Artikel Episcoop - UMC Utrecht

Bobby Koeleman:
‘Het onderzoek
naar IGE-genen
maakt duidelijk
welke genen en
eiwitten een rol
kunnen spelen
bij epilepsie.’
binnen één familie epilepsie hebben, gaan we op zoek naar
genetische factoren die vaak specifiek zijn voor die familie.’
Unieke kopie
Een mens heeft twee kopieën van ongeveer 30.000 genen. De
ene set van 30.000 genen krijgt hij van zijn vader, de andere
set van zijn moeder. Door zogenaamde genetische variatie
verschillen de kopieën van dezelfde genen op subtiele wijze
van elkaar. Deze variatie zorgt ervoor dat ieder persoon
uniek is. Het genenpakketje dat vader en moeder samenstellen
voor hun kinderen is daarom nooit helemaal hetzelfde.
Vader en moeder ‘kiezen’ uit hun eigen dubbele set van
30.000 genen steeds een nieuwe, enkele set 30.000 van
genen, die ze dan weer samenvoegen tot een dubbele set
voor hun kinderen. Dat leidt ertoe dat kinderen binnen
dezelfde familie voor een deel dezelfde kopie van de twee
ouderlijke genen hebben, maar voor een deel ook verschillende
kopieën van de twee ouderlijke genen hebben die een
ander níet heeft. Deze ouderlijke genenmix zorgt ervoor dat
het ene kind misschien enkele genen van de ouders krijgt
waarin genetische variatie zit die de gevoeligheid voor IGE
vergroten, terwijl het andere kind die genen juist misloopt.
Erfelijke piketpaaltjes
Toen Koeleman vijf jaar geleden aan het onderzoek begon,
gebruikte hij dit principe om de IGE-genen op te sporen. ‘In
de familie spoor je de mensen met IGE op, die allemaal het
IGE-gen van hun ouders hebben gekregen. Omdat we niet
alle 30.000 genen konden onderzoeken, hebben we naar vijfhonderd
vaste locaties in het genetisch materiaal gekeken,
naar erfelijke piketpaaltjes bij wijze van spreken. Zo hakken
we het genetisch materiaal in brokstukken. Die grove aanpak
werkt, want we hebben nu – met deze laatste gegevens erbij –
vier hotspots gevonden voor IGE-genen. Kwestie van inzoomen
en we hebben ze. Dit inzoomen kan door de verzamelde IGEmensen
die geen aangedane familieleden hebben. Door de
brokstukken nauwkeuriger te vergelijken tussen deze mensen
en mensen zonder IGE kunnen we zien welke variatie in
welke genen vooral bij de IGE-mensen voorkomt.’
Aan het succesvolle NIGO-onderzoek kwam vorig jaar een
einde, maar het heeft geleid tot een infrastructuur die
onderzoek en verzameling van patiënten verder mogelijk
maakt. Verder wordt nu onderzoek gedaan in een groter
Europees verband: het Epicure-onderzoek (www.epicureproject.eu).
Koeleman: ‘De afgelopen jaren heeft zich op technologisch
gebied een ware revolutie voltrokken. In dit
Europese onderzoek werken we nu al met een miljoen (!)
piketpaaltjes, waardoor we veel nauwkeuriger en sneller
naar die IGE-genen kunnen zoeken. In plaats van onderzoek
binnen IGE-families, kunnen we nu álle IGE-patiënten in
het genetisch onderzoek betrekken. Dat levert al nieuwe,
interessante gegevens op.’
Nuttig opstapje
Het fundamentele onderzoek naar de IGE-genen zal volgens
Koeleman duidelijk maken welke combinaties van genen en
eiwitten een rol kunnen spelen bij deze vorm van epilepsie.
Die kennis is weer bruikbaar voor de ontwikkeling van betere
behandelingen. Maar hij benadrukt ook het belang van de
NIGO-subsidie als opstapje naar het veelbelovende Europese
onderzoek. ‘Door het NIGO-project hebben we een nationale
infrastructuur opgezet en voldoende onderzoekservaring
opgedaan om als volwaardige partner aan te schuiven bij dit
Europese project. Die stap was cruciaal om binnen het genetisch
onderzoek naar epilepsie op hoog niveau te blijven
meedraaien.’
Kijk voor meer informatie over het NIGO-onderzoek op:
http://www.umcutrecht.nl/subsite/erfelijkheid/Onderzoek/
Nederlands_IGe_Genetisch_onderzoek_NIGO/.
Tekst: Pieter Lomans / Foto: Frank van Dam
27