1995-17-01 - Vrienden van Blijdorp

de gehele Afrikaanse populatie op maximaal
15.000 vogels wordt getaxeerd, maar waarvan
Frankfurt er wel een aantal had en
misschien heeft zitten. Blijdorp "betrapte" ik
op lelkraanvogels en op een geïmproviseerd
onderkomen vol heremietibissen waarvan nu
in Marokko wordt geprobeerd de laatste paar
honderd wilde vogels voor uitsterven te behoeden.
Enfin, dat was een jaar of tien terug,
toen de tuin dermate verouderd was dat ik
dacht: "dat was de laatste keer!". Waarschijnlijk
mede door een ervaring enkele weken
eerder. Op weg naar Kazachstan waren we in
Tiflis, in de Kaukasus, in een dierenhouderij
verzeild geraakt. Dit sloeg alles: beren en een
leeuw in een traliekooitje niet groter dan het
interieur van een personenauto en (het doel
van onze reis) jufferkraanvogels in een onderkomen
van douche-afmetingen. Gelukkig
zagen we ze later boven de steppen van Centraal-Azië.
Welnu, nieuwsgierigheid naar alle
vreemde bouwsels die ik, passerend, zag verrijzen,
lovende recensies van Blijdorpvriend
K. de Grijp, collega's en mijn ouders, deden
mij, zomer 1994, toch weer tot een bezoek
besluiten. Veel was nieuw en de vleermuizengrot,
de Amoerpanters, het verblijf van Iberische
wolven en , natuurlijk, Taman Indah Zien
me op een rustiger dag terug voor een diepgaander
bezoek en onderzoek. De langste
tijd bracht ik door bij de bongo's, ingeschaard
op de oude bantengweide (waar
waren die?). Dat was een verrassing! Net als
destijds bij de Sumatraanse neushoorn in Kopenhagen,
kon ik van die schitterende, tot de
verbeelding sprekende, uit West- en centraal
Afrika afkomstige antilope geen afscheid nemen.
Om voor bongo's het juiste leefgebied
te herscheppen zou Blijdorp die bantengweide
moeten transformeren in een oerwoud.
En dat brengt me op de toekomst. Onbekend
met wat in het kader van Blijdorp's masterplan
nog uit de bus gaat komen, valt te
wensen dat daarbij wel het Sahara-biotoop
zal zijn. Met een fauna die als bijna geen andere
heeft geleden van de mens! Maar hoe
dan ook, die zondagochtend in juli 1994
heeft mijn ca. tien jaar eerder gerezen cynisme
jegens zoos wel aardig doen afnemen.
Maar klaar ben ik er nog niet mee!
GLO
Afrikaanse olifant, Zoo Kopenhagen, 1965.
De Miljoenpoot
De miljoenpoot behoort evenals de
duizendpoot tot de trachee-dieren. Deze
naam is afgeleid van de organen die de ademhaling
verzorgen. Tracheeën zijn instulpingen
van de opperhuid, met vertakkingen naar inwendige
organen, spieren enz. waardoor
deze rechtstreeks van zuurstof worden voorzien.
Het bloed hoeft deze funktie niet te
vervullen en bezit dus ook geen haemaglobine.
Het bloed van deze dieren is dan ook
kleurloos. Een andere bijzonderheid van tracheedieren
is, dat bij vervellingen de
tracheeën mee vervellen omdat zij een deel
van de opperhuid vormen. Het aantal soorten
is onbekend omdat er nog steeds nieuwe
soorten worden ontdekt, vooral in tropische
gebieden.
Het lichaam bestaat in het algemeen
uit gelijkvormige segmenten die elk een paar
poten dragen. Bij de onderklasse van de Diplopoda,
waartoe ook de miljoenpoten
behoren, zijn de segmenten paarsgewijs versmolten.
Zo ontstaan dubbelsegmenten met
elk twee paar poten. Het lichaam is rolrond
en spiegelglad, terwijl de segmenten telescoopsgewijs
in elkaar schuiven. De
miljoenpoot heeft, zoals u zelf kunt vaststellen,
(u vindt hem in een bak in de linker
ingang van de Rivièrahal) geen miljoen poten.
Het aantallichaamssegmenten bedraagt
hoogstens 121. Verder kunt u zien dat het
eerste segment geen poten draagt, het tweede
tot vierde segment elk een paar poten
heeft en de rest van de segmenten elk twee
paar poten. Aan de kop is verder op te merken
dat het dier meerdere enkelvoudige
ogen heeft. Het formaat van miljoenpoten varieert
van enkele centimeters tot de
vingerdikke en wel 20 cm. lange tropische
exemplaren.
Een bijzonderheid bij de miljoenpoten
is dat, na de bevruchting van de
vrouwtjes, de mannetjes niet sterven, maar
vervellen waarna de geslachtsorganen nog
slechts rudimentair aanwezig zijn. Zij maken
een "tweede jeugd" door en na de tweede
vervelling zijn het weer volwaardige mannen.
De miljoenpoten
houden van de vochtige
omgeving zoals die te vinde.o
is in bossen en in
kreupelhout, dus, in het algemeen
op plaatsen waar
op de bodem een laag aanwezig
is die het vocht
vasthoudt. De dieren leven van
dood plantaardig materiaal,
vruchten, enz. Ook "vergrijpen"
zij zich wel eens aan
levende struiken en andere
gewassen. In Afrika trapt
men deze dieren dan ook
vaak dood als men ze ziet. In tegenstelling
tot de miljoenpoten die vegetarisch
leven, zijn er ook soorten duizendpoten
die vleeseters zijn en zelfs actief jagen op
prooi.
De miljoenpoten beschikken over
een tweetal afweermechanismen tegen vijanden.
Het eerste is het bekende oprollen.
Gekombineerd met het spiegelgladde lichaam
is het dier dan moeilijk op te pakken.
Het tweede is het gebruik van chemische
afweermiddelen. Hierbij worden vies smakende
of sterk ruikende stoffen afgescheiden
zodat bijvoorbeeld een aanvallende vogel, na
de eerste keer, wel uitkijkt om het nog een
keer te proberen. Bij sommige soorten zijn
de afscheidingen zelfs giftig.
Miljoenpoten zijn door hun voedingswijze
nuttige dieren die zorgen voor de
omzetting van dood plantaardig materiaal in
humus. Dit belang is in Kenia uitgebreid onderzocht
toen de cementfabriek in Bamburi,
ten noorden van Mombasa, de afgegraven
oude koraalriffen, die tegenwoordig hoog en
droog liggen, ging herinrichten tot natuurgebied.
Uit dit onderzoek bleek dat de
aanwezigheid van ,dieren als de miljoenpoot
een eerste vereiste' vormt voor een goed funktioneren
van het gehele kringloopsysteem.
AI met al weer een interessant dier,
hoewel veel mensen het een "engerd " vinden.