1995-17-01 - Vrienden van Blijdorp

Herinneringen
van een kritisch
dierentuinbezoeker (2)
In het vorige nummer van Vriendennieuws trof u reeds een artikel
van de hand van de heer G.L. Ouweneel aan. Hij deed ons ook enige boeiende foto's,
meestal van maart 1964, toekomen. Twee foto's vonden reeds een plaats in het bovengenoemde,
laatste nummer van 1994. De geachte "chroniqueur" uit Maasdam heeft zijn hart
voor dieren op de zeer goede plaats zitten van verklaart de door hem zelf gekozen tit.el boven
zijn bijdragen als volgt: "met name ten aanzien van het houden van vogels [heb I kl. wel
wat kritische kanttekeningen. Ik heb daarvoor in internationaal verband veel beschermmgswerk
uitgevoerd. Maar, inderdaad was ik de afgelopen zomer weer eens, na 10 jaar, in
Blijdorp, waar ik zeer aangenaam verrast werd. Vandaar .... "
Zijn spontane reactie op ons verzoek om kopij en foto-materiaal, mag best beschouwd
worden als een groot compliment voor het vele moois in onze Diergaarde dat de
laatste jaren tot stand is gebracht! Het nieuwe Blijdorp ma.akt vele Rotterdammers, Ned~.rlanders,
leden en niet-leden (soms na jaren weer) enthousiast. Ouweneel geeft toe dat zIJn
kennis (ook t.a.v. de vele veranderingen in dierentuinen) soms best een actuele aanvulling
kan gebruiken!
Begin zestiger jaren verschaften twee
boeken inzicht in wat zich mondiaal ten aanzien
van grote zoogdieren afspeelde. Dat
waren het in 1961 verschenen "Dieren sterven
uit" van Ir. CH.j. Maliepaard en Prof. Dr.
A. de Vos (een boek waarvan het belang zich
ver uitstrekte buiten het Nederlandse taalgebied)
alsmede het al in 1956 uitgekomen
Bavianen-loos .. .
" Das Grosswild der Erde" van Th. Haltenorth
en W. Trense, dat in 1963 zo waar bij De
Siegte lag. Het beeld was niet rooskleurig.
Kort daarna kwam de oprichting van het
World Wildlife Fund. De informatie over wel
en (vooral) wee die loskwam over de wilde
fauna leidde tot een kritischer visie op dieren
in zoos. Bij het bekijken van de orang-oetans,
Mendesantilopen, Przewalskipaarden of Indische
neushoorns rees het besef tegenover
dieren te staan die bezig waren uit hun eigenlijke
leefgebieden te verdwijnen.
Tegelijkertijd kwam de twijfel of het bezoeken
van zoos dat verdwijnen niet mede in de
hand werkte. Natuurlijk, heel wat soorten dieren
zijn op te noemen die hun voortbestaan
mede danken aan zoos. Ik wilde "de fossielen
van morgen", zoals Maliepaard en de Vos de
kritische soorten noemden, nog graag zien en
was daarbij, vooralsnog, toch aangewezen op
dierentuinen. Allereerst ging ik naar Antwerpen.
Een collectie van niveau waaronder
soorten die een première voor mij waren. Op
dit bezoek volgde nooit een tweede, want,
een paar uitzonderingen daargelaten, was de
have zodanig miserabel ondergebracht dat ik
een paar beelden niet meer kwijtraakte: die
lange rijen kooitjes met daarin verkommerende
uilen en roofvogels, waaronder zelfs een
apenarend van de Philippijnen, thans vrijwel
uitgestorven, die daar in zijn onderkomentje
de vleugels zelfs niet helemaal kon uitslaan.
En runderen en een geelrugduiker in een klinkeruitloopje
van enkele vierkante meters.
Voor het dierenwelzijn valt te hopen dat nu,
vijfendertig jaar later, in Antwerpen veel ten
goede is veranderd. In het Parijse Vincennes
zag ik de Indische neushoorn voor het eerst
en de algazeIlen, de fabelachtige witte sabelantilopen
uit de Sahara. In Blijdorp waren ze
ook eens in de collectie en recent viel te lezen
dat wordt aangenomen dat ze inmiddels
in het wild zijn uitgestorven. De befaamde
reuzenpanda van het Londense Regent's Park
was het volgende doel en bij de Scandinaviëreizen
stopten we steevast in Kopenhagen
waar de zoo walrussen, muskusossen en een
volwassen Afrikaanse olifant bezat. En vooral
om de Sumatraanse neushoorn; uren bracht
ik de eerste maal bij het dier door, waarbij
"the windmills of the mind" volop draaiden:
een wezen niet van deze wereld! Vogel beschermingskwesties,
eerst nationaal en later
internationaal, vroegen steeds meer aandacht
en dat kwam de affectie voor dierentuinen
niet ten goede. Weliswaar lieten zo os wèl
meer blijken zich bewust te zijn van hun verantwoordelijkheid
jegens de fauna, maar dat
besef leek ten aanzien van de avifauna minder
manifest. Door ze te kortwieken of in
volières te deponeren ligt bij vogels, symbool
van de vrijheid, de vrijheidsberoving er zo extra
dik op en is deze ook ethisch weer
moeilijker te verteren. Blijdorp heeft zich, gelukkig,
zich altijd ingehouden met het
opnemen van grote roofvogels in de collectie
en met name ten aanzien van enkele soorten
fazanten en vooral de Chinese kraanvogel, op
één na de zeldzaamste en zonder twijfel, de
mooiste van de dertien soorten, goed werk
verzet. Te vaak ,echter, rees de vraag: waarom
nu toch? In vrijwel geen zoo ontbraken
de grote blauwe hyacinthara's. Natuurlijk,
want een opzienbarender vogel is nauwelijks
voorstelbaar. Maar de wilde populatie staat
sterk onder druk en succesvol broeden in gevangenschap
kwam slechts sporadisch voor.
Ook niet bij de schoenbekooievaars waarvan