2001-23-01 - Vrienden van Blijdorp

::) .. ~ .. ~"
I.U
- Z
2
w
Q
2 L----..
W
~ ~-~~~
I11III ~~. . nummer 1
23e jaargang. 2001
februari

• • • • • • • •
23ejaargang, nummer I, oplage: 7.500
Vereniging Vrienden van Blijdorp
5onoysuaat 60, 3039 ZT Rotterdam
Vnendenmeuws IS een Uitgave van de Vereniging Vrienden van Blljdorp
en velschijnt vier maal perjaar.
De Vereniging Vnenden van Blijdorp stelt zich ten doel:
"Het In zo breed mogelijke Zin ondersteunen van Diergaarde
Blijdorp". De jaarlijkse mmimale contnbutJe bedraagt
p. 55,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het veremgmgsorgaan
Vnendennleuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor
Diergaarde Blijdorp m Rotterdam of Aros In Amsterdam. Bovendien
worden de leden m staat gesteld deel te nemen aan diverse
activiteiten, die speoaal vaar hen georgamseerd worden, zools
eXCUrsies en lezingen.
Secretariaat:
K. van Leeuwen, 5onoysuaat 60,3039 ZT Rotterdam
Vriendenfoon: 0 10 - 4676637
Vriendenfax:OIO- 467 6637
Email: vrienden.van.blijdorp@Planet.nl
Giro: 1357803
Bank: VSB bank nr: 98.55.33,099
Afdeling Re izen:
T. Slijkoort
Aernt 8ruunsuaat I I 1,3067 je Hoogvliet
Telefoon:010-4722533 (na I 9.00 uur)
Giro: 20 71 059
Promotieteam:
fom. H. Gerritse
Sourysuaat I d, 3039 SR Rotterdam
Telefoonffax: 0 I 0 - 4663682
Telefoon Vriendenwlnkel: 0 10 - 4431431 tst 220
(oudewJnkel) en 250 (meuwewmkel)
Giro: 6217917
Re dact ;e ~adres Vriendennieuws:
M. Kreuger. hoofdredacteur
Goudseslngel235d, 3031 EL Rotterdam
RedactJe-medewerkers: M. van Leeuwen-Maat.]. N~kamp,
A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten, G. Tijssen
T. van de Velde
Vormgeving en druk: K. van Aaideren - Multi Mail 8. V
Vrienden van Blijdorp op Internet:
Internetsite: htrp:ff.;.Mwvnendenvanblljdorp.nl
Advertentiewerving Vriendennieuws:
T. van de Velde:
Spaansekade 20, 30 I I ML Rotterdam
Telefoon: 0 I 0-412 7994
Samenstelling Verenigingsbestuur:
VoofZltter c.M. Groenhorst
Vice-voorZitter T. Slljkaart
Secretans
K. van Leeuwen
Tv;eede secretans S. Noordijk
Penningmeestel A.M. 805
Leden
H. Gemtse
M. Kreuger
Colofon/Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ..... ,.,., .................................... ...... 2
Even bijpraten .. .................................................. 3
Algemene Ledenvergadering 200 I .. .. ........ ........ .4
Verslag secretaris over 2000 .............................. 5
Financiële overzichten 2000 ............................... 6
Gewijzigd Huishoudelijk Reglement .. .. ............... 8
Nieuws uit Blijdorp ....................................... ... 1 I
ZOO'n boek: jungles ........................................ 17
Convocatie voorjaars reis naar Krefeld ............. 18
Vogelwijzer: de kroonkievit.. ............................ 19
lijn 13 ........... .. ........................................ ....... ... 23
Veel fraais in San Diego! ................. ...... ............ 24
Bizondere wei: Harry en zijn familie ............ .. .. 27
Hoe fotogeniek zijn dieren? .............................. 30
Mutaties in de Diergaarde .................. ... ........... 31
Botanisch Blijdorp: blik op
de parkeerplaats ............................................... 32
W olven met een zachte G? ............................... 35
Verslag Harpij-symposium 'Ethiek in
dierentuinen' ............. ........................................ 39
Verslag winterlezingen:
over bloemetjes en bijtjes .......... ..................... .40
Koud Bloed: het groene gevaar .......... .............. 42
Blijdorp logistiek: open gaten ........ .................. .44
Nieuws uit ander tuinen .................................. 46
Convocatie meerdaagse reis
naar Frankrijk .......................................... ....... . .48
Blijdorpherinneringen ............................. , ........ 49
Agenda .......................... ............. ........... .. , ........ 50
Gezocht-aangeboden ....................................... 50
Even bijpraten ...
• •••••••
Met veel genoegen presenteren wij u Vriendennieuws in een nieuw jasje! Een lang gekoesterde wens is eindelijk
gerealiseerd. Vanaf dit nummer verschijnt Vriendennieuws in full color! Nu kunnen we de prachtige foto's die u
ons toe stuurt in hun volle glorie tonen. Ook hebben we de opmaak veranderd. Veel oudere lezers klaagden over
de slechte leesbaarheid van het oude lettertype. We hopen met de nieuwe letter de leesbaarheid te hebben
verbeterd. Verder zijn de rubrieken duidelijker herkenbaar en is het onderschrift bij de foto's gewijzigd. Wij
hopen dat u net zo tevreden bent als de redactie!
In dit nummer treft u veel informatie voor de Algemene Ledenvergadering van 28 april aanstaande. U bent
van harte welkom in het EAUditorium van de Diergaarde. Op het eind van de dag zullen we, met een klein
hapje en een drankje, het nieuwe okapi-verblijf openen. Dankzij u is Blijdorp weer eens beetje mooier
geworden! En we gaan door: als het kan, stort u dan gul voor ons nieuwe project, de bizon-wei bij het
Oceanium.
Verder in dit nummer weer de bekende rubrieken over het botanische gezicht van de tuin, de vissen en
reptielen, de gevleugelde vrienden en de logistieke en onderzoeksmatige zaken achter de schermen. We
staan stil bij de bizons, de groene murene, de opvang van korenwolven. de toekomst van de lege plekken in
de tuin, ete. Teveel om op te noemen. Kijkt u ook even naar de informatie over de aanstaande
Vriendenreizen. Bent u van plan om mee te gaan, dan moet u snel reageren . Er is maar beperkt plaats!
Namens het bestuur en de redactie wens ik u veel leesplezier.
Misschien tot de 28e april.
Marcel Kreuger,
hoofdredacteur.
Ga ook eens kijken . bij Cito
naar die m
I
bijvoO
De Subaru Impreza
Sportswagon,
standaard met
All Wheel Drive voor
de beste grip op de weg.
Kom langs voor een
vrijblijvende proefrit
ISSN: 1568-3400
Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de menmg van
de auteur en met naadzakelljkeJWijs die van de redaetJe. De redactie
behoudt ZICh hetrecht voor arokelen 10 te korten of te weigeren,
Foto voorpagina: !

Algemene Ledenvergadering
Vereniging Vrienden van Blijdorp
Zaterdag 28 april 200 I
Hierbij worden alle leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot het bijwonen van de jaarlijkse
Algemene Ledenvergadering op zaterdag 28 april 200 I in het EAUditorium van Diergaarde Blijdorp. Toegang
tot het EAUditorium wordt alleen verleend tegen afgifte van de speciale coupon aan uw lidmaatschapskaart
200 I. Deze is u eind 2000 toegestuurd.
PROGRAMMA
10.30 uur Zaal open
I I .00 -13.00 uur Algemene Ledenvergadering
I 6.00 uur
AGENDA
I . Opening
2. Notulen Algemene Ledenvergadering d.d. 6 mei 2000
Deze notulen zullen op telefonische aanvraag worden toegezonden
(OIO -467 66 37) en zijn ook ter vergadering aanwezig
3. Jaarverslag van de secretaris
4. Jaarverslag van de penningmeester
S. Vaststelling nieuw huishoudelijk reglement
6. Verslagen benoeming van de kascontrolecommissie
7. Verslag promotiewerkzaamheden
8. Bestuursverkiezing
Aftredend volgens rooster zijn de heren Slijkoort en Van Leeuwen.
Beiden hebben zich herkiesbaar gesteld.
9. Vaststellen contributie 2002
10. Uitreiking zilveren Olifantspeld
I I . Rondvraag
12. Sluiting
Opening okapi-verblijf (zie agenda)
WIE?
komt ons Promotieteam versterken.
Heeft u een
dagje over, 1+1
kunt u
bij elkaar tellen
en leuk met klanten omgaan?
kom dan ons
Promotieteam
versterken.
Voor inlichtingen kunt u bellen
of faxen naar: (. 1
Een briefje IS ook wel
Sourystrdat 10 • SR
--~o~---------------------------------
Jaarverslag secretaris 2000
••••••••
Het afgelopen jaar kan rustig 'het jaar van het Oceanium' genoemd worden. Bijna alle activiteiten die door de
Vereniging Vrienden van Blijdorp georganiseerd zijn stonden in het teken van het Oceanium en 'Bass Rock'. Ik
neem aan dat iedereen die dit leest inmiddels onze 'rots in de branding' heeft gezien. Het is werkelijk alle
inspanningen waard geweest! Alle vergaderingen van het bestuur, de inzet van vele tientallen promotieleden, en
niet te vergeten de inzet en financiële bijdragen van u, de leden! Met elkaar hebben we toch maar mooi EEN
MILJOEN bij elkaar weten te sparen voor dit prachtig stukje natuur in Blijdorp! De opening dit jaar was dan ook
terecht een groots en spectaculair feest. Onze dank gaat uit naar de mensen die deze avond hebben
georganiseerd: ons onvolprezen redactieteam, ons promotieteam en natuurlijk de medewerkers van
Diergaarde Blijdorp! Hartelijk dank voor jullie inzet!
Dan waren er natuurlijk weer de reizen: naar de Ruhrzoo in Gelsenkirchen,
de meerdaagse reis naar Engeland en naar Ouwehands Dierenpark. Er
was weer een vijftal lezingen en een bijzondere fotocursus onder
leiding van Rob Doolaard. En er was de ledenvergadering met een
lezing door Gerard Schroeder, architect van Blijdorp.
AI die inzet leidde het afgelopen jaar ook weer tot een stijging
van het aantal leden.
Maar liefst 137 mensen meldden zich aan bij de winkel, 98
vulden een folder in, 94 werden lid dankzij de inzet van
leden. De Femina leverde dit jaar 47 nieuwe leden op
en via de bon in Vrienden nieuws kwamen er nog eens
29 leden bij. Een wat meer nadrukkelijke bon in
Vriendennieuws leverde 88 cadeau lid maatschappen
op. En tenslotte kwamen er via braderieën nog eens 22
leden bij! In totaal konden we 515 nieuwe leden
verwelkomen.
Helaas hebben aan het einde van het jaar ook 402 leden
hun lidmaatschap gestopt, maar per saldo is de vereniging
weer met I 13 leden gegroeid tot maar liefst 6195!
AI die mensen vormen samen de Vereniging Vrienden
van Blijdorp, die ook in de toekomst Diergaarde Blijdorp
financieel zal blijven steunen bij haar fraaie werk!
Koos van Leeuwen, secretaris.
'DynamIsche Blijdorp-directeur op ~ noor een volgend project!'
Foto: Koos van Lee~n
--------------------------------------~CD~---

--~Q)~--------------------------------------
••••••••
BATEN
Contributie
Giften en legaten
Rente
Reizen
Verkopen ex BTW
ex Voorzieningen
Nadelig saldo
TOTAAL
Financieel overzicht
STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2000
LASTEN
409.588 Vriendennieuws 76.867
473 .835 Admin. Leden 11 .964
199.577 Admin. Diversen 2.733
47.202 Reizen 46. 138
Diversen 6.246
296.264 Inkopen 160.978
701 .000 In- en Verkoopksten 23.442
Vennootschapsbel 11 .959
Bass-Rock 500.000
Okapi 200.000
Voorz: Bizon wei 100.000
Voorz: Geschenken 990.000
2.861
2.130.327 TOTAAL 2.130.327
BEGROTING 200 I
ONTVANGSTEN
Contributie
Giften
Rente
Reizen
Verkopen
ex Voorzieningen
TOTAAL
UITGAVEN
412.500 Vriendennieuws ') 90.000
40.000 Admin. Leden 13.500
50.000 Admin. Diversen 2.500
37.000 Reizen 37.000
350.000 Inkoop 175.000
1.050.000 In- en Verkkstn') 15.000
Diversen 6.500
Bizon-dere wei 100.000
Voorz Jubileumactie 1.500.000
1.939.000 TOTAAL 1.939.000
I) Vriendennieuws in kleur 2) Facelift eerste winkel
BALANS PER 31 DECEMBER 2000
ACTIVA
Liquide middelen
Kas
Giro
Bank
TOTAAL
Waarde goederen
Reeds betaalde rek.
Nog te ontvangen
TOTAAL
1.684
142.560
1. 115.188
1.259.432
108.962
10.357
1.378.751
PASSIVA
Reeds ontvangen contributie
Te betalen reken.
Te betalen BTW
Voorz. Bizon wei
Voorz. Geschenken
Vermogen
TOTAAL
252.269
24. 395
161
100.000
990.000
11.926
1.378.751

--~QD~----------------------------------------
------------------------------------------~C0~----
Huishoudelijk regelement
••••••••
Ter goedkeuring voorgelegd aan de Algemene Ledenvergadering van 28 apri/2oo I.
DEFINITIES
Met inachtneming van het dienaangaande in de Statuten bepaalde, wordt in dit reglement verstaan onder:
- bestuur
- gewone leden
-ereleden
-leden van verdienste
het volgens art. 8; lid I van de statuten genoemde bestuur.
leden volgens art. 4; lid 2 van de statuten.
zij die overeenkomstig de statuten als zodanig zijn benoemd
zij die overeenkomstig de statuten als zodanig zijn benoemd
CONTRIBUTIE
Artikel I
Zij die op I maart hun contributie voor het lopende verenigingsjaar niet hebben voldaan, worden door de
secretaris nogmaals schriftelijk verzocht voor betaling zorg te dragen. De toezending van het periodiek
uitgegeven verenigingsorgaan zal geschorst worden tot betaling heeft plaatsgevonden. Niet betalen heeft
beëindiging van het lidmaatschap 3 weken na aanmaning tot gevolg.
TAKEN VAN HET BESTUUR
Artikel 2
De taken van het bestuur omvatten o.a.:
A. Het algemene beleid.
B. Rekening en verantwoording over geldelijk beheer.
C. Het doen van mededelingen door middel van convocaties en/of het verenigingsorgaan.
Artikel 3
De voorzitter leidt de bestuursvergaderingen. Bij belet of ontstentenis van de voorzitter neemt de vicevoorzitter
deze functie waar. Is laatstgenoemde niet beschikbaar, dan wordt de leiding in overleg bepaald.
Artikel 4
De secretarissen voeren de correspondentie. De tweede secretaris houdt de notulen van de bestuurs- en
ledenvergaderingen bij. De secretaris houdt het ledenregister bij.
ArtikelS
De penningmeester is belast met de inning van de contributie en het beheer van de gelden van de vereniging.
Hij stelt jaarlijks een begroting op, die aan de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering ter goedkeuring wordt
voorgelegd. Bij belet of ontstentenis van de penningmeester, wijst het bestuur een der andere bestuursleden
aan tervervullingvan de functie.
Bij aftreden draagt de penningmeester de bezittingen van de vereniging en van de daarvan gevoerde
administratie, voor zover deze feitelijk onder zijn beheer zijn, binnen een maand na de benoeming over aan
de door het bestuur benoemde opvolger. Is die op het moment van aftreden niet bekend, dan worden alle
bescheiden aan de voorzitter overgedragen.
Artikel 6
De leden van het bestuur hebben te allen tijde toegang tot en recht van inzage in de boeken van de
penningmeester en de administratie van de vereniging.
vervolg
• •••••••
Artikel 7
De niet onmiddellijk benodigde kasmiddelen van de vereniging worden op solide wijze ter beoordeling van
het bestuur belegd.
VERKIEZING
Artikel 8
I . Het bestuur doet aan de leden uiterlijk 21 dagen voor de Algemene Ledenvergadering waarin de
verkiezing aan de orde is, schriftelijk een voordracht van nieuwe bestuursleden.
2. Gewone leden hebben ieder EEN stem overeenkomstig artikel 15 , lid I van de statuten. Bij volmacht
kan gestemd worden overeenkomstig artikel 15, lid 5 van de statuten.
3. Indien gewenst wordt er een stembureau ingericht, bestaande uit twee leden aangevuld met een niet
aftredend bestuurslid.
BESTUURSVERGADERINGEN
Artikel 9
I . Bestuursvergaderingen worden minimaal zes maal per jaar gehouden.
2. Stemmen bij volmacht is in de bestuursvergaderingen niet toegestaan.
KASCOMMISSIE
Artikel 10
I. De leden hebben zitting voor drie jaar, nadat ze eventueel een jaar plaatsvervangend lid zijn geweest. Elk
jaar treedt een van de leden af. Als regel zal het plaatsvervangend lid na I jaartot lid benoemd worden.
2. Leden van deze commissie maken geen deel uit van het bestuur.
TEAMS T.B.V. PROMOTIONELE ACTIVITEITEN
Artikelll
I. Het bestuur heeft de mogelijkheid om teams in te stellen t .b.v. promotionele activiteiten.
2. In elk team dient minimaal I lid van het bestuur vertegenwoordigd te zijn.
3. De leden van de teams zijn verantwoording verschuldigd aan het bestuur. Het bestuur delegeert deze
taken en verantwoordelijkheden aan de betreffende bestuursleden (zie lid 2).
4. De leden van de teams mogen naar buiten toe informatie verstrekken, met dien verstande, dat zij de
vereniging niet kunnen verbinden of verplichten.
5. Teamleden mogen alleen na overleg met het betrokken bestuurslid namens de vereniging optreden,
onverminderd het recht persoonlijk de vereniging een dienst te bewijzen, opwelke wijze ook.
ALGEMENE BEPALINGEN
Artikel 12
I . Dit reglement treedt in werking na goedkeuring door een Algemene Ledenvergadering en nadat de
statuten notarieel zijn vastgelegd .
2. De goedgekeurde tekst van dit reglement zal ook na volgende wijzigingen, in het eerstkomende
verenigingsorgaan worden gepubliceerd. Nieuwe leden ontvangen op aanvraag deze tekst met die van
de statuten bij hun lidmaatschapskaart.

Hobby CENTRUM
MAGAZijN BLiedoRp
GEREEdschAPPEN • IJZERWAREN
ELEkTRA • SANiTAiR • VERf • SLEUTElsERVic
Hillevliet 15
Tel. : 0104859657
Fax: 010-485 00 27
De Vriend
voor uW"
ogen en oren
Keulen
B RILL EN CONTACTLENZEN H OORTOESTELEN
I Slatenweg 1 08 , Rott e rd a m , 0 1 0 - 466605 21
E#;~/i:JI
ECHTE BAKKER ;é~'()v t;
crheo v.d.GJlam . '
Tevens uw leverancier voor horeca en catering
Groene Hilledijk 255a
Tel.: 01042323 39
'j)ierenspeciaalzaak bu
Ruim assortiment aan
dieren en -benodigdheden
Op vertoon
van deze advertentie
ontvangt u een kanarie
plu, kool vOl
4 5 , •
Pretor ia laan 24-26 • 3072 EN Rot terdam
telefoon: 010 485 39 00
Lange Hilleweg 117
Tel. : 0104847835
m
..".
Brasserie e Café-Restaurant
Ons bedrijf is een verhaal apart.
Kom het zelf ontdekken op loopafstand
van Diergaarde Blijdorp. Voor een
eenvoudige maaltijd van onze scherp
geprijsde kleine kaart of een uitgebreid
diner. Uw receptie , feestavond of
vergadering verzorgen wij geheel naar uw
wensen in onze inpandige
zalenaccomodatie.
Wij verstrekken u graag informatie.
Tot ziens!
Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam
Telefoon 010 467 75 77
--~o~-----------------------------------
Nieuws uit Blijdorp
••••••••
In deze rubriek kunt u zoals vanouds het Blijdorpnieuws van de afgelopen maanden vinden. Daarnaast kijken
we vooruit naar wat er het komende jaar te gebeuren staat in de Diergaarde.
Nieuwe Vriendenwinkel
We beginnen deze keer met een echt Vriendenonderwerp. Naast de spoortunnel, in wat nu nog een stukje
'niemandsland' lijkt, staat de nieuwe Vriendenwinkel. Zoals u wellicht weet worden onze w inkels geheel
gerund en bemand door vrijwilligers. Henk en Greet Gerritse hebben samen met de leden van het
promotieteam keihard gewerkt om de winkel van binnen af te maken en in te richten. Zondag 26 november
was een feestelijke dag toen de zaak voor het eerst ging draaien. Zelfs Sinterklaas ontbrak niet op dit festijn!
Samen met 10 Pieten zorgde hij ervoor dat alle bezoekers attent werden gemaakt op het bestaan van onze
Vereniging.
Naast het verkopen van souvenirs krijgen de promotieleden af en toe de vreemdste vragen van bezoekers.
Onlangs liep er een groepje kinderen langs de winkel. Ze kwamen uit het Oceanium en wilden nu graag de
olifanten en leeuwen zien. Vandaar hun vraag aan één van onze promotieleden: " Zeg mevrouw, waar zitten
nu de echte dieren?" Overigens kunnen we nog mensen gebruiken. Heeft u interesse om in de winkel te
staan? Neem dan contact op met Henk of Greet Gerritse. Hun telefoonnummer vindt u in het colofon.
Blij nieuws
Foco: Gerda von der Unde
IlÓllliliiiifj"~
Blijdorp is weer een olifantje rijker. N a het
vertrek van de Rhenense dames en hun
jongens naar Engeland, en het doodgeboren
jong van Douanita vorig jaar, is er nu gelukkig
blij nieuws te vertellen over de olifanten. Op
28 november om 22.50 uur beviel moeder
Irma van haar vierde dochter. De bevalling
verliep bijzonder soepel. Het jong is geboren
in de groep zonder menselijk ingrijpen. De
kleine, Bangka genaamd , kon na t ien
minuten al staan, en een klein uurtje later
dronk zij voor het eerst. Doordat alles zo
voorspoedig verliep en ook de toestand in
de groep stabiel bleef, kon het publiek al snel
op kraamvisite. Sinds de geboorte van
Bernhardine in 1984 zijn er al aardig w at
olifantjes geboren in de Diergaarde. Toch
vind ik het elke keer weer een verrassing om
te zien hoe klein zo'n pasgeboren diertje is.
Bangka werd voortdurend omringd door
haar zorgzame moeder, zussen en tante.
Wat een verschil eigenlijk met de geboorte
van Bernhardine. Toen stond Irma nog apart
in een kraam box, en duurde het wel een
aantal weken voor de kleine in de groep
mocht. Het is mooi om te zien dat Blijdorp sindsdien niet heeft stilgezeten. In 1995 werd er voor het eerst
een olifantje geboren temidden van de kudde. Sindsdien zijn al diverse jongen hun leven begonnen tussen de
wirwar van benen en slurfen van de olifantenkudde. Met de komst van de kleine bestaat de kudde nu in
totaal uit zeven dieren . Vader van Bangka is Alexander. Hij en Palong bewonen elk een eigen verblijf, terwijl
de dames in een groep leven en gezamenlijk de zorg voor de kleine hebben. ~
------------------------------------------~~~--

vervolg
••••••••
Onrust in gorillagroep
Konden we u in het vorige nummer melding maken van de
zwangerschap van Xara, nu moeten we helaas melden dat zij
een miskraam heeft gehad. Dat is jammer, want we hadden
haar graag nog eens zien 'moederen'. Het is wel begrijpelijk dat
het vanwege Xara's leeftijd niet tot een goed einde is gekomen.
(Overigens is het zeer waarschijnlijk dat Annet opnieuw
zwanger is . .. ) De gorillafamilie heeft via een andere weg wel
uitbreiding gekregen. Op 6 december kwam de 4-jarige Luena
vanuit de dierentuin van Stuttgart naar Rotterdam. In Stuttgart
bestaat al jaren een mensapencrèche. Hier worden jonge
dieren, die verstoten zijn door hun moeder, met de fles
grootgebracht. De dieren leven zoveel mogelijk in
groepsverband, maar toch is er de eerste jaren veel menselijk
contact nodig om de kleintjes goed te verzorgen. Luena is
'Tomani'
Foto: Monique van Leeuwen-Maat
inmiddels vier jaar oud, en het is tijd dat ze nu in een goed functionerende gorillafamilie gaat leren hoe je je als
een echte gorilla moet gedragen. Ook Dura is een aantal jaren geleden vanuit Stuttgart naar Blijdorp
gekomen. Hoewel ze aanvankelijk best wat aanpassingsproblemen had , is ze inmiddels een volwaardig lid
van de familie en een goede moeder voor Djeeco.
Een weekje later arriveerde er nog een gorilladame, ditmaal vanuit Apenheul. Ze heet Tamani en is zeven
jaar oud. Omdat Tamani de vruchtbare leeftijd bereikt had, was het tijd een andere familie voor haar te
zoeken. Zo gebeurt dat ook in de natuur: geslachtsrijpe vrouwtjes sluiten zich aan bij een andere
gorillagroep, waardoor inteelt voorkomen wordt. Tamani en Luena werden bij elkaar in de hoekkooi
geplaatst, en maakten al snel contact. De tweede ochtend werden ze zelfs
slapend in elkaars armen aangetroffen. Ook de kennismaking met enkele jonge
., dieren uit de familie van Ernst verliep voorspoedig. Wel was er veel onrust in de
familie omdat er steeds dieren van de groep werden gescheiden. Door de
cirkelvormige bouw van de binnenverblijven kunnen de dieren elkaar wel
bekijken, en via tralies kunnen ze elkaar ruiken en voelen.
Omdat stress voor de dieren niet goed is, werd besloten om te proberen de
nieuwelingen snel in de groep te introduceren. Er waren goede vooruitzichten,
met name Tamani was hevig geïnteresseerd in zilverrug Ernst. Daarom mocht
deze met de dames kennismaken. Tamani stapte direct op Ernst af en raakte hem
aan. Dat had ze beter niet kunnen doen, want hij vatte dit op als een brutaliteit en
ging in de aanval. Met de brandslang werden de dieren gescheiden (gorilla's hebben
een hekel aan water). Daarna kon de dierenarts aan het werk om diverse wonden bij
Tamani te hechten.
Er brak een periode van rust aan waarbij Tamani en Luena weer samen hun tijd
doorbrachten. Begin januari werd Xara bij de nieuwkomers gezet, en dit verliep zonder
problemen. Ernst houdt het zaakje nauwlettend in de gaten, zijn ogen zijn vaak op de
grote hoekkooi gericht, en af en toe maakt hij met een dreun tegen de schuiven duidelijk
wie er de baas is. Tamani is daarvan niet erg onder de indruk. Hoewel je het tegendeel
zou verwachten zoekt ze door de tralies regelmatig contact met de andere gorilla's, ook
met Ernst. ~
'Stokstaartje' - Foto: Monlque van Leeuwen-Maat
vervolg
• •••••••
Net als destijds met Dura wordt het weer een lange introductieperiode.
Het zijn spannende tijden voor de gorillaverzorgers, maar
gezien hun jarenlange ervaring zal het ze ongetwijfeld weer gaan
lukken!
Eigenwijze staartjes
In het verblijf van de stokstaartjes woonden de laatste tijd nog maar
drie dieren. Het mannetje Kees was in september op 9-jarige leeftijd
overleden. Hij liet twee vrouwen achter en een zoon. Stokstaartjes
leven net als gorilla's in familiegroepen. De banden binnen zo'n groep
zijn bijzonder sterk en nieuwkomers worden niet geduld. De huidige
groep was echt te klein geworden. Gebaseerd op positieve
ervaringen elders, proberen de verzorgers nu toch om twee groepen
stokstaartjes aan elkaar voor te stellen.
In de kattenstal zitten vier jonge stokstaartjes. Een van de oude
vrouwtjes is in een kooi in het verblijf geplaatst, zodat de dieren aan
elkaar kunnen wennen. Als dit lukt wordt het diertje geïntroduceerd
in de groep. Daarna is het de beurt aan de anderen. Op deze manier
wil men alle dieren langzaam aan elkaar laten wennen. Hopelijk gaat dit lukken, en kunnen we straks
genieten van een zevenkoppige familie van deze parmantige diertjes.
Wolvenvallei
De wolvenvallei heeft nieuwe bewoners gekregen. Nadat Blijdorp enige jaren vergeefs heeft geprobeerd te
fokken met Spaanse wolven zijn er nu Noorse wolven in dit prachtige stukje natuur komen wonen. De
dieren, Huma en Nova, zijn afkomstig uit een Zweedse dierentuin en hebben al eerder voor nageslacht
gezorgd. Hopelijk komt het er nu echt van en kunnen we binnenkort genieten van jonge wolfJes. Ze hebben
een ruim verblijf tot hun beschikking om lekker te ravotten. Duimen maar dus!
Beugelbekkie?
Giraf Patricia kwam in 1998 vanuit Artis onze giraffenkudde versterken. AI op zeer jeugdige leeftijd had
Patricia haar onderkaak gebroken, en zij kwam dan ook met een enigszins scheef bekkie naar de Diergaarde.
Nu zij ouder wordt lijkt het of haar kaak steeds schever gaat staan. Door deze kaakvergroeiing kunnen de
kiezen niet gelijkmatig over elkaar malen. Daardoor slijten
ze niet recht af, maar krijgen scherpe randen. Dierenarts
Willem Schaftenaar kreeg hulp van een orthopedisch
• veterinair chirurg uit Hilvarenbeek om te kijken of dit
probleem door een operatie was te verhelpen. Patricia
werd verdoofd en uitgebreid onderzocht. T ijdens dit
onderzoek werd duidelijk dat het niet mogelijk is om de
kaak opnieuw te breken en te zetten. Wel zijn de kiezen van
het dier bijgevijld en dit zal in de toekomst regelmatig
moeten gebeuren zodat Patricia ongestoord verder kan
herkauwen.
'Takin' - Foto: Monique van Leeuwen-Maat
Bijzondere geboorten
Er is nog een Prins Alfredhertje geboren! In het vorige
nummer hebt u kunnen lezen dat in september voor het
eerst in Blijdorp zo'n bijzonder hertje is geboren. ~
--------------------------------------~@V~---

vervolg
• • • • • • • •
Op 27 oktober volgde het herten paartje in de Maleise bosrand met de geboorte van een dochter. Prins
Alfredherten zijn van oorsprong afkomstig uit de Fillipijnen. Helaas is ook deze diersoort zeldzaam
geworden, en daarom bestaat er een internationaal fokprogramma voor deze dieren. Elke geboorte draagt
aan het behoud van de soort.
De withandgibbons hebben eveneens
gezinsuitbreiding. Moeder Saar is met haar
33 jaar al behoorlijk op leeftijd, maar dat
weerhield haar er niet van om op 10 januari
een jong ter wereld te brengen.
Vader van het diertje is Nico, en hoewel
Saar blind is, hebben ze samen al heel wat
jongen grootgebracht.
Op 23 januari is in Blijdorp een zeldzame
(Sechuan) takin, of gnoegeit geboren. Het
is een mannetje en het vierde jong van
moeder Matsang en vader Dankar.
Samenwonen
In ons mooie amoerpanterverblijf
woonden al enkele maanden Siberische
lynxen. Sinds kort heeft Blijdorp weer een
Amoerpanter. Het is een mannetje, en
afkomstig uit de dierentuin van Praag waar
hij in 1997 geboren is. Over enige tijd
verwacht men een vrouwtje uit de
dierentuin van Dresden, en dan kan
Blijdorp weer een start maken met de fok
van deze bedreigde diersoort. De lynxen,
die wel prachtig tot hun recht komen in het
amoerpanterverblijf, mogen dit de
komende tijd nog delen met de
amoerpanters. Om beurten zitten ze in het
gedeelte dat voor de bezoekers zichtbaar
is. Het is zeer waarschijnlijk dat de lynxen
'Siberische Lynx (man)' - Foto: tna van Seeters
uiteindelijk naar een andere tuin gaan.
Blijdorp in 200 I
De belangstelling voor de nieuwjaarslezing door directeur A. Dorresteyn was dit jaar enorm: een aantal
Vrienden kon zelfs de zaal niet meer in! Het afgelopen jaar heeft men in de Diergaarde wel leren
improviseren, en ook nu was er een oplossing. In de vide naast de zaal werden stoelen bijgezet, de
microfoon werd aangepast, de directeur nam plaats in de deuropening en gaf vervolgens een spontane lezing
'tussen de schuifdeuren'.
Naast een terugblik op het hectische jaar 2000, dat weer een recordaantal bezoekers opleverde, kregen we
te horen wat Blijdorp het komende jaar van plan is. Het jaar 200 I zal eveneens een druk jaar worden. Het
Oceanium moet verder afgebouwd worden en rond I juli zal de officiële opening plaatsvinden. Dit betekent
onder andere dat men hard werkt aan het verblijf voor de koningspinguïns. In diverse Amerikaanse
dierentuinen kruipen op dit moment jongen uit het ei , die over enkele maanden de reis maken naar
Rotterdam. De verwachting is dat er in juni 25 koningspinguïns in het nieuwe verblijf leven. ~
----~~~--------------------------------------------
vervolg
,
••••••••
Ook aan de buitenkant van het Oceaniumgebouw worden nog enkele verblijven gerealiseerd. Overigens
zijn de zee-otters op 3 I januari naar hun nieuwe verblijf verhuisd.
Doordat er zoveel dieren naar het Oceanium zijn verhuisd, zijn er in de 'oude' tuin nogal wat gaten gevallen.
Natuurlijk zal daar op korte termijn iets aan moeten gebeuren.
In de rubriek Blijdorp logistiek kunt u uitgebreid lezen welke plannen er zijn om de lege plekken op te vullen.
Net voor de Kerst is een start gemaakt met het Ituri-woud. Dit project, nieuwe buitenverblijven voor okapi's
en penseelzwijnen, is mogelijk gemaakt door onze Vereniging.
Het is de bedoeling dat het Ituri-woud wordt geopend op 28 april (zie agenda). Plannen voor het nieuwe
Vriendenproject, de bizonweide, worden steeds concreter. Enkele maanden geleden zijn we gestart met
een actie om geld voor de bizons bijeen te brengen, en binnenkort kan de eerste spade de grond in.
Afgezien van alle nieuwe projecten
voor de dieren wil men in Blijdorp
ook de service aan de bezoekers
verbeteren. Nu de bezoekersaantallen
zo groeien legt dat
natuurlijk behoorlijk veel druk op
de faciliteiten zoals parkeergelegenheid,
restaurants en
toiletten. Ook over dit soort zaken
wordt in de Diergaarde serieus
nagedacht.
Aan het einde van zijn lezing
benadrukte Dorresteyn nog eens
de bijzondere band tussen de
Vereniging Vrienden van Blijdorp en
de Diergaarde. De Vriendenvereniging
is echt een unieke club,
en er zijn weinig dierentuinen die
zo'n organisatie achter zich hebben.
Blijdorp is dan ook bijzonder trots
op deze vorm van samenwerking.
'Zeeotters'
Foto: Monique van Leeuwen-Moot
Tekst
Bronnen
Monique van Leeuwen- Maat
persberichten Diergaarde Blijdorp, nieuwjaarslezing A. Dorresteyn en
De Nieuwsbrief, maandelijkse uitgave van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp
--------------------------------------~Q)~---

ZOOln boek
HOTELCOMPLEX
-- HOTEL - RESTAURANT
BIJ GREENSIDE
VOELEN DE GASTEN ZICH
IN HUN ELEMENT ...
Blij dorp zorgt goed voor haar dieren
en Greenside voor haar gasten.
Wilt u zich thuisvoelen
als een zeehond in de Waddenzee
of de meeuwen in de Slufter,
dan is een verblijf bij
Hotekomplex Greenside
echt iets voor u.
Bel ons en vraag naar de
speciale arrangementen.
Tot ziens op Texel...
Jungles
Het is bijna 2,5 kg. zwaar. Het meet 33 x 27 cm.(L x B). Het is 3 cm dik. Het is duur: (1.49,90. Het is
adembenemend mooi. Het is het nieuwe boek van Frans Lanting. Het heet kortweg ''Jungles''. Naast het boek
is er ook een kalender verschenen met 12 foto's uit het boek.
Nederland heeft al langere tijd een aantal internationaal vermaarde fotografen. Paul Huf is een begrip. AI
weer 25 jaar is Anton Corbijn een gevierd popfotograaf. En ondertussen, 20 jaar alweer, is ook Frans Lanting
een internationale grootheid in de wereld van de natuurfotografie. Keer op keer weet hij te verbazen met
prachtige natuurfoto's. Daarbij heeft hij een hele eigen visie op hoe een goede natuurfoto gemaakt zou
moeten worden: door zo dicht mogelijk op het onderwerp te gaan staan. Zo betrekt hij zijn kijkers ook
zoveel mogelijk bij het onderwerp. Deze manier van werken kost veel moeite, vindingrijkheid en
doorzettingsvermogen, maar levert dan wel Frans Lantingfoto's op.
Jungles toont de lezer veel foto's en weinig tekst. Enigszins kunstmatig is het boek opgedeeld in vier secties:
water + lucht; kleur + camouflage; anarchie + orde en vorm + evolutie. Aan het eind volgt dan nog een
klein stukje over de problemen die de fotograaf heeft moeten overwinnen om de foto's te maken alsmede
een foto-index met nog wat extra informatie bij elke foto. Christine Eckstrom heeft de tekst voor het boek
geschreven.
De foto's tonen niet alleen dieren. Het is veel
gevarieerder. De foto's geven een totaalbeeld van wat
er in jungle leeft, maar ook hoe die jungle er zelf
uitziet. Zo zijn er foto's van planten, insecten,
overzichten van jungles, dieren in actie, regen en
zonneschijn. In het boek komen we uiteraard foto's
tegen van dieren die ons als dierentuinliefhebbers
bekend voorkomen zoals een kroonduif, reuzentoekan,
bonobo's, orang oetangs, kapucijn-apen, enz.
Daarnaast is er veel 'nieuws' te zien zoals foto's van de
Morphovlinder, de moesson in Borneo, een vissende
vleermuis, een roodoogboomkikker, een panterkameleon,
een Rafflesiabloem en de Heliconiabloem
uit Brazilië.
Kritische noten of foto's vind je niet in dit boek. Het is
vooral bedoeld om te doen verbazen en genieten van
de pracht van de nog overgebleven ongerepte jungles.
En juist daardoor roept het ook op tot bescherming
van deze laatste restjes natuur: dit zal toch niemand in
de toekomst willen kwijtraken? Wij hadden na
'jungles' - Het nieuwe boek van Frans Lanting
d oor bi a d eren in ie d er geva I zoiets van: d at wi II en wij
ook eens in het echt zien (dat gevoel was overigens wel weer direct voorbij toen we het hoofdstukje over
problemen bij het fotograferen hadden gelezen).
Hotel-Restaurant Greenside, Stappeland 6, 1796 BS de Koog, Texel
Telefoon 0222-327222 - Fax 0222-327333
E-mail: greenside@tref.nl- Internet: www.hotelgreenside.com
------~~~-----------------------------------------------------------------
Jungles is een prachtig fotoboek dat wij iedereen kunnen aanraden. En dan is fl.49,90 weliswaar veel geld,
maar het boek is het meer dan waard en verdient een ereplaatsje naast de andere Frans Lanting fotoboeken.
Frans Lanting - Jungles; ISBN-nummer 3-8228-6245-2
Recensie: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman
---------------------------------------------------------------~QV~------

• •••••••
Hierbij worden de leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot deelname aan de excursie, op
zaterdag 21 april aanstaande, naar de Krefelder Zoo.
K.refelder Zoo
Het is alweer 9 jaar geleden dat wij een bezoek brachten aan de kleine (ca. 10 ha), maar fijne Zoo te Krefeld.
Bekend is de Zoo vanwege zijn apenhuis met de drie soorten mensapen en zijn vogeltropenhuis. De Zoo
heeft ook een groot aantal Zuid-Afrikaanse dieren in de kollektie. Verder treft u er kleine miereneters,
gordeldieren, manenwolven, moerasherten en de zelden in dierentuinen gehouden aardwolven. De fok van
o.a. cheetah's en sneeuwluipaarden is al jaren zeer succesvol. Buiten de genoemde dieren zijn er nog een
groot aantal zeer interessante dieren te zien. Kortom: het beloofd een heel aardige excursie te worden. Dus
geeft u zich snel op, want vol is vol.
De volgende punten zijn voor u van belang:
* Het maximum aantal deelnemers bedraagt 102
* Vertrek: 8.00 uur, Conradstraat in Rotterdam (Nabij Centraal Station)
* Neemt u Duits geld mee van huis. Er wordt onderweg niet gestopt om te wisselen.
* Aankomsttijd in Gelsenkirchen: I 1.30 uur
* Geplande aankomsttijd in Rotterdam: 21 .30 uur
* Kosten fl.60.- voor leden; deelnemers die geen lid zijn van de Vereniging Vrienden van Blijdorp betalen
fl .65 ,-.
U dient voor deze buitenlandse excursie een geldig grensdocument (paspoort of toeristenkaart) bij u te
hebben. Een reisverzekering (annuleringsverzekering) dient u zelf af te sluiten. In de Krefelder Zoo bestaat de
mogelijkheid tot het nuttigen van een lunch, maar u kunt uiteraard ook uw eigen lunchpakket meenemen.
In de reissom zijn begrepen:
* De busreis Rotterdam - Krefeld v.v ..
* Een kopje koffie op de heenweg
* Toegang tot de Zoo
* Fooi voor de chauffeur
Zoals altijd geldt in de bussen een rookverbod. Op de heenreis zal een korte koffiestop gemaakt worden bij
AC Restaurant Boxmeer. Op de terugweg wordt u in de gelegenheid gesteld, op eigen kosten, een maaltijd
te gebruiken, wederom in AC Restaurant Boxmeer.
Aanmelding voor deze excursie:
Het verschuldigde bedrag dient u over te maken naar girorekeningnummer 20.71.059 t .n.v. Vereniging
Vrienden van Blijdorp, afd . excursies, Aernt Bruunstraat III te Rotterdam onder vermelding van "Krefeld".
De overschrijvingen dienen uiterlijk op 31 maart te zijn ontvangen (n.b. denkt u aan de tijd nodig voor
verwerking door de Postbank). Uw overschrijving is uw bewijs van deelname; u ontvangt geen verdere
bescheiden of mededelingen, tenzij de bussen vol zijn.
Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te restitueren voor afmeldingen die later dan 30 maart zijn
ontvangen. Restituties vinden plaats onder inhouding van fl . 5,- administratiekosten.
--~G)~----------------------------------------
Vogelwijzer
De I

• • • • • • • •
Kroonkieviten in Blijdorp
vervolg
••••••••
''Als-ie loopt dan staat-ie, als-ie vliegt dan ligt-ie"
Veel plevieren zijn kustvogels of houden in ieder geval van water, dit dus in volledige tegenstelling tot de
kroonkievit. Die leeft juist vaak ver van water af. Overigens komt het woord plevier van het Franse woord
pluvier dat op zijn beurt weer van het Latijnse woord pluvialis komt. Dit betekent: bij regen behorend. Dit
omdat van de vogels wordt gezegd dat ze gaan zingen als het gaat regenen. Het is dus niet zo gek dat er in ons
waterrijke land veel plevieren voorkomen. Zo vinden we in Nederland onder andere de goud- en
zilverplevier, de bontbekplevier, de scholekster en de kluut. Maar de bekendste en ook meest talrijke
plevierensoort in Nederland is de kievit, een typisch Hollandse weidevogel. De kievit is een 'zwart'-witte
vogel met fraaie kuif (zie het raadseltje in de titel).
De kievit dankt zijn naam aan zijn typische roep 'kie-wiet'. Vooral in het voorjaar en tijdens balts-vluchten is
zijn roep boven vele weidegebieden te horen. Kieviten zijn het hele jaar in Nederland te vinden. In de lente
vinden we hier de grootste aantallen die hier ook gaan broeden. Voor kieviten is dat een heel gedoe. Het
weer moet meewerken maar ook de boeren spelen een belangrijke rol bij het broedsucces.
'Kroonkievit' - Foto: Jos Nijkamp
In Blijdorp zijn meerdere vogels uit de grote familie van plevieren te bewonderen. De Australische grielen,
de kluten, de Smids plevieren en natuurlijk in het Kiboko-restaurant de kroon kieviten. Al zolang wij in
Blijdorp komen (medio 1994) zijn er kroon kieviten te zien in de tuin. Op dit moment zijn het er twee, samen
in een kooi met een purperkuiftoerako. Dat heeft nog nooit tot onderlinge problemen geleid. Wel grote
problemen veroorzaakten tot voor kort ongenode gasten (zoals muizen) die vorig jaar zelfs Blijdorps fokstel
doodden. Vandaar dat er op dit moment geen fokstel in Blijdorp is. Voorlopig zijn broer en zus te zien.
Beide zijn vier jaar geleden nog groot gebracht door het fokstel. Met dit fokstel had Blijdorp prima
resultaten. Er waren vele nesten met meestal drie eieren die prima door het vrouwtje werden bebroed en
meestal ook leidden tot drie nieuwe jonge kieviten. Eenmaal werden zelfs vijf eieren in het nest gelegd, wat
uitzonderlijk veel is.
De vogels krijgen een uitgebreid menu waarop ze het goed doen. Dat voer bestaat uit een mengeling van
gekookt gehakt, insectenmenu, meelwormen, eigen bereid vitaminemengsel, sla, postduivengrit en met
daarbij in het broedseizoen ook nog tahoe, vogel kalk, krekels en dat alles in vaste hoeveelheden.
Het geslacht van jonge kieviten wordt in Blijdorp altijd bepaald aan de hand van DNA-onderzoek aan een
veertje van de vogel. Dit is een totaal ongevaarlijke procedure voor de vogel. Vandaar dat de vorige methode
(de dierenarts moest dan, na de vogel te hebben verdoofd, met een kleine scoop via een klein sneetje in de
buikhuid van de vogel in de buik de geslachtsorganen bekijken en zo het geslacht bepalen) volledig is
verlaten.
Gaat u de kroon kieviten eens bekijken in het Kiboko-restaurant, zoekt u de vogels dan op de bodem. Daar
zijn ze eigenlijk altijd te vinden. Vliegen doen ze namelijk nooit, hooguit fladderen ze eens recht omhoog in
de kooi als ze in paniek zijn. Om te weten of er jongen of eieren zijn, als Blijdorp weer een fokstel heeft, zult u
goed moeten kijken: die zijn door de schutkleuren namelijk een stuk moeilijker te vinden. ~
--~~~-----------------------------------------
Zoals gezegd is het weer belangrijk. Als de kieviten in ons land terug komen houden ze van natte weiden.
Aan de rand van de plassen is namelijk veel dierlijk voedsel te vinden. Zodra ze eieren gaan leggen (net als de
kroonkievit ook in een klein kuiltje, met wat gras) moet het droger worden, anders 'verzuipen' de eieren.
Ook tijdens het broeden en tijdens de kuiken-fase blijft het weer van cruciaal belang. Is het lekker warm met
af en toe een buitje dan groeit het gras hard en komen de koeien al vroeg in het jaar van stal waardoor het
risico ontstaat dat eieren of kuikens worden vertrapt. Bovendien begint de boer dan al vroeg met maaien.
Beiden zijn funest voor de nesten c.q. kuikens.
De net I 7 gram wegende kievitkuikens lopen al snel met de ouders mee en moeten vanaf het begin zelf hun
voedsel vangen: kleine insectjes, wel zo'n 4000 per dag! Vandaar dat het in deze tijd niet koud of nat mag zijn.
Kievitkuikens zijn namelijk 'poikilotherm', dat wil zeggen dat ze zichzelf niet warm kunnen houden. Om bij
kou en regen toch op temperatuur te kunnen blijven moeten ze veel tijd onder hun ouders blijven zitten,
waardoor er te weinig tijd over blijft om voedsel te zoeken en ze zullen verhongeren. Kortom, het is een hele
toer om ieder jaar weer jongen groot te krijgen.
Uit onderzoek blijkt dat de temperatuurstijging
van de laatste jaren voor de kieviten goed heeft
uitgepakt. Ze beginnen de laatste jaren wat
eerder te broeden, waardoor meer paren ___ r.~ ''''-
jongen hebben voor I 0 mei en dat vergroot
sterk de kans om het jong ook groot te krijgen.
Uit onderzoek blijkt dat van de jongen die voor
I 0 mei uit het ei kropen 21 % volwassen wordt.
Bij jongen van na I 0 mei is dit slechts 9%. Als ~)(;;;:-'d"'.
alles dan goed is gegaan volgt voor vele vogels in
de herfst de trek naar het warme zuiden om het
volgende voorjaar alles weer opnieuw te laten
beginnen.
'Kievitseieren' - Foto: Jos Nijkamp
Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman.
Met dank aan Jos van Iperen en Arno Boom, vogelverzorgers in Blijdorp.
----------------------------------------~~~---

------~~~-------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------~o~-
MAVEMAT B. V.
Onderhoud en reparatie van stalen steigers.
In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt.
Verhuur stalen steigers.
Verhuur accommodaties.
Verkoop stalen stapelbakken.
••••••••
Ze was op zondag jarig, dus moesten we die week een kinderfeestje vieren. Dat hebben we al eens thuis
georganiseerd en we zijn ook al twee keer voor haar verjaardag met een sliert kinderen naar de bios geweest,
maar daar kun je niet mee doorgaan. Een vriendinnetje ging nog niet zo lang geleden voor haar feestje naar het
zwembad, dus dat viel ook af!
"Het spijt ons Suzan maar de hele klas, dat gaat echt niet
hoor," probeert mijn vrouw haar enthousiasme te temperen.
Uiteindelijk bleef het aantal op tien steken. Dit is naar onze
mening het absolute maximum. Meer kunnen twee
volwassenen niet zonder zware machtsmiddelen in het gareel
te houden. Volgens ons programma stonden alle kinderen
netjes om 12.30 uur buiten de school klaar. Met de tram naar
Blijdorp, dan in het restaurant wat eten en de cadeautjes
uitpakken, daarna naar het lokaaltje 'De Berg' waar de
rondleiding van start ging.
Het bleek al een onverwacht feest om met de tram te
gaan. Drie van de uiteindelijk negen kinderen, eentje was er ziek, hadden nog nooit in een tram gezeten.
"Blijf een beetje hier! Niet voorbij het midden! Weg bij die deur .. . " Eigenlijk zijn dit heel gemakkelijke
kinderen.
"Wat willen jullie het liefste zien?" vroeg de vrijwilligster met een lieve stem, die de indruk gaf dat er een
democratisch besluit werd genomen. "De slangen", riepen ze in koor. "Daar gaan we het laatste naar toe.
Zullen we eerst bij de leeuwen kijken?" "En waarheen nu?" vroeg de leidster. "De slangen", riep de
sprekende meerderheid. Het was duidelijk. Het mogen aanraken en vasthouden van de -heel onschuldigeslang
was toch wel het hoogtepunt van de dag.
Het bleef, in tegenstelling tot de ochtend, die hele middag droog. "Zullen we nog even naar het Oceanium
gaan? Dat halen we nog net." "Niet zo snel-hel," riep de eerste. "Mijn voeten doen zeer," zei de tweede. In
het Oceanium herinnerde een suppoost ons aan de tijd. Het laatste treintje terug naar de oude uitgang was al
vertrokken. Terwijl de schemering inviel gingen we terug. "Jongens, loop eens door! Na sluitingstijd wordt
de tijger losgelaten, hoor ... " "Jaaaa ... 't sal wel," joelden ze terug.
Toen we bijna bij het spoortunneltje waren, het modderigste gedeelte, braken ze los. Mijn vrouw riep nog:
"Kom terug .. . ! Blijf nou op het pad . . . ! Niet dat dijkje op!" Zou het door de tegenwind komen, die selectieve
doofheid? Pas toen we ze ingehaald hadden en ons volle gezag in de strijd wierpen, deden ze onmiddellijk
wat we vroegen. "Kom daar af, en snel!" Twee jongetjes gleden op hun achterste van de kleddernatte
modderhelling. Twee meisjes namen dezelfde afdaling rollend, een derde bleef voordat ze naar beneden viel
met haar jas aan een stuk prikkeldraad hangen .. . "Heb je een zakdoekje voor me?" Of dat nog helpt.
MAVEMATB.V.
Boonsweg 25
3274 LH Heinenoord
Telefoon 0186600977
Telefax 0186 60 04 87
Wij hadden een prachtige dag en hebben hun ouders aangeraden de kinderen op 40- en hun kleding op 60
graden te wassen. Wij werden vriendelijk bedankt!
Theo.

Veel fraais in San Diego!
• • • • • • • •
Er bestaan van die tuinen die je als dierentuin liefhebber gewoon gezien moet hebben. In mijn gedachte stond
de San Diego Zoo bekend als de nummer één van de wereld. Toch heeft het jaren geduurd voordat zich de
gelegenheid voor deed de stad San Diego te bezoeken. En behalve de San Diego Zoo bezoek je dan natuurlijk
ook het Wild Animal Park en Sea World. Je zou toch zeggen een droomcombinatie. In dit verslag wil ik u graag
mijn ervaringen vertellen over deze drie beroemde tuinen.
San Diego Zoo
Als eerste bezocht ik uiteraard ' The Zoo ' gelegen nabij het centrum in het prachtige Balboa park. De tuin is
voor Amerikaanse begrippen met 40 ha. maar middelmatig groot. Wat de tuin zo bijzonder maakt is de
geografie en het verrukkelijke klimaat. De San Diego Zoo is gebouwd in een landschap van plateaus en
canyons onder de bijna altijd schijnende Californische zon. Door de behoorlijke hoogteverschillen
volstonden wandelpaden niet meer en is een uitgekiend transportsysteem gemaakt met dubbeldeksbussen,
een kabelbaan en enkele hellingbanden. Hierdoor is het mogelijk om alles te zien zonder een stap te
klimmen! Door het milde klimaat kan de tuin tropische biotopen scheppen zonder gebruik te maken van
grote, verwarmde gebouwen. In de canyons zijn bijvoorbeeld door besproeiings- en mist-installaties
prachtige regenwouden gecreëerd terwijl op de vlakten erboven veel hoefdieren uit droge gebieden te
vinden zijn. Maar er is nog meer. San Diego heeft ook een prachtige levende have. Gorilla's, bonobo's,
Douclangoeren, beide soorten orang oetans, kiwi's, heel veel koala's en natuurlijk reuzenpanda's om maar
iets op te noemen .... Vol trots staat erdan ook boven de ingang "world-famous San Diego Zoo".
'Ingang 5an Diego Zoo'
Nu bestaat er natuurlijk een risico dat mijn verwachtingen wat te hoog gespannen waren, dat het misschien
wel eens tegen zou kunnen vallen. San Diego is net als Blijdorp met een ombouw bezig volgens een
masterplan, maar nog niet alles is af. Het eerste wat ik zag waren rijen met kleine kooien voor kleine
zoogdieren en grote bakken bekleed met Hagenbeck-stijl kunstrotsen voor de enorme collectie hoefdieren.
Ook de verblijven van de koala's oogden redelijk gedateerd.
Beter is het om eerst alle ' don ' t miss ' attracties te bezoeken en zo van hoogtepunt naar hoogtepunt te
lopen. Als eerste de reuzenpanda's, voordat het té druk zou worden. Eén van de panda's lag in een boom te
dutten, de tweede was achter de schermen en nummer drie moest nog geboren worden. Daarna wordt het
snel spectaculairder! Op en rondom de ' Bird & Primate mesa ' zijn de meeste regenwoudbiotopen
aangelegd . ' Sunbear Forest ' is de eerste op de rij. Via hellingbanden gaat mijn route vervolgens naar boven
naar ' Wings of Australesia ' (met de uitermate zeldzame Tahitiaanse Blauwe lori). Hierboven komt u bij het
meest populaire biotoop ' Gorilla Tropics ' . Dit ruim I ha. grote biotoop bestaat uit een groot fraai rotsachtig
verblijf, weelderig begroeid en met klaterende watervallen. De gorilla's zelf hadden het niet zo op het
geweld van die watervallen en waren de hele dag te zien bij een observatiepunt ver van het water vandaan.
Nu volgen de nieuwe biotopen elkaar in hoog tempo op: ' Bonobo Road ' , ' Hippo Beach ' en mijn
persoonlijke favoriet ' Tiger River ' . Het pad door dit tijgerbiotoop, met weelderige tropische begroeiing
van geurende planten zoals gember en jasmijn en bloeiende bomen, slingert zich langs de canyonwand ~
----~~~------------------------------------------
••••••••
naar beneden. Onderweg passeert men in totaal tien verblijven. Op deze tocht treft men naast Indo­
Chinese tijgers, vissende katten en tapirs ook Ganges-gavialen aan. ' Tiger River ' is I Y2 ha. groot en was een
van de eerste biotoop displays van San Diego. De twee overige voltooide biotopen zijn ' African Kopje ' , een
klein maar uitermate fraai gedetailleerd stukje Afrika met als attractie de klipspringer en San Diego's
nieuwste creatie ' Polar bear Plunge ' : een stukje Noordpool gebied! De bezoeker daalt via een kiezelstrand
het water in en volgt zo de dieren tot in het diepste gedeelte onder water. Tijdens mijn bezoeken waren de
beren op het strand en in het (gekoelde) water aan het ravotten. Met zowel boven als onderwater
kijkmogelijkheden was dit een prachtig gezicht ....
Toch heeft San Diego nog een lange weg te gaan voordat de tuin helemaal omgevormd is. Het grootste
gedeelte van de tuin is nog in oude staat. Tussen de nieuwe verblijven staat bijvoorbeeld nog een in
gebruikzijnd apenhuis van beton en tralies dat je zou verwachten in een derderangs dierentuin maar niet in
San Diego. Kortom, de San Diego Zoo is nog steeds een topper. Zij staat misschien niet meer zo eenzaam
aan de top als vroeger maar de al eerder genoemde ligging, klimaat en collectie maken een bezoek nog
steeds onvergetelijk.
San Diego Wild Animal Park
Het Wild Animal Park is een logische
voortzetting van de Zoo. Het ligt echter 70 ~~!'\'1~t.lJLt ... Jr-t.">

• •••••••
en de toch wel perfecte showen het is nog best leuk. De vier orka's hebben tenminste enorme bassins.
Zijn er behalve de shows ook nog echte dierentuin-, zeg maar oceanium-elementen? Gelukkig wel! Er is een
groot, maar wat donker, verblijf voor zeekoeien en er is natuurlijk een haaien bak met een glastunnel. Als ik
het vergelijk met ' onze ' bak en tunnel dan wint Blijdorp toch op alle fronten. Buitengewoon fraai is het
pinguïnverblijf: een stukje Antarctica in Californië. Met een hellingband wordt u langs een enorm verblijf
geleid met een groot aantal vaak ook bijzondere pinguïns. Hoe vaak zijn keizerspinguïns en
stormbandpinguïns in dierentuinen te zien? Een tweede bijzonderheid is dat de seizoenen omgedraaid zijn.
Tijdens mijn bezoek in augustus werd de poolnacht nagebootst met een fraaie rode gloed aan de horizon. In
een zaal verderop is nog een mooie vogel rots nagebouwd met behalve papegaaiduikers en zeekoeten ook
een hele collectie vissen. Een mooi gezicht om tijdens het voederen te zien hoe vogel en vis onder water
vechten om hetzelfde stukje vis.
De klapper van Sea World vond ik zelf de pas geopende ' W ild Arctic ' attractie. Om hier binnen te komen
moet je wel eerst een hele show in een tlight-simulator ondergaan maar eenmaal binnen loop je door de
wrakstukken van het poolexpeditieschip FrankIin met uitzicht op vier verblijven voor beluga's met
zeehonden, ijsberen (2x) en walrussen. Alle verblijven hebben een onderwater panorama. Met name het
beluga verblijf is bijzonder fraai.
Sea World is echt voor liefhebbers van dolfinaria en/of Disney attractieparken. Gelukkig besteedt ook Sea
World steeds meer geld aan mooie verblijven en onderzoek en is het niet alleen maar een pretpark.
Altijd al alles
willen weten
over Diergaarde
Blijdorp?
ei!, zijn de eerste donaties al
Irry en zijn gezin. Zij worden
Iden nabij het Oceanium zal
~ier in 1997 uit de dierentuin
les Mary en Broken Horn
lrp geboren. Met een beetje
) gebroken hoorn heeft. De
larry niet stil gezeten en is de
et levenslicht. In 1999 werd
Idste telgen zijn inmiddels zo
teeds de grootste en dus de
Tekst en foto's: Peter Biesta
(De redactie heeft de tekst vanwege plaatsgebrek enigszins ingekort)
----~~~--------------------------------------------------
dat kan ...
ren ook wel korst mossen en
~pen . Na een draagtijd van 9
nee kunnen komen met de
)elen. Maar hij wordt pas na
let twee jaar zijn de jongen
Jiten bij vrijgezellengroepen
vtje te winnen. ~
----(0)~-

• •••••••
en de toch wel perfecte show
Zijn er behalve de shows ook
groot, maar wat donker, verb
het vergelijk met ' onze ' ba~
pinguïnverblijf: een stukje An
geleid met een groot aar
stormband pinguïns in dierent
Tijdens mijn bezoek in august
een zaal verderop is nog een
een hele collectie vissen. Een
vechten om hetzelfde stukje v
De klapper van Sea World vo
moet je wel eerst een hele si
wrakstukken van het poole
zeehonden, ijsberen (2x) en '
beluga verblijf is bijzonder fra<
Sea World is echt voor liefhel
World steeds meer geld aan rr
Tekst en foto's: Peter Biesta
(De redactie heeft de tekst \
-~@)----.
a..
~
o
"'C
::'
C:LC"I
ftSLC"I
>LC"I
c: o
c:
(1J
.-
~
(1J
"'C
(Y')
~
Q)
E
E
> :::J
b.OC
c:""'O
b.OO
.- ~
o
~ $
~ +J
(1J C
>

••••••••
Een bizondag
• •••••••
Kortom, bij de eerste tekenen van de bronst wordt het wapiti mannetje apart gezet op een perk
aangrenzend aan de bizonweide. Soms is het mannetje zelfs agressief tegen zijn eigen vrouwen. Om
ongelukken te voorkomen kunnen zijn vrouwen dan naar de stallen vluchten. Vanwege het enorme gewei
van het mannetje kan hij hen niet achterna komen. Waarschijnlijk zullen de wapiti's niet mee verhuizen naar
het nieuwe bizonverblijf. Men zoekt nog steeds naar een betere oplossing voor de problemen tijdens de
bronst, maar die zijn waarschijnlijk niet goed te realiseren in het nieuwe verblijf. Waarschijnlijk zullen de
bizons in eerste instantie de wei alleen bevolken en op termijn medebewoners krijgen.
Bizondere wei
De plannen voor de nieuwe bizonwei nemen steeds vastere vormen aan. Als alles goed gaat wordt
binnenkort begonnen met het grondwerk. Zoals gezegd zullen er in het verblijf behoorlijke
hoogteverschillen worden aangebracht. Aan de achterzijde wordt een open stal gebouwd met
opslagruimtes. Via een kraal kunnen de dieren van de stal naar de wei. Het is de bedoeling dat er voor het
publiek een overdekt uitkijk- en informatiepunt in 'Amerikaanse blokhut stijl' komt van waaruit zij ook bij
slechter weer kunnen genieten van de bizons. Het idee is dit kijkpunt te combineren met het vertrekpunt
van het Blijdorptreintje.
Foto: Montque van Leeuwen - Moot
Bizons zijn 'makkelijke' dieren. Ze stellen weinig eisen aan hun verzorging of verblijf: als het maar ruim is. In
Blijdorp staan de dieren in een perk tussen de wolvenvallei en het spoor. Ze kunnen dag en nacht kiezen of ze
in de stal of op het perk staan. Een bizondag begint met een ontbijt van brokken, appels, peentjes en hooi.
Dit wordt in de stallen geserveerd zodat de verzorgers de wei schoon kunnen maken. Om geruzie tussen de
dieren te voorkomen wordt Harry apart gezet. In het nieuwe verblijf is dat waarschijnlijk niet meer nodig. Bij
de stallen wordt een soort van kraal gebouwd die afgesloten kan worden. De kraal is ruim genoeg om de
dieren bij elkaar te zetten zodat ze gezamenlijk hun ontbijt kunnen opeten. Als de wei is schoongemaakt
worden er wat takkenbossen opgelegd zodat de dieren de rest van de dag ook wat te knabbelen hebben. De
verzorgers maken vervolgens de stallen schoon. Omdat de huidige wei ' s winters nogal drassig is, wordt het
hooi voor overdag in de stallen neergelegd. Ook dit is waarschijnlijk in het nieuwe verblijf niet meer nodig.
Door een betere drainage en hoogteverschillen komen er plekken waar de dieren buiten gevoerd kunnen
worden. In totaal eten de dieren elke dag anderhalve emmer grazersbrokken, 2 balen hooi of kuilgras en een
halve krat appels en peentjes. Om hun gezondheid in de gaten te houden wordt, net als bij de rest van de
dieren in Blijdorp, tweemaal per jaar mest onderzocht op de aanwezigheid van parasieten. Verder hebben
de dieren weinig medische verzorging nodig. Ze hebben bijvoorbeeld in tegenstelling tot vele andere
rundersoorten nauwelijks last van hoefproblemen en worden dus ook niet bekapt. Bizons zijn heel
nieuwsgierige en speelse dieren. Niet alleen de jonge dieren kun je regelmatig zien spelen, zelfs Harry wil
nog wel eens als een dwaas rondwalsen. Om voor wat afleiding te zorgen hangt er een boomstam aan een
ketting. Afhankelijk van het seizoen krijgen de dieren ook nog extraatjes in de vorm van wilgentakken of
kerstbomen. Behalve een aanvulling van het dieet is dit ook ideaal bizonspeelgoed .
Inwonende wapiti's
In de huidige situatie delen de bizons hun wei met de wapiti's. Deze hertachtigen uit Noord-Amerika kunnen
het over het algemeen goed met de bizons vinden. Alleen in de bronsttijd zijn er problemen. Het wapiti
mannetje is dan ontzettend territoriaal en ziet alles en iedereen als rivaal of indringer. Hij moet dan niets
hebben van de bizons en wil het zelfs opnemen tegen Harry, met alle gevolgen van dien. ~
------~@V~--------------------------------------------------------------
Gezien de oppervlakte van de wei kan de kudde uitgebreid worden tot zo'n 15 dieren. Om problemen met
pa te voorkomen zullen de twee oudste zonen weg moeten. Harry zal er een aantal dames bij krijgen. Het
uitwisselen van bizons tussen dierentuinen is niet makkelijk. Omdat de dieren in een haremstructuur leven
(één man en meerdere volwassen vrouwtjes) is er een overschot aan jonge mannetjes. In het wild vormen
deze mannetjes vrijgezellengroepen. Eigenlijk zou dat in de dierentuinwereld meer moeten gebeuren, want
tot nu toe is het aantal mannengroepen nog zeer klein. Hopelijk lukt het toch op termijn een fikse kudde
bizons op de Vriendenwei te laten lopen!
Foto: R. van Leeuwen
Door : Angeline Peters en Alex Schouten
Met dank aan : Mirjam Engering (bizonverzorgster)
----------------------------------------~@V~---

Op een dag met zacht licht zaten we in de klipklas bij Bassrack vaor de fotocursus van Rob Dooloard. De plaats
was wel toepasselijk. We zaten dicht bij de papegaaiduikers. Hoezo zult u zich afVragen? Op het gebied van de
fotografie gingen we ook de diepte in. De diepte van het Oceanium. In de tunnel van het Oceanium leerden we
de theorie, die we in de klipklas had gekregen, in praktijk te brengen.
In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van
diverse (interne) Blijdorpuitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren
zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het
mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo's.
Ontvangen
15 kegel/hapslakken, 3 reuzenkeverslakken, I 2 krabben, 20 groene reuzenanemonen, 10 rode
zeeanemonen, 10 witgevlekte zeedahlia's, 5 purper zee-egels, 5 groene zee-egels, 10 rode zee-egels,
5 kortstekelzeesterren, 20 brandingsbaarzen, 20 donderpadjes, 3 tijgerrotsbaarzen, 5 'Canary'rotsbaarzen,
2 maisslangen, I Hartlaub Toerako, I Schalow toerako, 2 gorilla's, I Chinese goud kat, 3 appelslakken,
I I Sarana-barbelen, I vuursalamander, I Griekse landschildpad, 2 Chinese streepnekschildpadden,
I halsbandleguaan, 6 kroeskoppelikanen, I toko toekan, lAmoerpanter, 38 zilverbladvissen,
18 argusvissen, I bot, 3 schollen, 2 stekelroggen, 3 torpedo-roggen, 5 Texas-schorpioenen, 3 Europese
boomkikkers, I klauwkikker, I bijtschildpad, I bonte varaan, I smaragdvaraan, 3 sikkeleenden, 4 Cubaanse
boomeenden, I roodbuikparkiet, 6 koningsfazanten.
Geboren
I zwarte leguaan, I balispreeuw, 3 knobbelzwijnen, I Aziatische olifant, 2 grote koedoe's, 2 addaxen, veel
bidsprinkhanen, 2 Ambonese doosschildpadden, 3 bonte varanen, 2 lori's van de blauwe bergen, I rode
reuzenkangoeroe, I zandwallaby, I driekleureekhoorn, I Prins-Alfredhert, I Indische antiloop, 2 gebande
grondhaaien, 2 ridder-anolissen, I oranjebuikvruchtenduif, 2 Balispreeuwen, I grijze reuzenkangoeroe,
I pinché, I withandgibbon, .
'Fotodag - Foto: Koos van Leeuwen
's Morgens waren Ria en ik alom 9:00 uur aanwezig en rond 9: 15 uur kwamen Koos van Leeuwen en Rob
Doolaard het restaurant bij het Oceanium binnen. Rob bleek een hele vriendelijke en spontane man te zijn,
die zo enthousiast kon vertellen dat ik het jammer vond dat ik zelf geen fotograaf was geworden. Nadat we
een kop koffie gedronken hadden en alle fotografen in spé verzameld waren, gingen we naar de lesruimte.
In het cursuslokaal aangekomen, stelde Rob zich voor. Als fotograaf werkt hij o.a. voor Sealife, het
Noorderdierenpark, Ouwehands Dierenpark, Blijdorp, Disney, het ANP (Algemeen Nederlands
Persbureau) en voor bladen als 'Hart Voor Dieren', National Geografie en Okki.
Rob vertelde over de verschillende lenzen en diafragma's en hoe we ermee moesten
omgaan in het Oceanium. Leuk was dat in de groep verschillende mensen zaten met
diverse ervaringen, waardoor een zeer boeiende dialoog ontstond. De groep van
's morgens was een leuke groep en heel enthousiast over wat Rob te vertellen
had . Voor de duidelijkheid: ik zat in de ochtendgroep, maar ik neem aan
dat de sfeer in de middaggroep ook goed was. Objectieven werden bij
gelijke systemen onderling uitgewisseld. Zo kon ik van iemand een
macrolens lenen en eens zien wat het effect was bij het fotograferen.
Na de cursus, die maar een halve dag duurde, stroopten we de
dierentuin af op zoek naar dieren die leuk wilden gaan zitten voor de
foto. Volgens mij had Rob ze het een en ander ingefluisterd, want de
leeuwen, sch i Id padden, apen en vogels gi ngen er echt voor zitten!
Verzonden
5 bonte varanen, I manenduif, I Kongopauw, 28 gestreepte muisvogels, 3 Von der Deckentoks, I grijze
reuzen kangoeroe, I dwergoeistiti, 8 Mongoolse renmuizen, 2 elandantilopen, I Surinaamse kikker,
3 blauwe pijlgifkikkers, I woudschildpad, 2 reuzenpantsergordelstaarten, 2 rattenslangen, I smidsplevier,
3 sperweruilen, 2 Mauritius-duiven, I grijsvleugeltrompetvogel, 2 toko toekans, I blauwgezichthoningeter,
I blauwvleugelkookaburra, 6 Balispreeuwen, I Françoislangoer, 2 okapi's, 2 addaxen, I blauwschaap,
I klauwkikker, I Griekse landschildpad, I doornstaartagame, 2 bonte varanen, I boa constrictor,
I maisslang, 26 rijstvogels, I kuifamkaak, I Spaanse wolf, 3 Indische antilopen.
Verloren
I reuzenwielwebspin, 14 sepia's, 7 Caralbische zeepaardjes, I bruine schorpioenvis, I trompetzeenaald,
I bahia-doktersvis, I Cortez-koraalvlinder, I zwarte lijstenpad, I anolis, I maisslang, I grote zaagbek,
I mandarijneend, I krooneend, I sikkeleend, 2 dwergganzen,I zwartkopibis, 5 papegaaiduikers, I kruisbek,
I textorwever, I driekleurglansspreeuw, I amethistspreeuw, I ratkangoeroe, I dwergoeistiti,
I kuifmakaak; I kleine panda, I damagazelle, I Arabische oryx, 2 zwarte paardantilopen, I wijting,
I brandingsbaars, 2 Malawi-cichliden, I Bahama-pijlstaarteend, I Cubaanse boomeend,
witstaartkaketoe, I kraagpapegaai, I sperweruil, I gestreepte muisvogel, I witkruinroodborsttapuit,
4 kruisbekken, I Moloneti-spreeuw, I zandwallaby, I zwarte slingeraap, I hutia, I steenmarter, I Indische
antilope, I degenkrab, 2 prachtbarbelen, 2 glasmeervallen, I kegelvlekbarbeel, 3 I Betta pugnax, I neon
goby, 2 witte harders, I kabeljouw, I rode poon, I schol, I Vancouver zandbot, I zwartnerfpad, I bonte
pijlgifkikker, I blauwe pijlgifkikker, I blaublau, I stekelleguaan, I krokodilstaarthagedis, I parelhoen,
I hyacinthara, I gestreepte muisvogel, I Java-aap, 4 Mongoolse renmuizen, I stokstaartje.
de Greef
(Het artikel is wegens plaatsgebrek enigszins ingekort door de redactie)
----------------------------------------~~~---

Als rechtgeaard Rotterdammer ben ik altijd een beetje trots als ik vanaf den Haag het Kleinpolderplein op rijd
en dan een prachtig zicht heb op de skyline van de stad. Dat trotse gevoel wordt nog eens versterkt door het
oceanium-gebouw en de nieuwe entreepartij van Blijdorp. Voor mijn gevoel voegt dat iets extra's toe aan het
beeld van Rotterdam, en dat was ook de bedoeling toen dit stukje dierentuin werd ontworpen.
Tijdens de winterlezing door Melitta van Bracht hebben we kunnen horen hoe de Botanische afdeling zorgt
voor de 'finishing touch' in de Diergaarde. Zo ook bij de aanleg van de nieuwe entree en het parkeerterrein.
Plannen maken om een parkeerterrein te beplanten lijkt misschien niet bijster interessant, maar in een
gesprek met Melitta werd wel duidelijk dat ook dit een uitdaging was. Bij dit project ging het nu eens niet om
een biotoop met de daarbij behorende beplanting, zodat men in principe vrij was in de keuze van de planten
en bomen. Het terrein ligt buiten de dierentuin en daardoor is er minder controle door planten- en
dierverzorgers. Dat betekent dat de beplanting veel te lijden heeft, onder andere van bezoekers die zich een
weg banen buiten de gebaande paden. Men heeft geprobeerd om een plan te maken dat uiteindelijk een
mooi zicht oplevert, maar tevens zo goedkoop mogelijk is.
Het terrein ligt laag en is omgeven door een talud dat goede mogelijkheden biedt tot beplanten. Bij het
kiezen van bomen voor dit talud heeft men vooral gekeken naar mooie, bijzondere soorten. Daarbij kun je
letten op bladvorm, stam, bessen en dergelijke. Plaats van oorsprong van de bomen maakt niet uit, als ze
maar goed in ons klimaat kunnen overleven.
••••••••
Rond de vijver staan verscheidene exemplaren van de moerascipres (Taxodium) . Deze piramidevormige
boom staat graag op moerassige grond en vind zijn oorsprong in Noord- Amerika. Bij oudere bomen
ontwikkelen zich uit de wortels houtige uitgroeisels, die wel een meter hoog kunnen worden. Deze
luchtwortels worden ook wel ademknieën genoemd, maar we zullen heel wat jaren geduld moeten hebben
voor het zover is.
Eveneens afkomstig uit Noord- Amerika is de mammoetboom (Sequoiadendron
giganteum) . Dit is een prachtig rechtop groeiende naaldboom met een
piramidevormige kroon. De stam is bedekt met een hele dikke onregelmatige bast.
Deze woudreuzen komen vooral voor in Californië, en kunnen enorm groot
worden. Er zijn mammoetbomen bekend van meer dan honderd meter hoog met
een stamdoorsnede van tien meter! In de stammen van enkele dode exemplaren
zijn tunnels uitgehakt waar een auto doorheen kan rijden, dit om aan te geven hoe
groot deze bomen (onder ideale omstandigheden) kunnen worden. In Blijdorp
zullen de mammoetbomen deze grootte waarschijnlijk nooit bereiken.
Leven in een stad met de daarbij behorende luchtvervuiling levert een heleboel
stress op voor bomen en planten, maar dat is weer een verhaal apart waar we
misschien ook eens iets over kunnen vertellen.
Als botanische tuin heeft Blijdorp altijd de wens om de collectie met meer soorten uit te breiden. Hoewel er
al aardig wat eiken te vinden zijn in de Diergaarde stonden er diverse exemplaren op het verlanglijstje. Er zijn
dan ook wel vijf verschillende soorten eiken aangeplant. Naast zomereiken en wintereiken is er onder
andere de wilgbladige eik (Quercus phellos) aangeplant. Zoals de naam van deze eik al zegt lijken de bladeren
op de lancet-vormige bladeren van een wilg in plaats van het ons vertrouwde eikenblad. Naast eiken zijn er
ook nog platanen, elzen, esdoorns en een bijzonderfraaie lijsterbes (Sorbus vi/morinii) te vinden.
Op het parkeerterrein zelf worden de bomen in groepen geplant, die allemaal tot doel hebben om de
bezoekers richting ingang te leiden. De bomen staan in een rij, of worden zelfs in de vorm van een grote pijl
aangeplant, zodat alle lijnen richting entree wijzen. Eerdere tekeningen van het parkeerterrein geven een
traditioneel beeld van parkeervakken met om de paar meter een boom. De definitieve plannen zijn dus
anders geworden. Door de bomen in groepen te plaatsen kun je zichtlijnen maken, waardoor het terrein
veel meer één geheel wordt met de entreepartij en het oceaniumgebouw.
De botanici hebben als een architect gekeken naar het effect van hun plannen. Natuurlijk is een plein vol
auto's niet echt fraai om te zien, en zeker nu de beplanting nog jong en klein is, zijn het toch vooral de rijen
auto's die onze blik vangen . Als de boomgroepen over een paar jaar zijn uitgegroeid tot mooie lanen zal het
een heel ander gezicht zijn. De bomen op het terrein worden elk jaar in vorm gesnoeid. Dit is een manier om
zo min mogelijk onderhoud op het parkeerterrein te hebben. Door de gerichte snoei laten de bomen
weinig takken vallen en zijn ze niet zo windgevoelig. De beplanting op en rond het parkeerterrein hoeft dus
niet afkomstig te zijn uit een bepaalde biotoop. Het moet echter ook geen bonte verzameling worden. Zo
moet er samenhang zijn met planten uit de biotopen die direct achter de entree liggen: het zeeleeuwenverblijf
en Bass Rock.
Voor het zeeleeuwenverblijf is een stukje van de kust van Californië nagebouwd met de daarbij behorende
naaldbomen. Ook buiten de entree, en wel aan de kant van de vijver zijn hier en daar naaldbomèn gebruikt
om een overgangsgebied te creëren zodat er geen dOidelijke scheiding is tussen een gebied met alleen maar
loofbomen en een gebied met enkel naaldbomen.
'OverzICht landschap Blijdorp' - Artist ImpressIon door AdViesbureau Rlede B. V.
Tekst : Monique van Leeuwen- Maat
Met dank aan : Melitta van Bracht, Diergaarde Blijdorp
------------------------------------------------------~~~-----

De specialist voor uw touringcarreis, zoals:
• Dagtochten • Bruiloften
• Personeelsreizen • Schoolreizen
• Excursies
• Meerdaagse reizen
0181 331 222
Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368
$dt. 1%1/1'1/ Çj)aa~
ASSURANTIE-ADVISEURS
• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken •
Noordsingel 208 - 210 • 3032 BM Rotterdam
tel.: 0104658577 • fax: 0104664545
5Zldoocatenkantoor mr CJ

• • • • • • • •
Verzorging
Allereerst moest men uit zien te vinden hoe de dieren het best gehuisvest en verzorgd konden worden.
Korenwolven worden in enkele Europese dierentuinen en instituten gehouden, dus daar was enige
informatie voorhanden. Na een quarantaine periode, waarin de dieren onderzocht zijn op parasieten en
andere ziektes, kreeg elk dier een kist van ± I x I x I meter, die gevuld was met stro. In het wild gaan
korenwolven in een winterrust als de buitentemperatuur daalt. Om het natuurlijke ritme niet te verstoren
heerst er in de ruimte waar de kisten staan zoveel mogelijk het buitenklimaat. Bij Vereniging Das en Boom
heeft men in eerste instantie een aantal dieren in buitenverblijven gehuisvest. Dit bleek niet zo'n goede
methode te zijn. De dieren
voelden zich er prima bij en
hadden diepe holen gegraven.
Ze verbleven, zoals het hoort,
het grootste deel van de tijd
ondergronds en dus uit het
zicht van de verzorgers. Op
deze manier konden de
verzorgers absoluut niet
controleren hoe het met de
dieren ging. Vandaar dat men
ook bij Vereniging Das en
Boom overgestapt is op de
Foto: RIek van Kesteren
kisten gevuld met stro.
Er is zo weinig mogelijk contact met mensen. De dieren zijn dan ook niet voor het publiek zichtbaar. De
verzorgers leggen af en toe eten (granen en wat groenvoer) neer, waarvan de dieren zelf een voorraadje
aanleggen. Het zijn immers hamsters! De kisten worden maar enkele malen per jaar, onder andere vóór de
winterrust, helemaal schoongemaakt. Verder halen de verzorgers alleen de etensresten en keutels
regelmatig weg.
Heb elkaar lief. alsjeblief .....
Na de winterrust is in het voorjaar van 2000 begonnen met pogingen om met de dieren te fokken. Zoals
gezegd zijn korenwolven solitaire dieren die hun territorium fel verdedigen tegen indringers, zelfs als het
soortgenoten zijn. Alleen als het vrouwtjes bronstig is verdraagt zij een mannetje om haar heen. Een goede
timing is dus heel belangrijk. Om de introductie van een mannetje en vrouwtje zo soepel mogelijk te laten
verlopen zijn speciale fokverblijven gemaakt. Zo'n verblijf bestaat uit twee afzonderlijke kisten die door een
derde verblijf verbonden zijn. Dat derde, middelste, verblijf is weer met een gazen wand in tweeën gedeeld.
Op deze manier kan in de ene helft een vrouwtje en in de andere helft een mannetje worden gezet. Met
videocamera's is vervolgens het gedrag van de dieren bestudeerd. Zolang het vrouwtje niet bronstig is, zal zij
agressief reageren op haar buurman. Als zij toenaderingspogingen gaat ondernemen en de verzorgers
denken dat ze dus bronstig is, wordt de gazen tussenwand weggehaald en kan het paartje bij elkaar komen.
Toen bleken die schattige hamsters toch niet zo schattig want . .. .. . bij één van de paartjes werd het mannetje
al snel door het vrouwtje doodgebeten. Dat was een forse tegenvaller. Korte tijd later werd een nieuwe
poging ondernomen. Het mannetje en vrouwtje hebben enkele dagen samen in de middelste kist
doorgebracht, maar ook hier is het mannetje doodgebeten. Het zou toch niet het verhaal van de kleine
negertjes worden .. .
Nieuwe poging
Ondanks deze tegenslagen moest Blijdorp verder. Korenwolven worden maar 2 tot 3 jaar oud en de
vrouwtjes zijn waarschijnlijk alleen vruchtbaar tussen hun eerste en tweede jaar. Er moesten dus ~
--~~~-------------------------------------
••••••••
jongen komen en dat kan alleen maar als de dieren bij elkaar zitten ...... Inmiddels was er een mannetje van
Vereniging Das en Boom naar Rotterdam verhuisd, zodat Blijdorp weer 2 mannetjes had. De
daaropvolgende introducties verliepen gelukkig een stuk beter. Na diverse paringen gedurende een week
werden de paartjes weer gescheiden. De draagtijd van hamsters is slechts 3 weken en de jongen worden in
het hol geboren. Om zeker te weten of de paringen succes hadden gehad moesten de verzorgers dus
wachten tot de jongen groot genoeg waren om het hol te verlaten. Gelukkig geven de dieren natuurlijk wel
tekens van leven met zo af en toe gepiep, flink geritsel en het eten dat verdwijnt zodat er snel duidelijk werd
dat er gezinsuitbreiding was! Uiteindelijk bleken de drie jonge vrouwtjes in 2000 ieder een nestje gekregen
te hebben met in totaal 14 jongen. Het oudere vrouwtje had niet gefokt, wellicht was ze met haar twee jaar
al te oud. Ook Vereniging Das en Boom had succes met de fok. Daar werden in drie nestjes in totaal 18
jongen geboren.
Tweede ronde
Jonge korenwolfjes zijn met drie weken groot genoeg om voor zichzelf te zorgen en worden dan door
moeders weggejaagd . In gevangenschap zijn de jongen dus ook na drie weken weggehaald. Een aantal
vrouwtjes werd opnieuw bronstig en zij zijn voor een tweede maal gedekt. Deze tweede ronde leverde
maar I nestje op met twee jongen. In totaal zijn er in 2000 in Blijdorp 16 jongen geboren! Alle dieren zijn
inmiddels afzonderlijk gehuisvest en in winterrust. Het is dus zo ongeveer stapelen met de kisten met
korenwolven.
Onzekere toekomst
Het is de bedoeling dat er met de 'oude' dieren en met 14 jonge dieren dit voorjaar weer gefokt gaat worden.
De overige 20 jonge dieren zullen in het voorjaar in Limburg uit worden gezet. Als de dieren in de zomer of
het najaar zouden worden uitgezet, overleven veel jonge dieren de winter niet. Waarschijnlijk verhongeren
ze omdat ze niet op tijd klaar zijn met het aanleggen van een voedselvoorraad.
Om de dieren te kunnen uitzetten, moet
er uiteraard een geschikt gebied voor ze
zijn. Het ministerie van LNV heeft een
beleidsplan opgesteld waarin aangegeven
wordt dat er totaal 4S hectare
beschermd leefgebied in Zuid Limburg
moet komen voor de koren-wolf. Dit
zou uit zo'n I I kern leef-gebieden
moeten bestaan die onderling zijn
verbonden. Helaas blijkt de uitvoering
van zo'n beleidsplan door allerlei
ambtelijke molens zeer traag te
verlopen. Op dit moment is men dus nog
druk bezig het meest geschikte gebied te
vinden voor de reïntroductie. Nu maar
hopen dat alles gereed is voor de
korenwolven weer wakker worden .....
Door : Angeline Peters en Alex Schouten
Met dank aan : Simone de Vries (interview) en Rick van Kesteren (foto's) van Diergaarde Blijdorp
------------------------------------~()~--

••••••••
Eenmaal per jaar arganiseert de stichting "de Harpij", de organisatie van en voor Nederlandse en Belgische
dierentuinmedewerkers, een symposium. Op 15 november j.l. werd het symposium voor de dertiende maal
georganiseerd en wel in Diergaarde Blijdorp. Het thema was ditmaal ethiek in dierentuinen . Middels lezingen
en workshops werd de mogelijkheid geboden aan alle aanwezigen am kennis te nemen van dit onderwerp.
Uw NVM makelaar in de buurt!
Gespecialiseerd in: * Aan- en verkoop van
woningen
* Nieuwbouw
* Taxaties
Ethiek algemeen
De mens heeft in zijn historie op verschillende wijzen een relatie opgebouwd met dieren. Een aantal vormen
waarin dieren voorkomen in relatie tot de mens zijn: huisdier, nutsdier, proefdier, dierentuindier, (jacht)dier
en als religieus individu. In de Christelijke en Islam-culturen heeft de mens zich daarbij boven het dier
gesteld. De relatie tussen mens en dier wordt vanuit de mens 1
in deze superieure relatie mede bepaald door de ethische
normen die hij zichzelf stelt.
Erzijn een aantal ethische uitgangspunten:
I . Het principe van weldoen
2. Het principe van geen kwaad doen
3. Het principe van rechtvaardigheid
4. Het principe van respect voor de integriteit van het dier.
Ethiek in dierentuinen
Dieren in dierentuinen worden voor verschillende doeleinden
gebruikt:
I . Economische doeleinden: recreatie
(met financiële aspecten), werkgelegenheid
2. Ideële doeleinden: soortbehoud, educatie
Hoofdweg 480, Rotterdam
Telefoon 010-207 22 22
www.zomerhofmuys.nl
E-mail: rotterdam@zomerhofmuys.nl
Tevens vestigingen in Bergambacht, Rhoon, Hellevoetsluis en
WoonmalI Alexandrium 111 in Rotterdam.
Continu zal in de dierentuin voor de verschillende doeleinden
een afweging gemaakt moeten worden tussen de doeleinden
en de verschillende ethische aspecten. Bijvoorbeeld het
principe van respect voor de integriteit van het dier. Vrij
vertaald respect voor het lichaam, het gedrag en levenswijze
'Broedkasten in Boss Rock' - Foto: Gerhord Tip;en
van het dier, wat botst met de wens tot het zo goed mogelijk
tonen van dieren. Dieren zitten in een dierentuin in een beperkte leefruimte. Hierdoor kunnen bepaalde
gedragspatronen als paargedrag, of bijvoorbeeld het vangen van een prooi bij roofdieren, niet tot uiting
komen. Ook zijn niet alle dieren gelijk voor de mens. Dit is tegen het principe van de rechtvaardigheid. Aan
schattige konijntjes worden andere emoties toegekend dan aan insecten of reptielen.
De verschillende sprekers bespraken het thema op verschillende wijze: prof. dr. van Hooff ging in op de
conflicten tussen commercie en belangen van dieren, de heer Dorresteyn besprak het beleid van
Nederlandse dierentuinen bij uitbreiding en inkrimping van de collectie, de heer Wensing besprak de nieuwe
ethische code van de NVD en tot slot gaf de heer Companje zijn mening als ethicus over de ethiek in
dierentuinen.
Alle deelnemers werden in de gelegenheid gesteld deel te nemen aan een rondleiding achter de schermen,
afgewisseld met deelname aan workshops. Zo werd een kijkje mogelijk bij Bass Rock (foto).
Tekst: Gerhard Tijssen

De eerste lezing van dit seizoen werd gehouden op 12 november in de nieuwe lezingenruimte in het Oceanium,
die de toepasselijke naam EAUditorium draagt. Met bijna 200 Vrienden was de zaal goed gevuld, dit tot grote
vreugde van Melitta van Bracht van de botanische afdeling. Er is blijkbaar ook veel interesse voor het groen van
de Diergaarde.
Aan de hand van dia's vertelde Melitta over de belangrijke taak van de botanische afdeling. Zij zorgen immers
voor het 'gezicht' van de tuin. Sinds de invoering van het Masterplan met de aanleg van biotopen is het
belangrijk dat er planten staan die in zo'n biotoop thuis horen. De beplanting zorgt voor de juiste sfeer van
een biotoop.
Er zijn een heleboel aspecten waar men
rekening mee moet houden. De planten
moeten bestand zijn tegen dieren die in een
verblijf leven, en mogen tevens geen gevaar
opleveren voor de betreffende dieren. Dan
moet de leefomgeving van de plant ook nog
eens in overeenstemming zijn met wat zo'n
plant nodig heeft. Ook planten kunnen last
hebben van stress en er lelijk uit gaan zien
als ze het niet naar hun zin hebben.
Louwerens-jan eindigde zijn verhaal met de passiebloemvlinders
in het Oceanium. De regelmatige bezoeker zal
het wel opgevallen zijn dat na de verhuizing het aantal vlinders in
het Caribische biotoop steeds minder werd. Dit kwam doordat
er bij de rupsenkweek veel tegenslag is geweest, o.a. door de
klimaatbeheersing en de nog steeds voortdurende bouwactiviteiten.
En zonder rupsen natuurlijk geen vlinders! Volgens
Louwerens-jan zijn de problemen nu achter de rug en zullen er
dit jaar hopelijk weer volop vlinders vliegen.
Uit de lezing bleek maar weer eens de diversiteit aan
diersoorten in Blijdorp en dat niet alleen de publiekstrekkers,
maar ook de kleine kriebelaars zeker de moeite waard zijn!
'Chinese sfeertuin' - Foto: Mon'que van Leeuwen - Moot
'Roodknievoge/spm' - Foto: Monique van Leeuwen - Moot
Als je in Blijdorp rondloopt, is het soms niet
voor te stellen dat je midden in een grote
stad bent. En dit, terwijl de gebouwen in
het centrum van de stad steeds hoger
boven ons uittorenen. Ook dat is een taak van de botanische afdeling: ervoor zorgen dat storende
elementen in zichtlijnen zoveel mogelijk worden weggewerkt met behulp van bomen en planten.
Er waren tijdens deze lezing een heleboel leuke verhalen over het wel en wee van de 'groene vingers' in de
dierentuin. Toen Melitta ruim elf jaar geleden kwam werken in de Diergaarde, had zij alle benodigde
papieren op zak, en voelde zij zich al "een hele Piet". Na één dag Blijdorp had zij echter in de gaten dat ze
nooit uitgeleerd zou raken in onze dynamische dierentuin!
Op 10 december liep het EAUditorium wederom vol met Vrienden voor de lezing van Louwerens-jan
Nederlof. Oplettende Vrienden kunnen zijn lezing vorig jaar over de vlinders in Blijdorp vast nog wel
herinneren. Ook deze keer vertelde hij enthousiast over de kleinste bewoners van Blijdorp: de insecten. Of
eigenlijk zou hier moeten staan: de klasse van geleedpotigen. Want Louwerens-jan begon zijn verhaal met
uitleggen dat deze klasse bestaat uit spinnen, schorpioenen èn de insecten. Een zeer diverse familie dus,
waarvan nu meer dan 30 soorten in de Diergaarde zijn te bewonderen, zoals in de vleermuisgrot, de
Rivièrahal en natuurlijk het Oceanium.
Ruim een uur lang wist Louwerens-jan het publiek op
wetenswaardigheden over de dieren en hun verzorging.
konden zijn, miljoen poten kattenvoer eten, een goliath
groot is, de jongen van een wandelende tak op mieren
lijken en het web van een wagenwielspin
wel 2 meter in doorsnede
kan zijn. ~
'Guyana sprmkhaan' - Foto: Mmique va, ==~~::;": ..... -:",, __ ""!'~
humorvolle wijze te boeien met allerlei
Nooit geweten dat tarantuias humeurig
vogelspin wel 15 cm
Tekst: Monique van Leeuwen-Maat en Angeline Peters
REPARATIE, VERKOOp,
VERKOOp, STALLING,
STALLING, NIEUW &
NIEUW & 2E HANDS.
HANDS. REPARATIE,
REPARATIE, VERKOOp,
VERKOOp, STALLING,
STALLING, NIEUW & 2
HANDS. REPARATIE,
REPARATIE, VERKOOp,
, VERKOOp, STALLING,
LLlNG, NIEUW & 2E
EUW & 2E HANDS.
HANDS. REPARATIE,
REPARATIE, VERKOOp,
, VE KOOP ST LLlNG,
Schepenstraat 6d . Rotterdam ' Telefoon 010 466 54 52

In het Oceanium, in het Caraibisch gebied, tussen de barracuda's en het oplopende pad naar de eilanden vindt
men een aquarium met groene murenen. Wanneer men daar langs loopt staan er altijd mensen geboeid te
kijken naar deze vreemd uitziende vissen. In dit artikel staan we wat langer stil bij deze interessante vissoort.
De wetenschappelijke naam van deze vissoort is Gymnothorax funebris. In het Nederlands noemen we
deze vis, zoals eerder gezegd, de groene murene. Deze benaming leidt echter tot misverstanden wanneer
we gaan zoeken naar informatie over 'de groene murene'. Dan blijkt namelijk dat er meerdere Z.g. 'groene
murenen' bestaan. Hier blijkt weer het nut van de latijnse benaming van dieren. Deze naam is voor een dier
overal op de wereld hetzelfde en leidt bij het zoeken naar informatie niet tot de spraakverwarring.
bijna dertig kilo. De kop en het voorste deel van het lichaam zijn meestal dikker dan de rest van het lichaam.
De grote bek is bij de meeste soorten voorzien van spitse scherpe tanden. De dikke huid hoeft niet door
schubben beschermd te worden. Er zijn geen borst of buikvinnen. Daartegenover is de rugvin meestal
bijzonder lang en vaak van voren vrij hoog.
Op een aantal manieren kan de murene vergiftigingen veroorzaken. Murenen zijn vleeseters. Tussen de
tanden kunnen voedselresten achterblijven met bacteriën, die vervolgens bij een beet ernstige infecties
veroorzaken. Een andere mogelijkheid is dat murenen mogelijke overbrengers zijn van de ziekte ciguatera
bij consumptie van het vlees. Dit werkt als volgt. Murenen staan hoog in de voedselketen. Zij eten grote
vissen. Deze vissen eten kleinere vissen . De kleinste vissen eten algen die gifstoffen produceren . Deze
gifstoffen worden doorgegeven in de voedselketen en komen uiteindelijk in de murene terecht. Wanneer de
mens deze eet, wordt hij vervolgens ziek. De vergiftiging treedt slechts op in bepaalde gebieden en in
bepaalde periodes. De exacte oorzaak hiervan is niet bekend maar heeft waarschijnlijk te maken met de
'juiste' omstandigheden voor de algen, die de gifstof produceren.
Murenen zouden ook agressief zijn en baders en duikers aanvallen. In de klassieke oudheid voerden de
Romeinen hun slaven dood of levend aan murenen om ze te straffen. Men beweert zelfs dat een murene
iemand zo lang aan zijn arm onder water heeft gehouden, dat hij verdronk Het tegendeel is waar. De
murene mijdt de mens. Drijft men een murene echter in de hoek of voelt hij zich bedreigd, dan zal hij
aanvallen. Duikers die murenen achtervolgen tussen de koraalriffen kunnen dus gebeten worden.
Bovendien zien zij slecht waardoor zij de handen van duikers aanzien voor inktvissen. Mogelijk zijn murenen
in de voortplantingstijd wel enigszins agressief.
Blijdorp
In Blijdorp zijn op dit moment drie exemplaren aanwezig van de groene murene. Twee in het eerder
genoemde aquarium in het Oceanium. De andere in de Rivièrahal, op de plaats waar voorheen de tand baars
en het poetsvisje gehuisvest waren. De dieren stellen geen bijzondere eisen aan hun onderkomen. De pH
van hun aquarium is ongeveer 8,3. De temperatuur varieert tussen de 22° en 28 °C. De enige vereisten zijn:
niet al te fel licht in het aquarium en de aanwezigheid van een schuilplaats in de vorm van een hol. Een groot
hol zou niet interessant zijn voor het publiek omdat de murenen dan niet zichtbaar zijn. De oplossing is
gevonden in het creëren van een gleuf. De dieren zijn hierbij wel zichtbaar, maar hebben toch het gevoel in
een holte te zitten.
Leefgebied
De murene's horen tot de familie van de Murenidae. Deze familie bestaat uit ongeveer 200 soorten, die allen
voornamelijk voorkomen in de warmere- en gematigde zeeën van de wereld. Zij leven rond koraalriffen. De
groene murene komt vooral voor op mangroveriffen in het westelijk deel van de Atlantische oceaan van
New Jersey tot Brazilië.
In de aquaria wordt voedsel gegooid bestaand uit voornamelijk vis met soms garnalen en kreeftjes. Tijdens
het eten zijn de murenen zeer fel. Regelmatig moeten duikers in dit aquarium om de ruiten schoon te maken.
Het zal duidelijk zijn dat voeren en schoonmaken strikt gescheiden gebeuren. De medebewoners van het
aquarium worden niet opgegeten. Doordat de murenen goed worden gevoerd, hebben zij weinig zin achter
de kleine visjes aan te jagen.
Hopelijk kijkt u na het lezen van dit artikel met nog meer interesse naar deze mooie, slanke bewoners van
het Oceanium.
Murenen leven in relatief ondiep water, met rotsachtige ondergrond of veel zeewier. Gedurende de dag
liggen zij bij voorkeur in een holte of zelfs een holle pijp met alleen de kop hieruit stekend. Gedurende de
nacht gaan murenen op jacht. Hierbij speelt de reuk een grote rol. Zij vangen in principe elk dier dat zij
kunnen doorslikken, zoals vissen , inktvissen en kreeften.
Reputatie
Murene's bestaan in verschillende soorten en maten variërend in afmeting van vijftien centimeter tot drie
meter. De groene murene kan een lengte bereiken van 2,5 meter en daarbij een gewicht hebben van ~
Tekst : Gerhard Tijssen
Met dank aan : Michael Laterveer, marien bioloog Diergaarde Blijdorp

Blijdorp logistiek: lopen gaten l
• • • • • • • •
Onder de kop 'LOGIST/EK' vindt u meestal een aspect van de dierentuinorganisatie waar de doorsnee bezoeker
aan voorbij gaat. Deze aflevering gaat juist over één van de meest in het oog springende zaken: GATEN! Nee,
geen echte gaten, maar opengevallen plaatsen.
" Er is in het Oceanium bijna net zoveel geld als water gepompt, maar de rest van de tuin kan ook wel wat
renovatie gebruiken!" Een kritische opmerking gehoord van zo maar een bezoeker. Is deze kritiek terecht,
en wordt de aandacht vooral gericht op de nieuwste aanbouw? Het nieuwste krijgt eigenlijk automatisch de
meeste aandacht, zeker als het nieuwste ook nog het duurste is. We nemen u mee op een wandeling door de
tuin. Oordeelt u zelf!
Bij binnenkomst door de nieuwe ingang
ziet u al direct onze trots 'Het Oceanium'.
Het nieuwe gebouw is voor het grootste
deel gevuld met dieren uit de eigen tuin,
daardoor zijn er overal gaten ontstaan.
Aan de rechterkant staat de 'Zooveniers'
winkel en het nieuwe restaurant 'De
Lepelaar'. Lopen we hier voorbij dan ziet
u een stuk kaal modderland. Hier wordt
al gewerkt aan het nieuwe Noord­
Amerika gebied, wat gekenmerkt wordt
door een kudde bizons en misschien nog
enkele andere prairiedieren. Meer
hierover vindt u elders in dit blad. Direct
~ ..................,;~- daarnaast is een Zuid-Amerika gebied
'Veelvraten' • Foto; Monique van Leeuwen - Maat
gepland. Op termijn worden hier onder
andere de Cubaanse flamingo's geplaatst. Deze bevinden zich nu nog tussen de Europese flamingo's bij de
oude ingang. Ook de Galapagosschildpadden en de jaguaroendi's zullen hier een nieuw onderkomen krijgen.
Van hier vervolgen wij onze weg door het tunneltje en bereiken de nieuwe Vriendenwinkel. In de loop van
het voorjaar zal , als de beplanting eenmaal aanslaat, dit plein een hele verandering hebben ondergaan. Naast
de Vriendenwinkel is er inmiddels een pad gekomen dat doorsteekt naar de Lotusserre. Aan de rechterkant
wordt er hard gewerkt aan de nieuwe verblijven voor misschien wel de mooiste dieren van Blijdorp: de
okapi's. Deze komen weer terug op dezelfde plaats, dus veroorzaken geen nieuwe open plekken. Dit stuk
Afrika wordt in het plan min of meer een geheel met de penseelzwijnen en verderop de prachtige bongo's.
We gaan eerst naar Taman Indah. Een van de grote projecten in de oude tuin. Natuurlijk staat nu het
Oceanium meer in de schijnwerpers, maar als 'Vrienden van Blijdorp' mogen we er nog steeds trots op zijn.
Van hieruit gaan we naar de vijver. In het midden van de oude tuin is te zien wat tot de openingsuitspraak kan
leiden: de omgeving van de vijver is aan een grote renovatie toe. In de zomer valt dit nog niet zo op als in de
winter. Blijdorp wil en moet ook van monumentenzorg- het Van Ravesteijn-karakter zoveel mogelijk
behouden.
Zo snel mogelijk zullen de verblijven van de zeezoogdieren wat worden opgeknapt. Waar nu een gat is
ontstaan door de verplaatsing van de zeeleeuwen en het vertrek van de ijsberen, blijven straks de
pelsrobben -zogenaamde zeeberen- te zien . Met hun leefgebieden aan de kusten van de Japanse zee en van
de Zee van Ochotsk tot en met de Beringstraat, sluiten zij goed aan bij een nieuw gepland Azië-gebied. Het
oude ijsberenverblijf wordt dit seizoen nog omgebouwd tot een verblijf voor veelvraten, een marterachtige
die voornamelijk voorkomt in de arctische streken van Europa en Azië (zie foto) . Op iets langere termijn is
het de bedoeling om in de vijver aansluitend aan de bruggetjes een gebied te creëren voor tijgers en ..
--~EV~-----------------------------------------
••••••••
orang-oetans. Dit levert dan wel weer nieuwe gaten op maar omdat er nog steeds enkele katachtigen te
klein behuist zijn zal de vrijgekomen ruimte gemakkelijk opgevuld kunnen worden.
De Rivièrahal is een probleem op zich. Het liefst zou men de hal ingrijpend willen verbouwen waarbij ook de
vroegere uitkijktoren terug zou keren. Dit zou een kapitale ingreep van zo'n 30 miljoen gulden vergen. Om
dit te kunnen realiseren moet via fondswerving, subsidie van de gemeente en het bedrijfsleven, een flink
bedrag beschikbaar komen. Lukt dit niet dan gaat het volgende plan in werking. Dat bestaat eruit dat de hal
en zijvleugels zo snel mogelijk opgeknapt worden en de terraria en aquaria weer bezet zullen zijn. Het
middengebied wordt voor meerdere publiekstoepassingen geschikt gemaakt.
Voor de ontwikkelen van het Oceanium heeft men de ruimte in de hal hard nodig gehad. Niet alleen zijn er
dieren tijdelijk ondergebracht en weer weggehaald, maar ook de proefopstellingen en testapparatuur
hebben de hal een slechte dienst bewezen. Met de renovatie zal naast de veranderingen voor de dieren ook
aandacht aan de mensen worden besteed: de toilettengroepen en de dienstruimten voor de verzorgers
behoeven ook de nodige aandacht. Voor tot aanpak van het gehele complex wordt overgegaan, zal nog het
nodige denkwerk verricht moeten worden. Veel is afhankelijk van de financiering.
Even voorbij de stokstaartjes vindt u een leeg verblijf, vroeger werden hier beren gehouden. Nadat er de
laatste jaren de zelden zichtbare boomkangoeroe's waren gehuisvest, staat dit verblijf al enige tijd leeg. Het
is een moeilijk Van Ravensteijnbouwwerk; voor aanpassingen heeft men niet de vrije hand. Gedacht wordt
aan het opknappen en omspannen met een vliegkooi, zodat er enkele uilensoorten in ondergebracht
kunnen worden.
Deze route vervolgend komen we in een stuk tuin dat heel lastig is te reorganiseren. Er zijn veel
noodzakelijke dienstruimten; daar kunnen we niet buiten. Het gehele stuk langs de spoorbaan tot aan de
okapiverblijven zal het nieuwe Afrikagebied worden. Dit betekent dat er een nieuwe invulling wordt
gegeven aan het oude bizonterrein, de speeltuinen inclusief geitjes, konijnenheuvel en Kiboko-restaurant.
Ook het nachtdierenverblijf en de vogelkooien moeten eraan geloven. Het plaatje is op het moment van
schrijven nog niet volledig rond. Wel is zeker dat er in het Henry Martinhuis (nachtdierenverblijf) een
restaurant zal komen met een Afrikaans tintje. Er komt een vernieuwde kinderspeelplaats met eveneens
een Afrikaans karakter. De verouderde vogelverblijven zullen er ook aan moeten geloven: het is de
bedoeling dat ook de vogels zoveel mogelijk ondergebracht worden in de bijpassende biotopen.
In de afgelopen tien jaar en zelfs tijdens de bouw van het Oceanium is er, zoveel als de geldelijke middelen
maar toelieten, verbeterd en ontwikkeld in de oorspronkelijke tuin. Enkele voorbeelden daarvan zijn de
Aziatische bosrand, het moerasgebied met vleermuisgrot, Mongoolse steppen en Taman Indah. Voor en
tijdens de bouw van het Oceanium gingen de andere verbeteringen gewoon door. Denkt u maar aan de
wolvenvallei en aan het gorilla-eiland. Natuurlijk, wij willen nog zoveel, maar niet alles kan tegelijk
gerealiseerd worden. Bovendien laten dieren zich ook niet altijd planmatig aanpakken. Zodra een dier
verplaatst wordt ontstaat er weer een ruimte. Met die ruimte moet dan weer iets gedaan worden. Dit
proces stopt nooit. De vraag of de openingsopmerking terecht is mag u wat ons betreft zelf beantwoorden.
Tekst : Theo van de Velde
Met dank aan : Jan Klapwijk, hoofd PR/Marketing Diergaarde Blijdorp

• • • • • • • •
'Baby van anderhalve meter lang? - Foto: Noorder Dierenpark
Dierenpark Amersfoort
Voor het eerst van hun leven konden de
bruine beren en kraagberen van Dierenpark
Amersfoort 17 oktober j.1. tot vlak bij de
bezoekers komen, slechts gescheiden door
een dikke glaswand. Het is even wennen
voor de beren, nu de grote droge gracht
heeft plaats gemaakt voor extra leefruimte
en een heuse waterpartij. Een ander bericht
uit Amersfoort is dat eind oktober
chimpansee Silvia is bevallen van een zoon.
Het jong was te zien op internet. Dit jong is
het vijfde jong van Silvia.
Artis, Amsterdam
Murugan, de 47 jaar oude olifantstier, is al
sinds 1954 in Artis. Tot nu toe heeft hij nog
niet voor nageslacht gezorgd. Misschien wel
omdat hij nooit heeft kunnen afkijken hoe
een olifant moet paren. In Blijdorp moet
Palong het kunstje leren van Alexander.
Momenteel wordt in de olifantenstal van
Artis aan een constructie gewerkt waarin
Murugan voor korte tijd kan worden
opgesloten, zodat verzorgers en dierenartsen
zonder gevaar dichtbij kunnen
komen. De volgende stap is om Murugan via
rectale massage tot ejaculatie te brengen.
I Het opgevangen sperma zal, indien het
levensvatbaar is, gebruikt worden voor
kunstmatige inseminatie van olifantenkoeien
in Nederland of elders in Europa.
Nog meer olifantennieuws. In het nijlpaardenhuis hangt een expositie schilderijen gemaakt door hele
bijzondere kunstenaars. Alle kunstwerken zijn gemaakt door olifanten. Deze olifanten verblijven in een
opvangkamp in Thailand voor slachtoffers van mijnexplosies. Het schilderen vermindert de stress bij de
olifanten. De schilderijen zijn te koop en de opbrengst gaat naar het opvangcentrum in Thailand.
••••••••
Bijzonder is de ontsnapping van twee vari's. Omdat vari's een harde territoriumroep hebben werd bedacht
dat men ze kon lokken door het afspelen van hun roep. De honden in de buurt blaften, maar de vari's
reageerden niet. Op dit moment is één vari weerterug in de Apenheul. De andere is nog steeds onvindbaar.
Burgers Zoo, Arnhem
Vorig jaar viel de geboorte te melden van een tweeling Sri Lanka-panter, de eerste jongen van het vrouwtje
dat uit Singapore werd geïmporteerd. Dit jaar was het de beurt aan het oude vrouwjte. Ze begint inmiddels
op leeftijd te komen en bij katachtigen zie je dan vaak dat de nesten kleiner worden. Hier ook: na zes
tweelingen werd nu maar één jong geboren.
Met de wrattenzwijnen in Burgers gaat het best goed. Wat ontbreekt zijn echter biggetjes. Nu komt het wel
vaker voor dat vrouwtjes geen jongen krijgen als ze niet op jonge leeftijd hun eerste nest hadden. Er is
(daarom) een jong vrouwtje uit Blijdorp gekomen. Men hoopt nu wel op bevolkingvan de kraamhokken.
In de fazanterie hebben de geribbelde neushoornvogels jongen gekregen. Het wijfje is, zoals gebruikelijk bij
neushoornvogels, ingemetseld en het mannetje vliegt af en aan met voedsel. Als de jongen zo groot zijn dat
het mannetje niet genoeg voedsel kan aan leveren wordt het nest opengebroken en gaat het vrouwtje
meehelpen om voedsel te vinden.
Noorderdierenpark, Emmen
Afgelopen zomer is in het Aziëhuis het verbouwde slangenverblijf geopend. Tijdens de verbouwing is het
filtersysteem aangepast en zijn de tropische planten vervangen door boomstronken, kienhout en
kunstplanten. Met de vele rotspartijen zien de nieuwe verblijven er voor bezoekers mischien minder groen
en aantrekkelijk uit, maar ze zijn wel prettiger voor de slangen. Het oude slangenerblijf was een bron van
bacteriën en andere micro-organismen. In het oude verblijf ging het water van het ene naar het andere
verblijf en werd tot slot natuurlijk gefilterd en hergebruikt. Op zich een goed systeem, maar als ergens een
besmettelijke ziekte de kop op stak, liepen alle slangen het risico ziek te worden.
In het Noorderdierenpark wordt hard gewerkt aan een expositie over het leven in de oerzee. Veel
bewoners van de oerzee zijn in honderden miljoenen jaren nauwelijks veranderd. Zulke dieren worden
levende fossielen genoemd. Een spectaculair voorbeeld is de haai. Sinds kort hebben de zeven citroenhaaien
van het Noorderdierenpark een prachtig nieuw verblijf. Dit aquarium bevat I miljoen liter water. Door de
bijzondere belichting waant de bezoeker zich in de oceaan. Ook de degenkrabben krijgen een plaatsje in
deze expositie over de oerzee.
Op dit moment zit ijsbeer Boris alleen op de rots. Dit is niet erg want normaal zijn ijsberen alleen met hun
partner samen in de voortplantingstijd. Het vrouwtje Katrien bevindt zich in het binnenverblijf en heeft sinds
5 november niet meer gegeten. Dat doen normaal alleen zwangere ijsberenvrouwtjes. Men betracht nu
zoveel mogelijk stilte rondom het ijsberenverblijf. Hopelijk is komend voorjaar een jonge ijsbeer te
bewonderen.
Apenheul, Apeldoorn
AI eerder werd melding gemaakt van de hersenbloeding van Orang Oetan Barbara, een oud-Blijdorp
bewoonster. Hoewel ze aanvankelijk redelijk leek te herstellen heeft ze toch een tweede en derde
hersenbloeding gekregen. Helaas moest uiteindelijk besloten worden om haar te euthanaseren.
~
------~~~-------------------------------------------------------------------
Tekst: Gerhard Tijssen
--------------------------------------------------------------------~o~------

Vijfdaagse dierentuinreis Frankrijk
••••••••
De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert, op veler verzoek, van 22 mei tfm 26 mei 200 I een vijfdaagse
dierentuinreis naar Frankrijk. Op het programma van deze aantrekkelijke meerdaagse reis staan bezoeken aan
de dierentuinen van La Flèche, Doué la Fontaine en St. Aignan ( Beauval) . Het beloofd een afwisselende reis te
worden.
La Flèche is een oudere traditionele tuin waar we dieren vinden die in de veel tuinen niet meer in de collectie
voorkomen. De dierentuin van Doué la Fontaine is gelegen in en rond een aantal steengroeve's. Hierin zijn
een aantal heel mooie, natuurlijke dierenverblijven gemaakt. Olifanten en nijlpaarden zult u er niet
aantreffen. Wel vrij rondvliegende gieren, jagoears, panters, manenwolven, enz.. Verder zijn er een aantal
eilanden met apen te zien. Naast de genoemde dieren lopen en kruipen er natuurlijk nog de nodige andere
dieren rond. De dierentuin van St.Aignan, Beauval, is een moderne tuin ontstaan uit een vogelpark. Hier zijn
de laatste jaren regelmatig nieuwe verblijven en hallen bijgebouwd. Beauval heeft het grootste
zeeleeuwenverblijf van Europa. Hier wordt ook de roofvogelshow gegeven. Kortom alleszins de moeite
waard!
Het reisprogramma ziet er als volgt uit:
• Dinsdag 22 mei 200 I : Vertrek om 7.00 uur, Conradstraat te Rotterdam en rit naar Chambray-les-Tours.
• Woensdag 23 mei : Bezoek aan de dierentuin van La Flèche.
• Donderdag 24 mei : Bezoek aan de dierentuin van Doué la Fontaine.
· Vrijdag 25 mei : Bezoek aan de dierentuin van StAignan (Beauval).
• Zaterdag 26 mei : Terugreis naar Rotterdam. Aankomst 22.00 uur aan de Conradstraat.
Alle overnachtingen vinden plaats in Chambray-les-Tours
De reissom , gebaseerd op een arrangement in een 2-persoonskamer, bedraagt voor leden fl . 650,- p.p. en
voor niet-leden (die daarmee automatisch lid zijn voor het lopende jaar) fl . 705,-. Voor een I-persoonskamer
(zeer beperkt beschikbaar) geldt een toeslag van fl . 170,-; u betaalt dan resp. fl . 820,- of fl . 875 ,- (prijzen onder
voorbehoud) .
In de reissom zijn begrepen:
• Vervoer van Rotterdam naar de betrokken dierentuinen en hotel v.v.
• Vier overnachtingen op basis van halfpension (ontbijt/diner).
• Toegang tot de dierentuinen.
• Afscheidsdiner in Cafe Restaurant Keizershof te Chaam.
Niet inbegrepen zijn:
• Lunches
• Uitgaven van persoonlijke aard
• Fooi voor de chauffeur
* Annuleringsverzekering
* Reis- en bagageverzekering
Zoals altijd geldt in de bus een rookverbod. Overigens zal onderweg wel regelmatig gestopt worden. Niemand kan
aanspraak maken op een eenmaal ingenomen plaats in de bus.
Voor deze reis dient u te beschikken over een geldig grensdocument (paspoort of toeristenkaart) . Het aantal
deelnemers aan deze reis is beperkt tot 50 personen. Het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp
behoudt zich het recht voor de reis eenzijdig te annuleren. Het reeds door u betaalde voorschot-bedrag zal
in dat geval aan u worden gerestitueerd (onder inhouding van fT. 30,- reserverings- en administratiekosten) .
Uiteraard wordt, indien de reis volgeboekt is, wèl volledige restitutie verleend.
Indien u belangstelling heeft voor deze reis verzoeken wij u voor I april aanstaande fl . 200,- p.p. als eerste
aanbetaling (tevens bewijs van boeking) over te maken naar girorekeningnummer 20.71 .059 t.n.v. Vereniging
Vrienden van Blijdorp, afd . excursies, Aernt Bruunstraat I I I te Rotterdam onder vermelding van "Frankrijk
200 I", alsmede uw telefoonnummer. Indien u uitdrukkelijk een I-persoonskamer wenst, dient u dat aan te
geven met de code " 1 Pil . Na I april besluit het bestuur of de reis doorgang zal vinden. Uiteraard wordt u
daarvan, als u zich aangemeld heeft, zo spoedig mogelijk op de hoogte gebracht. Ook ontvangt u dan nadere
informatie over de reis.
Het is helaas niet mogelijk de eerste aanbetaling te restitueren voor afmeldingen die later dan I april zijn
ontvangen. Voor meer informatie over deze reis kunt u zich wenden tot Tom Slijkoort (zie colofon) .
--~~~---------------------------------------- ----------------------------------------~~~----

----~~~------------------------------------------
Agenda
••••••••
II maart 200 I I 1.00 - 12.30 uur : Lezing Fred Rueb - De vogels van Bass Rock
21 april 200 I Voorjaarsreis naar de Krefeld Zoo
28 april 200 I 10.30 - 13.00 uur : Algemene Ledenvergadering
16.00 uur Opening okapiverblijfbij de Lotus Serre
22-26 mei 200 I Meerdaagse reis naar Frankrijk.
De bijeenkomsten worden tenzij anders vermeld- gehouden in het EAUditorium in het Oceanium.
Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst, en op vertoon van hun
lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één
introducé toegestaan.
••••••••
Gezocht-aangeboden
Aangeboden:
Het grote WWF Album 'Bedreigde Dieren' 1984/5, compleet met alle postzegels in twee cassettes.
R.D. Frings, Rotterdam, tel. 0 I 0-4224232.
Gezocht:
Verzamelaar uit Zweden spaart alles over olifanten. Kent Engdahl, Granasvägen 6.E, S-468 33 Vargön,
Zweden.
Het boekje 125 jaar Diergaarde Blijdorp. Bepvan Vliet, Rotterdam, tel. 0 I 0-4674957.
Oude uitgaven van Vriendennieuws (teruglopend van 1996 tot de eerste uitgave) + dierentuingidsjes uit
binnen- en buitenland. Reacties: Dhr. R. Hardeman jr. Telefoon (mobiel): 06-226.72. 100 of email:
cspfotos@yahoo.com
Heeft u een bijzondere dierenverzameling en zoekt u die ene ansichtkaart? Heeft u spulletjes die u wel wilt af
staan? U kunt in Vriendennieuws een kleine advertentie plaatsen. Er zijn wel een paar spelregels. Het
gevraagde/aangebodene moet kort worden geformuleerd. U dient naam en telefoonnummer te vermelden.
Het contact is rechtstreeks, de redactie heeft geen bemiddelende rol. Wij behouden ons het recht voor om,
bijvoorbeeld vanwege plaatsgebrek, advertenties niet oflaterte plaatsen.
U kunt uw mededelingen opsturen naar:
Redactie Vriendennieuws
M. Kreuger
Goudsesingel235d
3031 EL Rotterdam