1. Preambule: Appelschillen en Kanonskogels - Universiteit Utrecht

M1. De Onderwerpsvraag. Waar gaat de metafysika over? Wat is het onderwerp van de
metafysika? Waar bestaat het vertoogdomein van de metafysika uit?
M2. De Kenvraag. Hoe kunnen wij de onderwerpen van metafysika kennen? Hoe verwerven
wij metafysische kennis?
Het m-Kantwoord luidt, opnieuw in een notedop, als volgt.
M1. Metafysika gaat over de reikwijdte en de grenzen van het menselijk kenvermogen.
M2. Metafysika is mogelijk doordat wij beschikken over met name het kentheoretisch vermogen
genaamd de rede (zie begin van § 5).
De verstandsbegrippen zijn de categorieën die noodzakelijk zijn om kennis van de fenomenale
wereld mogelijk te maken. Kant neemt zijn verstandsbegrippen goeddeels over uit de
metafysika Aristoteles (die ze uiteraard niet als epistemische doch als ontologische categorieën
ziet) en rangschikt ze als volgt: 41
1. 2. 3. 4.
Quantiteit Qualiteit Relatie Modaliteit
Eenheid (Maat) Realiteit Substantie Mogelijkheid
Veelheid (Grootte) Negatie Oorzaak Bestaan
Alheid (Geheel) Beperking Gemeenschap Noodzakelijkheid
Met zijn befaaamde transcendentale deducties zal Kant de noodzaak van de verstandsbegrippen
voor onze kennisverwerving verklaren (B116–169).
Evenals men met de rede synthetische kennis a priori kan vergaren over de aanschouwingsvormen,
kan men dat over de verstandsbegrippen. Ook kan men met de rede a priori beginselen
opsporen die een synthetische eenheid verlenen aan onze a posteriori kennis, de zg. grondbeginselen
van de zuivere rede (B200). Dit zijn taken van de metafysika; zij verschaft ons
redekennis.
Een voorbeeld van een dergelijk metafysisch beginsel is het CausaliteitsBeginsel: iedere
gebeurtenis heeft een oorzaak. Dit Beginsel staat los van de ervaring in de zin dat geen bijzondere
ervaring het kan bekrachtigen of ontkrachten (een les die Kant van Hume had geleerd),
d.w.z. het is a priori; en het is synthetisch want niet analytisch — geen tautologie en geen
implicatie van de betekenis van de begrippen ‘gebeurtenis’, ‘oorzaak’ en ‘gevolg’; en door
causele verbanden te leggen tussen alle gebeurtenissen in de ruimte en de tijd, schept het beginsel
onmiskenbaar samenhang, synthetische eenheid. Doch het CausaliteitsBeginsel geldt alle
gebeurtenissen in de ruimte en de tijd, een geheel dat buiten iedere mogelijke ervaring valt.
Kant:
16