“Ik merk veel positieve energie”

SHELL VENSTER
UITGAVE VAN SHELL NEDERLAND B.V. • JANUARI / FEBRUARI 2006
JEROEN VAN DER VEER
KIJKT TERUG EN VOORUIT
“Ik merk veel
positieve energie”
DE MENS EIST VERANDERING, BIJ DE BUREN
VERMOGENSBEHEER PENSIOENFONDSEN VANUIT RIJSWIJK
PENSIOEN MET 55? MISSCHIEN NIET ZO’N GEZOND IDEE!
TECHNIEK WORDT WEER HOOFDDOEL BIJ SHELL
NIEUWE BOORTECHNIEK: KLEIN MAAR DAPPER

V O O R W O O R D
Een piek in olie of in angst?
Met de bekende zachtzinnigheid die vooral gereserveerd is voor de voorpagina, had het
Duitse blad Stern afgelopen najaar weinig woorden nodig: “Die Erdöl-Lüge, Warum die Konzerne
die Wahrheit verschweigen.” Zelfs studiehuisleerlingen zonder Duits in het pakket
moeten dit alarmsignaal kunnen begrijpen.
Binnenin het zoveelste verhaal over een gelovige in de theorie van ‘Peak Oil’, die zegt dat
op zeer afzienbare termijn, over zo’n jaar of tien, de wereldolieproductie op haar top is waarna
een woeste prijsslag gaat losbreken omdat de wereldvraag naar energie doorstijgt en dus
botst op een gelimiteerd aanbod.
De echte gelovige in Peak Oil meent ook zeker te weten dat de olie-industrie volledig op de
hoogte is van de aanstaande klap, maar hierover zwijgt in een groot complot, waarin ook
het IEA betrokken is. Wat het voordeel van dit zwijgen voor oliemaatschappijen zou kunnen
zijn, wordt ook bij wat langer nadenken niet duidelijk, maar zij zijn van oudsher al van zoveel
complotten beschuldigd dat deze er ook nog wel bij past.
Zoals vaker dekt de kop het verhaal niet helemaal; want niet de olieconcerns, aldus het
Stern-verhaal, dat de mening weergeeft van de Britse ex-olie-industriemedewerker Colin
Campbell (74), verzwijgen de aanstaande ramp, maar het zijn vooral de sjeiks, met name die
uit Saoedi-Arabië. Zij hebben zoveel geld op Wall Street belegd dat ze zich geen beurscrash
kunnen veroorloven. Dus strooien ze, aldus de exgeoloog
bij BP en Texaco, voortdurend het
sprookje rond dat de oliereserves nog heel erg
groot zijn.
Peak Oil heeft tal van aanhangers, met als oervader
van alle piekolie-theoretici de (inmiddels overleden)
Amerikaanse ex-Shell werknemer M. King
Hubbert, de geofysicus die al in 1956 - achteraf
correct - stelde dat de olieproductie in de Verenigde
Staten in de eerste helft van de jaren
zeventig haar top zou bereiken. Hij voorspelde
toen ook dat de wereldolieproductie rond 2000
zou pieken.
Dit jaar is Peak Oil dus precies een halve eeuw
oud, en in zijn theoretisch-filosofische basis vrijwel
onveranderd: de wereld heeft geen grote nog
te ontdekken olievelden meer; wat gevonden
wordt is in feite ‘klein spul’, en de natuurlijke productiedaling
uit bestaande velden zal binnenkort
nog nauwelijks gecompenseerd kunnen worden
door de extra opbrengsten van geavanceerde
nieuwe winningstechnieken. Gelijktijdig loopt de
vraag naar olie gestaag verder op. Het snijpunt waarop de vraag het aanbod inhaalt, is volgens
mensen als Campbell nu zeer nabij en levert een ongehoorde prijsexplosie op en daardoor
een economische noodremming op wereldschaal. Mits? Mits de wereld in een crashtempo
haar afhankelijkheid van olie vermindert met dwingende reductiemaatregelen naar
het model van het Kyoto-akkoord over CO2-emissies. Aldus de aanhangers van Peak Oil.
En, volgen de oliemaatschappijen, sjeiks en het IEA deze raad op? Als er al sprake zou zijn
van een complot, dan volhardt men daarin. Overal schakelt momenteel de investeringsmachine
in een hogere versnelling: de ene na de andere oliemaatschappij, particulier en staatseigendom,
meldt voor 2006 en later groeiende investeringen in met name Exploratie en Productie.
Deels om ‘achterstallig onderhoud’ in te halen (de reserveproductiecapaciteit was
inderdaad erg dun geworden als gevolg van onderinvesteringen in reactie op de lage prijzen
aan het eind van de jaren negentig), deels ook om meer te gaan produceren aan onconventionele
olie, zoals oliezanden en straks ook schalie.
Er is daarbij geen angst voor een aanstaand acuut gebrek aan voorraden: volgens het IEA
(het in Parijs gevestigde ‘administratiekantoor’ van de grote energiegebruikende landen) is
er nog zo’n 4.500 miljard vaten voorraad (bij een wereldgebruik nu van ongeveer 30 mld
vaten/jaar), waarin ongeveer 2.000 mld vaten olie zitten uit onconventionele reserves. Sjeiks
en oliemaatschappijen onderstrepen allemaal deze relatief ruime getallen en trekken de
beurs om de productie uit die voorraden op te voeren.
In Nederland is recentelijk een ‘filiaal’ van de Peak Oil Beweging gestart; het eerste rapport
is geschreven door een 20-jarige student. Het voordeel van zo’n leeftijd is de grote kans om
zelfs meerdere keren mee te maken dat voorspellingen altijd sneuvelen in de confrontatie
met de werkelijkheid.
Piet de Wit
Hoofdredacteur Shell Venster
2 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
FOTO: ERNST BODE
I N H O U D
HET JAAR VAN ROYAL DUTCH SHELL Een nieuwe
bedrijfsstructuur, een heldere strategie en betere uitkomsten.
Maar Chief Executive Jeroen van der Veer erkent ook dat
in 2005 nog niet alles even
goed ging. PAGINA 4
VERMOGENSBEHEER PENSIOENFONDSEN
Alleen het Amerikaanse pensioenfonds van Shell blijft er buiten,
maar de andere fondsen hebben hun vermogensbeheer gebundeld
in Rijswijk: een pot van
zo’n 35 miljard euro. PAGINA 14
CHIEF SCIENTISTS DRAGEN TECHNIEKVLAG
Met de benoeming van Chief Scientists als ambassadeurs en
vlaggendragers van hun wetenschappelijke richting wil Shell
ook uitdragen dat techniek
een grotere rol bij haar krijgt.
UITGAVE VAN SHELL NEDERLAND BV
Adres Carel van Bylandtlaan 30, 2596 HR Den Haag. Postbus 444, 2501 CK Den Haag.
Telefoon: 070-377 87 00. Hoofdredactie Piet de Wit Vormgeving Toon Beekman
(De Fabriek, Communicatie- advies & uitvoering) Medewerkers Wim Blom, Wouter
Eenhorst, Oscar Hofman, Hanco Kolk, Zoltan Korai, Hans Lagendaal, Caspar van Loo, Pieter
Nouwen. Druk Roto Smeets GrafiServices
Gratis voor geïnteresseerden Shell Venster wordt verspreid onder geïnteresseerden in de
activiteiten van Shell Nederland en Royal Dutch Shell. Het blad is gratis verkrijgbaar.
Abonnementen kunnen of via onze fax (070-377 87 45) of e-mail-adres
shellvenster@shell.com worden aangevraagd en via: Administratie Shell Venster
Postbus 444, 2501 CK Den Haag
Tweemaandelijkse publicatie Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken
van artikelen dient men toestemming van de redactie te vragen. In de meeste gevallen zal
die graag worden gegeven.
Benaming Shell-Maatschappijen Hoewel Shell-maatschappijen een eigen identiteit
hebben, worden zij in deze publicatie soms gemakshalve met de collectieve benaming
‘Shell’ of ‘Groep’ aangeduid in passages die betrekking hebben op maatschappijen van
Royal Dutch Shell, of wanneer vermelding van de naam van de maatschappij(en) gevoeglijk
achterwege kan blijven.
COVER FOTOGRAFIE: ERNST BODE
PAGINA 20
KLEINE BOORTOREN, VOL KRACHT Nu de gemiddelde
olie- en gasvelden steeds kleiner worden, is het belangrijk
om de boorkosten te drukken. De NAM heeft daarvoor de
hydraulisch gespierde Drill-
Tech-toren ingezet. Klein, maar
heel dapper. PAGINA 25
EN VERDER Met een speciale aandeelhoudersvergadering
waarop de Koninklijke werd opgeheven, werd de unificatie tot
Royal Dutch Shell voltooid PAGINA 9. Filosofen Kinneging en Verbrugge
praten over het schizofrene in de mens als het over
milieugedrag gaat PAGINA 10. Duitse herders zijn dol op Shell - we
hebben het over locomotieven PAGINA 17. Met 55 met pensioen?
Dat blijkt niet zo gezond te zijn, leert een studie bij Shell PAGINA 18.
Shell-medewerker Steven de Bie is ook hoogleraar in Wageningen
PAGINA 23. Inspecteur Netjes, wereldberoemd misdaadspeurder, en
toch geen politieke ambities PAGINA 31. En natuurlijk Shell Actueel,
nieuwtjes uit Shell en de energiewereld. PAGINA’S 3, 23 en 30

VERDERE WINSTGROEI ONDANKS ORKAANSCHADE
De bijzondere marktomstandigheden
(hoge gas- en olieprijzen,
hoge raffinagemarges)
plus goede operationele resultaten
hebben het Shell-resultaat over
het derde kwartaal naar een recordhoogte
gevoerd. Inclusief boekwinsten
op voorraden en eenmalige
baten (met name de verkoop van
het Shell-aandeel in het transportbedrijf
van de Gasunie in Nederland)
kwam de aan aandeelhouders toerekenbare
winst uit op $9,03 miljard,
68% meer dan in het vergelijkbare
kwartaal in 2004. Daarmee groeide
de nettowinst over de eerste negen
maanden van dit jaar tot $20,9 miljard,
50% meer dan in 2004.
Geschoond voor de boekwinsten op
voorraden bedroeg de winst in het
derde kwartaal $7,37 mld en $17,5
mld over de eerste negen maanden.
De bijzondere marktomstandigheden
hadden ook hun effect op de kas-
RAFFINAGERUIL
ITALIË - FRANKRIJK
Shell en Total ruilen belangen
in twee raffinaderijen. Shell
staat haar 20%-belang in de
Italiaanse raffinaderij Pantano di
Grano (verwerkingscapaciteit
87.000 vaten ruwe olie per dag) af
aan Total en neemt daarvoor het
18%-belang van Total in de Franse
raffinaderij Reichstett (78.000
vaten/dag) over. Omdat Shell al
aandeelhouder was in Reichstett
groeit haar belang met deze ruil tot
83%.
stroom: uit bedrijfsactiviteiten werd
voor de periode juli t/m september
$6,65 mld gerealiseerd. Op 30 september
telde Shell geldmiddelen en
kasequivalenten tot een waarde van
SAMENVATTING RESULTATEN
S H E L L A C T U E E L
$16 miljard tegen een kleine $4 mld
een jaar eerder.
De winst in het derde kwartaal werd
gedrukt door orkaanschade in de
Derde kwartaal Negen maanden
2005 2004 $ miljoen 2005 2004
9.032 5.371 Winst toerekenbaar aan aandeelhouders 20.943 13.969
1.663 990 Voorraadeffecten olieproducten 3.398 1.594
7.369 4.381 Resultaat op basis van geschatte actuele kosten 17.545 12.375
4.105 3.548 Investeringen en exploratiekosten 11.480 10.090
3.207 3.608 Upstreamproductie (duizend vaten olie-equivalent per dag) 3.523 3.749
Segmentresultaten
Golf van Mexico. Daardoor viel productie
van olie en gas weg (door
schade aan platforms) en lagen raffinaderijen
een periode stil.Als gevolg
van de orkanen daalde de olie- en
gasproductie van Shell in het derde
kwartaal wereldwijd tot 3,2 mln
vaten olie-equivalent per dag tegen
3,6 mln/dag een jaar eerder.
Naar verwachting hebben de orkanen
in het derde kwartaal voor een
productie-uitval gezorgd van circa 15
miljoen vaten olie-equivalent en in
het vierde kwartaal van 18 mln
vaten.
In de raffinagesector miste Shell in
het derde kwartaal de verwerking
van zo’n 4,9 mln vaten en circa 4,5
mln vaten in het vierde kwartaal.
Het herstel van de orkaanschade
vergt ongeveer $300 mln na belasting
en vóór vergoeding door de verzekeraars.
4.977 2.343 Exploratie en Productie 10.677 6.905
556 354 Gas en Elektriciteit 1.043 1.210
1.726 1.525 Olieproducten (geschatte actuele kosten) 5.634 4.254
321 572 Chemie 1.029 1.168
(211) (413) Overig (838) (1.162)
FOTO: HOLLANDSE HOOGTE
EERSTE SHELL-TANKSTATION IN INDONESIË
Rob Routs, Group Executive Director Downstream (foto), was er helemaal
voor naar Indonesië gevlogen, wat wel aangeeft dat er op de
Lippo Karawaci Boulevard in Tanggerang meer aan de hand was dan
de opening van ‘zomaar’ een nieuw tankstation. In deze voorstad van Jakarta
vierde Shell de terugkeer naar een markt die 40 jaar geleden was verlaten
toen de staatsmaatschappij Pertamina het alleenrecht kreeg brandstoffen te
verkopen. Recentelijk is deze ‘public service obligation’ voor Pertamina echter
opgeheven en Shell was op 31 oktober de eerste buitenlandse oliemaatschappij
die daar gebruik van maakte.
De Indonesische markt is in potentie een heel interessante, het land telt inmiddels
ruim 220 miljoen inwoners en kent een gezonde economische groei.
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 3

TEKST: PIET DE WIT
FOTO’S: ERNST BODE
Volgens Jeroen van der Veer zet de nieuwe structuur van Royal
Dutch Shell een heldere strategie neer. “Ik zie betere resultaten,
ook al ging niet alles even goed in 2005.” Hij ziet de top sneller
werken, en weet dat dat het hele bedrijf inspireert.
TEMPO MAKEN
In 2005 ontstond het ‘Nieuwe Shell’, één bedrijf, één aandeel, één Board, één hoofdkantoor en Jeroen
van der Veer in de rol van de ene Chief Executive. Hij kijkt terug en analyseert de betekenis van de verandering
voor de toekomst. “Het gaat duidelijk beter, maar bescheidenheid blijft voorop staan, want niet
alles is vorig jaar even goed gegaan.”
Het was het eerste jaar met een
eenhoofdige leiding. Royal
Dutch Shell met een Chief Executive
inplaats van een voorzitter
van een op consensus gerichte
meerhoofdige directiegroep. Is
het systeem er al aan gewend?
“Mensen vinden eenhoofdige leiding
wel prettig, merk ik. Ze houden van
de helderheid die het betekent. Ze
hebben liever iemand aan de top die
duidelijk vertelt wat de ideeën en
plannen zijn dan een vertolker van
een of ander consensuscompromis
dat is uitgekookt door een hele groep
mensen.”
Is het ook leuk om als eenhoofdige
leider te werken?
“Het is vooral aantrekkelijk omdat
het zoveel efficiënter werkt. Je kunt
makkelijker zeggen ‘zo denk ik
erover’. Het werkt veel prettiger met
een team van vijf mensen aan de top
omdat je sneller tot beslissingen
komt.Als je kijkt naar de historie van
Shell zie je dat wij vaak de eerste
waren met de inspiratie en de
gedachten, maar dat we het vervolgens
te langzaam uitvoerden. Met de
nieuwe structuur kunnen we tempo
maken. En als de top sneller werkt,
werkt dat ook inspirerend op de
mensen daaronder.”
Sneller beslissen, maar ook beter
beslissen?
“Ja.Want een ander belangrijk punt is
dat we door de nieuwe structuur
beter focus kunnen aanbrengen.
Beter begrenzen wat je wel en niet
doet, en vervolgens tempo maken
met die dingen waar de focus op ligt.”
Is een eenhoofdige leiding het
allesgenezende wondermiddel?
“Wij moeten ons blijven realiseren
dat de sterkte van dit bedrijf de lokale
invulling is. Dat was zo, en blijft zo.
4 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
Daarom ook zoeken we altijd naar
zoveel mogelijk mensen uit de landen
waarin we werken. Dat brengt het
element van bottom-up in je
bestuursvorm. Maar teveel bottom-up
kan niet; dan ga je te langzaam en
raak je de focus kwijt. Vroeger heeft
dat geleid tot situaties waarin we te
kleine en te dure systemen en fabrieken
bouwden op teveel plaatsen. Een
bedrijf moet een goed evenwicht
hebben tussen bottom-up en topdown.
Dat laatste element is nu versterkt,
waarbij het mijn taak en die
van mijn collega’s in het Executive
Committee is om goed na te denken
over wat top-down moet worden
gedaan.”
Bij herhaling en met grote
nadruk hebt u afgelopen jaar
‘Enterprise First’ uitgedragen
als de nieuwe interne bedrijfscultuur
bij Shell. Is er al wat van
te merken?
“Het begrip wordt veel gebruikt, ik
hoor het overal, en is dus breed
bekend. Enterprise First inplaats van
een cultuur van Me First. Je mag overigens
best voor jezelf blijven opkomen,
maar je zet je eerst in voor het
bedrijf. Dat zegt het begrip. Eerst het
bedrijf en als gevolg daarvan kun je
jezelf ontwikkelen.”
Maar nog het voorbije voorjaar
moest u intern even flink de stem
verheffen om mensen ervan te
overtuigen dat Enterprise First
serieus is, bijvoorbeeld met het
element dat mensen voortaan langer
in hun baan moeten blijven.
“Ik heb gezegd dat ik daar nog veel te
weinig van merkte. Ik heb de mensen
toen gevraagd:‘Bent u doof of eigenwijs?’
Daar heb ik veel reacties op
gehad, maar het heeft geholpen. Hierbij
is eenhoofdig leiderschap heel
effectief.”
“Langer in je baan zitten is zeer essentieel.
Een probleem uit het verleden
bij Shell is dat mensen net lang
genoeg in een baan zaten om een
plan te maken en dat briljant te presenteren,
waarna de uitvoering echter
aan iemand anders toeviel omdat
ze zelf alweer naar een nieuwe baan
waren vertrokken. Het gaat er om
hoe een plan wordt uitgevoerd, niet
hoe het wordt verkocht. Als mensen
langer in banen zitten, zie je vanzelf
wie de betere en de slechtere uitvoerders
zijn.”
Een jaar geleden zei u dat de
dag zou komen waarop het
‘stoute jongetje’ Shell weer in de
klas mocht komen omdat hij
voor straf nu wel lang genoeg
op de gang had gestaan. Is dat
al gebeurd?
“Nog steeds geldt dat je een reputatie
niet terugkrijgt omdat je zegt dat je je
best gaat doen. We zijn terug. En om
de metafoor te volgen, het jongetje
laat zien dat hij heel hard werkt. Maar
nu wil iedereen zien wat dat harde
werken oplevert.”
En? Levert het al wat op?
“Ik merk veel positieve energie, en ik
krijg ook een positieve feedback, van
buiten en van binnen. Het gaat duidelijk
beter, kijk bijvoorbeeld naar de
resultaten over de eerste drie kwartalen,
maar bescheidenheid blijft voorop
staan, want bepaald niet alles is
vorig jaar even goed gegaan.”
En daarom blijft de ontwikkeling
van de beurskoers nog steeds
achter bij die van de concurrenten?
“De beurskoers is een resultante van
performance, vooruitzichten en de
geloofwaardigheid van het leiderschap.
Maar ook van portfolioverschillen.
Sommige producenten profi-
teren meer van hogere olie- en gasprijzen
omdat zij veel meer van de
upside meekrijgen dan wij. Als je in
de Verenigde Staten produceert, is
veel van de extra opbrengst bij hoge
prijzen voor het bedrijf. Maar Shell
werkt relatief veel in gebieden waar
de overheid het overgrote deel ontvangt
van de hogere prijs, bijvoorbeeld
Nigeria. Ik denk dat we dit jaar
goede vooruitgang hebben geboekt,
maar dat we meer moeten doen om
het vertrouwen van de financiële
markten te versterken.”
Nog plannen om op korte termijn
de beurskoers op te krikken?
“Dat is een dubbele denkfout. Ten
eerste is een beurskoers een gevolg
van, en valt dus niet ‘op te krikken’.
De markt bepaalt de beurswaarde.
Ten tweede bestaat ‘korte termijn’
niet in de olie- en gasindustrie, het
gaat altijd om lange-termijnprojecten.
Vaak duurt het vele jaren voordat duidelijk
wordt of een investering inderdaad
oplevert wat je ervan had verwacht.
Goed investeren, goed opereren,
dienstbaar zijn aan je klanten, op
de kosten letten, dat alles leidt uiteindelijk
tot een beurskoers. Je moet je
niet gek laten maken door kwartaaldenken,
integendeel zelfs.”
Toch, de unificatie van de
Koninklijke en Shell Transport
vorig jaar tot Royal Dutch Shell,
kwam er mede op aandringen
vanuit de markt. Men eiste
onder andere eenhoofdig leiderschap,
en heeft dat gekregen.
Maar nogmaals, in de koersontwikkeling
is dat nog niet
beloond.
“Wij hebben nu één bedrijf, één aandeel,
één hoofdkantoor en één Chief
Executive, dat is helder, eenvoudig en
efficiënt. Maar het zijn slechts midde-

“Het gaat er om hoe een plan
wordt uitgevoerd, niet hoe het
wordt verkocht. Als mensen
langer in banen zitten, zie je
vanzelf wie de betere en de
slechtere uitvoerders zijn.”
len die je in staat moeten stellen om
betere resultaten te behalen. Die
resultaten wil men zien, en daar gaat
een beurskoers dan op reageren. De
unificatie is absoluut zinvol geweest,
anders hadden we die middelen om
beter te kunnen presteren nu niet
gehad.”
Of is die terughoudende koersontwikkeling
een reactie van de
beurs omdat Shell relatief weinig
eigen aandelen inkoopt?
“Als dit verhaal wordt gepubliceerd,
zitten we denk ik op zo’n $15 miljard
die we over 2005 hebben uitgekeerd
aan aandeelhouders. Een historisch
record voor ons. Het is de optelsom
van dividend en van de inkoop
van eigen aandelen. Bovendien komt
daar bovenop een bedrag voor de
inkoop van de resterende aandelen
Koninklijke.”
2005 was niet alleen het jaar
van de unificatie, maar ook van
de onverwachte aankondiging
dat het grote Russische gas- en
olieproject Sakhalin gevoelig
duurder gaat worden. Hoe is
dat nu toch mogelijk?
“Laat me beginnen te zeggen dat Sakhalin
een belangrijk bezit is voor ons
bedrijf en een aantrekkelijk project
blijft. Maar het is ook duidelijk dat we
het project in de beginfase niet zo
goed hebben uitgevoerd. Door een
combinatie van factoren. Zoals een
onderschatting van het frontier
karakter van het project, het is onbetreden
gebied. Ook zijn er additionele
milieu-eisen gesteld, de geologische
structuur van de bodem pakte
ingewikkelder uit dan we dachten, de
staalprijzen zijn enorm gestegen en
overal ter wereld zijn contractors
veel duurder geworden.Maar wij hadden
ook de voorbereiding beter kunnen
doen en we hadden meer
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 5

“‘More upstream and profitable downstream’.
Het beste gereedschap om die strategie
in te vullen vormen technologie en innovatie,
en in ons geval ook excellent
projectmanagement.”
6 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
‘onvoorziene uitgaven’ in het plan
moeten opnemen.”
Zijn er wat betreft de oorzaak
van de kostenoverschrijding
parallellen te trekken met de
reservekwestie?
“Als we een betere professionele
voorbereiding en beter projectmanagement
hadden gehad - en dan
kom ik terug op dat element van langer
in je baan zitten - met ook duidelijker
gedefinieerde aansprakelijkheden,
dan zou een deel van de overschrijding
niet zijn opgetreden.”
Bij zo’n groot project, dat al
zoveel jaren loopt, hadden toch
veel eerder signalen naar de top
moeten gaan dat er een enorme
kostenoverschrijding stond aan
te komen?
“Er waren signalen, maar niet voor de
volle omvang. De eerste aanname
was dat het olie- en LNG-project $10
miljard zou kosten. Al vrij snel hebben
wij toen gezegd dat het meer zou
worden. De harde verrassing was dat
het zóveel meer is.”
Maar hoe nu verder? Kan het
project voor die $20 miljard of
misschien minder worden opgeleverd?
“Er worden nu allerlei analyses
gemaakt die worden doorgesproken
met de Russische overheid en de
andere aandeelhouders. Het succesvol
opleveren van dit project heeft
vanzelfsprekend mijn grootste aandacht.
We hebben diverse maatregelen
genomen om de zaak in de hand
te houden: beter contractmanagement
en budget- en controlesystemen
en er zijn extra managers en uitvoerders
naar toe gebracht.”
Is Sakhalin bij deze kostprijs
nog wel een rendabel project?
“Als je kijkt naar de zogeheten forward
economics, dus de vraag hoeveel
geld je er nu nog aan moet uitgeven
tegenover de verwachte verdiensten,
dan is het nog steeds positief.
Maar duidelijk minder positief. Hoe
de economics precies komen te liggen
over de hele levensduur van het
project, zal de toekomst leren. Dat zal
ook afhangen van de toekomstige
olie- en gasprijzen.”
Het is ook een grote tegenvaller
voor de Russische overheid die
minder inkomsten uit het project
zal hebben dan waarop oorspronkelijk
was gerekend.
“De vraag die niemand kan beantwoorden,
is of Sakhalin, als we vanaf
het begin hadden geweten dat het
project $20 miljard zou kosten, überhaupt
ter hand genomen zou zijn. Als
je antwoord op deze vraag nee
geweest zou zijn, had de Russische
overheid helemaal geen inkomsten
gehad. En bij een ja ontstaan dezelfde
inkomsten als bij een eerste begroting
van direct $20 miljard. In elk
geval geldt dat de olie- en gasprijzen
nu veel hoger zijn dan ze aan het
begin waren gedacht. Dit geeft aanzienlijke
opbrengsten voor de Russische
overheid.”
Welke consequenties heeft het
duurder worden van Sakhalin
voor de voorgenomen ruilovereenkomst
met Gazprom voor de
helft van het Siberische gas- en
condensaatveld Zapolyarnoye-
Neocomian?
“We willen een kwart deelname in
Sakhalin voor Gazprom ruilen met de
halve deelname door Shell in het
tweede Zapo-veld. De afspraak is dat
we gelijke waarden gaan ruilen. Het
was al heel gecompliceerd om de
waarde van beide bezittingen te vergelijken,
maar nu Sakhalin zoveel
duurder is geworden, zullen de
besprekingen wel lastig zijn. Ik heb
het vertrouwen dat we ergens in
2006 tot een positieve beslissing zullen
komen.”
De onthulling van de kostenoverschrijding
van Sakhalin kwam
maar luttele weken na het tekenen
in Londen van de swap-overeenkomst
met Gazprom. Het
moet een licht ontredderd gevoel
hebben gegeven.
“Toen ik de overschrijding zag, besefte
ik direct twee dingen. Ten eerste
dat hij zó groot was dat ons dit een
geweldig probleem op zou leveren,
en ten tweede dat we het dus ook
direct bekend moesten maken. Dat
eisen de beursregels. Je kunt niet
eerst bij iedereen langs gaan om rustig
met een dik pakket slides toelichting
te geven op het preciese hoe en
waarom.Dat hebben we natuurlijk na
de bekendmaking wel gedaan, we
hebben alle stakeholders geïnformeerd
en ze verteld hoe het is, niet
positief en niet negatief gekleurd.
Zonder opsmuk of emotie, anders
heb je geen enkele kans op acceptatie.”
Wat is het belang van die ruilovereenkomst
tussen Shell en
Gazprom?
“Ik kan natuurlijk alleen praten over
het strategisch belang voor Shell.Wij
vinden het belangrijk om in Sakhalin
een partner te hebben, Gazprom,
waarin de Russische staat een belangrijke
aandeelhouder is. De Russen
zijn erg kien op het beheer van de

nationale grondstoffen, dat is gewoon
een realiteit. En met zo’n indirecte
staatsdeelname vragen ze in feite
niets bijzonders, zo hebben we in
Nederland ook altijd gewerkt met de
Gasunie waarin de staat aandeelhouder
is.Ten aanzien van Zapo geldt het
omgekeerde; daar krijgen wij een
deelname in een veld dat op lange
termijn belangrijk is voor de gasleveranties
aan Europa. Het is een typisch
voorbeeld van een beslissing die je
nu neemt en waarvan je over tien of
twintig jaar plezier hebt.”
Een ander onderwerp: Shell
moet weer een bedrijf worden
met een hoog zelfscheppend
niveau aan technologie en innovatie,
hebt u bepaald. Om dat te
benadrukken zijn er inmiddels
Chief Scientists aangesteld,
Shell-mensen die in hun wetenschappelijke
disciplines ambassadeurs
naar buiten en rolmodellen
naar binnen zijn. Gaat
daarmee de geldkraan nu wijd
open voor R&D?
“We hebben een heel heldere
bedrijfsstrategie,‘More upstream and
profitable downstream’. Het beste
gereedschap om die strategie in te
vullen vormen technologie en innovatie,
en in ons geval ook excellent
projectmanagement. We leveren op
tal van plaatsen grote projecten op,
binnen budget en op tijd; alleen
horen we dat voor álle projecten te
doen. Daarvoor ook hebben we
inmiddels de Shell Project Academy
opgericht, om mensen op topniveau
te trainen in projectmanagement en
voorbereiding van projecten. Dit
gaan we nog uitbreiden met een
Commercial Academy om betere
voorstellen te kunnen maken voor
bijvoorbeeld het binnenhalen van
nieuwe exploratie- en productieconcessies.”
“Ik heb intern aangekondigd dat we
vanaf rond 2015 telkens zo’n tien
‘mammoetprojecten’ tegelijk onder
handen moeten hebben.Technologie
en innovatie moeten helpen dat die
pijplijn aan projecten gevuld wordt
en blijft. Dat moet een enorme duw
naar voren krijgen. Onze chief scientists
moeten dat mede stimuleren. Ik
ga twee maal per jaar met ze om de
tafel zitten om te zien of we voldoende
tempo blijven maken bij het creëren
van ideeën.Technologie en innovaties
zullen ons helpen onze operaties
qua kwaliteit en opbrengst in het
‘eerste kwartiel’ van de industrie te
krijgen of te houden.”
En dan zijn er ook het geld en
de mensen om die ideeën te realiseren?
“Het gaat er primair om of het goede
ideeën zijn en of ze binnen onze strategie
passen. Als dat het geval is,is het
de taak van de leiding om de fondsen
ervoor te vinden. Ik zet er dus geen
financieel plafond op. Wij zoeken
ideeën voor projecten in olie en gas,
“De unificatie is absoluut
zinvol geweest, anders
hadden we de middelen om
beter te kunnen presteren
nu niet gehad.”
conventioneel en onconventioneel,
in downstream, in basischemie, in de
technologie van kolenvergassing en
we willen in elk geval één renewables-poot
echt groot en rendabel van
de grond krijgen.”
Maar de mensen? Waar komen
die vandaan? Wereldwijd wordt
door alle oliemaatschappijen
getrokken aan dezelfde technische
mensen en in Europa en
Noord-Amerika staat de ‘big
crew change’ voor de deur, de
massale pensionering en de
opvolging van deze mensen.
“Mensen zouden inderdaad wel eens
een serieuze bottleneck kunnen worden.
Iedereen roept dat de energiesector
de investeringen fors moet verhogen,
maar je loopt op een gegeven
moment op tegen hoe goed je mensen
zijn en hoeveel je ervan hebt. In de
eerste negen maanden van 2005 heeft
Shell zo’n duizend nieuwe technische
mensen binnengehaald. Dat is heel
mooi gedaan. Als begin.”
Dus ook geen ‘boom and bust
cycli’ meer in R&D bij Shell?
“Ik heb uit mijn tijd bij chemie
geleerd dat het beste beleid in investeringen
en R&D is om die zo constant
mogelijk te ontwikkelen. Volgens
de theorie moet je meer uitgeven
als de prijzen beroerd zijn, anticyclisch
investeren. Dat is leuk voor
de economiehandboeken, in de praktijk
werkt het niet. Je bent naïef als je
denkt de cyclus te kunnen voorspellen
en verslaan. Een constante ontwikkeling
is ook de beste manier om
je mensen mee vast te houden. Dit is
ook de bijdrage die het bedrijf kan
leveren aan het principe dat mensen
langer in hun baan moeten zitten.”
‘Eén sterke renewables-poot’
zegt u zojuist. Niet alles wat nu
binnen Shell in deze sector in
ontwikkeling is, zal het dus
overleven. Betekent dat ook dat
het bedrijf op de rem gaat trappen
bij investeringen in renewables?
“Ik heb me nooit zo comfortabel
gevoeld met het noemen van concrete
vijf-jaars investeringsplannen in
renewables, zelfs al zitten we nog
steeds in de buurt van die miljard dollar
die we destijds noemden. Ik redeneer
omgekeerd: niet eerst een
bedrag noemen en dan daar projecten
voor zoeken; ik wil dat we met
projecten komen die leiden tot een
renewable-poot die groot kan worden
omdat hij economisch op eigen
benen kan staan. En ‘één poot’? Nou,
twee misschien, als die poten het elk
in zich hebben om sterk te worden.”
En die kunnen bestaan zonder
subsidies? Of is Shell bereid om
een renewable-poot te kiezen die
blijvend aan het subsidie-infuus
moet liggen?
“Zonder blijvende subsidies. De
markt als ordeningssysteem werkt
behoorlijk goed. Je kan via subsidiewegen
wel een ontwikkeling versnellen,
maar ik zet grote vraagtekens bij
de lange-termijn levensvatbaarheid
van iets dat alleen via subsidies kan
bestaan. Een samenleving is in mijn
ogen ook niet gebaat bij energiebronnen
die niet op eigen benen in de
markt kunnen staan.”
Shell heeft zo vaak en met zoveel
passie verteld over haar investeringen
in renewables, dat je je
afvraagt of het moreel wel haalbaar
is om op een dag toch een
deel van die veelgenoemde potten
van het vuur te nemen?
“Dat kan wel degelijk. Ook vanwege
het uitgangspunt dat de samenleving
gediend is bij renewables die groot
worden omdat ze op eigen benen
commercieel kunnen zijn. Het is zeer
“Dat de olieprijs vanaf nu
opeens op een constant
niveau zou blijven, is een
onjuiste gedachte.
Maar terug naar $10 lijkt mij
zeer onwaarschijnlijk.”
verdedigbaar om díe potten van het
vuur te halen die deze status niet
bereiken.”
“Vergeet overigens niet dat renewables
op zich mooi zijn,maar als je een
oplossing vindt voor de CO 2 -emissie,
dat je dan ook ‘groen fossiel’ kunt
maken. Daar zie ik een goede toekomst
in. Mede daarom is bij Shell nu
een ‘mr. CO 2 ’ benoemd. Een van zijn
hoofdtaken wordt het om werkzame
sequestratietechnieken voor CO 2 te
ontwikkelen.”
Een van de gevolgen van groeiende
vraag naar olie en de huidige
krapte in vrije productiecapaciteit,
is een grotere aandacht
voor de ontwikkeling van onconventionele
olie, zoals het oliezandenproject
van Shell in Canada.
Maar de winning en verwerking
daarvan betekent een groeiende
CO 2 -emissie. Terwijl Shell
beloofd heeft haar CO 2 -uitstoot
te reduceren.
“Dat zijn inderdaad ontwikkelingen
die haaks op elkaar staan. Als de
wereld meer energie wil, op een
moment dat renewables nog veel te
klein en te duur zijn, zal de extra olie
vooral zware olie zijn, en dat betekent
meer CO 2 . Het bedrijf dat in
staat is om oplossingen te vinden
voor CO 2 , verschaft zichzelf kansen
op groei.Wij willen het denken over
oplossingen versnellen. Een beproefd
managementconcept is dan om er
een heel senior persoon op te zetten,
en dat hebben we inmiddels gedaan
met de benoeming van onze ‘mr.
CO 2 ’, Graeme Sweeney.”
Hoe gaat het verder met de olieen
gasprijzen? Zijn we aanbeland
in een tijdvak met fundamenteel
hogere prijzen, of is het
een tijdelijke hik en kunnen we,
net als in 1998, ook weer eens
$10 voor een vat gaan betalen?
“Ik heb net een hoofdstuk gelezen uit
het eeuwboek van Shell dat in voorbereiding
is, en zag daarin dat die
vraag al in de eerste jaren van de vorige
eeuw werd gesteld. De prijs blijft
op en neer gaan. Dat de olieprijs
vanaf nu opeens op een constant
niveau zou blijven, is een onjuiste
gedachte. Maar terug naar $10 lijkt
mij zeer onwaarschijnlijk. Zelfs al zou
het gebeuren, dan zal het absoluut
niet duurzaam zijn omdat de kosten
van het vinden en tot productie brengen
van nieuwe olievelden stijgen, en
voor veel gebieden nu al ruim boven
die $10 per vat liggen. Bij prijzen in
de buurt van $10 zouden veel nieuwe
projecten direct stoppen, waarna een
tekort ontstaat en de prijs snel weer
omhoog gaat. De grote uitdaging aan
ons bedrijf is om bij elke olieprijs
goed te draaien.”
Dat Shell geen overnames doet,
mag worden gezien als bewijs
dat wordt geloofd dat de huidige
olieprijs naar beneden gaat?
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 7

“Het laat eerder zien dat we genoeg
projecten in de pijplijn hebben die
meer waarde creëren dan een grote
acquisitie bij de huidige olieprijs.Wij
kunnen momenteel betere dingen
met ons geld doen dan grote bedrijven
overnemen.”
Een paar weken geleden heeft
Shell aangekondigd dat haar
investeringen in 2006 op zo’n
$19 miljard uitkomen terwijl
begin vorig jaar nog $15 miljard
was gezegd. Waarom deze ‘grote
sprong voorwaarts’?
“Mede omdat we de laatste tijd
behoorlijk succesvol zijn geweest
met het verkrijgen van nieuwe deals.
Denk aan Alaska,Algerije, Libië, Qatar
en Saoedi-Arabië,en we kunnen weer
lang vooruit in Brunei en Oman.
Bovendien zijn we succesvol in het
recruteren van de mensen die deze
nieuwe projecten uit kunnen voeren.
Dat zijn twee positieve dingen die de
groei veroorzaken. Er is nog een
derde, minder positieve factor, namelijk
de forse prijsstijgingen bij contractors
en van staal, pijpleidingen,
turbines, compressoren, etc. Dat is
het gevolg van de snel groeiende
wereldeconomie in het algemeen en
die van investeringen in de olie- en
gassector in het bijzonder.”
In de publieke opinie en politiek
weerklinken soms complottheorieën;
de oliemaatschappijen
zouden helemaal geen zin hebben
in groei van de investeringen
omdat de krapte tot hoge
marges leidt en dus tot hoge
winsten.
“Dat is echt niet waar. Zodra marges
goed zijn duurt het maar even en dan
komt de hele investeringsmachine
weer op gang,op naar het nieuwe dal
van de cyclus, zeg ik dan maar.Als ik
alleen naar Shell kijk, zie ik een
enorm snelle groei van de investeringen.
In 2000 investeerden wij $8,5
miljard en in 2006 zal dat dus zo’n
$19 miljard worden.Wij kunnen echt
niet sneller en we willen ook geen
zigzagbeleid in onze investeringen.”
Toch wordt in de Verenigde Staten
in de politiek geroepen dat
oliemaatschappijen een extra
belasting opgelegd moeten krijgen
over hun ‘overwinsten’, als
‘straf’ voor te weinig groei in
investeringen.
“Ik hoop echt dat men eerst heel goed
nadenkt. Mijn logica zegt dat als er
krapte is in productie- en verwerkingscapaciteit
het aantrekkelijk is om
meer te investeren. Maar er is ook de
logica dat als je meer belasting heft, er
minder geld bij bedrijven achterblijft
om te investeren. Zo’n Windfall Profits
Tax remt de groei in investeringen
inplaats dat het die bevordert.”
Maar oliemaatschappijen, ook
Shell, kopen gelijktijdig voor miljardenbedragen
eigen aandelen
8 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
“In 2000 investeerden wij
$8,5 miljard en in 2006 zal dat
zo’n $19 miljard worden.
Wij kunnen echt
niet sneller en we willen geen
zigzagbeleid in onze
investeringen.”
in. Dat is extra geld voor aandeelhouders
dat dus niet geïnvesteerd
kan worden in capaciteitsgroei
bij productie en raffinage.
“Ik kan alleen herhalen dat het
tempo waarin wij onze investeringen
laten groeien gewoon niet hoger kan,
het is al ongekend in de historie.Wij
investeren per jaar ongeveer vijftien
procent van ons hele kapitaal. Hoeveel
bedrijven of bedrijfstakken kennen
dit soort getallen? Wij doen het
maximale.”
“Je moet de winst en de uitbetaling
aan aandeelhouders ook relateren
aan de omvang van je bedrijf. Onze
omzet zal in 2005 ex-accijns etc. zo’n
$300 miljard zijn.Kijk eens naar andere
bedrijfstakken voor de verhouding
tussen omzet en winst. Het Amerikaanse
Business Week vergeleek de
cijfers voor de eerste helft van 2005
en toen stonden olie- en gasmaatschappijen
op de vijftiende plaats.
Banken, farmaceuten, softwarebedrijven
en chipmakers scoorden het dubbele
tot drievoudige aan winst per
omgezette dollar.”
Nu we toch over grote bedragen
praten, aan het eind van het
derde kwartaal 2005 zat er bij
Shell zo’n $16 miljard in kas en
bedroeg de gearing slechts 9,7
procent tegen een zelfgewenst
niveau van rond 20 procent.
Waarom wordt zo’n enorm
bedrag aangehouden, is het een
soort ‘oorlogskas’?
“Het is veel geld, maar is ook slechts
enkele weken omzet. Voorts kent de
olie- en gasindustrie hoge risico’s en
grote schommelingen in de resultaten.
Een sterke financiële balans is dus een
noodzaak. Je moet daarom geen
momentopnamen maken in deze sector,
en zeker niet oordelen over de
situatie op het moment van hoge prijzen.Gezien
onze grote geplande investeringen
en de onzekere olieprijs,is de
sterke financiële positie van het
bedrijf juist een kracht.”
Wanneer gaan alle investeringen
er voor zorgen dat de bewezen
reserves van Shell weer op het
niveau staan van voor de herclassificatie
in begin 2004?
“Wij hebben gezegd dat we 13 miljard
vaten olie-equivalent gaan ontsluiten
zodat ze uiteindelijk geteld
kunnen worden als bewezen reserves.
Maar dat gaat beetje bij beetje.
Volgens de SEC-regels mag je bijvoorbeeld
alleen bewezen reserves boeken
op basis van redelijke zekerheid
dat de volumes ook geproduceerd
worden. Het boren van nieuwe putten
in in productie zijnde velden zal
vaak de hoeveelheid bewezen reserves
laten groeien. Dus elke productieput
in een bestaand veld voegt weer
een beetje toe. Je kunt ook kijken
naar onze verwachting van het productieprofiel.
Ik heb gezegd dat we
voor 2015 de ambitie hebben om tussen
de 4,5 en 5 miljoen vaten olieequivalent
per dag te produceren.
Over de eerste drie kwartalen van
2005 was dat 3,5 miljoen vaten olieequivalent
per dag.Deze cijfers tonen
dus hoge ambities aan. Als we dit alles
voor elkaar krijgen, ziet de toekomst
er goed uit voor het bedrijf.”
Wat klopt er van het verhaal dat
presentaties aan de Chief Executive
en het Executive Committee
niet langer mogen zijn dan
vier velletjes tekst en een paar
slides?
“Zo strikt ligt het niet vast. Maar de
algemene boodschap is wel ‘heel weinig
tekst en slides’. Het ergste is een
hele slideshow waar iemand eindeloos
op geoefend heeft en waarna hij
dan hoopvol staat te wachten tot wij
allemaal stralend ‘ja’ zeggen. Zo mag
het niet meer. Wij doen vooraf ons
huiswerk, dus een uitputtende presentatie
is niet nodig.Wat we wel willen
is een discussie om alle plussen
en minnen te begrijpen.”
Is ook de drempel verhoogd van
de projecten die de instemming
nodig hebben van het Executive
Committee?
“Het niveau voor afzegening is flink
opgetrokken. Enerzijds is er een versterking
geweest van top-down
beslissingen, maar ook hebben we de
beslissingsruimte voor allerlei senior
leiders verhoogd. Wij krijgen minder
projecten onder ogen, waardoor we
er wel diepgaander over kunnen
nadenken en waardoor wij ook duidelijker
aansprakelijk zijn voor de uitvoering
van vooral de grote projecten.
De focus op Project Excellence
voor het hele bedrijf houdt dus niet
op voor onze deur.”

Het was volgens Michiel
Brandjes, company
secretary Royal Dutch
Shell, de grootste
bedrijfsunificatie ooit
uitgevoerd in de wereld. En de samenvoeging
van de N.V. Koninklijke
Nederlandsche Petroleum Maatschappij
en The Shell Transport and Trading
Company Limited tot Royal Dutch
Shell plc zal waarschijnlijk ook altijd
de grootste blijven,“Want er zijn geen
grotere dual headers die nog kunnen
besluiten om te unificeren”, aldus
Brandjes. “Unilever heeft het in overweging
gehad, maar is qua beurswaarde
veel kleiner.”
Brandjes is als company secretary van
de Koninklijke zeer nauw betrokken
geweest bij deze mega-operatie die
enorm veel werk heeft gevergd, zeker
ook van adviseurs en uitvoerders. Dus
heeft de eenwording ook flink in de
papieren gelopen. “De operatie heeft
meer dan $115 miljoen gekost aan
fees van investment bankers, accountants
en advocatenkantoren en aan
belastingen”, vertelt hij.
Het startschot voor de unificatie-operatie
viel in april 2004 en op 20 juli
van dit jaar was de eerste handelsdag
van het nieuwe beursfonds Royal
Dutch Shell.
Bescheiden bordje
Vergeleken met de activiteiten die
nodig waren om de Koninklijke en
Shell Transport te unificeren en Royal
Dutch Shell op te richten, was de handeling
die op vrijdag 28 oktober werd
verricht van een haast ontroerende
eenvoud: Michiel Brandjes schroefde
samen met zijn rechterhand in het unificatieproces,
bedrijfsjuriste Josien
Vegter,een bescheiden koperen naambordje
op de gevel van het Haagse
Shell-kantoor, ‘Royal Dutch Shell plc’.
“Grote oorzaak, klein bordje”, stelde
hij vast.
Het naambordje is een verplichting
opgelegd in de Engelse vennootschapswetgeving;
op het hoofdkantoor
van elke Engelse plc (public limited
company) hoort een naambord te
staan. En omdat Royal Dutch Shell een
vennootschap is naar Engels recht,
waarvan het hoofdkantoor is gevestigd
in Nederland, staat het naambord
nu aan de gevel van het kantoor aan
de Haagse Carel van Bylandtlaan 30.
Een beetje symboliek, want gekozen
is voor het oudste kantoor van Shell,
gebouwd in 1917, tien jaar nadat de
Koninklijke en Shell Transport besloten
te gaan samenwerken in de
Koninklijke/Shell Groep.
TEKST: HANS LAGENDAAL
FOTO: ERNST BODE
Michiel Brandjes en Josien Vegter met
het naambordje dat de officiële vestigingsplaats
van het hoofdkantoor van
Royal Dutch Shell aangeeft.
De laatste hindernis
Het opschroeven van dit kleine naambord
was de op een na laatste hindernis
in het unificatieproces.De allerlaatste
barrage was het officieel opheffen
van de Koninklijke. Dit werd noodzakelijk
door het feit dat niet de volle
honderd procent van de aandelen
Koninklijke was aangemeld voor
omruiling in aandelen Royal Dutch
Shell. Michiel Brandjes. “Uiteindelijk
was anderhalf procent van de aandelen
Koninklijke niet aangemeld voor
omwisseling. Een deel ervan zat bij
mensen die het zijn vergeten,er zullen
ook mensen zijn die niet eens weten
dat ze aandelen Koninklijke in hun
bezit hadden, maar de meerderheid
van die anderhalf procent was in handen
van een groep mensen die of te
laat waren of zich verzetten vanwege
een belastingheffing, met name Britse
bezitters van aandelen Koninklijke.”
Om de unificatie helemaal schoon af
te ronden, koos het bedrijf voor de
oplossing om de Koninklijke te fuseren
met Shell Petroleum N.V. Voor
deze structuurwijziging onder Royal
Dutch Shell werd op 16 december een
buitengewone aandeelhoudersvergadering
belegd met als voornaamste
agendapunt die fusie.Vrijwel unaniem
werden alle agendapunten goedgekeurd
waardoor op 21 december de
fusie formeel een feit werd. De bezitters
van een aandeel Koninklijke konden
daarna kiezen uit loan notes die
inwisselbaar zijn in aandelen Royal
Dutch Shell, of een betaling van 52,21
euro per aandeel.
In een later stadium zal de Ondernemingskamer
nog oordelen of de uitkoop
van minderheidsaandeelhouders
in het kader van een fusie geoorloofd
is, en of in het geval van Koninklijnke
en Shell Petroleum de betaalde vergoeding
op een redelijke manier is
vastgesteld. Maar dit heeft geen consequenties
meer voor de fusie.
Zo werd eind december 2005 ook de
allerlaatste stap gezet van de unificatieprocedure.
Er is nu één aandeel,
Royal Dutch Shell, dat vanwege verschillen
in dividendbelasting tussen
Nederland en de rest van de wereld,
dan nog wel op de beurs verhandeld
wordt in een A- en een B-uitvoering.
De A-aandelen zijn de voormalige
Koninklijke-aandelen, de ‘B’s’ zijn ontstaan
uit omruiling van oude aandelen
Shell Transport. Als Royal Dutch Shell
eigen aandelen inkoopt en daarna
intrekt, zullen het uitsluitend A-aandelen
zijn.
Heeft Michiel Brandjes een trots
gevoel nu de hele operatie dan eindelijk
is afgerond? “Trots voel ik me er
niet bij, wel is er het goede gevoel dat
het dan af is en het bevoorrechte
gevoel dat ik er aan heb mogen meewerken.”
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 9

DE MENS MOET
VERANDEREN,
DE BUREN EERST
Zeven op de tien Europeanen vrezen dat pas een wereldwijde milieuramp
burgers en overheden daadwerkelijk in actie laat komen. Tweederde denkt
echter ook dat de wereld over vijftig jaar nog leefbaar is, mits we nu actie
ondernemen. Dat zijn resultaten van een Europese online enquête die
onderzoekbureau TNS in maart uitvoerde in zes Europese landen, waaronder
Nederland. Maar gelijktijdig zou bijna een kwart van de Nederlanders
graag in een Sports Utility Vehicle rijden als ze daar het geld voor hadden,
peilde TNS NIPO. Volgens het blad Autoweek stijgt het marktaandeel van
SUV’s dit jaar naar 5 procent, tegen 4 procent in 2004. Terwijl TNO toch
vaststelt dat SUV’s het milieu zwaarder belasten dan andere auto’s.
Motorrijders trekken
er graag in het weekend
op uit; hun aantal
is de afgelopen
jaren gestaag toegenomen
en bedraagt nu meer dan een
half miljoen. Sterk stijgt ook het aantal
mensen dat het vliegtuig neemt,
niet het minst voor een weekend
shoppen in Londen of Rome. Zo zijn
er meer voorbeelden te geven van
wat wel ‘recreatief – of volgens anderen
‘nutteloos’ – energieverbruik’
wordt genoemd.
In het algemeen gesproken tonen
mensen individueel weinig animo het
milieu minder te belasten.Tegelijkertijd
heerst breed het gevoel – zie de
TNS-enquête – dat maatregelen voor
milieubehoud onontbeerlijk zijn om
de wereld leefbaar te houden. Mits
die maatregelen allereerst de buren
betreffen.
Waar toch komt het verschil vandaan
tussen doen en denken bij energiegebruik?
De visie daarop van twee mensen
die zich hebben verdiept in de
morele betrekkingen tussen individuele
burgers en de samenleving.
De eerste is Andreas Kinneging
(1962), hoogleraar rechtsfilosofie
aan de faculteit der rechtsgeleerdheid
van de Universiteit van Leiden.
Hij promoveerde op het proefschrift
Aristocracy, Antiquity and History -
An Essay on Classicism in Political
Thought. Dit jaar riep hij veel reacties
op met zijn boek Geografie van
goed en kwaad.
TEKST: PIETER NOUWEN
ILLUSTRATIE: ZOLTAN KORAI
FOTO’S: ERNST BODE
De tweede is Ad Verbrugge (1967),
universitair hoofddocent in de sociaal-culturele
wijsbegeerte aan de
faculteit wijsbegeerte van de Vrije
Universiteit. Zijn kritische proefschrift
over Heidegger heeft De verwaarlozing
van het zijnde als titel.
Zijn boek Tijd van Onbehagen is
inmiddels toe aan een vijfde druk.
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 11

ANDREAS KINNEGING:
“DE MENS IS EEN
PROBLEEMOPLOSSEND DIER”
“Laat ik vooropstellen dat ik me
beschouw als een amateur op milieugebied
in die zin, dat ik zeker geen
specialist ben maar wel een liefhebber”,
begint Andreas Kinneging zijn
antwoord op de inleidende vraag hoe
groot en acuut hij het mondiale
milieuprobleem acht.
“Wat me al jaren opvalt”, zegt hij vervolgens,“is
de betrekkelijk grote mate
van politiek partizanendom in de
milieudiscussie. Daardoor krijg ik
vaak het gevoel dat de argumenten
van de milieusceptici, die menen dat
het milieu op punten vooruitgaat,
niet serieus worden genomen. Ik
denk aan mensen als Julian Simon,
Björn Lomborg en ook aan onze
Nederlandse Huib van Heel, wiens
recente boek helemaal geen aandacht
heeft gekregen.”
“Over het klimaat worden heel tegenstrijdige
dingen gezegd. Ik kan niet
beoordelen wie gelijk heeft, want de
tegenstrijdigheid gaat heel ver:ze is al
basaal waar het gaat om fact finding
en neemt exponentieel toe bij de
extrapolatie van de feiten. Ik vraag
me af of er echt iets aan de hand is.
De milieuproblemen lossen we grotendeels
op, zoals we ook het probleem
van de ziektekosten oplossen.”
“Wat energie betreft is de zaak duidelijk:
ooit raakt de olie op. En hoewel
de voorspellingen over de vraag wanneer
dat gebeurt zeer uit elkaar
lopen, lijdt het geen twijfel dat we
12 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
manicheïstische strijd tussen goed en
kwaad aan de goede kant staan. Hun
houding is een remplaçant voor religie.
Dat verklaart ook hun reactie op
de sceptici: dat zijn ongelovigen, ketters,
die op de figuurlijke brandstapel
moeten. Een dergelijke houding staat
in de weg van een zakelijk debat, terwijl
alleen dát tot een oplossing kan
leiden.”
Gevraagd naar zijn mening over de
resultaten van de Europese TNSenquête
zegt Kinneging:“Dat mensen
dat vinden verbaast me niets, want
dat is het enige verhaal dat ze via de
media te horen krijgen. Het gaat hier
niet om een beredeneerde opvatting,
dus zeggen die uitkomsten me niet zo
veel.”
Over de tegenspraak tussen denken
en doen merkt hij glimlachend op:
“Het had me verbaasd als men consequent
was geweest. Mensen willen
een schone auto en tegelijk 200 kilometer
per uur rijden.Ze willen lekker
eten en toch slank blijven. Ze willen
jong en aantrekkelijk blijven én oud
en wijs worden. Het verbaast me ook
niet dat de meeste mensen vinden
dat er wel iets moet gebeuren, maar
dat vooral anderen daarvoor moeten
zorgen. Zo is de mens.”
Beach Boys liberalisme
De constatering dat deze menselijke
houding een feit is, impliceert voor
Kinneging niet dat ze ook moreel
juist is.“Er dreigt in onze samenleving
iets verloren te gaan en dat is de notie
“Mensen willen een schone
auto en tegelijk 200 kilometer
per uur rijden.”
ons uiterste best moeten doen om
alternatieve bronnen te vinden. Als
dat niet zou lukken, krijgen we een
enorme reductie in welvaart en koopkracht
en een politieke instabiliteit
met het gevaar van Hitleriaanse
regimes. Maar zo ver komt het denk
ik niet, want ik geloof in de inventiviteit
van mensen.‘De mens is een probleemoplossend
dier’, zeg ik in een
variant op Aristoteles.”
Onbewust opportunisme
Dan noemt Kinneging een van de
belemmeringen voor het zoeken naar
oplossingen.“Ik beschouw hysterie -
en zeker milieuhysterie - als een
gevaar,want angst is geen goede raadgever.
Er zijn heel wat mensen die
hun brood verdienen dankzij een
doemverhaal; mensen bij Greenpeace,
Milieudefensie, bij ministeries.
Voor hen móet het fout gaan, anders
hebben ze geen reden van bestaan
meer. Dat is overigens vaak geen
bewust, maar een onbewust opportunisme.Voor
veel mensen emotioneert
het hun levensvervulling wanneer ze
ervan overtuigd zijn dat ze in een
van rentmeesterschap. Dat is een
samenwerkingscontract van opeenvolgende
generaties dat inhoudt dat
je niet kapot maakt wat je voorouders
tot stand hebben gebracht en
dat je iets doet voor de generaties die
na je komen. Deze gedachte verdwijnt
heel snel om plaats te maken
voor die van Jefferson: ‘The earth
belongs to the living.’ Laten we alles
opmaken. Na ons de zondvloed. Die
gedachte vormt ook een van de
grondbeginselen van het liberalisme,
dat is gericht op het eigen ‘ik’; op persoonlijk
welzijn en genot.”
“Het is een zeer verwerpelijke
gedachte. Ze is tegengesteld aan de
Grieks/Romeins/christelijke traditie,
waarin het rentmeesterschap een
grote rol speelt. De Romeinen vonden
het concept van de ‘gens’ - de
familie, de clan, het volk - belangrijk,
inclusief de plicht het bezit van de
gens ongeschonden door te geven
aan de nakomelingen. Verder is ‘rentmeesterschap’,
zoals bekend, ook een
christelijk begrip. Als de notie daarvan
uit onze samenleving verdwijnt,
dan verdwijnt daarmee ook de zorg
voor het milieu. Wat je vervolgens
overhoudt is pure decadentie: ‘eet,
drink, want het leven is kort en na
ons de zondvloed’.Wat je dan krijgt is
het macho-hedonisme van de SUV; is
een Beach Boys liberalisme met een
verenging van de geest en een verproletisering
van de cultuur die eindigen
in seks en geweld.”
Poneert Kinneging hier toch niet de
noodzaak van enigerlei religieus
besef voor het overeind houden van
zowel een redelijke samenleving als
het milieu? En dat, terwijl hij de
milieubeweging eerder haar ‘religiositeit’
verweet?
“In navolging van Tocqueville”, antwoordt
hij,“vind ik religie erg belangrijk
voor een samenleving. Waar ik
bezwaar tegen maak is wanneer
milieuzorg een vorm van religieus
fanatisme wordt, want dan tellen de
feiten niet meer.”
Na een korte pauze gaat hij verder:
“Het Beach Boys liberalisme en het
milieufundamentalisme zijn verschijningsvormen
van twee heel oude
gevaren: het nihilisme en het religieuze
fundamentalisme. Daar moeten we
al millennia tussen schipperen. De
vraag is welke van de twee ons het
meest bedreigt. Nietzsche en Dostojevski
hebben gewaarschuwd voor
een volle ontplooiing van het nihilisme.Wat
het religieuze fundamentalisme
kan brengen weten we, waarbij
we overigens niet moeten vergeten
dat het ook een reactie is op het
hedendaagse nihilistische hedonisme.”
Geluk is innerlijke rust
Kinneging ziet hoe het hedendaagse
hedonisme er toe leidt dat mensen
“veel te veel” aandacht besteden aan
de groei van hun koopkracht. “Plato
heeft al gezegd dat geluk daarin niet
ligt, maar in innerlijke rust en harmonie.
Maar als je als politicus een
beleid zou voorstaan waardoor de
koopkracht zou teruglopen, dan gaat
je kop eraf.”
Het lijkt dus niet waarschijnlijk dat
overheden kunnen zorgen voor de
mentaliteitsverandering die Andreas
Kinneging nodig acht. Theoretisch
zouden ze volgens hem kunnen streven
naar een privatisering van delen
van het milieu:“Als je bijvoorbeeld de
zee en de binnenwateren zou privatiseren,
dan zouden de vissers er zelf
belang bij hebben overbevissing te
voorkomen. Maar in de praktijk lijkt
dat onmogelijk. Wel zal er een
moment komen dat bedrijven ruime
winst gaan maken op het ontwikkelen
van alternatieve energiebronnen.
Waar we zeker niet naar toe moeten,
is een overheid die alles dichtregelt
met wetgeving, want dat staat een
oplossing alleen maar in de weg.
Oplossingen vragen om creativiteit
en zoals ik al zei, geloof ik in de creativiteit
en in de wilskracht van mensen.”

AD VERBRUGGE:
“HET LIJKT ALSOF WE
VERDOOFD ZIJN”
Aan het begin van het gesprek wil Ad
Verbrugge net als Andreas Kinneging
vaststellen dat hij geen milieu-expert
is.“Bij het inschatten van de ernst van
de situatie moet ik gebruik maken
van empirische gegevens die door
anderen worden aangeleverd. Als ik
afga op de heersende opinie dreigt
bijvoorbeeld het broeikaseffect een
point of no return te bereiken, maar
een minderheid maakt daar weer
relativerende opmerkingen over. Dat
maakt een inschatting er voor een
buitenstaander niet gemakkelijker
op.”
“Wat we in ieder geval zien is dat de
geciviliseerde mens enorme veranderingen
in het natuurlijk leven teweegbrengt.
Complete bossen worden
gekapt, de biodiversiteit wordt ernstig
aangetast; wij mensen leggen een
enorm geweld aan de dag. Geweld zit
uiteraard ook in de natuur met haar
aardbevingen, vulkaanuitbarstingen
en meteoorinslagen, maar er is in de
geschiedenis van de aarde nooit een
species geweest die zo’n enorme
weerslag had op de natuurlijke ordening
als de mens.De mens is blijkbaar
een wezen met een titaans vermogen:
hij heeft zelfs een atoombom -
een kleine zon zogezegd - kunnen
creëren.”
Dat vermogen werd, zegt Verbrugge,
vooral ontwikkeld in de Noordwest-
Europese cultuur.“Je ziet het al in de
Faustische ziel zoals Spengler die
beschrijft; in het gevecht met de
materie waarin wij al sinds de middeleeuwen
verkeren. Uit dat alles naar
de hand willen zetten, blijkt een
ongehoorde wil tot macht. Het niet
accepteren van grenzen dat daaraan
“Het nare is natuurlijk dat je,
wanneer de pleuris eenmaal is
uitgebroken, niet veel meer
kunt veranderen.”
eigen is, blijkt ook uit de kruistochten,
de ontdekkingsreizen en nu uit
de ruimtereizen.Wat ik bedoel wordt
samengevat in die prachtige openingszin
van Star Trek - The Next
Generation: ‘To boldly go where no
one has gone before.’”
Maximaliseren van geluk
“De vraag is nu, of die titaanse krachten
zó sterk zullen worden dat we
daarmee de voedingsbodem wegslaan
die ons leven als mensen - ik
zeg dus niet ál het leven - mogelijk
maakt. De verhalen over de doos van
Pandora en het Prometheïsche vuur
laten zien dat de mens de maten uit
het oog kan laten verliezen en dat
blind kan maken voor het feit dat hij
is aangewezen op iets waarvan hij
zelf bestaat. Na de oorlog was er de
vrees voor de allesverwoestende
kracht van de kernbom; vervolgens
hebben de rapporten aan de Club
van Rome erop gewezen dat destructie
naast een directe, ook een geleidelijke
vorm kan hebben.”
“Toch begrijpen we de steeds verdere
technische verandering van de
wereld als vooruitgang tot heil van de
mensheid. Ook dit idee is naar voren
gekomen in het middeleeuwse Europa.
Onder invloed van het christelijk
heilsdenken, dat uitgaat van Christus’
wederkomst op aarde, deelde Joachim
van Floris de geschiedenis van
de mensheid in drieën: het Rijk van
de Vader, van de Zoon en van de Heilige
Geest.Volgens Joachim leefde hij
in het derde moment, waarin de volheid
van Gods heil in de wereld werd
verwerkelijkt.”
“Deze driedeling keert vanaf de Verlichting
terug in het bekende schema
Oudheid, Middeleeuwen en Nieuwe
Tijd en ook daarin was het derde
moment er een van heil en ‘voleinding’.
Gaandeweg ging het niet meer
om een religieuze maar om een materialistisch
opgevatte heilstoestand,
die dankzij een wetenschappelijk,
technisch en economisch bestel kon
worden vervolmaakt.”
“Het nutsdenken, het utilitarisme,
wordt gekenmerkt door het kwantitatieve
streven naar ‘the greatest happiness
for the greatest number’; naar
het maximaliseren van geluk en het
minimaliseren van pijn. In economische
context werd ‘geluk’ voornamelijk
beschouwd als het kunnen genieten
van zo veel mogelijk uitwendige
goederen. Het is een opvatting van
geluk die uiteindelijk heeft geleid tot
bijvoorbeeld de toeristenindustrie,
die nu een van de grootste takken
van economische activiteit vormt en
die het milieu enorm belast. Alles wat
de wereld heeft te bieden is er
omwille van jouw genot, waaraan
principieel geen enkele grens is
gesteld.”
“Is dit ‘geluk’ interessant? Dat zou
iemand als Aristoteles betwisten. Hij
definieert ‘geluk’ als ‘het in werking
zijn van de ziel krachtens een volkomen
deugd’. Zoals een musicus in
zijn element is als hij musiceert, zo is
de mens volgens Aristoteles gelukkig
als hij deugdelijk handelt.”
Alsof we verdoofd zijn
“Sinds de negentiende eeuw vinden
we het vanzelfsprekend dat we een
enorme hoeveelheid energie gebruiken
om ons grenzeloos te verplaatsen
in schepen, auto’s en vliegtuigen. Dat
energiegebruik is in onze ontgrensde
wereld gebruikelijk geworden. Tegelijk
worden we nu op zijn minst
geconfronteerd met de overduidelijke
schade die we berokkenen aan talloze
levensvormen.”
“Dit dilemma vraagt om het zoeken
naar een evenwicht, maar zijn we
daartoe in staat? Weliswaar zijn de
machines onze slaven, maar: de heer
is ook afhankelijk van zijn slaven.
Onze levensstijl is dermate afhanke-
lijk van techniek en economische
groei, en is zo overheersend geworden,
dat je er met nationale overheidsmaatregelen
of een lokale mentaliteitsomslag
niet komt.Het gaat om
een probleem dat de mensheid als
geheel betreft.”
“Het heeft me enorm verbaasd dat
we - nu in het Westen al geruime tijd
aan de basisbehoeften wordt voldaan
- onze techniek niet in dienst stellen
van een belang dat groter is dan ons
eigen consumptieve genot; dat we
ons niet richten op een evenwichtiger
omgang met de natuur en haar
energiebronnen. Als alternatief zou
het kunnen uitdraaien op een mondiale
strijd om die bronnen, politiek
of gewapend.”
“Iedereen weet dat het zo niet verder
kan en tegelijkertijd lijkt het alsof we
verdoofd zijn.Het lijkt erop dat we de
situatie niet meer beheersen, wat
betekent dat iets anders heerst.Wat is
dat? Het is die extreme gerichtheid
op uitwendige goederen. Hoe doorbreek
je die?”
Met een ironische glimlach zegt Verbrugge
dan:“Als de nood het hoogst
is, is de redding nabij. Kennelijk is de
nood nog niet hoog genoeg, want er
leven veel mensen onder het motto
‘na ons de zondvloed’. Ik heb de neiging
de mening van de meerderheid
in de enquête te delen: er zullen zich
waarschijnlijk rampen moeten voordoen
wil er een ommekeer komen.
Maar het nare is natuurlijk dat je,
wanneer de pleuris eenmaal is uitgebroken,
niet veel meer kunt veranderen.”
Leiderschap is nodig
Als we niet op rampen willen wachten,
dienen we dan ons concept van
‘geluk’ niet te wijzigen? Ad Verbrugge
knikt. “Daarbij is een spirituele
dimensie in het geding.In mijn essays
schrijf ik over de betekenis van de
ervaring dat je als mens niet de hoogste
maatstaf bent; dat dingen een
waarde hebben die wijst op een
hogere macht. Het gaat dan bijvoorbeeld
om het idee dat de mens mede
verantwoordelijk is voor iets dat niet
van hem is, maar dat hij heeft gekrégen
en waarover hij als schepsel
Gods ook dient te hoeden.”
“De gezamenlijke overheden zullen
door scholing en wetgeving de problematiek
voelbaar moeten maken
zodat de bezieling kan ontstaan die
nodig is om haar op te lossen. Daarvoor
is leiderschap nodig van politici
die bereid zijn mensen te overtuigen
van het gemeenschappelijk belang
van milieubehoud en hun een weg
wijzen. De problematiek is planetair
geworden en mensen zijn nu mondiaal
op elkaar aangewezen. Dat laatste
is fascinerend en op een bepaalde
manier ook hoopgevend: zou de globalisering
er ook niet toe kunnen leiden
dat we ons als mensheid druk
gaan maken om de natuur en om de
komende generaties?”
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 13

TEKST: PIETER NOUWEN
FOTO’S: ERNST BODE
VERMOGENSBEHEER
MET UITZICHT
Een nieuw gebouw, een nieuwe naam en een in omvang verdubbelde
beleggingsportefeuille; sinds 1 januari draait voor het vermogensbeheer
van de meeste pensioenfondsen van de Shell Groep in Rijswijk de Shell
Asset Management Company (SAMCo). Directeur Peter Bronkhorst licht de
verandering toe.
Shell Groep
hecht er groot
belang aan dat
de pensioenen “De
van haar
medewerkers goed zijn geregeld.
Daarbij hoort uiteraard ook een zo
goed mogelijk vermogensbeheer
voor de pensioenfondsen. Dat beheer
wordt steeds specialistischer en complexer,waardoor
de vraag opkwam of
de manier waarop we onze zaken
hadden georganiseerd wel de beste
was om aan de eisen te blijven voldoen.
Het antwoord was dat het
zeker niet slecht ging, maar dat een
concentratie van activiteiten voor
een duurzamer en robuuster asset
management zou kunnen zorgen.”
Zo leidt Peter Bronkhorst zijn verhaal
in over de achtergronden van een
reorganisatie die afgelopen zomer is
ingezet en die hem per 1 januari van
directeur van Shell Pensioenfonds
Beheer B.V. (SPB) tot directeur van de
Shell Asset Management Company
(SAMCo) heeft gemaakt. Bescheiden:
“Maar dat laatste is natuurlijk niet de
hoofdzaak.”Waarna hij vertelt wat er
gaat veranderen. Dat doet hij op de
achttiende verdieping van de Rijswijkse
Winston Churchill Tower,
waarnaar SPB en het Pensioenbureau
Nederland half september zijn ver-
14 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
huisd. Zee, wind en zon zorgen voor
een zo boeiend uitzicht dat je je
afvraagt of het de vermogensbeheerders
niet zal afleiden van hun nobele
taak om beleggingsrendement te scoren.
Geen garantie voor toekomst
“In de oude structuur”, zegt Bronkhorst,
“waren er drie plaatsen waar
het vermogensbeheer voor de pensioenfondsen
van Shell plaatsvond: in
Houston, in Londen en in Rijswijk.
Het in Londen uitgevoerde vermogensbeheer
wordt nu aan Rijswijk
toegevoegd, wat betekent dat het
hier te beheren vermogen van 15,5
miljard euro stijgt tot circa 35 miljard
euro. Met SPB operereerden we sinds
afgelopen najaar al onder de naam
SAMCo; per 1 januari 2006 is SAMCo
formeel opgericht.”
Dat Houston buiten de samenvoeging
is gebleven, heeft volgens Bronkhorst
onder andere te maken met het feit
dat het asset management daar compleet
is uitbesteed. Londen deed
alleen aan intern management en
Rijswijk werkte met zowel interne als
externe managers.“Onze team based
approach, onze sterke strategie- en
adviesgroep, onze ervaring op het
gebied van alternatieve investeringen,
onze gecentraliseerde treasury
and trading execution unit en onze
ervaring met het selecteren van
externe managers zijn de belangrijkste
redenen geweest waarom SPB als
basis voor de nieuwe organisatie is
gekozen.”
Op de vraag of de keuze soms ook op
Rijswijk is gevallen omdat SPB de
afgelopen twee jaar zulke plezierige
rendementen op haar beleggingen
heeft laten zien, schudt Bronkhorst
het hoofd.“‘In het verleden behaalde
resultaten bieden geen garantie voor
de toekomst’;die bekende kreet geldt
ook voor ons”, zegt hij. “Voor een
lange-termijnproject zoals deze reorganisatie
konden die recente resultaten
alleen dus geen overweging zijn.”
Bij SAMCo gaan minder en ten dele
ook andere mensen werken dan er
bij Londen en Rijswijk samen in
totaal in dienst waren, waardoor er in
Engeland banen zullen vervallen.
Bronkhorst:“Dat kwam deels doordat
mensen niet van vestigingsplaats wilden
veranderen. Hier stijgt het aantal
medewerkers van 52 naar 85,wat een
goed aantal is tot de omvang van het
vermogen dat we gaan beheren.”
Duurzaam en robuust
“Geen misverstand”, aldus Peter
Bronkhorst, “de operatie had beslist
níet tot doel om te bezuinigen.”

Peter Bronkhorst: “Nu we op grotere schaal
en geconcentreerd op één plek gaan
werken, zal dat onze aantrekkelijkheid
[voor personeel] vergroten.”
‘In het verleden behaalde
resultaten bieden geen
garantie voor de toekomst’
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 15

Vervolgens gaat hij dieper in op de
belangrijkste redenen voor de samenvoeging,
die hij eerder al noemde:
‘duurzaam en robuust in het vermogensbeheer’.“Wat
je in het algemeen
ziet, is dat de regelgeving rond pensioenen
en beleggingen steeds ingewikkelder
wordt. Om een goed rendement
te kunnen halen, heb je al
maar meer gecompliceerde strategieën
nodig terwijl de gespecialiseerde
mensen die daarmee kunnen
omgaan schaars zijn. Die ontwikkeling
zorgt bij grote concerns voor de
tendens dat ze met minder mensen
grotere vermogens willen beheren.
Iedereen zit te kijken hoe je door
schaalvergroting op de langere termijn
aan je rendementseisen kunt
blijven voldoen.”
“Op die vraag zoeken verschillende
bedrijven naar verschillende antwoorden.
Je hebt er die hun vermogensbeheer
intern gaan concentreren;andere
streven ernaar alles uit te besteden.
Dat Shell in de pers in deze ontwikkeling
een ‘voorloper’ kon worden
genoemd, is denk ik vooral te danken
aan het feit dat wij twee beheerders
van behoorlijke bedragen hadden -
Londen en Rijswijk - waarvan de
samenvoeging meteen leidt tot een
aanzienlijke schaalvergroting.”
Uit deze opmerkingen zou de lezer
kunnen concluderen dat de factor
‘personeel’ in de wereld van het vermogensbeheer
een cruciale factor is.
16 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
Bronkhorst bevestigt dat meteen.
“Vergeleken met de grote spelers in
deze sector, zoals in Nederland ING,
ABN AMRO of Robeco, zijn wij qua
omvang bescheiden. Toch zijn we
samen met dat soort clubs in de
markt bij het zoeken naar beleggerstalent.
Tot nu toe is het ons goed
gelukt getalenteerde mensen aan te
trekken en te behouden, maar nu we
op grotere schaal en geconcentreerd
op één plek gaan werken zal dat onze
aantrekkelijkheid nog vergroten. Dat
is het belangrijkste aspect van wat ik
‘duurzaamheid’ noem.”
Mensen en ideeën
Als hij dat aspect verder wil toelichten,
komt het cliché dat vermogensbeheer
‘a people’s business’ is slechts
met moeite over zijn lippen. “Maar
het is wel wáár”, zegt hij.“Het is een
business van ideeën - en dus van
mensen. Dat we in SAMCo gaan werken
met meer experts,die hier samen
Beheer centraal,
beleid decentraal
Dat we in SAMCo gaan
werken met meer experts, die
hier samen ideeën kunnen
opdoen en uitwisselen, is van
essentiële waarde
Voor de diverse pensioenfondsen van de Shell Groep dient er in totaal zo’n
40 miljard euro aan vermogen te worden beheerd. In de oude structuur
gebeurde dat voor een dozijn grotere fondsen in Houston (5,1 miljard), Rijswijk
(15,5 miljard) en Londen (17,5 miljard), waar ook de advisering van zo’n
55 kleinere fondsen berustte (2,9 miljard euro).
Met de reorganisatie wordt het vermogensbeer in Rijswijk en Londen
samengevoegd tot Shell Asset Management Company B.V. (SAMCo), die
daarmee circa 35 miljard euro onder haar hoede krijgt. SAMCo is een nieuwe
organisatie, die wordt geënt op de filosofie en processen van het huidige
Shell Pensioenfonds Beheer B.V. (SPB) in Rijswijk.
Omdat SAMCo zich exclusief gaat bezighouden met vermogensbeheer, zullen
de andere taken van SPB worden overgedragen aan Shell Pensioenbureau
Nederland (SPN). SPN voert het dagelijks beheer over het pensioenfonds
en blijft als vanouds de pensioenadministratie doen en fungeren als
interface met de Raad van Bestuur van de Stichting Shell Pensioenfonds en
de Nederlandse gepensioneerden en deelnemers. Het Engelse pensioenbureau
gaat die taken vervullen voor de Engelse fondsen.
Bronkhorst wil een punt benadrukken waarover misverstanden zouden kunnen
ontstaan: “Het is niet zo dat de pensioenfondsen zélf worden samengevoegd.
Wij beheren de vermogens van de pensioenfondsen; de Raden van
Bestuur van die fondsen blijven verantwoordelijk voor het beleggingsbeleid,
dat wij bij SAMCo vervolgens uitvoeren. De vermogens van de verschillende
fondsen worden dan ook aan de hand van de verschillende criteria van hun
besturen beheerd.”
ideeën kunnen opdoen en uitwisselen,
is van essentiële waarde. Bovendien
kunnen we goede ideeën nu
aanbieden aan een groter aantal pensioenfondsbesturen,
die daardoor
hopelijk betere rendementen op hun
vermogens zullen halen. Het aangaan
van de dialoog met die nieuwe besturen
is niet de minste van de uitdagingen
die ons te wachten staan.”
Over het werkklimaat bij SAMCo zegt
Bronkhorst:“Van hoog tot laag stimuleren
we mensen om over de volle
breedte van ons werkterrein initiatieven
te ontwikkelen; we bieden een
diverse, internationale omgeving
waarin alle aspecten van het beleggersvak
aan de orde komen. De organisatie
is plat en niet hiërarchisch en
kent een dynamische en informele
cultuur. Net als bij SPB zal het ook bij
SAMCo gaan om respect voor elkaar,
creativiteit en plezier in het werk.”
Het begrip ‘robuust’ illustreert Bronkhorst
met een eenvoudig voorbeeld:
“Stel dat je een portefeuille hebt die
wordt beheerd door drie mensen.Als
er dan eens iemand ziek wordt of met
vakantie gaat, ben je meteen kwetsbaar.
Met een portefeuille die drie
keer zo groot is en die wordt beheerd
door zes mensen, sta je een stuk steviger.
Die robuustheid kunnen we
binnen SAMCo bereiken. Verder denken
we dat een omvang van 35 miljard
euro een goede maat is om in
nichemarkten te opereren - iets wat
SPB de afgelopen jaren al steeds
vaker met overwegend succes heeft
gedaan. Ook zullen de kosten voor
bepaalde activiteiten in totaal lager
worden.”
Tot slot de vraag aan Peter Bronkhorst
hoe hij zelf aankijkt tegen de
‘promotie’ van SPB tot SAMCo.“Het is
natuurlijk een eervolle opdracht voor
onze club de basis te mogen vormen
voor het ontwikkelen van het nieuwe
bedrijf”, reageert hij.“Het is een hele
verantwoordelijkheid: het gaat tenslotte
om het beheer van het pensioengeld
van een groot deel van de
Shell-medewerkers. Dat is niet niks,
maar ik weet zeker dat we er een succes
van zullen maken. Persoonlijk
heb ik er buitengewoon veel zin in,
maar dat wel in het besef dat we onze
verantwoordelijkheid dag na dag naar
alle mensen moeten waarmaken.”

DUITSE HERDERS
HOUDEN VAN SHELL
Bijna alle diesellocomotieven en dieseltreinen in
Nederland tanken Shell. Want al kunnen railbedrijven
tegenwoordig elkaars concurrent zijn, ze
kopen wel gezamenlijk in.
Ze boemelen brommend
tussen haltes met exotische
namen als Molkwerum,
Hurdegaryp en
Usquert door het Friese
en Groningse land, of ze trekken
dreunend aan vierduizend ton steenkool
of ijzererts tussen de Maasvlakte
en Duitsland; dieseltreinen, de qua
aandacht ondergeschoven kindjes
van het railbedrijf. Maar samen slikken
ze in een jaar toch altijd nog zo’n
40 miljoen liter gasolie. Gasolie? Nou,
gewoon diesel eigenlijk, maar vallend
onder een apart accijnssysteem en
met ook een hoger zwavelpercentage
dan dat voor wegverkeer, dus voorzien
van een ander kleurtje en een
andere naam.
Al enige tijd rijden vrijwel alle Nederlandse
personentreinen en locomotieven
op Shell-product, en in het net
voorbije najaar is dat contract weer
met twee jaar verlengd.
Op zo’n dertig tankplaatsen in het
land levert Shell product voor bedrij-
ven als NS Reizigers, Noordnet en
Synthus, maar ook voor goederenvervoerder
Railion en enkele spoorwegbouwbedrijven.
Roland Pechtold,
manager Commercial Bulk Fuels in de
Benelux voor Shell,is trots op het contract.
“Gewonnen doordat we in een
combinatie van criteria de beste
waren, waaronder leveringsbetrouwbaarheid,
productkwaliteit, imago,
flexibiliteit en natuurlijk ook de prijs.”
Aan de spoorwegkant wordt al enige
tijd gezamenlijk ingekocht, ondanks -
of misschien wel juist door - de
opsplitsing in zelfstandige spoorbedrijven
die toegang hebben tot het
staatsrailnetwerk.
Groei in vrachtverkeer
De grootste hoeveelheid spoorweggasolie
gaat naar het goederenvervoer.
Een diesel-personentrein is een
relatief nipte gebruiker en bovendien
zit het overgrote deel van het nationale
netwerk voor personenvervoer
‘onder de draad’, zoals de vakterm
luidt voor elektrische tractie. En een
echt grote vervoersgroei op het rurale
dieselnetwerk in Noord- en Oost-
Nederland is niet te verwachten.
Bij het goederenvervoer over de rails
is het dieselbeeld gevarieerder; er
wordt een duidelijk groeiende hoeveelheid
vracht vervoerd, maar als
straks de Betuwelijn open is, kunnen
daar ook elektrische locomotieven
gaan rijden en daalt missschien het
aantal ritten met dieseltractie.
De grote groei van het railgoederenvervoer
in ons land is opmerkelijk.De
landelijke toename met ruim 50 procent
tussen 1990 en 2003 was in elk
geval de hoogste in alle Europese landen.
Het gaat met name om veel ijzererts,
steenkool, staal, kalk, chemicaliën,
nieuwe auto’s en natuurlijk containers.
Goederenvervoer over de rail is in
Nederland met name internationaal
vervoer: een kleine tachtig procent
van de tonkilometers was in 2003
internationaal, en in dat segment zat
ook vrijwel de hele groei sinds 1990.
De zwaarste vervoersstromen lopen
tussen de haven van Rotterdam en
Duitsland, en daar dan met name het
Ruhrgebied.
TEKST: HANS LAGENDAAL
FOTO: ERNST BODE
Locomotief met dorst
Een diesellocomotief heeft dorst,
zeker als hij met twee collega’s een
trein met kolen of erts van de Rotterdamse
Maasvlakte of de Amsterdamse
haven naar het Ruhrgebied rijdt. Zo’n
optocht heeft een totaalgewicht van
ongeveer 4.200 ton en wordt getrokken
door een set van drie diesellocomotieven
uit de 6400-serie, die door
de Railion-machinisten liefkozend
‘Duitse herders’ worden genoemd.
Omdat de beveiligingssystemen zijn
aangepast hoeven de locomotieven
niet aan de grens gewisseld te worden
en maakt de ene benodigde
machinist de hele rit.
Een diesellocomotief uit de 6400serie
heeft een tankinhoud van 3.500
liter gasolie. Dat is genoeg voor een
rit heen en terug naar het Ruhrgebied.
Bij vol vermogen verbruikt zo’n
locomotief circa vier liter gasolie per
kilometer. Railion heeft daarom ook
een speciaal programma om machinisten
te stimuleren zuinig te rijden.
Maar men blijft daarbij in belangrijke
mate afhankelijk van de railverkeersleiding.
Als deze organisatie besluit
een beladen kolentrein te laten stoppen
omdat een andere trein voorrang
krijgt, kost het zo’n 200 liter extra
gasolie om de karavaan weer in volle
beweging te krijgen.
Op het rangeerterrein op de Rotterdamse
Maasvlakte wordt een ‘Duitse
herder’ van Railion volgetankt met
3.500 liter Shell-gasolie.
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 17

TEKST: PIET DE WIT
FOTO: ERNST BODE
Televisiebeeld van acties bij Pernis:
‘geen pensioen op 65’, maar is dat
eigenlijk wel zo’n ‘gezonde’ eis?
WERKEN IS GEZOND
Hoera, gepensioneerd, al op zijn 55ste, en hij leefde nog lang en gelukkig. De werkelijkheid blijkt
echter een andere te zijn. Een uitgebreide studie onder Shell-werknemers in de Verenigde Staten
leert dat pensioen op je 55ste gemiddeld vijf levensjaren kost.
De vraag ontstond her
en der in Nederland,
ingegeven door de discussie
over plannen
van overheid en werkgevers
om de pensioenleeftijd te verlengen.
Ook bij Shell Health Services
stelde men zich de vraag: is langer
werken niet ongezond, betekent het
zelfs niet een kans op eerder overlijden?
Het antwoord bleek in de Verenigde
Staten te liggen, waar Shell al sinds
1973 nauwkeurig informatie bijhoudt
over leeftijd en oorzaken van
overlijden. Een studie naar een eventueel
verband tussen pensioenleeftijd
en tijdstip van overlijden werd dan
ook opgezet samen met onderzoekers
van Shell Health Services in de
USA (Houston). De uitkomst, heel
kort samengevat:op je 55ste met pensioen
gaan is niet gezond; je leeft
daarna gemiddeld vijf jaar korter dan
diegenen die op hun 60ste of 65ste
met werken stoppen.
De studie had nog een andere opmerkelijke
uitkomst: het maakt niet uit of
je met 60 of 65 opstapt; het sterfterisico
gaat bij beide pensioendata niet
omhoog.
Geert de Jong, senior health advisor
bij Shell Health Services, was een van
de mensen met vragen over de
wetenschappelijke houdbaarheid van
het populaire volksgeloof dat vroeg
stoppen met werken het voorportaal
is van een lang en gelukkig leven, en
dat doorwerken afgestraft wordt met
18 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
een vervroegde overlijdensdag. “Het
klinkt misschien zo logisch, en iedereen
kent ook wel verhalen van mensen
die een paar dagen of weken na
hun pensionering volkomen onverwacht
overleden, maar ik vond het
opmerkelijk dat je in de vakliteratuur
niets kunt vinden dat de claim wetenschappelijk
onderbouwt.Dus hebben
we bij Health Services de koppen bij
elkaar gestoken om te zien of wij wél
een wetenschappelijk gefundeerde
uitspraak konden doen.”
Onbetreden studieterrein
De Jong, die in het verleden is gepromoveerd
op een groot epidemiologisch
onderzoek naar de gezondheid
van mensen die ooit bij Shell Pernis
in de toenmalige gewasbeschermingsfabrieken
hadden gewerkt,
zocht contact de afdeling epidemiologie
van Shell Health Services in
Houston.“Onze collega’s daar hebben
een lange traditie van statistisch
gezondheidsonderzoek, ofwel epidemiologie,
onder werknemers van de
Shell-bedrijven in de VS. Werknemers
en alle ex-werknemers worden over
lange tijd gevolgd wat betreft hun
gezondheidstoestand. De resultaten
worden gepubliceerd in de externe
wetenschappelijke literatuur en hebben
een belangrijke bijdrage geleverd
aan de kennis over eventuele langetermijn
gezondheidseffecten van
onze werknemers in de verschillende
productiebedrijven. Voor deze studie
werd statistisch onderzoek gedaan bij
een groep van 3.500 werknemers die
bij Shell Oil in dienst waren tussen
1973 en 2003, fabriekspersoneel en
kantoormensen.”
Met een team van vijf mensen, onder
wie in Houston ook Shell-epidemioloog
Shan Tsai, werd het immense
databestand uit het Shell Health Surveillance
System geanalyseerd en vervolgens
verwerkt tot een ‘cohort
study’ die eind oktober vorig jaar is
gepubliceerd in de British Medical
Journal.Door de publicatie in een van
de meest vooraanstaande medische
tijdschriften van de wereld wisten De
Jong en Tsai c.s. helemaal zeker dat
hun studie een nog leeg studieterrein
had betreden, want de BMJ neemt
alleen stukken op over oorspronkelijke
onderwerpen.
Shan Tsai: “Wie op zijn 55ste met
pensioen ging, had een 37% hoger
sterftecijfer dan wie met 65 ophield
met werken.”
Vijf jaar verlies
Toen de eerste resultaten uit de computer
rolden, was er verbazing. Bij de
vergelijking van de levensverwachting
van mensen die op respectievelijk
hun 55ste, 60ste en 65ste bij Shell
in de Verenigde Staten waren gepensioneerd,
sprong de groep van 55 er
namelijk duidelijk negatief uit. Shan
Tsai: “Na verrekening van potentieel
verstorende factoren als geslacht,
kalenderjaar van de pensionering en
het soort werk dat men deed, bleek
dat mensen die in de periode 1973 -
2003 op hun 55ste met pensioen gingen
een 37 procent hoger sterftecijfer
hadden dan de werknemers die
op hun 65ste met pensioen gingen.
Voor de op hun 60ste gepensioneerde
werknemers kwam het sterftecijfer
overeen met dat van hen die op
hun 65ste waren uitgewerkt.”
Wat betekent een 37 procent hoger
sterftecijfer nu concreet? Shan Tsai
heeft in 1992 een uitgebreide studie
gedaan onder mannelijke Amerikanen
en daaruit geconstateerd dat een
verhoging van de sterfteratio met 1
procent (waarbij het sterftecijfer van
diegenen die op hun 65ste met pensioen
gingen op 1 werd gesteld) een
verlaging van de levensverwachting
betekent met 0,1373 jaar. Tsai: “Een
sterfteratio van 1,37 betekent dus 37
maal 0,1373 jaar, is vijf jaar korter
leven.”
Voor mannen blijkt de negatieve
sterfteratio bovendien groter te zijn
dan voor vrouwen, terwijl gepensio

neerden uit de lagere socio-economische
categorie weer slechter scoren
dan pensio’s uit de hogere welvaartsgroep.
Dat laatste feit doet zich overigens
over alle leeftijdscategorieën
voor.
Rol, status en structuur
Wat de studie niet heeft opgeleverd,
is een wetenschappelijk antwoord op
de vraag waarom pensionering op
55-jarige leeftijd zo’n groot negatief
effect heeft op de verdere levensverwachting.
Geert de Jong:“We hebben
alleen statistisch materiaal over pensioenleeftijd
en overlijden in onze studie
betrokken, we hebben geen specifieke
analyse gedaan van de doodsoorzaak.”
De Jong heeft dan ook niet meer dan
wat algemene gedachten over een
mogelijke verklaring voor het significante
verschil in sterfteratio. “Werk
neemt een belangrijke plaats in in het
leven van mensen. Het geeft ze een
rol en een status in de samenleving
en zorgt voor structuur in de dagelijkse
routine. Dat zijn belangrijke factoren
voor lichamelijke en geestelijke
gezondheid”, stelt hij vast.“Onze studie
doet vermoeden dat werk een
zeker heilzaam effect heeft.Bij de vergrijzing
van het arbeidspotentieel die
in veel landen en bedrijven optreedt,
hoeven we dus geen angst te hebben
dat het tot latere leeftijd doorwerken
een nadelig effect zal hebben op de
gezondheid.”
Maar waarom zo’n groot verhoogd
sterftecijfer onder hen die met 55
met pensioen gaan terwijl de pensioenleeftijden
60 en 65 op dit punt
niet afwijken? De Jong:“Het is speculatie,
maar misschien hebben mensen
die op hun 55ste besluiten met pensioen
te gaan een minder goede
gezondheid. Daar staat tegenover dat
we in onze statistische analyse met
deze effecten juist rekening hebben
gehouden.”
Met tot slot nog een ‘advies van de
dokter’: “Je kunt ook vaststellen dat
wie er toch voor kiest om vroeger
met pensioen te gaan, er het beste
een geestelijk en lichamelijk actieve
levensstijl op na kan houden. Op die
manier kun je het gezondheidsvoordeel
dat we kennelijk ondervinden
van werken het beste nabootsen.”
“Onze studie doet vermoeden
dat werk een zeker heilzaam
effect heeft”
Het volledige artikel in het British
Medical Journal is te lezen op webadres
http://bmj.bmjjournals.com/
cgi/content/full/331/7523/995
Geert de Jong: “Als je toch vroeger
met pensioen gaat, kun je er het beste
een geestelijk en lichamelijk actieve
levensstijl op nahouden.”
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 19

TEKST: PIETER NOUWEN / PIET DE WIT
FOTO’S: ERNST BODE
VLAGGENDRAGER VAN SHELL
TECHNOLOGIE
Technologie en innovatie zijn weer sleutelwaarden binnen Royal Dutch Shell. Om dat te benadrukken
zijn Chief Scientists aangesteld; Shell-wetenschappers die intern en internationaal als ‘vlaggendragers
en rolmodellen’ gaan optreden voor hun specifieke vakgebieden. “De consistentie moet
terug in het onderzoek zodat wij kunnen leveren wat er van ons wordt verwacht”, zegt in
Amsterdam Carl Mesters, een van die vlaggendragers.
gaat van techniek
weer een van
haar hoofddoelen
maken; een ver-
“Shell
schuiving in het
evenwicht van de onderneming die
van meer invloed zal zijn dan de aankoop
of verkoop van enige miljarden
aandelen.[..] Shell wil een bedrijf zijn
dat wordt gedreven door technologie
en waar de wetenschap in aanzien
staat. [..] Jeroen van der Veer, chief
executive van Shell,vindt dat de technologen
een stimulans moeten krijgen.
Hij gaat tien chief scientists
benoemen - een voor elke hoofddiscipline
- en een persoon, net onder het
niveau van de Board, die de initiatieven
op het gebied van CO2-verwijde ring moet gaan leiden.”
Deze regels stonden eind juni vorig
jaar in de Londense Times en afgelopen
herfst kwamen de namen los van
de eerste acht vers benoemde chief
scientists, ofwel excellente wetenschappers.
Zes van hen werken bij
Shell in Houston en twee in Amsterdam.
Aan het IJ vinden we Carl Mesters,
voor de categorie ‘chemie en katalyse’.
Het gesprek vindt plaats op zijn
kamer in een van de klassieke laboratoriumgebouwen
van het Shell
Research and Technology Centre, van
waaruit al vele generaties wordt bijgedragen
aan - zoals de Times het
omschrijft - “good old Royal Dutch
engineering”. Bij het SRTCA is Mesters
senior principal scientist, verantwoordelijk
voor exploratief onderzoek
op de terreinen van chemie en
katalyse ten behoeve van Shell Global
Solutions.
“Wat wij als chief scientists gaan
doen?”, reageert hij op de openingsvraag.“Ik
denk dat wij geacht worden
20 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
CARL MESTERS IS EEN VAN ACHT
CHIEF SCIENTISTS BIJ SHELL
de technologie van Shell meer over
het voetlicht te brengen - en dat niet
alleen in woorden. We kunnen ook
laten zíen dat technologie bij Shell
het verschil maakt, een zogeheten
key differentiator is: ‘Kijk eens wat
voor mensen hier werken’. Verder
zullen we twee keer per jaar via een
Group Innovation Panel direct aan
Jeroen van der Veer rapporteren over
de voortgang van de technologie binnen
het bedrijf.”
En een ambassadeursrol spelen? “Ja,
zowel binnen als buiten het bedrijf,
en we moeten ook ‘rolmodellen’ worden,
maar wat dat precies inhoudt
weet ik nog niet”, zegt hij lachend,
“als het maar niet betekent dat ik me
moet gaan aanpassen.”
Na een pauze voegt hij toe: “Wat ik
werkelijk hoop, is dat wij er intern in
zullen slagen het bewustzijn te wekken
hoe je als wetenschapper het
meest productief kan zijn. Het
belangrijkste is, dat het bedrijf ons in
staat zal stellen op een consistente
manier aan lange-termijndoelen te
werken.”
De scheikundedoos
Carl Mesters werd in 1956 geboren in
het Limburgse Meerssen en is een
van die mensen die nooit hebben
hoeven nadenken over wat ze wilden
worden.“Ik heb het altijd leuk gevonden
dingen te zien veranderen. Als
klein jongetje had ik niet de bekende
kant-en-klare scheikundedoos, maar
wel een doos waarin ik allerlei gerei
en chemicaliën verzamelde. Die
kreeg ik van familieleden die bij de
Staatsmijnen werkten of ik kocht ze
bij de drogist. Wat je daar toen allemaal
vrij kon krijgen! Natriumsulfide
bijvoorbeeld.Als je tegenwoordig dat
soort spullen zou verzamelen, zit je

innen de kortste keren als potentiële
terrorist in de cel.”
Na de middelbare school in Maastricht
ging Carl scheikunde studeren
in Utrecht, waar hij zich specialiseerde
in de fysische- en colloïdchemie.
“Die heeft meestal betrekking op het
gedrag van kleine vaste deeltjes in
vloeistoffen, maar wij hielden ons
vooral bezig met de interactie tussen
vaste stoffen en gassen bij drukken
tot tien-tot-de-macht-min-tien bar.
Mijn proefschrift ging over het
maken van koper-nikkellegeringen.”
Carl’s interesse in katalyse maakte het
min of meer logisch dat hij na zijn
studie - het was toen 1984 - bij Shell
in Amsterdam solliciteerde.“De reden
was eenvoudig”, licht hij toe. “Het
laboratorium was toen heel sterk in
katalyse, mede dankzij het werk van
onder andere Tiong Sie en Rutger van
Santen. Ook wilde ik werken bij een
bedrijf met een internationale uitstraling.”
(Hier een kleine toelichting voor de
niet-chemici: chemie is het veranderen
van de eigenschappen van stoffen,
zowel vaste stoffen, vloeistoffen
als gassen, door het veranderen van
“We moeten ‘rolmodellen’
worden, maar wat dat precies
inhoudt weet ik nog niet.
Als het maar niet betekent dat
ik me moet gaan aanpassen.”
de samenstelling. Katalyse heeft
betrekking op materialen. Katalysatoren
- veelal vaste stoffen waarbij een
fijn verdeelde actieve component,bijvoorbeeld
een metaal of een metaallegering,
is aangebracht op een keramische
drager - sturen deze chemische
veranderingen in de gewenste
richting zonder dat ze daarbij zelf veranderen.
Katalysatoren zijn essentieel
in de meeste petrochemische productieprocessen:
ze verhogen de
opbrengsten van de gewenste producten
en reduceren de hoeveelheid
ongewenste bijproducten. Carl Mesters
is een expert op het gebied van
de heterogene katalyse.Daarbij maakt
de katalysator geen deel uit van het
reactiemengsel en kan na de reactie
ook teruggewonnen worden voor
hergebruik.)
Hoogselectieve katalysator
Mesters begon in Amsterdam op de
afdeling Catalysis and General Processes.
Hij werkte ook een periode in
Houston, waar hij als lid van de katalyseclub
aan verschillende projecten
deelnam. Een daarvan was een verbetering
van het katalytisch proces om
een optimale reactie van etheen met
zuurstof te krijgen. Daarbij ontstaat
ethyleenoxide (EO), een product dat
de basis vormt voor een hoop chemicaliën.
Shell is een van ’s werelds
grootste producenten van EO.
Vanuit Amsterdam was hij ook
betrokken bij het creëren van een
‘tweede generatie’ van een essentiële
katalysator voor het Gas to Liquids
proces (GTL) van Shell in de Maleisische
deelstaat Serawak. Deze katalysator
zet synthesegas (een mengsel
van waterstof en koolmonoxide) om
in zware paraffineketens. Dit gebeurt
in een HPS-reactor, waarbij HPS staat
voor Heavy Paraffin Synthesis. Hoe
selectiever deze katalysator is hoe
meer en hoe goedkoper een GTLfabriek
produceert.
“In de katalysatorfabriek van Shell in
Gent was ik betrokken bij de eerste
pogingen om op fabrieksmatige
schaal deze nieuwe HPS-katalysator
te maken. Het maakt namelijk nogal
wat verschil of je een katalysator in je
laboratorium maakt, of in een grootschalig
industrieel proces.”
De creatie van deze hoogselectieve
‘HPS-katalysator’ betekende de doorbraak
die leidde tot de beslissing om
in Qatar een GTL-fabriek te gaan bouwen
die tien maal zo groot wordt als
de eenheid die nu in Serawak operationeel
is. Het eerste deel van deze
fabriek moet in 2009/10 worden
opgestart.
Mesters zou nog veel meer projecten
kunnen noemen, maar beperkt zich
tot de selectieve katalysator die
ervoor zorgt dat bij verbranding of
chemische reacties de emissie van
stikstofoxiden sterk wordt gereduceerd.
“Die denox-katalysator die
onder andere bij raffinaderijen en
overige industriële fornuizen kan
worden gebruikt,heb ik met mijn collega
Michiel Groeneveld ontwikkeld
en daar ben ik nog steeds trots op.
Dat was tevens mijn eerste ervaring
in het werken met katalysatoren op
grote schaal.”
Een van de actuele studierichtingen
van Mesters en zijn groep is het uitproberen
van verschillende vormpjes
voor katalysatoren. Die komen nu
bijna alleen voor in de vormen van
‘miniballetjes’ of ‘hagelslag’. “Maar
een optimale vorm blijkt hun activiteit
te verhogen en de selectiviteit te
vergroten”, vertelt hij.
Mijlpalen slaan
“Shell gaat van techniek weer een
van haar hoofddoelen maken”,
schreef de Londense Times. Wat verderop
in het verhaal staat: “Van der
Veer wil de schade herstellen die is
ontstaan in een decennium waarin
oliemaatschappijen hun ware aard
probeerden te verbergen en net
deden alsof het uit de bodem oppompen
van onfrisse chemicaliën eerder
een bij- dan een hoofdzaak was.”
In ditzelfde tijdperk moesten wetenschappers,
onderzoekers en technici
vooral geldgrage ondernemers worden,
die eerder te motiveren waren
door bonussen voor korte-termijnsuccessen
dan voor het gestaag, langjarig
zoeken naar nieuwe technologie.
Carl Mesters: “Toen ik hier binnenkwam,
was het laboratorium nog
volop bezig met nieuwe, baanbrekende
ontwikkelingen. Bij GTL heeft
Tiong Sie een hoofdrol gespeeld. Het
hele proces is hier in Amsterdam uitgedacht,
net als dat van de hydroconversie,
dat is het via katalyse en met
toevoeging van waterstof omzetten
van zware stookolie in lichte motorbrandstoffen.
Dat heeft uiteindelijk
geleid tot de bouw van de Hyconfabriek
op Pernis. Maar nadat ik in
1991 uit Houston in Amsterdam
terugkwam, begon die sfeer te veranderen.Tiong
Sie had nog de visie om
te gaan werken aan ‘groenere’ benzine:
minder aromaten, minder olefinen,
minder zwavel, allemaal via katalytische
processen. Maar er was
onvoldoende interesse voor; het
werd ‘te duur’ en ‘teveel lange termijn’
gevonden. Research diende
voortaan te volgen wat de business
wilde: op korte termijn geld verdienen,
werd het primaire doel. Eenmaal
begonnen onderzoek werd binnen
de kortste keren weer ter discussie
gesteld.”
“Als je bezig was aan een project,
moest je om de drie maanden melden
welke stappen je de volgende periode
zou gaan zetten en welke mijlpaal
je zou bereiken.” Maar zo werkt dat
niet,bezweert Mesters.“Als je aan een
onderzoek begint, weet je waar je
bent en weet je wat je einddoel is: je
wilt bijvoorbeeld van zo veel mogelijk
CO 2 af. De weg naar dat doel ken
je echter niet; die ontstaat terwijl je
als wetenschapper aan het werk
bent. Dan kun je niet vooraf bepalen
welke mijlpaal je in drie maanden
gaat bereiken. Je kúnt simpelweg
geen mijlpalen slaan langs een weg
die er nog niet is.”
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 21

En:“We moeten af van een vorm van
researchmanagement waarbij je meer
procesbewakers hebt dan mensen
die het werk doen. Die lijkt op de
situatie in het Nederlandse onderwijs,
waar je onderhand ook meer
beleidsfiguren hebt dan onderwijskrachten.
Ik bepleit dat onderzoekers
zo ongestoord mogelijk hun werk
kunnen doen. Mensen die vijftien,
twintig jaar in het vak zitten, zijn zeer
wel in staat de weg naar het einddoel
te vinden. Daarop moet je kunnen
vertrouwen. Maar goed, het gaat nu
allemaal veranderen, en daarvan
getuigen de chief scientists.”
Gezonde technologie
Na deze korte aanduiding van de
manier waarop wetenschappers werken,
benadrukt Mesters hoe belangrijk
het is dat daarvoor elders in het
bedrijf begrip bestaat. “Mensen hebben
de mond vol over innovatie,maar
dat is allemaal veel te ingewikkeld.
Innovatie is een hele keten van al dan
niet samenhangende veranderingen.
Wat we als basis daarvoor nodig hebben
is het hebben en houden van
gezonde technologie. Als we daarop
afgaan, dan teken ik daarvoor. Natuurlijk
zijn wij er ook voor het verlenen
van technische ondersteuning: als er
bijvoorbeeld op Pernis een technisch
probleem ontstaat, dan roep je ons
erbij en wij lossen het op. Ook als ’n
fabriek een technisch advies nodig
heeft, kunnen ze daarvoor bij ons
terecht. Een collega noemde dat
laatst een ‘cash transactie’. Maar als
het over onderzoek op de lange termijn
gaat, dient er geen sprake te zijn
van cash transacties. Daarvoor hebben
we een credit card nodig, die ons
in staat stelt die lange-termijndoelen
te bereiken, zonder dat we om de
drie maanden moeten vragen of die
card nog weer een keer opgeladen
kan worden. Er moet vooraf worden
geaccepteerd dat het geld kost als je
ergens instapt,vooral als je laboratori-
22 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
um experimenten op grotere schaal
moet gaan demonstreren. Natuurlijk
moet je de dingen waarmee je bezig
bent geregeld tegen het licht houden.
Je moet ze kunnen bijstellen, maar
dat is iets anders dan dat je de doelen
telkens weer ter discussie stelt.”
“Welk lange-termijnonderzoek we
gaan doen moet voortvloeien uit strategische
beslissingen op corporate
niveau, waarna een Chief Technology
Officer op datzelfde niveau de middelen
heeft gekregen om ten aanzien
van dat onderzoek consistentie af te
dwingen.Want wat we nodig hebben
is consistentie, ook als de conjunctuur
eens tegen zit of als de olieprijs
zakt. Technologie is een noodzaak.
Waarom heeft Shell die megaprojecten
in bijvoorbeeld Qatar, Rusland,
Nigeria en China gekregen? Het enige
antwoord dat ik op die vraag kan verzinnen
is: dankzij onze technologiepositie.”
Beste waar voor je geld
Het antwoord op de vraag welke
lange-termijnonderzoeken hij voor
zichzelf en zijn groep voor ogen
heeft, begint Mesters met een referentie
aan het nieuwe Leitmotiv van
Shell dat vorig jaar werd geïntroduceerd:‘More
upstream and profitable
downstream’.
“Hoe kunnen we daar met research
toe bijdragen? In 2004 hebben we
daartoe voor ‘downstream’ negentien
grote gebieden in kaart gebracht die
een grote toekomstige uitdaging
betekenen voor een energiemaatschappij.
Die zijn daarna onderverdeeld
in vijftig subthema’s en die
weer in vijfhonderd onderzoeksvoorstellen.Wij
moeten uit al die mogelijkheden
keuzes maken om in die selectie
vervolgens te gaan investeren.
Ook voor ‘upstream’ gaat het erom
dat we over tien jaar voldoende nieuwe
technologie hebben ontwikkeld
om overheden en staatsoliemaatschappijen
in de grote-reservelanden
“We moeten af van een vorm
van researchmanagement
waarbij je meer
procesbewakers hebt dan
mensen die het werk doen.”
ervan te overtuigen dat je speciaal
met Shell zaken moet doen wil je de
beste waar voor je geld krijgen.”
Als eerste voorbeeld van een onderzoeksdoel
noemt Mesters “het vinden
van een manier om energie in de
vorm van een vaste stof op een
ordentelijke manier in een vloeistof
te veranderen.”De zoektocht kan met
name leiden tot Coal to Liquids technologie,
waarbij steenkool met schone
processen en tegen een economisch
concurrerende prijs wordt
omgezet in motorbrandstoffen. De
huidige processen daarvoor voldoen
niet aan beide eisen. Een ideaal is het
vinden van middelen waarin elke willekeurige
koolstofhoudende grondstof
opgelost kan worden als voorbereiding
voor de conversie ervan naar
vloeibare motorbrandstoffen. Dit
opent in theorie de weg naar goedkopere
omzetting van bijvoorbeeld
zware olie, oliezanden en biomassa.
Andere richtingen waar Mesters met
zijn mensen aan wil werken zijn bijvoorbeeld
betere reinigingsmethoden
voor zwavelwaterstof en kooldioxide
die in veel van de nieuwere
aardgasvelden worden aangetroffen.
“En verder probeer ik hier al tijdenlang
een brandstofcel op H 2 S te laten
lopen. Ik weet inmiddels precies
waarom het nu nog niet gaat, maar ik
weet ook dat het wél kan werken.”
Tegen het slot van het gesprek
bekent Carl Mesters dat hij de afgelopen
jaren wel eens heeft overwogen
Shell te verlaten om hoogleraar te
worden.“Maar dan had ik het werken
op grote schaal moeten missen.
Bovendien beleef ik vooral lol in het
iets voor elkaar krijgen en niet in het
uitzoeken hoe iets in elkaar zit.Ik ben
iemand die toch altijd zelf proefjes
wil blijven doen. Als ik zie hoeveel
papierwerk en organisatie er tegenwoordig
vast zit aan het hoogleraarschap,
dan weet ik dat dat niet mijn
sterkste punt is. Ik ben bij Shell ook
wel eens naar een managementcursus
geweest. Daarna wist ik het helemaal
zeker, ik ben geen manager, ik
wil wetenschapper zijn.”
Waarna de verse chief scientist besluit:
“Nu ben ik uiteraard blij dat ik niet
ben weggegaan. Nu we hier weer uitdagend
onderzoek gaan doen, zal dat
een enorme stimulans zijn om te presteren.
Het zal het ook gemakkelijker
maken goede nieuwe mensen aan te
trekken. Als het management er voor
zorgt dat de consistentie terugkomt in
het onderzoek, kunnen wij leveren
wat er van ons wordt verwacht.”
Acht
innovators
De chief scientists vertegenwoordigen
hun vakgebied in het eveneens
nieuw opgerichte Group Innovation
Panel. Zij komen niet in de plaats
van de Global Technical Experts die
al bij Shell bestaan, maar vullen hen
aan doordat ze de openbare woordvoerder
worden voor hun kennisgebied.
Hun rol omvat ook het onderhouden
van nauwe contacten met
universiteiten en zij zullen researchresultaten
publiceren. Twee maal
per jaar rapporteert het Innovation
Panel direct aan het Executive
Committee van Royal Dutch Shell
over ontwikkelingen in hun vakgebieden.
De benoeming van chief scientists
is samengegaan met een verhoging
van de budgetten voor research en
technologie-ontwikkeling, de
benoeming van een ‘mijnheer CO 2’
(Graeme Sweeny) die verantwoordelijk
wordt voor kooldioxidemanagement,
en de formatie van
een Future Energy Forum, een topniveau
beslissers over nieuwe
brandstofontwikkelingen en grondstoffenconversie.
De acht chief scientists en hun vakgebieden
zijn:
■ Jose Bravo
Natuurkunde en fysische scheiding
(Houston);
■ Rodney Calvert
Geofysica (Houston);
■ Dick Horvath
Materialen (Houston);
■ Carl Mesters
Katalyse en chemie (Amsterdam);
■ Leo Petrus
Biowetenschappen (Amsterdam);
■ Joe Powell
Chemische werktuigbouw (Houston);
■ Harold Vinegar
In situ conversie processen
(Houston);
■ Charlie Williams
Boorputontwerp en productietechnologie
(Houston).

INVESTEREN IN RETAIL TURKIJE
Shell en Turcas Petrol gaan via een joint venture de activiteiten
in Turkije uitbouwen op de terreinen van marketing en verkoop
bij retail, commercial en smeermiddelen. Ook worden distributieactiviteiten
ondergebracht in de nieuwe onderneming die een
eigendomsverhouding krijgt van 70/30 (Shell/Turcas). Turcas exploiteert
in Turkije al een netwerk van zo’n 700 tankstations onder de
naam Türkpetrol.
Afgelopen najaar sloot Shell een joint venture overeenkomst met de
Turkse onderneming Koç voor een deelneming in de staatsraffinagemaatschappij
Tüpras. De bereidheid van Shell om in Turkije te investeren
komt voort uit de snelle economische groei van het land.
EXPLORATIEOPBRENGST DAALT
Volgens energieconsultant Wood Mackenzie is sinds 2000 de vervangingsratio
van de 28 grootste oliemaatschappijen gedaald beneden de 100%. Bij 100%
voegt een oliemaatschappij in een jaar net zoveel nieuwe bewezen reserves
toe als zij in dat jaar produceert.
Volgens Wood Mackenzie lag de vervangingsratio
voor de groep van 28
tot het jaar 2000 telkens iets boven
de 100%, maar is het de laatste jaren
gedaald tot 50 à 60%.
Volgens de consultant zullen de
exploratieuitgaven van de groep in
zowel 2005 als 2006 groeien met 30
à 40%, maar men denkt niet dat dit
direct tot significant hogere vervangingsratio’s
gaat leiden, veel van het
extra geld wordt namelijk opgegeten
door de sterk stijgende kosten in de
exploratiesector. Het huren van mensen
en uitrusting (zoals boorinstallaties)
is duurder geworden door de
toegenomen vraag ernaar.
SHELL-PRIJS VOOR KOKOSNOOTNET
Ondernemingszin en innovatie, maar dan zo kleinschalig dat gemeenschappen
de projecten zelf kunnen bedenken en ook uitvoeren om er hun lokale economie
duurzaam mee te versterken. Dat is het doel van The World Challenge, een
initiatief van BBC World en Newsweek, in samenwerking met Shell. Met een
wedstrijd tussen de projecten (de jury ontving bijna 500 nominaties) om het
gedachtegoed van World Challenge te stimuleren.
Op 17 november reikte Roxanne Decyk, directeur Corporate Affairs van Royal
Dutch Shell, op een speciale bijeenkomst in Londen de prijzen uit. De jury had
twaalf projecten op de shortlist gezet, waarna het wereldpubliek via het web
kon stemmen; 120.000 mensen hebben dat gedaan.
De door Shell beschikbaar gestelde hoofdprijs (van $20.000) ging naar een activiteit
op de Filippijnen van Juboken Enterprises.Bij hun project ‘Coconets’worden
de kokosnootvezels, afval afkomstig van plantages, verwerkt tot matten die
vervolgens worden gebruikt als surrogaat-boomwortels
om losse grond,
ontstaan door de kap van het oerwoud,
te beschermen tegen erosie.
Inmiddels wordt per maand al 30.000
m 2 ‘kokosnootnet’ geproduceerd en
het project heeft het leven verbeterd
van meer dan 1.500 gezinnen op de
Filippijnen.
Roxanne Decyk reikte de prijs uit aan
Justino Arboleda (foto), oprichter van
Juboken. “Shell vindt het fantastisch
om betrokken te zijn bij The World
Challenge”, zei ze.“In deze wedstrijd
valt de passie en het doorzettingsvermogen
op van alle betrokkenen.”
FOTO: HOLLANDSE HOOGTE
S H E L L A C T U E E L
OPEC-KASSA’S RINKELEN
Na drie kwartalen kan het niet anders dan dat de OPEC-groep in 2005
recordinkomsten haalt uit de export van ruwe olie.Volgens het gezaghebbende
Petroleum Intelligence Weekly zullen de kassa’s in de elf
aangesloten landen in 2005 zijn volgelopen met zo’n $435 miljard door de
export van olie en gas, tegen $350 mld in 2004 en $250 mld in 2003.
De grootste inkomstenstroom is voor Saoedi-Arabië met naar verwachting
$140 miljard over 2005. Op podiumplaats twee verwacht PIW Nigeria ($46
mld) en voor drie een gedeelde plaats voor Koeweit en Iran met elk zo’n $39
mld inkomsten.
De elf OPEC-lidstaten zijn (in volgorde van hun geschatte inkomsten uit de
export van ruwe olie in 2005): Saoedi-Arabië, Nigeria, Iran, Koeweit,Verenigde
Arabische Emiraten,Venezuela, Libië, Irak,Algerije, Qatar en Indonesië. Indonesië
(geschat jaarinkomen over 2005 $8,2 mld) was in 2005 het enige OPECland
met dalende opbrengsten.
SAOEDI’S INVESTEREN IN PRODUCTIEGROEI
Saoedi-Arabië stopt momenteel groot geld in het uitbreiden van de productiecapaciteit.
Het land produceerde in het derde kwartaal van 2005
ongeveer 9,3 mln vaten ruwe olie per dag en had een technische capaciteit
van ruim 10 mln b/d. Doel van de regering in Riyadh is om de productiecapaciteit
in 2009 te hebben uitgebreid tot 12,5 mln b/d, met nog niet concreet
ingevulde plannen om ook daarna te groeien. Op dit moment is Saoedi-
Arabië het enige land ter wereld met een noemenswaardige reserve-productiecapaciteit.Alle
andere landen pompen op maximumvermogen.Wel wordt
door veel staats- en particuliere oliemaatschappijen gewerkt aan uitbreiding
van de productiecapaciteit.
Staatsoliemaatschappij Aramco heeft recentelijk een overzicht gegeven van de
nieuwe velden die in Saoedi-Arabië in gebruik genomen gaan worden. Qua
reserves zal de productiegroei geen probleem zijn: het land staat in de boeken
voor een bewezen reserve van 265 miljard vaten ruwe olie, maar olieminister
Ali Naimi zei dit najaar dat het koninkrijk zeker nog 200 mld vaten
aan die bewezen reserves kan toevoegen.
GASRUIL IN
VERENIGDE STATEN
In ruil voor haar 17%-aandeel in
het in ontwikkeling zijnde diepzee
olie- en gasveld Tahiti in de
Golf van Mexico neemt Shell van
Total de belangen over in vier gasvelden
in het zuiden van Texas. In
de vier velden wordt Shell operator.
De velden sluiten aan bij bestaande
Shell-productie in dit gebied. Na de
ruil produceert Shell in Zuid-Texas
zo’n 8,5 mln m 3 gas per dag.
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 23

De DrillTec Synergy boortoren dit
najaar in actie in het Groninger land
bij het dorpje Lauwerzijl tussen
Zoutkamp en Grijpskerk.
24 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER

KLEIN MAAR
DAPPER
In de historie van de landboringen
in Nederland (er zijn hier
zo’n 2.500 putten geboord)
hadden kosten nooit de hoogste
prioriteit. Los nog van het
superveld Groningen waren de
Nederlandse gasreservoirs in het
algemeen ruim aan de maat, dus een
productieput moest ten eerste groot
zijn en ten tweede lang mee gaan. En
omdat de velden toch zo fors waren,
vielen de exploratiekosten bovendien
in het niet bij de langjarige
opbrengsten.
Maar inmiddels zijn in ons land de
grote en ook middelgrote velden
gevonden, zodat de resterende prospects
(vermoede, nog aan te boren
gasvoorkomens) gemiddeld telkens
kleiner worden. Daarmee is ook de
aandacht verschoven naar goedkoper
boren. Boren is namelijk nog steeds
het duurste onderdeel van het tot
productie brengen van een reservoir,
en dus beslissend voor de vraag of
het al of niet economisch verant-
TEKST: WOUTER EENHORST
FOTO’S: ERNST BODE
Nu nog enkel kleinere gasvelden zijn te vinden
onder de Nederlandse bodem, heeft de NAM
verlaging van de boorkosten de hoogste
prioriteit gegeven. Een nieuwe ‘lichtgewicht’
boortoren moet een belangrijke bijdrage leveren
om de kosten van een gemiddelde landboring
te halveren.
woord is een prospect aan te boren.
Er is immers ook altijd nog het risico
dat een nieuw reservoir droog blijkt
te zijn. En dan zijn de 5 tot 8 miljoen
euro die een gemiddelde landboring
hier tot voor kort kostte weggegooid
geld.
Voor de niet ‘boordeskundigen’onder
de lezers: exploratie- en productiemaatschappijen
zoals de NAM hebben
als norm geen eigen boorinstallaties
meer. Die worden op tijdsbasis
gehuurd van gespecialiseerde boormaatschappijen,
inclusief het personeel.
In het algemeen worden daarvoor
contracten getekend met dagprijzen;
hoe langer een boring duurt,
hoe duurder het wordt. Het risico is
niet voor de boormaatschappij maar
voor de opdrachtgever. De laatste is
op de boorlocatie vertegenwoordigd
met eigen toezichthouders.
De huurkosten van ‘rig and crew’
worden sterk beïnvloed door wereldmarktontwikkelingen.
Op dit moment,
met een groeiend exploratieprogram-
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 25

ma over de hele olie- en gassector, liggen
de huurprijzen op historisch
gezien een zeer hoog niveau.
Slim en eenvoudig
Ook de NAM heeft al jaren geleden
afscheid genomen van eigen boorploegen
en boortorens, maar ontwikkelt
wel steeds nieuwe technologie,
vaak in directe samenwerking met
boorbedrijven. En daarmee zijn we
aanbeland bij de ‘hoofdrolspeler’ in
dit verhaal, de ‘Synergy’-boortoren
van het Duitse bedrijf DrillTec. Deze
toren draait sinds begin 2005 twee
jaar op proef om te zien of de doelstelling
van halvering van de boorkosten
(ten opzichte van het prijspeil
2002) inderdaad realiseerbaar is.
Op het hoofdkantoor van de NAM in
Assen vertelt Rob van der Vegt over
het door hem geleide ‘Low Cost Land
Drilling Project’, en hoe dat project
de aanleiding was tot het ontwikke-
26 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
len van de Synergy-boortoren. Allereerst
haalt hij een uitspraak aan van
Albert Einstein: “Als je doet wat je
deed, krijg je wat je had.” Een niet
ongelukkig gekozen citaat want lang
is het boren naar olie- en gasvelden
een overheersend ambachtelijke
bezigheid geweest. Er veranderde
veel meer aan bijvoorbeeld seismiek,
reservoirmodellering, het kunnen
sturen van de beitel tijdens de boring
en het loggen van de doorboorde
gesteentelagen, dan dat er grote doorbraken
kwamen op en om de boortoren.
En als er al sprake was van automatisering
van processen, dan vond
dit met name in de offshore plaats
(vooral gedreven door ruimtegebrek
op een platform) en niet op land.
Van der Vegt:“Daardoor ontstond een
situatie waarin landboringen steeds
duurder werden terwijl gelijktijdig de
omvang van de prospects kromp.
Daardoor verslechterde de economi-
sche haalbaarheid van de kleine veldjes
waarvan we er als NAM juist nog
erg veel als prospect op de plank
hebben liggen.”
Nu kun je als concessiehouder in het
geval van marginale velden gaan zitten
wachten tot een hoge olie- en gasprijs
de economie ervan boven water
tilt, maar dat is ongeveer hetzelfde als
wachten tot je rijk wordt in het casino.Een
betere strategie is om structureel
de kosten te reduceren. Daarom
startte NAM in 2003 een Low Cost
Land Drilling Project. Van der Vegt:
“De basis ervan was het KISS-concept
dat binnen Shell toen net in opkomst
kwam,‘Keep It Smart and Simple’.”
Rivierkruisingen
Helemaal passend in KISS was de ontdekking
van het bestaan van een
nieuw model boortoren. In Oostenrijk,
waar slechts heel kleine olie- en
gasveldjes gevonden worden,werd er
Olie (in vaten) als onderdeel van de
receptuur om boorspoeling te maken.
al langer mee gewerkt door Rohöl
Aufsuchungs AG (RAG) die lage-kosten
landboringen als specialisatie
heeft. Na gesprekken werd duidelijk
dat het geheim mede school in een
lichtgewicht installatie die het Duitse
bedrijf DrillTec vooral had ontwikkeld
voor horizontale boringen onder
wegen of rivieren om leidingen en
kabels te leggen en voor het doen
van geothermische boringen, dus om
warm water uit de diepere bodem te
pompen. Maar ook was al eens een
aangepaste toren gebruikt voor een
lange horizontale boring onder de
Duitse Waddenzee naar het al langer
geproduceerde olieveld Mittelplate
voor de kust van Sleeswijk-Holstein.
“Wij realiseerden ons dat je die toren
ook rechtop kon zetten en dat hij na
verdere aanpassing dan heel geschikt
kon zijn om olie- en gasputten te
boren”, aldus Van der Vegt.Waarna de
Duitse moeder van DrillTec, techno

logie- en constructiebedrijf Streicher,
besloot om drie torens voor gas- en
olieboringen te bouwen in antwoord
op de toezegging van EP Europe
(EPE), de coördinerende EP-organisatie
van Shell, waar ook NAM onder
valt, om de toren op proef te nemen
voor landactiviteiten binnen EPE.
“Misschien klein, maar dapper”, aldus
NAM’s drilling supervisor Berend
Ziengs op de boorlocatie Lauwerzijl.
In oktober werd daar geboord naar
een klein prospect tussen Zoutkamp
en Grijpskerk, een ‘scherfje’ tussen
twee grotere gasvelden in, waarvan
het veld onder Grijpskerk al een aantal
jaren wordt gebruikt als ondergrondseberging-voor-koude-Europese-dagen.
Klein, want de Synergy-toren steekt
niet meer dan 34 meter boven het
Groninger maaiveld uit, maar ook
dapper want het hydraulisch systeem
is zo krachtig dat 370 ton druk
(zowel om te trekken als om te drukken)
op de boorstang gezet kan worden.“Bij
het boren is de neerwaartse
kracht sterk gelimiteerd omdat de
toren anders zichzelf omhoog zou
kunnen drukken”, aldus Ziengs.
Klein boorgat
De klus bij Lauwerzijl is een schoolvoorbeeld
van waarvoor het Low
Cost Land Drilling Project is opgezet:
een prospect waarin geologen 0,8
miljard kubieke meter gas verwachtten
op zo’n 3.600 meter diepte.
Geschatte boortijd een week of vijf.
Twaalf uur op, twaalf uur af (als
onderdeel van twee weken werk,
twee weken vrij) is het werkritme
van de uit vijf mensen bestaande
boorploegen. Het oppakken, wegleggen
en in- en uit elkaar schroeven van
de elk 13 meter lange boorstangen is
geautomatiseerd.
Een andere grote winst van de Syner-
STANDAARD BOORTOREN DRILLTEC SYNERGY
Speciaal transport voor nodig Modulair opgebouwd: alles past
op 40 standaard vrachtauto’s
Dieselelektrisch aangedreven Hydraulisch aangedreven
Werkt met boorpijplengten Boorpijplengte 13 meter
van 18 of 27 meter
Boorploeg 7 mensen Boorploeg 5 mensen
Trekkracht 110 - 500 ton Trekkracht 370 ton
Boort als standaard een put Boort als standaard een put
die boven 40 cm diameter die boven 24,4 cm diameter
heeft en in reservoir 21,6 cm heeft en in reservoir 10,5 cm
Berend Ziengs (boven): “Misschien
klein, maar dapper.”
Rob van der Vegt: “Landboringen
werden steeds duurder terwijl gelijktijdig
de omvang van de prospects
kromp.”
gy-toren is vanaf de boorvloer
onzichtbaar, namelijk het relatief kleine
boorgat.Waar een standaard-boortoren
bovenaan begint met een gat
van 40 centimeter doorsnede om
ruim 3,5 kilometer dieper te eindigen
met een putdiameter van bijna 22
cm, is het boorgat van de Synergy
ongeveer de helft daarvan in diameter.
“Deze technologie van ‘slim well
design’ levert een zeer aanzienlijke
reductie op van de hoeveelheid boorgruis
die moet worden verwerkt, en
de hoeveelheid staal en cement die
gebruikt wordt in de boorwand”,
aldus Rob van der Vegt.
Nog een paar in geld uit te drukken
voordelen: minder grondoppervlakte
voor de boorlocatie en minder
geluidsproductie bij het boren, dus
ook een sneller vergunningentraject.
En dan tot slot misschien wel de
grootste culturele verandering bij
NAM: “Bij ons waren we altijd
Is qua capaciteit geschikt voor
65-70 procent van de landboringen
in het lopende vijfjarenprogramma
van NAM
gewend om maatwerk te leveren,
elke boring werd als een uniek geval
gezien met dan ook telkens weer een
uniek boorprogramma”,aldus Van der
Vegt.“Nu gaan we toe naar zo groot
mogelijke standaardisatie.”
Eén boortoren voor alle werk? “Voor
misschien 65 of 70 procent van ons
lopende werkprogramma op land”, is
de inschatting van Van der Vegt.“Voor
zware putten,heel erg diepe putten,of
putten die over grote afstanden horizontaal
worden geboord,is de Synergy
niet geschikt. Je zult hem geen hogecapaciteitsputten
zien boren op het
Groningenveld of in onze ondergrondse
gasbergingen. En als we in de toekomst
weer gaan boren in het olieveld
van Schoonebeek, waarvoor redelijk
ondiepe putten nodig zijn, is de Synergy-toren
zelfs te zwaar. Maar voor de
bulk van de landputten van NAM is dit
de ideale dimensie om slim en eenvoudig
te werken.”
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 27

Shell in Nederland telt bijna
elfduizend medewerkers.
Wat doen ze? En wat
hebben ze te vertellen?
In aflevering 30 Steven de
Bie van Shell International.
Hij is werkzaam als adviseur
van de afdeling Sustainable
Development/HSE & Social
Performance. De komende
vijf jaar is hij ook bijzonder
hoogleraar aan de
Wageningen Universiteit
met de leeropdracht:
duurzaam gebruik van
levende hulpbronnen.
Naam
Steven de Bie
Leeftijd
55
In dienst
1992
Studie
Biologie, Rijksuniversiteit Groningen;
in Wageningen gepromoveerd op het
proefschrift Wildlife Resources of
the West African Savanna
Functie
Senior Environmental Advisor
Locatie
Den Haag
Bijzonderheid
Bijzonder hoogleraar Wageningen
Universiteit
28 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
DE MEDEWERKER
“BIJDRAGEN AAN

OMWENTELING”
Daags voor het interview
had hij, op een
vroege zondagmorgen,
vier uur lang in alle
stilte vanaf de trektelpost
vogels geteld. Steven de Bie
houdt dan daar de soorten trekvogels
en hun aantallen nauwkeurig bij. Het
afgelopen jaar turfden hij en zijn collega-vogelaars
al meer dan honderdtien
soorten bij de telpost in de
omgeving van Zutphen.“Het tellen is
een fascinerende bezigheid, zeker als
we nieuwe soorten in Nederland ontdekken
zoals de grote zilverreiger en
de zeearend – nog even en dan gaat
die zeearend hier broeden. De vraag
is dan: hoe komt het dat sommige
soorten verdwijnen en nieuwe opduiken?
De veranderende omgeving is
natuurlijk een van de oorzaken. Een
andere zou eens te maken kunnen
hebben met de gewijzigde genetische
samenstelling van bepaalde soorten,
waardoor zij nu wél in een andere
omgeving kunnen leven.” De Bie zou
daar als bioloog best eens onderzoek
naar willen doen.
Maar dat zal er voorlopig niet van
komen. Ander interessant onderzoek
wacht – in zijn hoedanigheid van bijzonder
hoogleraar bij de Wageningen
Universiteit is hij met vijf promovendi
sinds 1 september van het vorige
jaar bezig, als onderdeel van zijn
Shell-werk, een aantal onderzoeken
op te starten. Het duurzaam gebruik
van levende hulpbronnen staat daarin
centraal.
Bij zijn Wageningse leeropdracht gaat
het hem vooral om de ‘wilde’ flora en
fauna, die dus van niemand zijn maar
eigenlijk van ons allemaal. Deze planten,
bomen en dieren worden
bedreigd door onder meer overexploitatie,
klimaatverandering, verstedelijking
en ziektes. Hoe kun je een
halt toeroepen aan deze destructieve
ontwikkeling? Die vraag zal de
komende vijf jaar ook terugkeren tijdens
de colleges (twaalf per jaar en in
één trimester) die De Bie zal geven
aan de universiteit, waar hij in 1991
zelf promoveerde.
Geen leeuwen meer
“Als je kijkt naar de grootste verstoorder
in de natuur in de laatste decennia
dan is dat de mens. Wij veranderen
de biodiversiteit van ecosystemen
door erin te werken, te jagen, te
bouwen, noem maar op. Bijna steeds
leidt dat tot verarming van de biodiversiteit.
De biologische herstelreactie
op deze stress is een kwestie van
tijd, maar is die tijd er ook? We zullen
vanuit de wetenschap een antwoord
moeten bedenken op de vraag hoe
de duurzaamheid van biodiversiteit
te verlengen. Het maatschappelijke
vizier zal gelijktijdig moeten worden
gericht op het verstandig gebruiken
van die levende hulpbronnen.”
In het onderzoekswerk met de promovendi
zal het accent liggen op het
reactievermogen van een ecosysteem
als een savanne of steppe op een eenmalige
verstoring (houtkap, verontreiniging,
terreingebruik). De kennis
die daaruit voortkomt kan het inzicht
verdiepen in het functioneren van
verstoorde ecosystemen en vooral
het herstel daarvan. De Bie licht toe:
“De combinatie van deze kennis is de
basis voor nieuwe mogelijkheden om
het vraagstuk van het duurzaam
gebruik van de biodiversiteit wetenschappelijk
verder uit te bouwen en
te verdiepen.”Deze aanpak is een van
de manieren om het proces van achteruitgang
van ecosystemen een halt
toe te roepen. “Het verduurzamen
van de natuurlijke hulpbronnen is
toch één van de grote uitdagingen
waarvoor overheden, het bedrijfsleven
en lokale gemeenschappen zich
zien geplaatst, en bevestigd in de
internationale Conventie voor de Biologische
Diversiteit”, aldus de bijzonder
hoogleraar.“Als er straks bijvoorbeeld
geen leeuwen meer zouden
zijn – de mens kan best zonder dit
vorstelijke roofdier – zegt dat veel
over hoe de mens omgaat met biodiversiteit!”
Spitsbergen
‘Duurzaamheid’ is geen begrip dat
Steven de Bie op latere leeftijd pas
heeft geadopteerd.Nee,Steven de Bie
ís duurzaamheid. Het begrip past in
zijn kijk op het leven, waarin respect
voor anderen en oprechte belangstelling
voor normen en waarden een
maatschappelijke context hebben
voor hem. Zijn studie biologie in
1969 aan de Groninger rijksuniversiteit
was in dat opzicht een logische
stap. Dat hij zich vervolgens richtte
op onderzoek naar de populatiedynamiek
van rendieren op Spitsbergen
was meer uit persoonlijke interesse.
Na zijn studie deed De Bie een opleiding
aan het ITC (International Trainings
Centre) om zich te bekwamen
in de analyse van landschappen en
ecosystemen met behulp van ‘remote
sensing’-technieken (luchtfoto’s en
satellietbeelden).
Als wildbioloog in een Malinees project
kwam hij weer meer toe aan zijn
beleving van duurzaamheid. Er werd
in de tijd van de grote Sahel-droogte
gewerkt aan het duurzaam gebruik
van wild,als vervanging van vee.“Simpel
gezegd levert onder bepaalde
omstandigheden wild in de context
van vlees en andere eiwitten meer op
dan vee. In een tijd dat de omstandigheden
slecht zijn, zoals bij droogte, is
wild mits verstandig gebruikt een
interessante optie voor de mens.”
Na zijn terugkeer in Nederland compenseerde
De Bie een periode van
dreigende werkloosheid met een
baan als zelfstandig technisch consulent.
In 1987 lokte de wetenschap
hem naar Wageningen waar hij met
behulp van studenten tropische ecosystemen
onderzocht, met name de
daarin levende hoefdieren. Hij gaf
ook colleges over onderwerpen die
verband hielden met natuurbehoud
in de tropen. ’s Avonds werkte De Bie
aan de afronding van zijn promotieonderzoek,
de ecologie van wildpopulaties
in de West-Afrikaanse
savanne.Hij was weer helemaal thuis.
Waddenzee
“En daarna kwam Shell. Het contact
met het bedrijf liep via een environment
impact assesment dat de Wageningen
Universiteit voor Shell in
Gabon uitvoerde – welk effect hebben
de exploratieactiviteiten op de
biologie ter plaatse? Ik kwam in
dienst van Shell toen ik al de veertig
was gepasseerd; dat vond ik wel bijzonder.
Het werk gaf mij de mogelijkheid
om bij te dragen aan duurzame
ontwikkeling in de praktijk bij een
bedrijf dat werkelijk de potentie
heeft om een verschil te maken.”
Via werkzaamheden voor onder andere
Salym, Noord-Europees Rusland en
Nigeria landde De Bie in 1995 bij de
NAM in Assen, waar hij hoofd bij de
afdeling Milieu werd.Weg uit het veld
dus. Beviel dat? “Ik vond het een boeiende
periode bij de NAM, en van
groot belang om operationele ervaring
op te doen. Er waren veel mogelijkheden
om ondanks de managementfunctie
praktisch aan de slag te
gaan. In die tijd is er veel overleg met
de overheid geweest over de gewijzigde,
strengere wet- en regelgeving op
milieugebied. In die tijd speelde ook
nadrukkelijk de discussie over de
Waddenzee. Ik moet zeggen dat in
relatie tot de gaswinning uit de Waddenzee
duurzame ontwikkeling zeker
op de kaart is gezet.We spreken hier
over raakvlakken tussen bedrijf en
samenleving: in dit geval het zakelijke
versus het landschappelijke.”
TEKST: CASPAR VAN LOO
FOTO: WILFRIED OVERWATER
In de visie van De Bie houdt een
duurzame oplossing met alle belangen
rekening en kent daaraan vervolgens
iets extra’s toe, een meerwaarde.
“Ik denk dat Shell daar nog
niet zo goed in is”, meent de bijzonder
hoogleraar.“Shell is een technisch
bedrijf,dat vooral technisch denkt.Ze
is misschien wel een beetje bang
voor de niet-technische kant van de
zaken. Er zou nog meer met de rechterhersenhelft
moeten worden
gedacht: meer emotie, meer inleven.
Bij de voorbereiding van een groot
olie- en gasproject in een gevoelig
gebied bijvoorbeeld zou Shell én
eerst alle risico’s moeten inventariseren
(inclusief die voor de biodiversiteit),
én tegelijk dienen na te gaan
welke belangen van ánderen in het
geding zijn. Dat is geen nieuw evangelie
in het bedrijf, maar een gedachte
die uitgaat van het geïntegreerd
managen van risico’s voor een duurzaam
gebruik van het gebied. Kijken
we bijvoorbeeld naar de Waddenzee
dan wordt die uiteindelijke meerwaarde
gevonden in onder het
natuurgebied boren in plaats van er
in.”
Passie
Het bijzonder hoogleraarschap van
Steven de Bie wordt door Shell volledig
gesteund – de interface tussen
wetenschap en bedrijfsleven betekent
veel en kan veel opleveren.
“Voor mij is het een weg om mijn
passie en motivatie voor beide bij
elkaar te brengen. Er is bovendien
een sterke relatie tussen mijn verantwoordelijkheden
bij Shell en mijn
leeropdracht. Ik kan de vergaarde
wetenschappelijke inzichten meteen
doorvertalen naar het beleid van
Shell.”
In zijn huidige werk als senior environmental
advisor heeft hij veel te
maken met de gevolgen van Shellactiviteiten
op de (levende) omgeving.
Onderzoek, beleid en strategie
van zijn afdeling moeten ervoor zorgen
dat het bedrijf, op het grensvlak
met de samenleving, de juiste keuzes
maakt in zijn operaties.En dat zal niet
altijd het geval zijn.“We werken aan
het implementeren van een andere,
op duurzaamheid geënte cultuur in
het bedrijf. Zo’n proces vraagt tijd,
durf en geduld, en duurt misschien
wel generaties. Maar ik lever in ieder
geval op mijn manier met veel liefde
een bijdrage aan de omwenteling.”
SHELL VENSTER - JANUARI/FEBRUARI 2006 - 29

S H E L L A C T U E E L
FORSE VERHOGING INVESTERINGEN
Om de reservepositie uit te
bouwen, de productie te verhogen,
de sterke posities in
de aardgasketen en in onconventionele
olie uit te bouwen, en om de
topplaats in downstream te versterken,
voert Shell haar investeringsniveau
fors op. Op 13 december
maakte Chief Executive Jeroen van
der Veer bekend dat de kapitaaluitgaven
in 2006 naar ongeveer $19
miljard zullen gaan. Daarvan is zo’n
$15 miljard bestemd voor upstream.
De belangrijkste punten uit het
investeringsprogramma voor 2006
zijn:
• Voor de upstreamkant $15 mld,
waar eerder als indicatie $11,5
mld was aangegeven;
• Binnen upstream gaat het
exploratiebudget naar $2 mld
(eerder genoemd $1,5 mld).
• Naar de downstreamkant gaat
ruim $4 mld, inplaats van $3,5
mld.
De kapitaaluitgaven in upstream zijn
bedoeld om per eind 2009 13 miljard
vaten olie-equivalent aan reserves
ontsloten te hebben voor productie
en om tegen het eind van
2009 de definitieve investeringsbeslissing
te kunnen nemen over projecten
met een omvang van 5 miljard
vaten o.e.
Grote projecten in verschillende
stadia van ontwikkeling zijn:
• Bestaande olievelden en
omvangrijke ‘nieuwe olie’:
Salym (Rusland), Bonga en Ehra
(Nigeria), Kashagan (Kazachstan),
Deimos en Great White
(VS, Golf van Mexico).
• Geïntegreerde gasprojecten:
Qatar LNG en Pearl GTL (eveneens
Qatar), Nigeria LNG,
Ormen Lange (Noorwegen) en
exploratie-, productie- en LNGactiviteiten
in Libië, Sachalin
(Rusland) en Australië.
BONGA BEGINT PRODUCTIE
Honderdtwintig kilometer uit de kust, waar de oceaan ruim duizend
meter diep is, produceert sinds eind november het drijvende productie-eiland
Bonga olie en gas. Bonga is in zijn omvang (een 300.000 ton
wegende romp met 22.000 ton installaties) en prijsklasse ($3,6 miljard voor
het hele project) een zwaargewicht, passend bij de omvang van het olie- en
gasveld dat wordt geproduceerd.
De FPSO (Floating Production Storage and Offloading) Bonga zal zo snel als
mogelijk haar productieplateau bereiken van 225.000 vaten olie en ruim vier
miljoen kubieke meter gas per dag. Daarmee wordt de totale olieproductie
van Nigeria met ongeveer tien procent uitgebreid.
De olie wordt eerst opgeslagen in de romp van de Bonga FPSO (maximale
inhoud twee miljoen vaten) waarna tankers de lading overnemen voor transport
naar Europa en de VS. Het gas gaat met een 238 kilometer lange leiding
naar de LNG-fabrieken op het eiland Bonny. Ook het vloeibaar gas heeft
Europa en de VS als markt.
30 - JANUARI/FEBRUARI 2006 - SHELL VENSTER
• Onconventionele olie: uitbreiding
productiecapaciteit Athabasca-oliezanden
(Canada).
Van de verhoging in 2006 van de
upstreaminvesteringen met ongeveer
$3,5 miljard, is 55% toe te
schrijven aan hogere uitgaven voor
nieuwe projecten en exploratie,
20% aan hogere uitgaven in
bestaande velden en een kwart –
iets minder dan $1 miljard – aan wat
samengevat wordt met ‘prijsinflatie,
veranderende wisselkoersen en
hogere servicekosten, bijvoorbeeld
de huur van boorinstallaties.”
Het grootste deel van de investeringen
in de upstreamsector, zo’n $10-
11 miljard, gaat naar ‘groeiprojecten’,
waarmee wordt bedoeld projecten
die nu nog niet produceren,
plus de uitbreiding van de activiteiten
bij Sachalin en Athabasca. In
deze bedragen zit ook ongeveer $2
miljard voor de divisie Gas & Power
(hoofdzakelijk LNG-projecten) en
ongeveer $2 miljard voor exploratie
naar nieuwe olie- en gasreservoirs.
Aan de downstreamkant zet Shell
haar beleid voort om de grootste
aandacht te geven aan ‘operational
excellence’, het verder integreren
van de raffinage- en chemie-activiteiten
en het uitbreiden van de aanwezigheid
in groeimarkten, met
name raffinage, bevoorrading en
distributie, retail, zakelijke markten,
smeermiddelen en chemie.
De kapitaaluitgaven worden verdeeld
over aantrekkelijke groeimogelijkheden
en schone brandstoffen
(samen ongeveer $1,7 miljard),
alternatieve energiebronnen, technologie-infrastructuur,structuurwijzigingen
en het op kwaliteitsniveau
houden van de belangrijkste
bezittingen, zoals raffinaderijen en
chemische fabrieken.
KORTE STAKING BIJ SHELL
NEDERLAND
Vier dagen actievoeren door werknemers op Pernis en Moerdijk
waren genoeg om een akkoord te bereiken over een nieuwe
pensioenregeling bij Shell in Nederland. En zoals dat gaat, gaf
het akkoord beide partijen een min of meer tevreden gevoel.
De directie realiseerde als belangrijkste punten een eind aan de tot nu
toe geldende pensioenleeftijd van 60 jaar (werknemers kunnen voortaan
kiezen wanneer ze tussen de 55 en 65 jaar met pensioen gaan,
waarbij een volledige pensioenopbouw na 40 jaar arbeid tot stand
komt inplaats van na 35 jaar) en een pensioenbijdrage van iedereen,
waar nu de loongroepen tot ongeveer 60.000 euro geen premie hoefden
betalen.Tot dit inkomen wordt de premie 2% van het loon.
De werknemers haalden bij het akkoord betere overgangsregelingen
binnen voor huidige medewerkers plus een flinke bedrijfsbijdrage
(3% van het loon) in de levensloopregeling voor huidige en nieuwe
werknemers. Huidige werknemers krijgen nog eens maximaal 5%
voor de levensloopregeling mits ze daarvoor dan wel twee (van de
huidige elf) ADV-dagen inleveren.
ÉÉN ACCOUNTANT VOOR
ROYAL DUTCH SHELL
Het draagt bij aan vereenvoudiging en
standaardisatie van processen, dus
heeft Royal Dutch Shell gekozen
voor één accountant om de boeken te
doen. Tot nu toe was KPMG werkzaam
voor de Koninklijke en Pricewaterhouse-
Coopers voor Shell Transport. Na de unificatie
tot Royal Dutch Shell is PricewaterhouseCoopers
gekozen voor de wereldwijde
auditing. PWC is op 7 november 2005
met de klus begonnen.

Kijken in schilderijen
Shell, Partner in Science van het Van Gogh Museum
Met een scalpel een flintertje verf van het schilderij peuteren. De minuscule hoeveelheid verf is
genoeg om onder de elektronenmicroscoop onderzoekers een kijkje te gunnen in de schilderijen
van Vincent van Gogh. Op zoek naar aanknopingspunten voor conservering, restauratie en opslag.
Om te voorkomen dat de schilderijen uiteindelijk verwelken als bloemen. Vanwege de beperkte onder-
zoeksmogelijkheden binnen zijn restauratieatelier werkt het Van Gogh Museum samen met Shell en het
Instituut Collectie Nederland, een onafhankelijk kennisinstituut voor beheer en behoud van roerend cultu-
reel erfgoed. Als Partner in Science heeft Shell zich tot 2010 aan dit project met het Van Gogh Museum in
Amsterdam verbonden.
www.shell.nl
www.vangoghmuseum.nl