Rotaryfotograaf Monika Lozinska-Lee: Een ... - Rotary Nederland

• ROTARY • GESCHIEDENIS •
Omgekomen verzetsstrijder rotarian
Iman J. van den Bosch
PDG Dees de Jaeger (RC Eindhoven-Kempenland)
Iman Jacob van den Bosch (1891-1944) diende van 1912 tot 1919
bij de Koninklijke Marine en vervulde daarna vooraanstaande
functies bij verschillende scheepvaartmaatschappijen. In
1926 trad hij als algemeen procuratiehouder van de afdeling
buitenlandse expeditie in dienst bij de NV Philips’ Gloeilampenfabrieken
te Eindhoven. Enkele jaren later was hij met J.E.
van Dissel oprich ter van RC Eindhoven en voorzitter van die
club in het Rotary jaar 1940-1941.
Van den Bosch was een van de eersten bij Philips die de strijd
tegen de Duitse bezetters opnam. Onder hogere employees van
de Philipsfabrieken te Eindhoven was vanaf 1941 een groepje
tot stand gekomen dat syste matisch gegevens verzamelde voor
een eventueel bombardement. Tot dat groepje behoorde mr.
H.P. Linthorst Homan, de secretaris van de directie en Van den
Bosch, de chef van de expeditie. Zij tekenden onder meer kaarten
waarop de locatie van het Duitse luchtafweergeschut bij en
op de fabrieksgebouwen nauwkeurig aangegeven was. Of deze
gegevens en getekende kaarten Engeland tijdig hebben bereikt
staat volgens Lou de Jong niet vast. Dat neemt niet weg dat het
bombardement van de Philipsfabrieken in Eindhoven begin
december 1942 grote schade aanrichtte.
De oud-marineofficier Van den Bosch richtte in de loop van 1940,
met enkele collega’s, het ‘Verjaardagsfonds’ (of Trompfonds) op.
Een fonds voor de financiële ondersteuning van achterge bleven
gezinnen van militairen en marechaussees die in de meidagen
van 1940 naar Engeland waren ver trokken. Voorts ondersteunde
het vrouwen van marinepersoneel, van vissers en van employees
van buitenlandse scheepvaartmaatschappijen. Nadat de Duitse
bezettingsautoriteiten in november 1941 de scheepvaartmaatschappijen
verboden hadden om aan vrouwen van opvarenden de
zogeheten ‘week- en maandbrieven’ uit te betalen en nog slechts
uitkeringen te doen volgens de normen van Maatschappelijk
Hulpbetoon, voorzag de hulpverlening door het ‘Verjaardagsfonds’
in een grote behoefte. In 1942 kwam Van den Bosch in
aanraking met de in Rotterdam door kapitein Philippo opgerichte
‘Zeemanspot’ en een Amsterdamse groep die zich onder
leiding van Walraven van Hall eveneens bekommerde om de
gezinnen van niet naar Nederland teruggekeerde zeelieden.
Na het begin van de ‘sauckel-acties’ ontstond de noodzaak om
ook de gezinnen van onderduikers en gevangenen te ondersteunen.
Dit vormde voor Walraven van Hall en Van den Bosch de
aanleiding om het ‘Landrottenfonds’ (of Nationaal Steunfonds),
dat zich de financiering van het verzet ten doel stelde, in het
leven te roepen.
Van Hall, initiatiefnemer van het ‘Disconto Instituut Zeelieden’
voortgekomen uit ‘De Zeemanspot’, raakte naast de financiële
hulpverlening aan de gezinnen van zeevarenden gaandeweg
betrokken bij alle vormen van spionage- en inlichtingenwerk,
zoals het verschaffen van persoonsbewijzen en bonkaar ten en het
transport van piloten.
In de herfst van 1942 ontdekten de Duitsers het spionagewerk
van Van den Bosch en werd de inlichtingengroep waarin hij een
belangrijke rol vervulde opgerold. Van den Bosch wist te ontkomen
en verhuisde naar Groningen. In het noorden leidde Van
den Bosch de acquisitie voor het ‘Landrottenfonds’ in het noordoostelijke
deel van het land. In het zuiden werd dit aanvankelijk
gedaan door de Philipsemployee A. Voorwinde. Deze moest zich
echter terugtrekken toen de SD zijn activiteiten op het spoor
kwam. In zijn plaats trad de eveneens bij Philips werkzame
ir. A.J. Gelderblom die al spoedig steun kreeg van zijn collega
dr. ir. N.A.J. Voorhoeve.
Walraven van Hall ten slotte nam het westen van het land voor
zijn rekening. Hij was de man bij wie alle draden samenkwamen,
de enige die zowel de inzamelings- als de uitbetalingkant van
het Natio naal Steunfonds overzag, beide overigens alleen maar in
hoofdlijnen. Zijn ‘leningagenten’ zeiden ook hem bijvoorbeeld
niet bij welke instellingen zij leningen hadden kunnen opnemen.
Als districtshoofden werden door het drietal aan de top
(Van Hall, Van den Bosch en Voordewind/Gelderblom) als regel
per soonlijke relaties aangesteld. Van den Bosch vond ze vooral in
de kring van Rotary waar hij lid van was.
Via mr. H.P. Linthorst Homan, die in september 1943 via Spanje
naar Londen wist te ontvluchten, kon het Nationaal Steunfonds
de regering op de hoogte brengen van zijn activiteiten en aandringen
op financiële hulp. De regering stelde zich mede op
aandringen van het Bureau Inlichtingen garant voor de terugbetaling
van een bedrag van dertig miljoen gulden aan het
Nationaal Steunfonds.
Bij het Bureau Inlichtingen had een kennis van Van den Bosch,
de Haagse bankier mr. Ch.H.J.F. van Houten, die in 1943 via de
Zweedse weg naar Londen wist te ontsnappen, een functie gekregen.
Hij had weliswaar niet aan het werk van de ‘Zeemanspot’
deel ge nomen, maar Van den Bosch had hem daarover wel verteld.
10 APRIL 2007 DE ROTARIAN
612953 Rotarian Nr 08 2007.indd 10 27-03-2007 12:07:22