uw baby, denk aan een mutsje en een omslagdoek. Breng 2
setjes in verschillende maten.
• een autostoeltje voor uw baby (zie ook onder kopje: naar huis)
• camera
• boek, tijdschrift of ander tijdverdrijf
Wat neemt u mee als u langer in het ziekenhuis moet blijven
• nachtkleding
• evt. extra kleertjes voor de baby
Het is verstandig om verder zo min mogelijk waardevolle spullen mee te
nemen.
54

Verloop van de bevalling
Wanneer u weeën heeft om de 3/5 minuten gedurende een uur neemt u
contact op met het ziekenhuis. In het UMC Utrecht zijn twee afdelingen waar u
kunt gaan bevallen. Als u om medische redenen hier bevalt, bevalt u op de
verloskamers op de tweede verdieping. Hier werken gynaecologen (in
opleiding), medisch verloskundigen en verpleegkundigen. Daarnaast is er vaak
een co-assistent aanwezig bij de bevalling. Als er geen medische reden is om
in het ziekenhuis te bevallen, maar u kiest hier zelf voor, dan bevalt u op het
UVC op de derde verdieping. Hier werken verloskundigen en
kraamverzorgenden.
Als er tijdens de bevalling iets niet helemaal optimaal verloopt, wordt u
overgeplaatst naar de verloskamers op de tweede verdieping waar u dan
verder begeleid wordt.
In principe bepaalt u zelf hoe u gaat bevallen; liggend, zittend (bijvoorbeeld op
de baarkruk), of staand. Als u volgens een bepaalde methode wilt bevallen
(bijvoorbeeld met yoga, psychoprofylaxe, haptonomie, Leboyer) kan dat
uiteraard in overleg met de arts-assistent of verloskundige.
Bespreek uw wensen van tevoren op de polikliniek, er wordt dan een
aantekening in uw status gemaakt.
Tijdens de ontsluitingsfase heeft u over het algemeen veel bewegingsvrijheid;
u kunt rondwandelen, zitten, douchen of een bad nemen, of wat u maar prettig
vindt. Als u om medische redenen in het ziekenhuis bevalt kan het echter zijn
dat de hartslag van de baby continue bewaakt moet worden. Dit kan uitwendig
en inwendig, afhankelijk van het stadium waarin de bevalling zich bevindt. In
dat geval bent u wel beperkt in uw bewegingsvrijheid: u kunt niet meer
rondlopen, douchen of een bad nemen. Dat betekent niet dat u bent gebonden
aan uw bed. De verpleegkundige helpt u graag in een stoel, en ook naast het
bed staan kan.
Hebt u speciale lievelingsmuziek neem dan gerust een cassetterecorder of iets
dergelijks mee. Ook filmen en fotograferen is uiteraard toegestaan op de
verloskamer. Vraagt u wel altijd of de hulpverleners toestemming geven om te
worden gefild/gefotografeerd. Op de operatiekamer mag niet worden gefilmd, u
kan de verpleegkundige vragen foto’s te maken tijdens de keizersnede.
Als de baby geboren is, wordt hij of zij vrijwel altijd direct op de buik of in de
armen van de moeder gelegd. Als u borstvoeding gaat geven, dan helpt de
verpleegkundige u om de baby binnen het uur na de bevalling aan te leggen.
De baby is dan vaak goed wakker en zoekt zelf vaak al de borst. Na dit uur valt
de baby vaak in slaap om daarna lang te rusten en bij te komen van de
bevalling. U wordt ook geholpen op de uitslaapkamer op de OK met voeden.
De bevalling is pas helemaal voorbij wanneer de moederkoek, ook wel
placenta genoemd, wordt geboren. Meestal gebeurt dit binnen het uur na de
geboorte van uw baby. Soms krijgt u medicijnen om de moederkoek geboren te
laten worden. Na de geboorte van de moederkoek is er tijd voor felicitaties en
eventuele telefoontjes.
De placenta of moederkoek wordt na de bevalling nagekeken door uw
hulpverlener. Het wordt gewogen en gemeten. In principe wordt de placenta
daarna vernietigd. In enkele gevallen wordt de placenta gebruikt voor
onderzoeksdoeleinden. Ook wordt u soms gevraagd of er een hoeveelheid
navelstrengbloed afgenomen mag worden.
Met beide materialen kan namelijk heel veel, uitermate nuttig onderzoek
gedaan worden. Natuurlijk staat het u vrij om de placenta mee naar huis te
nemen. Geeft u dit wel op tijd aan, omdat de placenta vrij snel na de geboorte
ingevroren wordt alvorens deze vernietigd wordt.
55

Direct na de bevalling wordt uw kind nagekeken door degene die de bevalling
heeft begeleid. Er worden een aantal reflexen gecontroleerd, uw kindje word
gewogen en het krijgt vitamine K.
Na de bevalling wordt u gewassen op bed. Of u kunt, wanneer uw conditie dit
toelaat, douchen. Wanneer uw en uw baby gezond zijn en alles normaal is
verlopen mag u enkele uren na de bevalling naar huis. Als u de geboorte in die
eerste uren in het ziekenhuis wil vieren dan is dat zeker mogelijk. Neemt u in
dat geval zelf uw spullen mee zoals champagne of het langbeloofde broodje
filet Americïan.
De bevalling is een belangrijk moment in uw leven. Uit onderzoek is gebleken
dat vrouwen beter op hun bevalling terugkijken wanneer zij zich veilig hebben
gevoeld, wisten wat zij konden verwachten en het gevoel hadden grip te
hebben op hun situatie. Wij doen ons best om zo goed mogelijk aan te sluiten
bij uw verwachtingen en u te informeren wat u kunt verwachten tijdens uw
bevalling. Hebt u specifieke wensen of vragen bespreekt u deze dan met uw
hulpverlener.
Tijdens het consult rond uw 34 ste week zwangerschap wordt uitgebreid
aandacht besteed aan de bevalling. U kunt de medische vragen dan bespreken
met uw verloskundige en arts. De verpleegkundige zal de normale gang van
zaken met u bespreken. Voor de buitenlocaties doet de verloskundige dat.
Bevallen en pijn
Een vraag die regelmatig gesteld wordt, is of bevallen pijn doet. Het antwoord
hierop kan niet anders zijn dan bevestigend. De meeste vrouwen kunnen
echter met deze pijn omgaan en uiteraard proberen wij u zo goed mogelijk te
begeleiden en krijgt u suggesties om de pijn zo goed mogelijk op te vangen.
Als die onvoldoende helpen, zijn er twee mogelijkheden om iets aan de pijn te
doen. U kunt een pijnstillende injectie in het been krijgen. Dit wordt meestal
alleen gedaan in het beginstadium van de bevalling, bijvoorbeeld als u al erg
moe bent. Vaak lukt het dan om nog een aantal uren te slapen, waarna u weer
met hernieuwde krachten verder kunt.
Als de bevalling al verder gevorderd is, is dit niet de eerste keus. We adviseren
dan een ruggeprik (epidurale analgesie), waarbij de medicatie wordt
toegediend via een zogenaamde ruggenprik. Door middel van een prik in de
rug kan de anesthesist de werking van de zenuwen die u de pijn doen voelen,
tijdelijk uitschakelen.
Hebt u vragen over de pijn tijdens de bevalling dan is er altijd ruimte om deze
te bespreken, zowel voor als tijdens de bevalling. U kunt desgewenst ook voor
de bevalling een consult bij de anesthesist aanvragen. In het UMC Utrecht is
het mogelijk om 24 uur per dag een ruggeprik aan te vragen. De ruggeprik
heeft voor- en nadelen. Deze worden met u besproken wanneer u vraagt om
pijnstilling. Soms zal uw hulpverlener het initiatief nemen om pijnstilling met u te
bespreken, dit is dan in het belang voor uw bevalling (bijvoorbij bij afwijkende
ligging van de baby).
56

Na de bevalling
Naar huis
Als de bevalling normaal verloopt gaat u binnen 24 uur na binnenkomst in het
ziekenhuis weer naar huis, meestal ook als er een medische reden was om in
het ziekenhuis te bevallen.
Doorgaans gaat u 2 tot 3 uur na de bevalling dan weer naar huis. U kunt
gewoon met eigen vervoer of met een taxi naar huis 2 . Vergeet u dus niet om
kleertjes mee te nemen voor de baby.
U brengt de kraamperiode thuis door met de hulp van een kraamverzorgende.
De kraamzorg dient u na de bevalling te bellen zodat u afspraken kan maken
wanneer de kraamverzorgende bij u thuis komt. Neem dus ook de papieren
van de kraamzorg mee naar het ziekenhuis.
Verblijf in het ziekenhuis
Soms is er een reden om wat langer in het ziekenhuis te blijven, b.v. omdat uw
bloeddruk hoog was in de zwangerschap, omdat de vliezen langer dan 24 uur
voor de geboorte van de baby gebroken waren of omdat de baby in het
vruchtwater gepoept had. Meestal wordt dan geadviseerd om 2 tot 3 dagen na
de bevalling te blijven. Als u met een keizersnede bevallen bent blijft u meestal
5 dagen in het ziekenhuis (dag van operatie is de eerste dag). U brengt de
kraamperiode dus alleen in het ziekenhuis door als hier na de bevalling een
medische reden voor is.
Soms weet u al in de zwangerschap of u na de bevalling één of enkele dagen
in het ziekenhuis moet blijven, soms wordt dit pas duidelijk tijdens of na de
bevalling. Uiteraard wordt dit met u besproken.
De kraamzorg die u in het ziekenhuis ontvangt gaan af van de kraamzorg uren
die u thuis krijgt van de kraamverzorgende. Neem daarom ook als u verblijft in
het ziekenhuis contact op met de kraamzorg om afspraken te maken over de
resterende uren.
Aantal verpleegdagen in ziekenhuis en kraamzorg
Als de tijd tussen binnenkomst en ontslag langer is dan 24 uur worden er
minimaal 2 verpleegdagen in rekening gebracht. Dit heeft gevolgen voor het
aantal dagen dat u daarna thuis kraamzorg krijgt.
2 Voor het vervoer van uw pasgeborene naar huis, willen wij u attenderen op de
volgende regelgeving, opgesteld door de Koninklijke Landelijke Politiediensten:
Kinderen tot 11 jaar mogen niet voorin, mits het kind zit in een voor hem/haar geschikt
kinderbeveiligingsmiddel zoals een maxi-cosi of een stoelverhoger, waarbij uit de
gebruiksaanwijzing blijkt of het middel geschikt is voor de voorstoel. Het is gevaarlijk om
een autostoeltje op de voorbank te plaatsen als er een airbag bij de passagiersstoel
aanwezig is. Bij een aanrijding wordt het stoeltje en het kind tegen de leuning
aangedrukt. Op advies van de ANWB is het daarom aan te raden het stoeltje op de
achterbank te plaatsen. Kinderen moeten achterin vervoerd worden in een voor hen
geschikt kinderbeveiligingsmiddel mits aanwezig. Voor kinderen t/m 2 jaar die achterin
worden vervoerd terwijl daar geen kinderbeveiligingsmiddel aanwezig is, is niets
geregeld. Hier geldt de eigen verantwoordelijkheid van de bestuurder/passagier. Als
ouders een kind achter in de auto op de arm vervoeren en er gordels in de auto
aanwezig zijn, moet de volwassene achterin in de gordel en het kind buiten de gordel op
de arm. Bij een eventueel ongeluk zou de gordel het kind anders ernstig kunnen
beschadigen ten gevolge van de klemkracht.
57

Nacontrole na de bevalling
Als de bevalling zonder problemen verlopen is, is er in principe geen reden om
een aantal weken na de bevalling gecontroleerd te worden. We merken echter
wel dat veel vrouwen en mannen het prettig vinden de bevalling nog eens
rustig door te nemen. Dit kan uiteraard altijd. Het is echter wel verstandig om
dan een afspraak te maken met degene die u in de zwangerschap begeleid
heeft. Hij of zij is immers op de hoogte van uw situatie. Als u dus een afspraak
maakt voor nacontrole, meldt dan wie u gecontroleerd heeft. In een aantal
gevallen is het echter medisch gezien ook zinvol om na de bevalling nog een
keer terug te komen, b.v. na een keizersnede, omdat u te vroeg bent bevallen
of omdat u een hoge bloeddruk had in de zwangerschap. In dat geval zal een
afspraak voor nacontrole met u besproken worden als u ontslagen wordt uit het
ziekenhuis.
58

Aandachtspuntenlijst: ontslag
Tijdens het ontslag kunnen de volgende onderwerpen door de
arts/verloskundige/verpleegkundige besproken worden:
Nazorg / revalidatie
Wat zijn de gebruikelijke klachten (kunt u wondpijn verwachten?)
Waar kunt u na opname met uw vragen naar toe?
Met welke klachten moet u contact opnemen met uw huisarts of
specialist?
Vervoer naar huis
Controle op de polikliniek (hoe vaak moet u voor controle terugkomen?)
Terugblik op opname en verblijf in het UMC Utrecht
Medicijnen voor thuis (welke medicijnen, instructie voor gebruik,
recept)
Leefregels (wat kunt u wel of niet doen op het gebied van pers. verzorging,
huishoudelijk werk, sport-hobby, sexualiteit & voorbehoedmiddel?
Thuissituatie na opname
o hulp vanuit de thuiszorg nodig
o bijzondere voorzieningen
o algemeen maatschappelijk werk
Brief aan de huisarts
Ruimte voor uw vragen of opmerkingen:
59

Aandachtspuntenlijst: Nacontrole
Na de bevalling is het soms nodig om voor nacontrole op de polikliniek te
komen.
Dit kan om medische redenen zijn, of omdat u dat zelf graag wilt. Vaak
betekent dit één na-controle, daarna valt de zorg onder uw verwijzend arts/
huisarts.
Hebt u een uitgebreide/ingrijpende behandeling gehad, dan zal de nacontrole
in veel gevallen intensiever zijn. U zult dan meerdere keren voor controle
moeten komen voordat u wordt terugverwezen naar uw eigen arts/ huisarts.
Tijdens de na -controle kunnen de volgende onderwerpen door de
arts/verloskundige besproken worden:
Het verloop van uw herstel (klachten na de behandeling of ingreep,
verwachting t.a.v. de duur van het herstel)
De thuissituatie (hervatten van werkzaamheden, hobby’s en sport).
Revalidatie
Leefregels (wat kunt u zelf doen om het herstel te bevorderen)
Medicijngebruik
Controleconsulten
Toekomstige kinderwens
Ruimte voor uw vragen of opmerkingen:
61

8
De patiënt centraal
‣ rechten van de patiënt
o informatie en toestemming behandeling
o recht op privacy
o recht op inzage
o klachtrecht
‣ bijzondere documenten
‣ gebruik van lichaamsmateriaal
‣ obductie
‣ reanimatie
63

De patiënt centraal
Rechten van de patiënt
Het spreekt vanzelf dat u een zorgvuldige behandeling en zorg ontvangt, zowel
medisch als verpleegkundig, aangepast aan uw toestand. U hebt daarbij een
aantal rechten die hieronder wordt toegelicht. De belangrijkste rechten staan
beschreven in de "Overeenkomst inzake Geneeskundige Behandeling";
kortweg de WGBO genoemd.
Informatie en toestemming over de behandeling
Wij streven ernaar u goede voorlichting te geven over de behandeling, de
daarbij horende onderzoeken en de nazorg. Deze voorlichting moet u
voldoende inzicht geven in het verloop van de zwangerschap en bevalling.
Wanneer u iets niet begrijpt of achteraf niet begrepen heeft, vraagt u dan vooral
om uitleg. Ook als u iets vergeten bent, kunt u rustig aan de arts of
verpleegkundige vragen om de informatie nog eens te herhalen. U heeft
wettelijk het recht om onder eigen verantwoordelijkheid beslissingen te nemen
over uw behandeling. U kunt bijvoorbeeld beslissen of u een behandeling
ondergaat of niet. Om een behandeling te kunnen starten, heeft de
zorgverlener uw toestemming nodig. Deze toestemming hoeft u niet schriftelijk
te geven. Bij opname in ons ziekenhuis gaan wij ervan uit dat u instemt met de
u voorgestelde behandeling zoals deze in z'n geheel zal plaatsvinden. Alleen in
bijzondere gevallen wordt per onderdeel (bijvoorbeeld een uitzonderlijk
belastend onderzoek) opnieuw toestemming gevraagd. Geef het duidelijk aan
als u voor een bepaalde behandeling of onderzoek géén toestemming geeft.
Van ons uit verwachten wij dat u duidelijke en volledige informatie over uw
gezondheidstoestand geeft en meewerkt aan uw medische en verpleegkundige
behandeling. Dit alles uiteraard binnen de mogelijkheden van uw gezondheid.
Recht op privacy
U hebtt recht op privacy. Medewerkers van UMC Utrecht doen hun best om uw
privacy te waarborgen. Dit betekent onder meer dat zij zorgvuldig omgaan met
uw persoonlijke en medische gegevens. Deze gegevens worden schriftelijk
vastgelegd (onder andere in het medisch dossier) of in de computer
opgeslagen.
Alléén medewerkers die hiertoe bevoegd zijn, kunnen uw gegevens inzien.
Artsen, verpleegkundigen en andere ziekenhuismedewerkers hebben een
wettelijke geheimhoudingsplicht. Dit betekent dat alléén met uw toestemming
gegevens verstrekt kunnen worden aan anderen die niet rechtstreeks
betrokken zijn bij uw behandeling.
Recht op inzage in, afschrift en vernietiging van het medisch- en
verpleegkundig dossier
U en uw wettelijke vertegenwoordiger hebben het recht uw medisch- en
verpleegkundig dossier in te zien. Als u dit wilt doen, kunt u dit overleggen met
de behandelend arts of verpleegkundige. Voor het aanvragen van een afschrift
of vernietiging van de medische gegevens bestaat een schriftelijke procedure.
Meer informatie hierover kunt u krijgen bij Patiëntenservice.
Klachtrecht
Wanneer u een klacht heeft over uw behandeling of verwijzing, dan verzoeken
wij u dit eerst kenbaar te maken aan uw arts, verloskundige of
verpleegkundige.
U kunt uw klacht ook bespreken met één van de medewerkers van
Patiëntenservice. Vaak is het goed vooraf uw klacht op papier te zetten.
66

Bijzondere documenten
Misschien beschikt u over een schriftelijke wilsverklaring (levenstestament), of
bent u drager van het donorcodicil. Als dat het geval is, vragen wij u dit door te
geven aan uw behandelend specialist of aan de hoofdverpleegkundige van uw
afdeling. Ook uw contactpersoon dient ervan op de hoogte te zijn dat er in
bepaalde situaties naar uw wilsverklaring gehandeld wordt.
Gebruik van lichaamsmateriaal
In sommige gevallen bewaart het ziekenhuis een deel van het bij u afgenomen
lichaamsweefsel (zoals bloed) om later te gebruiken bij wetenschappelijk
onderzoek. Mocht dit latere onderzoek consequenties voor u kunnen hebben,
dan zal hiervoor te allen tijde eerst aan u toestemming worden gevraagd.
Voor een academisch ziekenhuis is het van groot belang dat er een archief
van normaal en ziekelijk of veranderd weefsel wordt opgebouwd. Mocht u
bezwaar hebben tegen het gebruik van uw cellen of weefsel in het algemeen,
maakt u dit dan kenbaar aan uw behandelend arts of verloskundige. Er wordt
dan in uw status een aantekening gemaakt en het materiaal wordt niet
bewaard.
Obductie
Na het overlijden van een patiënt kan het van belang zijn te weten of de
diagnose juist is geweest, wat het effect van de behandeling was en of er nog
onverwachte complicaties zijn opgetreden. Via obductie (sectie) kan vaak
antwoord op deze vragen worden verkregen. Deze kennis komt ook
toekomstige
patiënten ten goede. Wanneer een patiënt overlijdt en de behandelend
arts obductie zinvol acht, wordt aan de nabestaanden toestemming gevraagd.
De nabestaanden kunnen daarbij ook aangeven, al dan niet via de huisarts,
geïnformeerd te willen worden over de bevindingen. Het kan voor nabestaande
bijzonder moeilijk zijn om juist op zo'n moment de vraag om toestemming
voor obductie te beantwoorden. Daarom is het goed als uw behandelend arts
weet hoe u en uw naasten staan tegenover een eventuele obductie.
Reanimatie
Tijdens uw verblijf in het ziekenhuis kunnen zich complicaties voordoen
(bijvoorbeeld
als er een acute hart- of ademstilstand ontstaat). Mocht dit gebeuren,
dan wordt direct een poging tot reanimeren gestart. In het UMC Utrecht
geldt het volgende uitgangspunt: alle patiënten worden bij een hart - en
ademstilstand
gereanimeerd. Het kan echter zijn dat u in overleg met uw behandelend
arts besluit in een bepaald geval niet te reanimeren. Als u zo'n besluit
neemt, dan wordt dit in uw medisch dossier vastgelegd. U en uw arts kunnen
op elk moment een gesprek beginnen om eventueel tot het besluit te komen
in een bepaald geval niet meer te reanimeren. U kunt overigens op elk moment
op uw beslissing terugkomen.
67

9
Praktische informatie
‣ Verantwoordelijken van zorg
‣ Adressen UMC Utrecht
‣ Locaties
‣ Telefoonnummers
‣ Bezoektijden
‣ Verlies, diefstal en schade
‣ Spreekuren buitenpraktijk
‣ Bereikbaarheid WKZ
‣ - openbaar vervoer
‣ - parkeergelegenheid
‣ - parkeertarieven
‣ Ziekenhuiskosten
‣ Nuttige adressen
‣ Folders
‣ Literatuurlijst
69

Verantwoordelijken voor de zorg
• Medisch Afdelingshoofd
• Chef de Clinique
• Hoofdverloskundige
•Teamleiders Verloskundigen
• Hoofd Zorgeenheid
• Teamleiders verpleging
prof. dr. G.H.A. Visser
dr. M.P.Heringa
mw. dr. H.R. Iedema-Kuiper
mw. I.G.M Berends- ten Broeke,
mw. I Overbeeke
mw. R.J.Zijlstra
mw M.L.Bokkers,
mw. I. K.W.Klont,
mw. drs. S. Otto
Adressen
bezoekadres WKZ
postadres
Wilhelmina Kinderziekenhuis
Lundlaan 6
3584 EA Utrecht
088- 755 55 55
WKZ Wilhelmina Kinderziekenhuis
Postbus 85090
3508 AB Utrecht
Ronald McDonaldhuis Lundlaan 4
3584 EA Utrecht
088- 755 33 33
Internetadres UMC Utrecht:
http://www.umc-utrecht.nl
Locaties
• Polikliniek Verloskunde bouwdeel H0, receptie 2
• Verpleegafdeling Kraam/Zwangeren bouwdeel J2
• Verloscentrum bouwdeel E2
• UVC bouwdeel E3
• Afdeling Neonatologie MC bouwdeel H3
• Afdeling Neonatologie HC-IC bouwdeel H2
71

Telefoonnummers
• WKZ-algemeen 088 - 755 55 55
• Afspraken polikliniek Verloskunde 088 - 755 40 10
• Afdeling zwangeren/kraam J2 088 - 755 75 33
• Verloscentrum E2 088 - 755 89 10
• Afdeling kraam Low Care E3 088 - 755 56 05
• UVC 088 - 755 64 44
• Secretariaat prenatale diagnostiek 088 - 755 40 10
• Secretariaat echo-afdeling 088 - 755 40 10
• Medisch Maatschappelijk Werk 088 - 755 69 79 (zoemer 5435)
• Dienst Geestelijke Verzorging 088 - 755 67 57
• Centrum voor Medische Genetica 088 - 755 38 00
• Bureau Patiëntenservice 088 - 755 88 50 / 755 68 95
Bezoektijden
• afdeling Kraam/Zwangeren en het UVC
Dagelijks: 15.00 - 20.00 uur
Rusttijd: 12.30 - 14.30 uur
Uw partner is van 10.00 uur tot 22.00 uur welkom, behalve tijdens de rusttijd. Wilt u
afwijken van de bezoektijden dan proberen wij uiteraard daaraan onze medewerking te
verlenen. Overlegt u uw wens met de verpleegkundige.
• Verloscentrum
Op het verloscentrum zijn geen bezoektijden. Bezoek is welkom na overleg met de
verpleegkundige. Uw partner of degene die bij de bevalling aanwezig zal zijn is
vanzelfsprekend welkom.
• afdeling Neonatologie Medium Care, High Care en Intensive Care
De bezoekregels van de afdeling Neonatologie Medium Care, High Care en Intensive
Care staan vermeld op alle toegangsdeuren van de afdeling Neonatologie
en staan tevens vermeld in de informatie over de afdeling Neonatologie.
Verlies, diefstal of schade aan eigendommen
Waardevolle bezittingen kunt u beter thuis laten. Wij willen u er op wijzen dat de
Raad van Bestuur van het ziekenhuis niet aansprakelijk is voor verlies of diefstal
van uw eigendommen. Bij verlies van eigendommen kunt u bij de receptie van
het WKZ informeren of het daar als gevonden is aangemeld.
Als (door een ziekenhuismedewerker) schade wordt toegebracht aan eigendommen
van u, kunt u dit aan het hoofd zorgeenheid van de afdeling melden.
Deze beoordeelt of u een schadevergoeding kunt krijgen.
72

Ziekenhuiskosten
Algemeen
Wij adviseren u om de polisvoorwaarden van uw zorgverzekeraar na te kijken en zo
nodig bij uw zorgverzekeraar te informeren naar de financiële afhandeling van prenatale
begeleiding, uw bevalling en uw kraamzorg.
Wanneer u gebruik maakt van het ziekenhuis kan het zijn dat de kraamzorg-uren
waarop u recht heeft in mindering worden gebracht. Overleg daarom tijdig met uw
zorgverzekeraar zodat u niet voor verrassingen komt te staan.
Aanmelden kind bij ziektekostenverzekeraar
U dient uw kind zo snel mogelijk zelf aan te melden bij de zorgverzekeraar van de
kostwinner. Na aanmelding verzoeken wij u het formulier dat u van ons bij ontslag
uit het ziekenhuis meekrijgt, binnen maximaal 4 weken te retourneren. Zijn
de gevraagde gegevens niet tijdig bij ons bekend, dan is het ziekenhuis genoodzaakt
de factuur voor de eventuele opnamekosten van het kind bij u in rekening te
brengen.
Voor informatie over tarieven kunt u contact opnemen met het team Zorgregistratie
van het UMC Utrecht:
088 - 755 68 09
088 - 755 84 29
Voor informatie over polisvoorwaarden, financiële afhandeling en kraamzorguren
verwijzen wij u naar uw zorgverzekeraar.
73

Nuttige adressen
• Borstvoeding natuurlijk
Vereniging Borstvoeding Natuurlijk
postbus 119, 3960 BC Wijk bij Duurstede, 0343-576626
• La Leche league
Postbus 14032, 6401 NA Heerlen, 045-5324884
• Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Directie Voorlichting, Bibliotheek en Documentatie,
Postbus 90801, 2509 LV Den Haag
• Stade FIOM
Jansdam 2, 3512 HB Utrecht, 030-2331111
• Vereniging Ouders van Couveusekinderen
postbus 53178, 1007 EG Amsterdam, ? 020-6793742
• Voorlichtingsbureau voor de Voeding
Eisenhowerlaan 110, 2517 KL Den Haag, fax.: ? 070-3068888
• Voorlichtingscentrum Sociale Verzekeringen (SVS)
postbus 19260, 3501 DG Utrecht
• VSOP (Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties bij erfelijke
en/of aangeboren aandoeningen)
Vredehofstraat 31, 3761 HA Soestdijk, tel.: 035-6028155, fax: 035-6027440,
email: VSOP@knoware.nl, homepage: http//www.vsop.nl
• College voor Zorgverzekeringen (voorheen de Ziekenfondsraad)
postbus 396, 1180 BD Amstelveen
Folders
De volgende folders kunt u bij de betreffende organisaties opvragen:
• Bloedonderzoek bij zwangere vrouwen
te verkrijgen bij het College voor Zorgverzekeringen postbus 396, 1180 BD
Amstelveen
• Kom op, stop! Gelieve in deze kinderkamer niet te roken
te bestellen bij de Stichting Volksgezondheid en Roken, postbus 84370,
2508 AJ Den Haag
• Tijd voor arbeid en zorg: ouderschapsverlof
te bestellen bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Directie
Voorlichting, Bibliotheek en Documentatie, Postbus 90801, 2509 LV Den
Haag
• Zo zit dat als er een kind komt
Te verkrijgen bij het Voorlichtingscentrum Sociale Verzekeringen (SVS), postbus
19260, 3501 DG Utrecht
• Zwanger aan het werk, over risico’s en maatregelen
te bestellen bij: VSOP, Vredehofstraat 31, 3761 HA Soestdijk, ? 036-6028155
74

Literatuurlijst
Suggesties voor verdere informatie rond zwangerschap en bevalling:
• 'Bevallen en opstaan'- J. Spanjer e.a., uitg. Bert Bakker.
• 'Wordend moederschap'- Prof. dr. G.J. Kloosterman, uitg. De Tijdstroom, Lochem.
• 'Wij willen kinderen'- Heleen Crul, uitg. Hollandia.
• 'Eén + één is tweeling'- J. Holm en J. Kluvers,
uitg. Meulenhof Informatief b.v.
• 'Borstvoeding Natuurlijk'- Marvin S. Elgar en Sally Wendkos-Olds, uitg. Bert
Bakker (ISBN 9060194934).
• 'Borstvoeding Natuurlijk' (folder). Deze folder kunt u aanvragen door fl.1,75 over
te maken op postgiro 2888884 t.n.v. Borstvoeding Natuurlijk te Amersfoort.
• 'Wij houden uw kindje nog even hier'- Marga Hugenholtz en Richard de Leeuw,
uitg. Bert Bakker.
• 'Baren, een boek over barenshoudingen'-Saskia van Rees, Beatrijs Smulderse,
Astrid Limburg, Prof. G.J. Kloosterman, uitg. Stichting Lichaamstaal.
• 'Vrijen met een dikke buik'- Jojanneke Claasse, uitg. Holkema en Wonen dorf.
• 'Handboek voor aanstaande ouders'- Niels H. Lauensen, uitg. Torion.
• 'Een kindje krijgen met een kunstverlossing'- Rita Beintema, uitg. Ank Her-mes
b.v.
• 'Hoe bevalt een keizersnede'- M. van Hoonen en J. Botter, uitg. Ank Hermes b.v.
• 'Beschuit met tranen'(over post-natale depressie)- J. Postema.
• 'Een beetje zwanger' (voor aanstaande vaders)- A. van Dam.
• 'Leven voor de geboorte' (een boek over de ontwikkeling van de baby en over
het op gang komen van de geboorte)- Peter Nathanielz. uitg. Forum.
• 'Rondom zwangerschap'- J. Bockhove en R. van Vlijmen.
• 'Erfelijkheid en kinderen krijgen'- H. Ausems.
• 'Als je baby blijft huilen'- Saskia van Rees en Carine Heyligers, video van 30
minuten met praktische informatie voor wie te maken krijgt met een 'huilbaby'.
Informatie en bestelling: Stichting Lichaamstaal mediatheek, Holstraat 15,
6017 AC Thorn, tel.: 0475 - 562473.
• 'Te vroeg op de wereld: over prematuren in Nederland'- H.W. Bruinse, B.P.
• Cats, uitg. Lemma.
• 'Geen wiegje, geen luiers. De rouw over het onzichtbare kind.' Karin van den
Boogaard. VU uitgeverij, Amsterdam.
De volgende folders zijn voorradig op de polikliniek of op het secretariaat Prenatale
diagnostiek:
• Chromosoomonderzoek bij herhaalde miskraam (uitgegeven door DMG)
• Informatie over erfelijkheidsvoorlichting in Arabisch en Turks (uitgegeven door
de VSOP)
• 'Er is iets met uw baby'. Over de consequenties van ongunstige uitslagen van
onderzoek tijdens de zwangerschap (uitgegeven door DMG)
75