Vrijheid maakt het verschil - Onderwijsraad

Het thema van 2011
Vrijheid maakt het verschil
Nederland heeft een uniek onderwijsstelsel. De overheid
bekostigt hier zowel openbare scholen als bijzondere
– scholen die zijn gesticht op godsdienstige of levensbeschouwelijke
grondslag. Ouders hebben de vrijheid om
te kiezen voor een school die het best bij hen past. En scholen
zijn tot op zekere hoogte vrij om het onderwijs naar eigen
inzicht in te richten. In de landen om ons heen is dat
vaak anders. Daar zijn de meeste overheidsgefinancierde
scholen levensbeschouwelijk neutraal. De Nederlandse
onderwijsvrijheid is in 1917 vastgelegd in artikel 23 van de
Grondwet. Het artikel is dus bijna honderd jaar oud. In hoeverre
is het nog van deze tijd?
Er zijn voldoende aanleidingen om deze vraag te stellen.
De samenleving kent inmiddels een diversiteit aan levensvisies,
opvattingen en normen- en waardenpatronen. Die
gaat verder dan het huidige onderscheid tussen openbare
en bijzondere scholen. Sommige ouders kiezen liever
voor een pedagogische visie als grondslag voor een
school, dan voor een levensbeschouwelijke of religieuze.
Dan is er nog de overheidszorg voor de kwaliteit van het
onderwijs, die op gespannen voet kan staan met de vrijheid
van scholen om vanuit de eigen grondslag onderwijs
te verzorgen. Ook bestaat het beeld dat sommige scholen
voor bijzonder onderwijs misbruik maken van hun vrijheid
door leerlingen of leraren te weigeren – of dat sommige islamitische
scholen hun leerlingen afzijdig houden van de
Nederlandse rechtsstaat. In het kielzog hiervan laait regelmatig
de discussie over thuisonderwijs op.
Naar aanleiding van deze kwesties heeft de Tweede Kamer
de Onderwijsraad gevraagd om een ‘gezaghebbende’ interpretatie
te geven van artikel 23 van de Grondwet. Dat
doet de raad in het advies Artikel 23 van de Grondwet in
maatschappelijk perspectief. Nieuwe richtingen aan de vrijheid
van onderwijs. Hij concludeert daarin dat het grondwetsartikel
in onze huidige, pluriforme samenleving nog
steeds van grote waarde is. Wel is een moderne interpretatie
van artikel 23 nodig. Raadsvoorzitter Geert ten Dam
licht het advies toe op pagina 7 van deze uitgave. Dit jaarboekje
is een aanvulling op het adviesrapport. Het geeft
via een serie portretten van schoolleiders een overzicht
van de diversiteit die artikel 23 in het onderwijs mogelijk
maakt.
De raad heeft zich in 2011 intensief bezig gehouden met
het thema onderwijsvrijheid. Vandaar dat dit thema centraal
staat in het jaarboekje 2011.
Vrijheid maakt het verschil5