0248;mestvergisting op boerderijniveau.pdf - BiogaS

Mestvergisting op boerderijniveau 

Vergunningverlening en haalbaarheid van vergisting 

van mest en biomassa 

Woonhuis 

WKKinstallatie 

Teruglevering aan 

het energiebedrijf 

Stallen 

Biogasopslag 

© Ecogas international B.V. 

Mest, stalmest 

Vergiste 

mest 

Elektriciteit 

Bemesting 

Warmte 

Mest 

Biogas 

’s-Hertogenbosch, januari 2003 

In opdracht van:

Mestvergisting op boerderijniveau 

Vergunningverlening en haalbaarheid van vergisting 

van mest en biomassa 

Opdrachtgever: 

Contactpersoon: 

Opdrachtnemer: 

Contactpersonen: 

Auteurs: 

Klankbordgroep: 

NOVEM B.V. 

Dhr. Ir. F.H.G. Nillesen 

HAS KennisTransfer 

Dhr. Ing. P.A.E. Lemmens 

Dhr. Ir. J.A.J.L. van der Wee 

Dhr. R.H.C. van der Leeden 

Dhr. P.P.M.J. van Roovert 

Dhr. A.H.M. van de Wassenberg 

Mevr. R. Kalf 

(Projectbureau Duurzame Energie) 

Dhr. Ir. W.vd. Hulst 

(Prov. Noord-Brabant / GTD) 

Dhr. Ir. S.M. Smeulders 

(ministerie VROM) 

Dhr. Drs. F. Stouthart 

(SRE / Milieudienst Regio Eindhoven) 

Dhr. P.J.M.M. Lemmens 

(Prov. Limburg) 

Dhr. Ir. J.H.G. Tuinte 

(ministerie van LNV) 

’s-Hertogenbosch, januari 2003

'Mestvergisting op boerderijniveau' 

Voorwoord 

Voor u ligt de rapportage van de technische en juridische procedures die in kaart zijn 

gebracht om de vergunningverlener en de initiatiefnemer te ondersteunen bij het 

realiseren van mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau. 

Het project is uitgevoerd door HAS KennisTransfer in opdracht van NOVEM in het 

kader van het programma Duurzame Energie Nederland (DEN). NOVEM verzorgt dit 

programma voor het ministerie van Economische Zaken. Een onderdeel van het 

programma is het ondersteunen van gemeenten bij het inventariseren van het 

Duurzame Energie potentieel met behulp van de duurzame energie scan. 

Mestvergisting is een belangrijk onderdeel van het Duurzame Energiepotentieel op 

gemeentelijk niveau, maar biedt nog veel onduidelijkheden omtrent weten 

regelgeving. 

Het rapport is dusdanig modulair opgezet dat er in de toekomst de mogelijkheid 

bestaat om relatief eenvoudig de informatie uit het rapport te verwerken in een 

webpagina. 

Deze bureaustudie is uitgevoerd door drie afstudeerders van de HAS Den Bosch, die 

begeleid werden door een zestal adviseurs van HAS KennisTransfer, respectievelijk 

dhr. J. Janssen, dhr. M. Geurts van Kessel, dhr. C. Klaver, dhr. P. Lemmens, Mevr. 

A. Spierings en dhr. J. van der Wee. Deze adviseurs hebben elk advies gegeven op 

hun eigen vakgebied uit het rapport, te weten technologie, techniek, ruimtelijke 

ordening, milieuwetgeving en bedrijfseconomie. 

Daarnaast is voorafgaande aan het project een klankbordgroep samengesteld, 

bestaande uit deskundigen op het gebied van mestvergisting in Nederland. Deze 

mensen hebben een aanzienlijke meerwaarde weten te bieden aan dit rapport door 

hun praktische kennis met ons te delen. Er kan vanuit gegaan worden dat de 

informatie in dit rapport, is afgeleid van de laatste nieuwe ontwikkelingen op het 

gebied van weten regelgeving tot 1 januari 2003. Er dient echter rekening 

gehouden te worden met het feit dat er voortdurend veranderingen zijn in wetten, 

regels en beleid omtrent mestvergisting en het afvalstoffenbeleid in relatie tot covergisting. 

HAS KennisTransfer wil alle mensen bedanken die informatie beschikbaar hebben 

gesteld voor de tot standkoming van dit rapport. 

Tenslotte wil HAS KennisTransfer langs deze weg ook de leden van de 

klankbordgroep, mevr. R. Kalf (PDE), dhr. W. van der Hulst (GTD), dhr. M. Lemmens 

(Prov. Limburg), dhr. F. Stouthart (MRE) en dhr. J. Tuinte (LNV) bijzonder bedanken 

voor hun bijdrage aan dit rapport. 

‘s-Hertogenbosch, januari 2003 


Advies: 

Dhr. J. Janssen 

Dhr. M. Geurts van Kessel, 

Dhr. C. Klaver 

Dhr. P. Lemmens 

Mevr. A. Spierings 

Dhr. J. van der Wee 

Uitvoering: 

Dhr. R. van der Leeden 

Dhr. P. van Roovert 

Dhr. A. van de Wassenberg 

'Vergunningverlening en haalbaarheid van vergisting van mest en biomassa' 

III


Inhoudsopgave 

VOORWOORD ...................................................................................................................................III 

SAMENVATTING .............................................................................................................................VII 

1 INLEIDING....................................................................................................................................1 

1.1 DOELSTELLING.............................................................................................................................1 

1.2 LEESWIJZER..................................................................................................................................1 

2 AFBAKENING MESTVERGISTING OP BOERDERIJNIVEAU...........................................3 

2.1 STROOMSCHEMA AFBAKENING MESTVERGISTING OP BOERDERIJNIVEAU......................................3 

2.2 TOELICHTING STROOMSCHEMA BOERDERIJNIVEAU ......................................................................4 

3 TECHNOLOGIE / TECHNIEK...................................................................................................7 

3.1 TECHNOLOGISCHE ASPECTEN MESTVERGISTING...........................................................................7 

3.1.1 Principe mestvergisting...........................................................................................................7 

3.1.2 Biochemische achtergrond....................................................................................................10 

3.1.3 Ontzwaveling biogas .............................................................................................................12 

3.1.4 Digestaat ...............................................................................................................................13 

3.2 TECHNISCHE ASPECTEN MESTVERGISTING..................................................................................13 

3.2.1 Type vergistingsinstallaties ...................................................................................................13 

3.2.2 Benutting van biogas.............................................................................................................16 

3.2.3 Mestverwerkingstechnieken...................................................................................................18 

3.2.4 Arbeid....................................................................................................................................20 

3.2.5 Processchema mestvergisting op boerderijniveau ................................................................21 

3.3 AANZET MODULE TECHNIEK / TECHNOLOGIE..............................................................................22 

3.3.1 Stroomschema techniek/technologie .....................................................................................22 

3.3.2 Toelichting stroomschema techniek / technologie.................................................................23 

3.4 BIOGASBENUTTING.....................................................................................................................31 

3.4.1 Stroomschema biogasbenutting.............................................................................................31 

3.4.2 Toelichting stroomschema biogasbenutting..........................................................................32 

3.5 DOCUMENTATIE TECHNIEK/TECHNOLOGIE ................................................................................34 

4 RUIMTELIJKE ORDENING.....................................................................................................35 

4.1 STROOMSCHEMA WET RUIMTELIJKE ORDENING .........................................................................35 

4.2 TOELICHTING WET RUIMTELIJKE ORDENING ..............................................................................36 

4.2.1 Algemene beleidsregels.........................................................................................................36 

4.2.2 Ruimtelijk beleid mestvergisting op boerderijniveau ............................................................36 

4.2.3 Beschikbare ruimte binnen het bouwblok..............................................................................37 

4.2.4 Het bestemmingsplan ............................................................................................................37 

4.2.5 Het herzien van een bestemmingsplan in het kort .................................................................39 

4.3 BOUWVERGUNNING....................................................................................................................39 

4.3.1 Hoofdlijnen bouwvergunning................................................................................................39 

4.3.2 De bouwvergunningprocedure..............................................................................................40 

4.3.3 Publicatie bouwaanvraag .....................................................................................................41 

4.3.4 Voorschriften bouwvergunning .............................................................................................42 

4.3.5 Intrekken bouwvergunning....................................................................................................42 

4.3.6 Rechtsbescherming................................................................................................................42 

4.3.7 Openbaar register .................................................................................................................42 

4.4 COÖRDINATIE BOUWVERGUNNING MET DE MILIEUVERGUNNING................................................42 

4.5 DOCUMENTATIE RUIMTELIJKE ORDENING..................................................................................44 


IV


5 MILIEUWETGEVING ...............................................................................................................45 

5.1 VERGUNNINGVERLENING M.B.T. DE WET MILIEUBEHEER...........................................................45 

5.2 TOELICHTING STROOMSCHEMA WET MILIEUBEHEER..................................................................49 

5.3 MILIEURANDVOORWAARDEN VERGUNNINGVERLENING MESTVERGISTING.................................51 

5.3.1 Toetsingskader lucht .............................................................................................................51 

5.3.2 Toetsingskader Bodem ..........................................................................................................53 

5.3.3 Toetsingskader Geluidshinder...............................................................................................53 

5.3.4 Toetsingskader Afvalstoffen ..................................................................................................54 

5.3.5 Toetsingskader Veiligheid.....................................................................................................55 

5.3.6 Toetsingskader Energie.........................................................................................................57 

5.3.7 Toetsingskader Hygiëne ........................................................................................................57 

5.4 BESLUIT EMISSIE-EISEN STOOKINSTALLATIES MILIEUBEHEER B ................................................58 

5.4.1 Inrichtingen waarop Bees B van toepassing is......................................................................58 

5.4.2 Stookinstallatie waarop Bees B van toepassing is.................................................................59 

5.4.3 Emissie-eisen.........................................................................................................................59 

5.4.4 Meetverplichting ...................................................................................................................61 

5.4.5 Storingen en voorvallen ........................................................................................................62 

5.5 MESTSTOFFENWET .....................................................................................................................62 

5.6 DOCUMENTATIE MILIEUWETGEVING..........................................................................................63 

6 CO-VERGISTING.......................................................................................................................64 

6.1 TECHNOLOGISCH ........................................................................................................................64 

6.2 TECHNIEK...................................................................................................................................65 

6.3 WETGEVING ...............................................................................................................................66 

6.3.1 Wet milieubeheer...................................................................................................................66 

6.3.2 Wet ruimtelijke ordening.......................................................................................................67 

6.3.3 Meststoffenwet.......................................................................................................................67 

6.4 BEDRIJFSECONOMIE BIJ CO-VERGISTING.....................................................................................68 

6.5 DOCUMENTATIE CO-VERGISTING ...............................................................................................70 

7 BEDRIJFSECONOMIE..............................................................................................................71 

7.1 TOELICHTING REKENMODEL.......................................................................................................71 

7.2 BEDRIJFSGEGEVENS....................................................................................................................73 

7.3 METHAANPRODUCTIE.................................................................................................................76 

7.4 TECHNIEK...................................................................................................................................77 

7.5 BESPARING.................................................................................................................................78 

7.6 OPBRENGST ................................................................................................................................79 

7.7 FISCAAL VOORDEEL....................................................................................................................79 

7.8 INVESTERING..............................................................................................................................81 

7.9 SALDO ........................................................................................................................................81 

7.10 TOELICHTING VOORBEELDREKENMODEL ...............................................................................82 

7.11 DOCUMENTATIE BEDRIJFSECONOMIE.....................................................................................83 

8 BUURTNIVEAU / CENTRALE MESTVERGISTING ...........................................................84 

8.1 BEVOEGD GEZAG........................................................................................................................84 

8.2 LOCATIE VAN DE CENTRALE MESTVERGISTINGSINSTALLATIE.....................................................84 

8.3 VERGUNNINGVERLENING M.B.T WET MILIEUBEHEER.................................................................85 

9 DISCUSSIE...................................................................................................................................87 

10 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ...................................................................................89 

10.1 CONCLUSIES...........................................................................................................................89 

10.2 AANBEVELINGEN ...................................................................................................................91 

LITERATUURLIJST...........................................................................................................................94 

LIJST VAN BEGRIPPEN....................................................................................................................96 

LIJST VAN AFKORTINGEN.............................................................................................................99 


V


BIJLAGE 1: CATEGORIEËN VAN INRICHTINGEN (BIJLAGE 1, IVB)................................100 

BIJLAGE 2: BIOGASOPBRENGST DIERLIJKE MEST.............................................................105 

BIJLAGE 3: BIOGASOPBRENGST CO-PRODUCTEN ..............................................................106 

BIJLAGE 4: REKENMODEL ..........................................................................................................107 

BIJLAGE 5: VOORBEELD REKENMODEL ................................................................................114 

BIJLAGE 6: LEVERANCIERS VERGISTINGSINSTALLATIES ..............................................121 

BIJLAGE 7: LEVERANCIERS VAN INSTALLATIEONDERDELEN ......................................124 

BIJLAGE 8: ALGEMENE ORGANISATIES DUURZAME ENERGIE .....................................126 

BIJLAGE 9: KENNISDRAGERS.....................................................................................................128 


VI


Samenvatting 

De Nederlandse overheid richt zich de laatste jaren op het stimuleren van duurzame 

energie projecten. NOVEM voert in opdracht van het Ministerie van economische 

zaken het programma Duurzame Energie Nederland (DEN) uit. Een onderdeel van 

dat programma is het ondersteunen van gemeenten bij het inventariseren van het 

Duurzame Energie (DE) potentieel met behulp van de duurzame energie scan. 

Mestvergisting kan een aanzienlijke bijdrage leveren aan de doelstellingen van 

duurzame energie in Nederland. 

Er is bij gemeenten, maar ook andere betrokkenen, zoals initiatiefnemers en 

belanghebbende omwonenden, onvoldoende bekend over de technische en 

milieuhygiënische randvoorwaarden van mestvergistingsinstallaties. Daarom is er 

behoefte aan een plan van aanpak voor het omgaan met, en het beoordelen en 

behandelen van aanvragen voor mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau. HAS 

KennisTransfer heeft in opdracht van NOVEM een plan van aanpak geschreven, 

waarmee gemeenten en initiatiefnemers ondersteund worden bij het doen realiseren 

van mestvergistingsinstallaties. 

De mogelijkheden die bestaan voor mestvergisting op boerderijniveau in Nederland 

zijn in dit rapport uitgewerkt voor vier modules, te weten techniek/technologie, 

ruimtelijke ordening, milieuwetgeving en bedrijfseconomie. In deze modules wordt 

zowel de technische als economische haalbaarheid van mestvergisting op 

boerderijniveau voor met name de initiatiefnemer weergegeven. Met name wordt 

voor de vergunningverlener met behulp van stroomschema’s stapsgewijs uitgewerkt 

in hoeverre mestvergisting op boerderijniveau is toegestaan, volgens ruimtelijke 

ordening aspecten en voor milieu aspecten en wordt tevens de mogelijkheden voor 

co-vergisting toegelicht. 

Mestvergisting is een microbiologisch proces waarbij organische stof uit biomassa 

onder anaërobe omstandigheden door methaanvormende bacteriën vergist wordt. 

Het ontstane biogas uit mestvergisting wordt in een gasmotor verbrand en omgezet 

in elektriciteit en warmte. Deze energie kan gebruikt worden op het eigen bedrijf of 

geleverd worden aan derden (bijv. een energiebedrijf). De uitvergiste mest kan als 

dierlijke meststof op landbouwgrond worden aangewend. 

De vergisting van organische stof is een temperatuursafhankelijk proces. Bij een 

hogere temperatuur verloopt het proces sneller, de biogasproductie wordt echter niet 

significant hoger. Mesofiele mestvergisting in combinatie met een volledig geroerd 

systeem met constante inhoud is vaak de meest geschikte optie voor vergisting op 

boerderijniveau. Het mesofiele proces is het minst gevoelig voor pH- en 

temperatuurschommelingen en de volledig geroerde vergister heeft normaliter de 

kortste terugverdientijd, vraagt weinig arbeid en is relatief gemakkelijk realiseerbaar. 

Volgens de Wet ruimtelijke ordening (Wro) is een vrijstelling van het 

bestemmingsplan en een bouwvergunning vereist. Voor de bouwvergunning is vooral 

de wetgeving op het gebied van ruimtelijke ordening, met name het 

bestemmingsplan, bepalend. Tijdig vooroverleg tussen initiatiefnemer en gemeente 

is dan ook van essentieel belang om tot een gestroomlijnde vergunningverlening te 

komen. De algemene lijn van het ruimtelijke ordeningsbeleid is dat er terughoudend 

moet worden omgegaan met verstening van het buitengebied. Zolang een 

mestvergistingsactiviteit valt onder het begrip “normale agrarische bedrijfsvoering” is 

mestvergisting in het buitengebied toegestaan. 


VII


Een mestvergistingsactiviteit is een vorm van mestverwerking en is daarom een 

vergunningplichtige activiteit in de zin van de Wet milieubeheer (Wm). Inrichtingen 

voor het verwerken van >10 m³ dierlijke mest zijn immers vergunningplichtig. Voor 

vergisting van uitsluitend dierlijke mest, afkomstig van het eigen bedrijf 

(boerderijniveau) is er een Wm-vergunning nodig op basis van 7.1 Ivb bij de 

gemeente. De grens tussen gemeente en GS als bevoegd gezag ligt bij een 

capaciteit van 25.000 m³ per jaar van buiten de inrichting afkomstig. 

In de milieuvergunning moeten richtlijnen voor de volgende milieurandvoorwaarden 

opgenomen worden; lucht, bodem, geluidhinder, afvalstoffen, veiligheid, energie en 

hygiëne. Voor de gasmotor worden echter geen emissie-eisen opgenomen in de 

milieuvergunning. Hiervoor geldt een aparte regeling, het Besluit Emissie-eisen 

Stookinstallaties Milieubeheer B. Dit besluit heeft betrekking op de emissie van 

stikstofoxiden door de verbranding van biogas. De Nederlandse emissie Richtlijn 

(NeR) wordt bij het toetsingskader lucht wel opgenomen in de milieuvergunning, 

maar beperkt zich tot procesemissies, dus emissie uit de vergistingssilo (met name 

NH 3 ). Tenslotte gelden er regels ten aanzien van het in of op de bodem brengen van 

dierlijke meststoffen, dus ook voor digestaat. Het Besluit Gebruik Dierlijke 

Meststoffen (BGDM) stelt regels over emissie-arm aanwenden en uitrijtijdstippen. Het 

Besluit kwaliteit en gebruik Overig Organische Meststoffen (BOOM) is van 

toepassing wanneer mengsels van dierlijke mest en overige organische meststoffen 

(>50 %) worden vergist. Het BOOM stelt vooral regels ten aanzien van gehalte-eisen 

voor o.a. zware metalen. 

Steeds meer breekt het inzicht door dat vergisting van uitsluitend dierlijke mest 

economisch niet haalbaar is. Om het rendement van de installatie te verhogen is het 

interessant om co-producten toe te voegen aan het vergistingsproces. 

Co-producten vergisten die afkomstig zijn van de eigen inrichting en voortkomen uit 

de normale agrarische activiteiten (denk aan stalmest, vaste mestsoorten, 

voerresten, enz.), wordt gezien als normale agrarische bedrijfsvoering. Zodra 

organische afvalstoffen worden toegevoegd, is een ontheffing van het ministerie van 

LNV, via RIKILT, noodzakelijk om het digestaat juridisch als zijnde meststof te 

mogen aanwenden op landbouwgrond. 

Het toevoegen van organische producten die van buiten de inrichting afkomstig zijn, 

leidt met de huidige weten regelgeving juridisch gezien in elke hoeveelheid tot 

afvalverwerking. Wanneer co-producten van derden worden toegevoegd, stijgt dit uit 

boven de normale agrarische en stelt de Wro verdergaande eisen aan de locatie. Dit 

houdt in dat de mestvergistingsinstallatie in het algemeen verwezen wordt naar een 

daartoe aangewezen bedrijventerrein. 

Per bedrijfssituatie zal de haalbaarheid van een mestvergistingsinstallatie onderzocht 

moeten worden. Of een afzonderlijke vergistingsinstallatie haalbaar is, blijkt 

afhankelijk te zijn van diverse factoren. De belangrijkste factoren zijn opbrengsten 

van de installatie enerzijds, deze zijn vooral afhankelijk van de biogasopbrengst uit 

een m³ biomassa vertaald in opbrengsten uit elektriciteit en warmte, en de kosten 

van de installatie anderzijds. De investeringsruimte van het betreffende bedrijf speelt 

hier een hoofdrol in. De investering kan sterk afhangen van de reeds aanwezige 

onderdelen van de installatie, met name bestaande mestopslagen. In hoeverre 

subsidies en fiscale regelingen benut kunnen worden, bepaalt mede de haalbaarheid 

van het initiatief. 

Naast mestvergisting op boerderijniveau is voor relatief kleine bedrijven, 

mestvergisting op buurtniveau of centrale mestvergisting interessant. Zodra een 

bedrijf een functie vervult van mestvergisting voor derden, stijgt dit uit boven de 

normale agrarische bedrijfsvoering en is er aanleiding om ook vanuit de ruimtelijke 


VIII


ordening nadere eisen te stellen aan de locatie. Bij de beoordeling van een locatie 

voor centrale mestvergisting in het buitengebied wordt getoetst op schaalaspecten, 

landschappelijke en cultuurhistorische waarde, milieubelasting naar de omgeving, 

infrastructuur, verkeersbelasting en (indien mogelijk) benutting van de bestaande dan 

wel vrijkomende (agrarische) bebouwing. Voor buurtvergisting worden vergelijkbare 

eisen gesteld aan de installatie. De grens tussen de gemeente en GS als bevoegd 

gezag ligt ook hier bij meer dan 25.000 m³ van buiten de inrichting afkomstige 

dierlijke meststoffen. Wordt er echter meer dan 36.000 m³ (100 m³ per dag) vergist, 

dient er naast de Wm-vergunning ook een beoordelingsnotitie voor een Milieu Effect 

Rapportage (MER) te worden opgesteld. 

Samenvattend blijkt dat door onduidelijkheid in weten regelgeving mestvergisting in 

Nederland niet of nauwelijks van de grond komt. Wanneer uitsluitend mest van de 

eigen inrichting wordt vergist is vergunningverlening in principe geen probleem. 

Daartegenover staat dat mestvergisting op boerderijniveau met gebruik van 

uitsluitend dierlijke mest slechts haalbaar is bij relatief grote bedrijfsomvang en covergisting 

in de meeste gevallen noodzakelijk is om de investering rendabel te 

maken. Op dit gebied liggen grote knelpunten met betrekking tot afvalverwerking en 

normale agrarische bedrijfsvoering. Tot slot biedt clustering van in elkaars nabijheid 

gelegen bedrijven economisch perspectief om mestvergisting op boerderijniveau 

rendabel te maken. 


IX


1 Inleiding 

Mestvergisting is een microbiologisch proces waarbij organische stof door bacteriën 

gefermenteerd wordt. Hierbij ontstaat biogas dat kan worden omgezet in warmte en 

elektriciteit. Het biogas wordt verbrand in een gasmotor die een generator aandrijft. 

Hiermee kan financieel voordeel behaald worden door besparingen op het eigen 

gebruik van aardgas en elektriciteit, of door een deel van de warmte en elektriciteit 

terug te leveren aan derden. (Tijmensen et al., 2002) 

De uitvergiste mest kan alsnog voor bodembemesting gebruikt worden, waarbij zelfs 

voordelen bestaan ten opzichte van verse dierlijke mest. Mestvergisting biedt 

bovendien voordelen voor het milieu vanwege minder emissie van broeikasgassen 

uit de mest. Tenslotte kunnen de voordelen van bemesting met vergiste mest ten 

opzichte van verse mest een besparing opleveren in anorganische meststoffen. 

Mestvergisting maakt het dus mogelijk om via een tussenstap extra rendement te 

halen uit dierlijke mest. 

Toch komt mestvergisting op boerderijniveau in Nederland niet of nauwelijks van de 

grond. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat er veel onduidelijkheid bestaat over de 

vergunningverlening van mestvergistingsinstallaties. 

Er is behoefte aan een plan van aanpak voor het omgaan met, en het beoordelen en 

behandelen van aanvragen voor mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau. Er is 

geconstateerd dat zowel de technische kennis over, en het inzicht in de toepassing 

en omzetting van mest in energie door middel van vergisting, als de kennis en het 

overzicht van de procedures op het gebied van ruimtelijke ordening en 

vergunningverlening, binnen het gemeentelijke apparaat tekort schiet en veelal 

geheel ontbreekt. Er is bij gemeenten, maar ook bij andere betrokken zoals 

initiatiefnemers en belanghebbende omwonenden, onvoldoende bekend over de 

technische en milieuhygiënische randvoorwaarden van mestvergistingsinstallaties. 

Ook ontbreekt het vaak aan helder inzicht in de mogelijkheden die in het kader van 

de ruimtelijke ordening binnen bepaalde bestemmingen aanwezig zijn, dan wel 

gecreëerd kunnen worden, terwijl vaak ook onduidelijkheid bestaat over welke eisen 

noodzakelijkerwijs of in alle redelijkheid in een (milieu-)vergunning kunnen of moeten 

worden opgenomen. 

1.1 Doelstelling 

De doelstelling van dit project is te komen tot een praktisch plan van aanpak, 

voorzien van stroomschema’s waarmee gemeenten initiatieven voor het oprichten 

van mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau kunnen beoordelen en vervolgens 

(doen) realiseren. Hiermee moeten zij in staat kunnen zijn, alle relevante aspecten 

die daarbij een rol spelen op adequate wijze in de te verlenen vergunning op te 

nemen en daarop efficiënt te controleren. Tevens vormt dit project een leidraad voor 

initiatiefnemers om te kunnen beoordelen of mestvergisting mogelijk en/of haalbaar 

is voor zijn of haar specifieke bedrijfssituatie. 

1.2 Leeswijzer 

Bij mestvergisting zijn een viertal modules belangrijk die ieder in een apart hoofdstuk 

aan de orde zullen komen. In hoofdstuk 2 wordt allereerst mestvergisting op 

boerderijniveau middels een stroomschema afgebakend worden. Vervolgens wordt in 

hoofdstuk 3 de eerste module: “technologische en technische aspecten van het 

vergistingsproces” beschreven. Hierbij komt het vergistingsproces en de uitvoering 

van de installatie aan de orde. 

'Vergunningverlening en haalbaarheid van vergisting van mest en biomassa' 1


In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de wetgeving met betrekking tot Ruimtelijke 

Ordening die belangrijk is voor de bestemming en uitvoering van de 

mestvergistingsinstallatie. Op de Milieuwetgeving wordt vervolgens in hoofdstuk 5 

dieper ingegaan. Hierin worden de eisen beschreven die in de milieuvergunning 

gesteld moeten worden aan mestvergistingsinstallaties. Hoofdstuk 6 handelt over covergisting. 

De regelgeving met betrekking tot afvalverwerking is momenteel nog zeer 

diffuus, daarom zal in dit hoofdstuk expliciet aan de orde komen welke 

mogelijkheden er zijn voor co-vergisting op boerderijniveau. In hoofdstuk 7 worden 

de bedrijfseconomische aspecten van mestvergisting op boerderijniveau beschreven. 

Hierin is eveneens het onderdeel co-vergisting meegenomen. Hoofdstuk 8 geeft 

belangrijke informatie over buurt-/centrale vergisting. Dit hoofdstuk geeft aanvullende 

eisen voor buurt-/centrale vergisting, die reeds bij mestvergisting op boerderijniveau 

aan de orde zijn gekomen. Discussiepunten die ontstaan naar aanleiding van deze 

bureaustudie komen in hoofdstuk 9 aan de orde. 

Tenslotte worden in het hoofdstuk 10 conclusies getrokken en aanbevelingen 

gedaan, wat de stand van zaken is met betrekking tot vergunningverlening en het 

vergroten van de rentabiliteit van een mestvergistingsinstallatie op boerderijniveau. In 

de aanbevelingen worden suggesties gedaan voor veranderingen die moeten zorgen 

dat voor gemeentelijke en provinciale overheden (onbedoelde) drempels te aanzien 

van de realisatie van mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau kunnen worden 

weggenomen. 



2 Afbakening mestvergisting op boerderijniveau 

Mestvergisting kan zowel op boerderijniveau als op buurt-/centraalniveau uitgevoerd 

worden. Omdat er juridische verschillen bestaan tussen boerderij- en buurt-/centraalniveau, 

wordt in dit hoofdstuk middels een stroomschema en bijbehorende toelichting 

mestvergisting op boerderijniveau afgebakend. 

2.1 Stroomschema afbakening mestvergisting op boerderijniveau 

De afbakening is weergegeven in onderstaande stroomschema. Buurt- 

/centraalniveau komt in hoofdstuk 8 aan de orde. Verder wordt mestvergisting op 

boerderijniveau onderverdeeld in drie richtingen. Voor deze drie richtingen zullen de 

in de grijze vakken genoemde modules behandeld worden. 

A. Is er sprake van mestvergisting? 

B. Is de mest afkomstig uit één eigen 

inrichting ? 

Ja 

Nee 

1.1 Boerderijniveau 2.1 Buurtniveau / Centraal (H8) 

1.2 Worden er co-producten 

toegevoegd ? 

Nee 

Ja 

1.3.1 Eigen mest 1.2.1 Zijn de co-producten 

afkomstig van derden? 

Technisch / 

Technologisch(H3) 

Nee 

1.3.2 Eigen mest 

en eigen coproducten 

Ja 


en co-producten 

van derden 

Technisch / 

Technologisch (§6.2, 6.3) 

Bedrijfseconomisch 

(H7) 

Milieu 

(H5) 

Technisch / 

Technologisch (§6.2, 6.3) 

Ruimtelijke Ordening (H4) 


(H7) 

Milieu 

(H8) 


(H7) 

Milieu 

(§6.4.1) 

Ruimtelijke Ordening 

(§6.4.2, H8) 

Ruimtelijke Ordening 

(§6.4.2) 

Figuur 2.1 Stroomschema afbakening mestvergisting op boerderijniveau 



2.2 Toelichting stroomschema boerderijniveau 

Mestvergisting op boerderijniveau wordt afgebakend volgens figuur 2.1 op de vorige 

pagina. Een toelichting op het stroomschema mestvergisting op boerderijniveau volgt 

hieronder. 

Stappen: 

A. Is er sprake van mestvergisting? 

Mestvergisting is het omzetten van organische stof uit dierlijke mest of andere 

organische producten met behulp van methaanvormende bacteriën. Bij dit 

proces ontstaat biogas, dat bestaat uit CH 4 , CO 2 , H 2 S, H 2 O. Het biogas kan 

gebruikt worden voor het opwekken van elektrische en/of thermische energie. 

B. Is de mest, die wordt vergist, afkomstig uit één eigen inrichting? 

Als één inrichting wordt beschouwd: De tot een zelfde onderneming of 

instelling behorende installaties die onderling technische, organisatorische of 

functionele binding hebben en in elkaars onmiddellijke nabijheid zijn gelegen. 

In de praktijk wordt onder “inrichting” verstaan: alle bouwwerken en 

installaties die gevestigd zijn op één bouwblok. Stallen op een andere locatie 

kunnen wel tot één bedrijf horen, maar worden over het algemeen niet tot 

dezelfde inrichting gerekend. Iedere inrichting heeft meestal ook een eigen 

Wm-vergunning. Toch is het begrip inrichting onder invloed van jurisprudentie 

enigszins rekbaar. Wanneer verschillende bedrijfslocaties technische, 

organisatorische en functionele binding met elkaar hebben, kunnen deze toch 

als één inrichting aangemerkt worden. 

Het bevoegd gezag bepaalt uiteindelijk per afzonderlijk geval of meerdere 

bedrijfslocaties toch tot dezelfde inrichting horen. Blijkt uit deze beoordeling 

dat verschillende bedrijfslocaties van één en hetzelfde bedrijf tot één 

inrichting behoren, dan kan de mestvergistingsactiviteit tot mestvergisting op 

boerderijniveau worden gerekend. (Infomil, 2001) 

Door middel van deze vraagstelling wordt er een onderscheid gemaakt 

tussen de verschillende niveaus waarop mestvergisting plaats kan vinden, 

namelijk boerderijniveau of buurtniveau / centrale mestvergisting. 

Ja, de mest is afkomstig uit één eigen inrichting. Er is sprake van 

mestvergisting op boerderijniveau. Vervolg het stroomschema bij 

punt 1.1. 

Nee, de mest is afkomstig uit meerdere inrichtingen. Er is sprake 

van mestvergisting op buurtniveau / centraal niveau. Vervolg het 

stroomschema bij 2.1. 

1.1 Boerderijniveau 

Er wordt biomassa vergist op boerderijniveau. Dit houdt in dat de biomassa 

die vergist gaat worden afkomstig is van één inrichting welke in gebruik is van 

de initiatiefnemer. 

2.1 Buurt-/Centraalniveau 

Er wordt biomassa vergist op buurt-/centraalniveau. Dit houdt in dat de 

biomassa afkomstig is van buiten de eigen inrichting. Er kan echter ook 

biomassa van de eigen inrichting worden vergist, samen met biomassa 

afkomstig van derden. Dit wordt kort behandeld in hoofdstuk 8. 



1.2 Worden er co-producten toegevoegd? 

Deze vraag is bedoeld om te bepalen of er naast dierlijke mest ook nog 

andere organische reststromen aan het vergistingsproces worden 

toegevoegd. Onder dierlijke meststoffen behoren: drijfmest en stapelbare 

dierlijke mest. De overige organische rest-/afvalproducten die eventueel aan 

het vergistingsproces worden toegevoegd, worden ook wel co-producten 

genoemd. 

Deze stap is van essentieel belang voor de soort installatie, de benodigde 

installatieonderdelen, de gasopbrengst, de benodigde vergunningen en 

dergelijke. 

Nee, er worden geen co-producten aan het vergistingsproces 

toegevoegd. Dit houdt dus in dat er alleen dierlijke mest en 

eventueel stapelbare mest afkomstig van de eigen inrichting 

vergist zullen gaan worden. Stapelbare mest wordt juridisch niet 

gezien als zijnde een co-product. In de praktijk wordt dit wel als 

co-product aan het vergistingsproces toegevoegd. Vervolg het 

stroomschema bij 1.3.1. 

Ja, er worden co-producten aan het vergistingsproces 

toegevoegd. Dit houdt in dat er naast dierlijke en stapelbare mest 

afkomstig van de eigen inrichting ook andere bedrijfseigen 

organische producten worden toegevoegd. Hierbij valt te denken 

aan producten als voerresten, kuilmaïs, stro, slootmaaisel, 

enzovoorts. Indien er co-producten aan het proces worden 

toegevoegd, dan wordt het proces co-vergisting genoemd in plaats 

van mestvergisting. Bij co-vergisting is echter van groot belang dat 

de co-producten niet als afvalstof worden aangemerkt. Op het 

onderwerp co-vergisting wordt nader ingegaan in Hoofdstuk 6. 

Vervolg het stroomschema bij 1.2.1. 


Er wordt alleen mest vergist die afkomstig is van de eigen inrichting. 

Onder mest wordt verstaan: Drijfmest afkomstig van rundvee en varkens, 

maar ook stapelbare meststoffen zoals pluimveemest en stalmest. De 

consequenties hiervan worden uitgewerkt op elk van de relevante aspecten, 

namelijk technisch / technologisch, bedrijfseconomisch, ruimtelijke ordening 

en milieu. Dit zal gebeuren in de stroomschema’s van de bijbehorende 

hoofdstukken. 



1.2.1 Zijn de co-producten afkomstig van derden? 

Door deze vraag wordt er een onderscheid gemaakt tussen co-producten 

afkomstig van de eigen inrichting en co-producten afkomstig van derden. Dit 

onderscheid is van groot belang voor de weten regelgeving met betrekking 

tot mestvergisting. 

Nee, er worden alleen co-producten afkomstig van de eigen 

inrichting toegevoegd. Het kan hierbij gaan om producten zoals 

voerresten en stro van de eigen inrichting. Of dat de co-producten 

afkomstig zijn van de eigen inrichting is hierbij een belangrijk 

criterium. Co-producten van de eigen inrichting, die voortgekomen 

zijn uit de normale agrarische bedrijfsvoering, worden namelijk niet 

als afvalstof aangemerkt en mogen daarom vergist worden. 

Vervolg het stroomschema bij 1.3.2. 

Ja, er worden co-producten afkomstig van derden vergist. 

Naast eventuele co-producten afkomstig van de eigen inrichting 

worden er ook co-producten van derden vergist. Het kan hierbij 

gaan om zuiveringsslib, bermmaaisel, GFT-afval, plantaardige 

vetten, enzovoorts. Het vergisten van deze co-producten is 

mogelijk indien ze niet als afval worden getypeerd. Het vergisten 

van bovengenoemde producten op boerderijniveau is momenteel 

nog zeer problematisch en aanvullend beleid is hiervoor zeker 

nodig. Vervolg het stroomschema bij 1.3.3. 

1.3.2 Eigen mest en eigen co-producten 

Er worden dierlijke mest en co-producten van de eigen inrichting vergist. 

Vervolgens kunnen de consequenties hiervan op het gebied van 

techniek/technologie, bedrijfseconomie, ruimtelijke ordening en milieu worden 

uitgewerkt. Verdere uitleg omtrent co-vergisting met betrekking tot de 

verschillende modules is opgenomen in het hoofdstuk 6. 

1.3.3 Eigen mest en co-producten van derden 

Er wordt dierlijke mest van de eigen inrichting vergist. Daarnaast worden ook 

co-producten van derden aan het vergistingsproces toegevoegd. Bij deze 

optie is het natuurlijk ook mogelijk dat co-producten afkomstig van de eigen 

inrichting aan het proces worden toegevoegd. Vervolgens kunnen de 

consequenties hiervan op het gebied van techniek / technologie, 

bedrijfseconomie, ruimtelijke ordening en milieu worden uitgewerkt. Verdere 

uitleg omtrent co-vergisting met betrekking tot de verschillende modules is 

opgenomen in hoofdstuk 6. 



3 Technologie / techniek 

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de technologische en technische achtergronden 

van de mestvergistingsinstallatie. Allereerst zal worden beschreven hoe het principe 

van mestvergisting verloopt, waarbij de factoren die van belang zijn bij het proces 

afzonderlijk worden beschreven. Daarnaast worden de verschillende biochemische 

stappen in de reactor nader uitgewerkt. Vervolgens worden de verschillende 

reactortypen uitgelegd en tenslotte staat beschreven wat er met de diverse 

producten uit de installatie gedaan kan worden. 

3.1 TECHNOLOGISCHE ASPECTEN MESTVERGISTING 

3.1.1 Principe mestvergisting 

Vergisting is het afbreken van organische stof in biomassa onder anaërobe 

(zuurstofloze) omstandigheden met behulp van methaanvormende microorganismen. 

Deze biomassa kan bestaan uit mest, maar er kunnen ook diverse 

andere organische producten aan het mengsel worden toegevoegd. 

Bij het vergistingsproces ontstaat biogas, een gasmengsel dat voor 60-65% bestaat 

uit methaan en voor 35-40% uit CO 2 . Het bevat verder een kleine fractie H 2 S en NH 3 

en een verzadigde hoeveelheid water. Het uiteindelijke doel van mestvergisting is het 

produceren van biogas uit mest en eventuele co-producten, waarbij biogas omgezet 

kan worden in warmte en elektriciteit in een gasmotor, of enkel in warmte in een 

warmwaterketel. (Korsten et al., HAS KennisTransfer, 2002) 

Het vergistingsproces is te verdelen in twee hoofdstappen, de zure vergisting en de 

methaanvergisting. De zure vergisting vormt vooral vluchtige vetzuren. Bij de 

methaanvergisting worden deze vetzuren omgezet in CO 2 en CH 4 . Het verloop van 

het vergistingsproces is afhankelijk van een aantal factoren, namelijk: 

• de temperatuur 

• de zuurgraad 

• verblijftijd 

• C/N-verhouding 

• procesremmende stoffen (zware metalen, medicijnen) 

• menging 

• drogestofgehalte 

Hieronder zullen deze factoren afzonderlijk beschreven worden. 

3.1.1.1 Temperatuur 

De temperatuur van het gehele proces is van invloed op de snelheid waarmee het 

vergistingsproces verloopt. Bij een hogere temperatuur verloopt het proces sneller, 

waardoor er meer biogas in een kortere tijd vrijkomt. De totale hoeveelheid biogas 

die vrijkomt blijft echter gelijk. Er zijn hierbij drie zones te onderscheiden, namelijk: 

• psychrofiele zone: 0 – 20°C, optimum 17°C 

• mesofiele zone: 20 – 45°C, optimum 33°C 

• thermofiele zone: 45 – 75°C, optimum 55°C 

De optimumtemperatuur in een zone is de temperatuur waarbij het vergistingsproces 

in deze zone optimaal verloopt. Hierbij is de biogasopbrengst dus maximaal en de 

vergistingsduur minimaal. 

Psychrofiele vergisting (ook wel koude vergisting genoemd) is het proces van 

vergisting dat zich afspeelt bij een optimumtemperatuur van 17°C. Psychrofiele 

vergisting treedt altijd op bij het opslaan van mest in traditionele kelders of silo’s 



(spontane vergisting). Bij psychrofiele vergisting wordt meestal niet geïsoleerd en 

weinig of niet verwarmd. Investeringskosten zijn dus relatief laag. 

Deze manier van vergisting is niet geschikt om toe te passen in een aparte vergister, 

het biogas komt namelijk maar heel langzaam vrij. Onder de 25°C zal de 

gasopbrengst snel afnemen, doordat de activiteit en vooral de groei van de bacteriën 

temperatuursafhankelijk is. Als de temperatuur van het vergistingsproces onder de 

15°C ligt, is de gasopbrengst minder dan 30% van de maximale opbrengst. De 

verblijftijd van de mest in een psychrofiele reactor kan wel oplopen tot meer dan 100 

dagen. Daarom zal dit proces niet worden toegepast bij mestvergistingsinstallaties op 

boerderijniveau. 

Mesofiele vergisting speelt zich af bij een optimumtemperatuur van 33°C. Bij 

voorkeur moet de temperatuur tussen de 30 en 40°C blijven. Deze temperatuur is 

uitermate geschikt om in de vergistingsreactor toe te passen. De methaanvormende 

bacteriën in dit proces zijn namelijk niet zo gevoelig voor veranderingen in de 

temperatuur of de zuurgraad in de reactor. Zeker op boerderijniveau is dit een aan te 

bevelen proces. De verblijftijd van de mest bij dit proces kan variëren van 15 – 40 

dagen afhankelijk van de mestsoort en het type reactor. 

Thermofiele vergisting speelt zich af bij een optimumtemperatuur van 55°C. Voordeel 

van de hogere temperatuur is dat het biogas sneller vrijkomt, waardoor volstaan kan 

worden met een kortere verblijftijd (10 – 20 dagen). De totale hoeveelheid biogas die 

vrijkomt is echter niet hoger dan bij mesofiele vergisting. Het biogas komt alleen 

sneller vrij. Het CH 4 -gehalte in het biogas is bij een thermofiel proces gemiddeld 3% 

lager dan bij een mesofiel proces. 

Nadeel van het thermofiele proces is dat er relatief veel energie toegevoerd moet 

worden, om de mest in de reactor op temperatuur te houden. De methaanvormende 

bacteriën zijn bij thermofiele vergisting uitermate gevoelig voor schommelingen in 

temperatuur en zuurgraad. Een kleine schommeling van de zuurgraad kan al fataal 

zijn voor de thermofiele methaanvormende bacteriën. Temperatuurschommelingen in 

de vergister van 1 tot 2°C zijn geen probleem. Wanneer de temperatuur meer dan 2 

tot 3°C schommelt neemt de gasproductie af. Door de hogere temperatuur is het vrije 

NH 3 -gehalte in de vergistende mest hoger (het evenwicht tussen NH 3 en NH 4 + , 

verschuift richting NH 3 ). Het vergistingsproces is hier gevoelig voor, adaptie van de 

methaanbacteriën aan de vrije NH 3 kan dit echter ondervangen. 

Dit proces is echter in Nederland nog nooit op boerderijniveau toegepast. Doordat de 

vergister kleiner kan worden gebouwd en er zo op de kosten kan worden bespaard, 

zijn er op termijn wellicht mogelijkheden voor thermofiele vergisting. (Korsten et al., 

HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001; de Ruijter, 2001) 

3.1.1.2 Zuurgraad 

Hydrolyse is mogelijk in een breed pH-traject. De optimale pH van verzuring van 

koolhydraten bedraagt 5,5 – 6,0 en van eiwitten 7,0 – 7,5. De optimale pH voor 

methaanvorming bedraagt 7,5 – 8,5. Mest (pH 7,5 – 8,0) bevat een hoog gehalte aan 

pH-bufferende stoffen zoals HCO 3 - , NH 3 en PO 4 3- . Hydrolyse, verzuring en 

methaanvorming van mest in een gemengde reactor zal nauwelijks pH 

veranderingen teweegbrengen, als echter veel gemakkelijk afbreekbare koolhydraten 

in de vorm van co-producten aan de mest worden toegevoegd, bestaat het gevaar 

van verzuring van de reactorinhoud tot zelfs pH


3.1.1.3 Verblijftijd 

Er dient een minimale verblijftijd van de mest in de reactor te worden aangehouden 

in verband met het uitspoelen van de methaanvormende bacteriën. Het aanhouden 

van deze verblijftijd is noodzakelijk, omdat de methaanvormende bacteriën langzaam 

groeien en dan nog niet voldoende nieuwe bacteriën hebben aangemaakt. Er is ook 

sprake van een maximale verblijftijd. Bij een verblijftijd groter dan deze maximale 

verblijftijd is de biogasproductie dermate laag, dat de warmtebehoefte van de reactor 

groter is dan de calorische waarde van het gevormde biogas. (Korsten et al., HAS 

KennisTransfer, 2002) 

3.1.1.4 C/N-verhouding 

Voor de energievoorziening van de bacteriën zijn koolstof (C) en zuurstof (O) nodig. 

Verder zijn voor de eiwitvoorziening en de bacterievermeerdering nog waterstof (H), 

stikstof (N), zwavel (S) en fosfor (P) nodig. Daarnaast zijn er ook nog 

spoorelementen en ijzer nodig. 

Bij een lage C/N-verhouding is er veel stikstof en weinig koolstof aanwezig. Is er 

teveel stikstof aanwezig dan kunnen de bacteriën afsterven. Bij een te lage N- 

concentratie zal er niet voldoende koolstof worden omgezet. Een C/N-verhouding 

van 30 is het beste compromis. (Korsten et al., HAS KennisTransfer, 2002) 

3.1.1.5 Procesremmende stoffen 

Zware metalen en eventueel in de mest aanwezige medicijnen (antibiotica) hebben 

een negatieve invloed op het vergistingsproces. Zij remmen het proces namelijk af, 

waardoor er minder biogas wordt geproduceerd. Daarnaast worden deze stoffen niet 

vergist. Ze blijven dus aanwezig in het digestaat. Hierdoor kunnen de zware metalen 

op het land en in de bodem terechtkomen, wanneer het digestaat op het land wordt 

uitgereden. 

3.1.1.6 Menging 

Voor het verloop van het vergistingsproces is het van belang dat er goed gemengd 

wordt. Hierdoor wordt de inhoud homogeen door de reactor verdeeld. Daarnaast 

wordt de afbraaksnelheid ook groter, omdat de bacteriën door het mengen 

intensiever in contact komen met de voeding. Er kunnen plaatselijk minder goede 

procesomstandigheden optreden door ophopingen van voeding, verontreinigingen, 

afbraakproducten en temperatuursverschillen. Deze worden door goed mengen 

voorkomen. Tenslotte is menging ook van belang om drijflagen, schuimvorming in de 

reactor en ophoping van zand onder in de reactor te voorkomen. 

3.1.1.7 Drogestofgehalte 

Het drogestofgehalte van de mest is ook van invloed op het verloop van het 

vergistingsproces. Het drogestofgehalte van het te vergisten materiaal mag 

maximaal 15% bedragen bij een propstroomvergister. Bij een volledig geroerde 

vergister mag het drogestofgehalte maximaal 8-10% bedragen. Deze typen 

vergisters zullen in hoofdstuk 3 verder worden besproken. In tabel 3.1 staan een 

aantal verschillende producten weergegeven met daarbij het drogestofgehalte, de 

biogasopbrengst en het aantal kWh. 



Tabel 3.1 Biogas- en kWh-opbrengst per mestsoort 

Mestsoort DS% Biogasopbrengst (m³/ton) kWh 

Vleesvarkenmest 9 27 48 

Zeugenmest 5 15 27 

Rundveemest 10 14 26 

Kippenmest 25 82 147 

Bermgras 30 120 216 

Maïs 30 150 270 

Plantaardig vet 100 560 1000 

(HASKennisTransfer, 2002) 

De meest gangbare mestsoorten om te vergisten zijn vleesvarkens-, zeugen- en 

rundveemest. Hiervan is ook de meeste mest beschikbaar. Daarnaast is het 

drogestofgehalte van deze soorten mest niet zo hoog. Aan deze stromen mest 

kunnen weer andere producten, zoals kippenmest, bermgras, maïs en plantaardig 

vet worden toegevoegd, die de biogas opbrengst aanzienlijk verhogen. 

3.1.2 Biochemische achtergrond 

Deze paragraaf behandelt de biochemische achtergrond van het vergistingsproces. 

Aan het vergistingsproces neemt een groot aantal verschillende micro-organismen 

deel. Dit proces kenmerkt zicht door anaërobe omstandigheden, dat wil zeggen dat 

het proces zich afspeelt in een zuurstofloze omgeving. De micro-organismen zetten 

complex, organisch materiaal om in CH 4 , CO 2 , H 2 O, H 2 S en NH 3 . Het 

vergistingsproces kan worden opgedeeld in vier fasen. Deze zijn: 

• hydrolyse 

• fermentatie (zuurvorming) 

• acetogenese 

• methanogenese 

In figuur 3.1 wordt het gehele vergistingsproces schematisch weergegeven. 

Hydrolyse: 

koolhydraten eiwitten vetten 

monomere 

suikers 

aminozuren 

hogere 

vetzuren 

glycerol 

Acidogenese: 

vetzuren + alcohol 

H 2 + CO 2 + NH 3 + H 2 S 

Acetogenese: 

azijnzuur + H 2 + CO 2 

mierezuur + methanol 

Methanogenese: 

CH 4 + CO 2 

Figuur 3.1 Schematische weergave vergistingsproces 

(Korsten et al., HAS KennisTransfer, 2002) 



3.1.2.1 Hydrolyse 

In de eerste fase van het proces (de hydrolyse) worden complexe, niet opgeloste 

biopolymeren (dit zijn vetten, eiwitten en koolhydraten) omgezet in minder complexe, 

opgeloste verbindingen door inwerking van extracellulaire enzymen. Deze enzymen 

worden gevormd door fermentatieve bacteriën die deze opgeloste stoffen door de 

celwand en membraan kunnen opnemen. Dit kunnen ze niet bij onopgeloste 

biopolymeren. 

Koolhydraten worden ook wel sachariden genoemd. Zij bestaan uit opgeloste monoen 

disachariden en niet opgeloste polysachariden. De monoen disachariden 

kunnen al wel in de bacteriecel worden opgenomen, daarom is de hydrolyse alleen 

voor de polysachariden. Hieronder volgen enkele voorbeelden van sachariden: 

Monosachariden: 

• druivensuiker (D-glucose); 

• vruchtensuiker (D-fructose). 

Disachariden: 

• moutsuiker (maltose); 

• biet-/rietsuiker (sacharose); 

• melksuiker (lactose). 

Polysachariden: 

• amylose (zetmeel); 

• chitine; 

• (hemi-)cellulose. 

Eiwitten bestaan uit lange ketens van aminozuren. De extracellulaire enzymen 

knippen de ketens tot losse aminozuren. Een kenmerk van aminozuren is de 

aanwezigheid van een NH2-groep en een carboxylgroep (COOH). Een voorbeeld van 

een aminozuur is alanine. 

Vetten zijn opgebouwd uit een glycerolmolecuul en drie hogere vetzuren. 

Voorbeelden hiervan zijn palmatinezuur en stearinezuur). 

3.1.2.2 Acidogenese 

Na het omzetten de niet-opgeloste biopoIymeren in minder complexe, opgeloste 

verbindingen, volgt de acidogenese ofwel de verzuringsfase. In de cellen van de 

fermentatieve bacteriën worden opgeloste organische verbindingen omgezet in een 

reeks eenvoudige verbindingen. Een aantal producten die daarbij vrijkomen zijn: 

• vluchtige vetzuren 

• alcoholen 

• waterstofgas (H 2 ) 

• koolzuurgas (CO 2 ) 

• ammoniak (NH 3 ) 

Deze producten hebben door hun samenstelling een verzurende invloed op de 

omgeving. Daarom wordt de fermentatiefase ook wel de zuurvormende fase 

genoemd. 

3.1.2.3 Acetogenese 

Hierbij vindt biochemische omzetting plaats van de in de fermentatiefase ontstane 

organische stoffen. Naast azijnzuur (CH 3 COOH), koolzuurgas (CO 2 ) en waterstof 

(H 2 ) ontstaat er ook nieuw celmateriaal. 



3.1.2.4 Methanogenese 

In deze fase worden azijnzuur, waterstof en koolzuurgas omgezet in biogas. Dit 

biogas bestaat voornamelijk uit methaangas (CH 4 ) en koolzuurgas. Deze omzetting 

vindt plaats volgens de volgende reactievergelijkingen. Deze fase wordt ook wel de 

methaanvormende fase genoemd. (Korsten, et al. HAS KennisTransfer, 2002) 

CH 3 COO ⎯ + H 2 O CH 4 + HCO 3¯ 

HCO 3¯ + H + + 4 H 2 CH 4 + 3 H 2 O 

4 CH 3 OH 3 CH 4 + CO 2 + 2 H 2 O 

4 HCOO¯ + 2 H + CH 4 + CO 2 + 2 HCO 3¯ 

3.1.3 Ontzwaveling biogas 

Het biogas bestaat voor 50 tot 85% uit methaan (CH 4 ), voor 15 tot 50% uit koolzuur 

(CO 2 ). Daarnaast zijn er ook nog 0 tot 0,2% waterstof (H 2 ), 0 tot 0,2% stikstof (N 2 ), 0 

tot 1% zwavelwaterstof (H 2 S) en enkele sporen van vluchtige organische 

componenten aanwezig. Zwavelwaterstof is schadelijk voor de motor van de 

warmtekrachtkoppeling en voor het leidingnetwerk. H 2 S tast namelijk metalen als 

ijzer, koper en brons aan. Het is daardoor aan te bevelen om het leidingnetwerk, dat 

voor de ontzwaveling zit, niet van deze metalen te maken. Om zwavelwaterstof uit 

het biogas te verwijderen zijn diverse technieken voorhanden. 

Sinds enige tijd wordt biogas ontzwaveld door een kleine hoeveelheid lucht aan het 

biogas toe te voegen, rechtstreeks in de gasopslag. Afhankelijk van de hoeveelheid 

H 2 S in het biogas moet er 2 tot 6 vol.% lucht aan het biogas worden toegevoegd. 

Wanneer een beperkte hoeveelheid lucht wordt toegevoegd aan het biogas, ontstaat 

een reactie met de sulfide oxiderende bacteriën. Uit deze reactie ontstaat als tussen 

product elementair zwavel, die als vaste stof terug te vinden is in het digestaat. 

Wordt er echter teveel lucht toegevoerd, dan verloopt een tweede reactie. Hierbij 

wordt de elementaire zwavel omgezet tot zwavelzuur. Dit zwavelzuur zal in de mest 

weer omgezet worden in zwavelwaterstof, zodat er geen verwijdering van deze 

ongewenste stof heeft plaatsgevonden. Daarnaast wordt biogas in lucht een uiterst 

explosief mengsel. Een juiste dosering van de toegevoerde lucht is uiterst belangrijk. 

De reductie van H 2 S is afhankelijk van de temperatuur, de reactietijd, de hoeveelheid 

en de plaats van luchttoevoer. Bij goede omstandigheden kan er een reductie 

plaatsvinden van 95% tot een concentratiedaling onder de 50 ppm. 

Deze methode kan vrij eenvoudig toegepast worden met goedkope materialen. Een 

meetinstrument dat het zwavelwaterstofgehalte in het biogas meet, kan indiceren of 

er iets meer of iets minder lucht aan het biogas toegevoegd moeten worden. Dit 

toevoegen kan uiterst eenvoudig gebeuren met bijvoorbeeld een simpel aquarium 

pompje. Deze methode werkt uiterst effectief tegen lage kosten, tegenwoordig is 

deze methode dan ook het meest toegepast bij mestvergistingsinstallaties op 


Ook kan er ijzerchloride (FeCl 3 ) gedoseerd worden in de reactor. Een reductie tot 

minder dan 100 ppm. is in het verleden gehaald. Deze hierdoor bereikte zuivering is 

meestal niet voldoende waardoor er een extra nazuivering nodig kan zijn. 

Het biogas kan biologisch gezuiverd worden door middel van een vastbedreactor. 

Hierbij wordt gebruik gemaakt van een waterscrubber (adsorptie) in combinatie met 

een biologische ontzwavelingsunit. Bij dit principe wordt water over een filter 

gesprenkeld. In het filterbed komen water en lucht elkaar in tegenstroom tegen. Aan 

het biogas wordt 4 – 6 vol.% lucht toegevoegd voordat deze de zuivering ingaat. Het 

filterbed biedt de mogelijkheid voor scrubben en het laten groeien van 



ontzwavelende micro-organismen. Hierbij ontstaat zwavelzuur dat terug te vinden is 

in het digestaat. 

Tenslotte kan er ook gekozen worden om het biogas door een kist met vetvrije 

roestende ijzerkrullen leiden. Bij deze methode kan de kist met ijzerkrullen 

geregenereerd worden, waardoor deze steeds opnieuw gebruikt kunnen worden. 

Nadeel van deze methode is dat er veel warmte vrijkomt bij regeneratie. 

(Korsten et al.,HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001) 

3.1.4 Digestaat 

De uitvergiste mest wordt ook wel digestaat genoemd. Het digestaat uit een 

mestvergistingsinstallatie kan nog altijd als meststof toegediend worden op het land. 

Wat de gevolgen zijn voor de uitrijmogelijkheden van digestaat waarin ook coproducten 

meevergist zijn, worden beschreven in hoofdstuk 6, covergisting. 

Digestaat toedienen op landbouwgrond kent voor- en nadelen ten opzichte van verse 

dierlijke mest. De meest bekende voordelen zijn: 

Bij mestvergisting is geen sprake van mineralenverliezen na vergisting. De gehalten 

N, P en K zijn immers gelijk. Alleen de vorm waarin deze stoffen in het digestaat 

aanwezig zijn, is veranderd. De dunne fractie van vergiste mest heeft een hogere 

werkingscoëfficiënt dan gewone mest, door het hoge aandeel minerale stikstof. 

Tijdens het vergistingsproces wordt een groot deel van de organisch gebonden 

stikstof omgezet in minerale stikstof. Hierdoor kan op kunstmest stikstof bespaard 

worden. De werking stijgt van ca. 65% naar 80% van N-totaal. Het gehalte aan 

ammoniak stijgt tot 75% van N-totaal. Een groter gedeelte van de stikstof uit de mest 

is hierdoor direct beschikbaar voor het gewas. Voor een aantal gewassen is een 

snelle werking gunstig, bijvoorbeeld voor grasland en aardappelen (DLV adviesgroep 

NV 2002). 

3.2 Technische aspecten mestvergisting 

Een vergistingsinstallatie is een technisch geheel waarin gebruik wordt gemaakt van 

natuurlijke processen om uit biomassa, energie te halen. Vergisten is het anaëroob 

afbreken van organisch materiaal door bacteriën. Via vergisting of fermentatie van de 

organische stof in de biomassa wordt biogas gevormd, dat na (biologische) 

ontzwaveling uiteindelijk verbrand kan worden in bijvoorbeeld een gasmotor (Warmte 

krachtkoppeling). Hierbij wordt groene elektriciteit en warmte geproduceerd. Dit stelt 

de veehouder in staat voor een groot deel in zijn eigen energiebehoefte te voorzien 

en eventueel energie te leveren aan het energienet of andere verbruikers. 

Een vergistingsinstallatie kan opgedeeld worden in drie functionele delen: de 

productie van biogas, de benutting van biogas en de voor- en na-opslag van mest. 

In dit hoofdstuk zullen de verschillende onderdelen worden beschreven met de 

bijbehorende functie. Behalve de vergister zelf, zal ook beschreven worden hoe de 

opslag van processtoffen kan plaatsvinden. Tenslotte volgt een beschrijving van de 

benutting van het biogas volgens diverse systemen. (Stimuland Overijssel, CCS, 

Ecofys, 2002) 

3.2.1 Type vergistingsinstallaties 

Vergisters zijn in twee hoofdtypen in te delen: propstroomsystemen en volledig 

geroerde systemen. De volledig geroerde systemen kunnen vervolgens nog 

ingedeeld worden in vergisters met constante inhoud en vergisters met variabele 

inhoud. Tenslotte zal ook nog de tweetrapsvergister aan bod komen. 



Om elk type installatie te beschermen is het noodzakelijk om alle ingaande verse 

mest te filteren in een grove zeef met een maaswijdte van circa 100 mm². Door grote 

vervuilingen zoals hout, ijzer, injectienaalden, stenen, enz. uit de mest te halen, 

wordt de gevoelige delen van de mestvergistingsinstallatie beschermd. Denk hierbij 

aan pompen en mengvijzels. 

3.2.1.1 Propstroomvergister 

De propstroomvergister (ook wel doorstroomvergister genoemd) werkt volgens het 

“first in – first out”-principe. Dit wil zeggen dat de verse mest die het eerste de 

vergister ingaat, er ook als eerste vergiste mest weer uitkomt. In de reactor vindt 

geen menging van mest met verschillende verblijftijden plaats. De mest gaat als een 

volume pakketje, met een constante snelheid door de propstromer. Door het niet 

mengen van mest met verschillende verblijftijden, komt de tijd die een volume 

pakketje erover doet van het begin tot het eind, overeen met de totale verblijftijd van 

de mest in de reactor. 

Bij traditionele propstroomvergisters werd de mest aanvankelijk niet gemengd. 

Hierdoor traden problemen op met drijf- en bezinklagen. Moderne 

propstroomvergisters worden daarom partieel geroerd met een langzaam lopende as 

met bladen in een horizontale tank. Door deze manier van mengen is er wel een 

verticale menging en geen horizontale. De verblijftijd in de vergister is dus nog 

steeds van vrijwel alle mest gelijk. Propstroomvergisters hebben doorgaans een 

verblijftijd van circa 20 dagen bij rundveemest en 15 dagen bij varkensmest. In het 

begin van de vergister zitten nog weinig methaanbacteriën, aan het eind heel veel. 

Door de geringe menging en door een klein deel van de vergiste mest weer terug te 

pompen naar het begin van de vergister, worden er ook methaanbacteriën in de 

verse mest gebracht. De biogasproductie komt hierdoor sneller op gang en is minder 

gevoelig voor veranderingen in samenstelling en processtoringen. 

Het vergistingsproces wordt in twee fasen (tweetrapsproces) doorlopen, namelijk: 

voorfermentatie en nafermentatie. In de eerste fase wordt de mest opgewarmd, 

gehydrolyseerd en verzuurd. In een tweede silo, speelt de methaanvormende silo 

zich af. Het grootste gedeelte van het biogas wordt geproduceerd in het tweede 

gedeelte. Voordeel van deze methode is het creëren van een verbeterde 

leefomgeving door het scheiden van deze twee groepen bacteriën. Elk van de 

bacteriën soort heeft een optimale pH en verblijftijd. Hierdoor kan de biomassa beter 

werken dan in een gemengd systeem waarbij de temperatuur en verblijftijd afwijken 

van het optimum. 

Omdat bij een propstroomvergister alle mest een nagenoeg gelijke verblijftijd heeft 

en voor de bacteriëngroepen een optimale pH en verblijftijd heersen vanwege het 

twee fasen systeem, produceert in theorie een propstroomvergister 10% meer biogas 

dan een volledig geroerd systeem. 

Propstroomvergisters kunnen vloeistoffen tot maximaal 15% d.s. verwerken. De 

laatste jaren worden steeds vaker combinaties toegepast van doorstroomvergisters 

en opslag van vergiste mest in een silo met gasopslag. Deze silo fungeert als 

navergister, het biogas dat na de hoofdvergister nog vrij komt uit het digestaat kan 

dan alsnog opgevangen worden in een gaszak boven de silo. (Van Lent en van 

Dooren, 2001) 

Door goede isolatie blijft het warmtegebruik van de vergister beperkt tot 20 – 30% 

van de totale warmteproductie. 

Het elektriciteitverbruik van de biogasinstallatie zelf bedraagt, bij installaties op 

boerderijschaal, circa 2,5% per dag. (Tijmensen, et al., 2002) 



3.2.1.2 Volledig geroerde reactoren 

Bij volledige geroerde systemen wordt de mest in een horizontale silo gebracht en 

via mechanische roerders of biogasrecirculatie in beweging gehouden. Een volledig 

geroerde vergister wordt daarom ook wel staande vergister genoemd. Het mengen 

van de biomassa is noodzakelijk om een intensief contact tussen de voeding en de 

anaërobe bacteriën te krijgen. Door het roeren zijn er geen problemen met drijf- en 

bezinklagen. In de praktijk wordt gemiddeld iedere 4 uur, circa 15 minuten geroerd. 

De verblijftijd van een volledig geroerd systeem is ca. 40 – 60 dagen. De verblijftijd is 

gemiddeld lang genoeg, maar de mest blijft deels korter en deels langer in de 

vergister. Door het verschil in verblijftijden is de gasopbrengst iets lager, dan bij 

propstroomvergisters. 

Bij een volledig geroerd systeem zijn er twee mogelijkheden: 

• een vergister met een constante inhoud; 

• een vergister met een variabele inhoud. 

Een vergister met constante inhoud bestaat uit een silo waarin de hoeveelheid mest 

weinig fluctueert. Op gezette tijden wordt een kleine hoeveelheid verse mest aan de 

vergistingsilo toegevoegd, tegelijkertijd loopt een zelfde hoeveelheid digestaat over 

uit de vergistingsilo. In de silo bevindt zich dus mest met verschillende verblijftijden. 

Het digestaat wat uit de silo overloopt bevat daarom niet alleen mest die nagenoeg 

volledig is uitgegist, maar ook mest waaruit nog een hoeveelheid biogas kan 

ontwijken. Tijdens de opslag van het digestaat koelt deze langzaam af, waarbij nog 

een aanzienlijke hoeveelheid biogas geproduceerd wordt. 

Door het digestaat in een aparte afgesloten silo op te slaan, met een mogelijkheid 

om het biogas van de nagisting ook op te vangen, kan dit de totale biogasopbrengst 

verhogen met 10%. 

Een vergister met variabele inhoud werkt volgens hetzelfde principe als het systeem 

met constante inhoud. Bij constante inhoudsystemen is echter geen navergistingssilo 

of digestaatopslagsilo nodig. Bij deze vergisters, die dus tevens dienen als 

mestopslag, kan de verblijftijd oplopen tot 6 maanden of meer. Omdat de 

mestproductie en dus ook het vergistingsproces continu doorloopt, wordt bij het 

verwijderen van het digestaat uit de vergistingssilo ook niet uitvergiste mest 

afgevoerd. Hierdoor zal de biogasproductie enigszins lager zijn dan van een 

propstroomvergister. (Van Lent en van Dooren, 2001) 

Volledig geroerde reactoren zijn alleen geschikt voor dunne vloeistoffen (maximaal 8 

– 10% drogestof). Bij een hoger droge stofgehalte van de reactorinhoud treden 

problemen op met het mengen van de mest. 

Nadeel van dit systeem is dat veel proceswarmte nodig is om de mest op 

temperatuur te houden. Dit wordt enigszins gecompenseerd door een langere 

verblijftijd en door te vergisten op een lagere temperatuur. Middels recentelijk 

ontwikkelde doorvoersystemen is het ook mogelijk om vaste mest (of andere vaste 

stoffen) toe te voegen aan een volledig geroerde reactor. Zolang het droge 

stofgehalte niet boven de 10% uitkomt, is bijmengen van vaste stoffen goed mogelijk. 

3.2.1.3 Tweetrapsvergister 

Naast de normale volledig geroerde vergister, wordt tenslotte nog de 

tweetrapsvergister onderscheiden. De tweetrapsvergister is een systeem waarbij het 

proces wordt opgedeeld in twee fases in afzonderlijke reactoren. 

In de eerste reactor vinden de eerste twee deelprocessen plaats en in de tweede 

vinden de andere twee deelprocessen plaats. 

Bij mest (en zuiveringsslib van RWZI’s) is sprake van een groot aandeel moeilijk 

hydrolyseerbare organische stof (cellulose, hemicellulose, etc.) 



De hydrolysesnelheid is laag en is snelheidsbepalend (en dus niet de 

methaanvorming) Het opsplitsen van het vergistingsproces, bestaande uit vier 

deelprocessen, in een tweetrapsysteem is in technologisch opzicht daardoor niet 

zinvol en zeker op boerderijniveau financieel niet aantrekkelijk. Dit type vergister zal 

daarom verder niet aan bod komen. 

3.2.2 Benutting van biogas 

Nadat biogas is verkregen door mestvergisting zijn er een drietal mogelijkheden om 

dit gas om te zetten in bruikbare energie: 

• biogas opwerken naar aardgas; 

• biogas omzetten in elektriciteit en warmte via een brandstofcel; 

• biogas omzetten in elektriciteit en warmte via een warmtekrachtkoppeling 

(WKK). 

3.2.2.1 Biogas opwerken naar aardgas 

Voor dit proces is het belangrijk te werken met een liggende vergistingsreactor of wel 

een propstroomvergister. De mest wordt hierbij aan de ene kant in de reactor 

gebracht en loopt vervolgens naar de andere kant, volgens het first in-first out 

principe. Er wordt bij de winning van biogas een scheiding gemaakt tussen voorgas 

en hoofdgas. Bij een gemengde reactor wordt het voorgas en hoofdgas tegelijkertijd 

gewonnen uit dezelfde gaszak, deze twee kunnen dus bij dit systeem niet 

afzonderlijk gewonnen worden. 

Het voorgas is het gas dat vrijkomt in het voorste één derde deel van de 

vergistingsreactor. Dit bevat relatief weinig methaan (58%). Het voorgas wordt benut 

voor verwarming van de vergister. Het biogas dat in de achterste twee derde deel 

van de vergister wordt geproduceerd bevat meer methaan (68%). Dit gas kan 

gereinigd worden van CO 2 , H 2 S en water met behulp van een chemische gaswasser. 

Deze techniek voor reiniging van CO 2 is afkomstig uit de tuinbouw. Daar wordt in 

kassen overdag CO 2 toegevoegd dat ’s nachts juist weer wordt verwijderd. Voor 

zover bekend wordt dit proces nog niet bij biogas toegepast. Het gereinigde gas zou 

vervolgens geleverd kunnen worden aan het net. (Nijssen, et al., 1997) 

De levering van opgewerkt biogas aan het aardgasnet blijkt echter financieel 

volstrekt onhaalbaar. Het gas moet namelijk onder hoge druk in het gasnet gebracht 

worden. Dit is erg duur en kost veel energie. Bovendien is methaan net als aardgas 

een reukloos gas. Om gaslekken snel op te sporen wordt daarom aan aardgas een 

geurspoor toegevoegd. Dit zou ook voor opgewerkt biogas noodzakelijk zijn. De 

dosering van dit geurspoor komt erg precies. Investeringen in apparatuur voor de 

gascompressie en voor het toevoegen van een geurspoor zijn voor 

mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau volstrekt oninteressant. Een ander 

probleem is de afzet van aardgas in de zomer. Doordat aardgas met name gebruikt 

wordt voor verwarming van woningen is het gasverbruik in de zomer veel lager dan 

in de winter. Het gas dat door een biogasinstallatie op boerderijniveau geleverd kan 

worden, zou in de zomer een te groot deel van de totale gasafname uit het net zijn. 

Schommeling in de biogaskwaliteit hebben daardoor een te grote invloed op de 

kwaliteit van het aardgas. De nutsbedrijven zullen om deze reden het opwerken van 

biogas tot aardgas niet toejuichen. Deze optie kan dus vooralsnog als niet 

interessant worden beschouwd en is daarom ook niet verder uitgewerkt. (Van Lent 

en van Dooren, 2001) 



3.2.2.2 Biogas via brandstofcellen omzetten in elektriciteit en warmte 

Biogas kan ook omgezet worden in elektriciteit door gebruik te maken van een 

brandstofcel. In een brandstofcel wordt waterstofgas met lucht door elektrodes 

geleid. Hierdoor vindt een chemische reactie plaats waarbij water wordt gevormd en 

elektrische energie vrij komt. Er vindt echter geen explosieve reactie plaats zoals in 

een verbrandingsmotor. 

Het voordeel van gebruik van een brandstofcel is het hoge elektrische rendement: 

maximaal ca. 55% elektrisch en 35% thermisch. Het thermische rendement is mede 

afhankelijk van de temperatuur waarop de warmte beschikbaar moet komen. Voor 

toepassing op het veehouderijbedrijf is een temperatuur van ongeveer 80°C 

voldoende. Dan kan een warmterendement van 35% gehaald worden. De 

geproduceerde warmte kan vrijwel volledig op het veehouderijbedrijf benut worden. 

Wanneer de warmtebehoefte van de vergister in de winter hoger is dan de standaard 

leverantie van de brandstofcel, kan de cel bijgesteld worden. Het warmterendement 

kan dan worden opgevoerd ten koste van het elektrische rendement. Zo kan ervoor 

gezorgd worden dat aan de warmtebehoefte van de biogasinstallatie steeds wordt 

voldaan. Er zijn diverse typen brandstofcellen. Deze typen onderscheiden zich door 

de gebruikte materialen van de elektrodes en de werktemperatuur. Voor gebruik met 

biogas zou een gesmolten carbonaat brandstofcel (molten carbonate fuel cell, 

MCFC) het beste passen. Bij de MCFC die nu door het ECN te Petten ontwikkeld 

wordt, hoeft het waterstof niet buiten de brandstofcel afgescheiden te worden, maar 

gebeurt dit in de brandstofcel zelf. In dit type MCFC is ook CO 2 nodig als katalysator. 

Biogas bestaat juist uit deze twee gassen. Wel is de MCFC gevoelig voor 

verontreinigingen in de gassen. Met name de resten van H 2 S in biogas zullen 

daarom verwijderd moeten worden. (Nijssen, et al. 1997) 

Naar verwachting is de eerste demonstratieversie van deze brandstofcel gereed in 

2005. Op dat moment zal de kostprijs van deze cel waarschijnlijk nog zo hoog zijn 

dat deze niet kan concurreren met de huidige gasmotoren. Deze toepassing is 

daarom hier niet verder uitgewerkt. (Van Lent en van Dooren, 2001) 

3.2.2.3 Biogas via een WKK omzetten in elektriciteit en warmte 

Biogas kan als brandstof gebruikt worden in een zuigermotor voor het aandrijven van 

een generator. In de moderne WKK-installaties wordt gebruik gemaakt van 

aangepaste dieselmotoren. Vroeger werd gebruik gemaakt van benzinemotoren met 

een rendement van 24%, een dieselmotor daarentegen heeft een rendement van 

maximaal 40%. 

In de praktijk halen de moderne WKK’s een elektrisch rendement van 35% en een 

thermisch rendement van ca. 55%. De WKK levert bij toepassing in een situatie met 

biogas ruim voldoende warmte voor verwarming van de mestvergister. 

Onder de 20 kW zijn de WKK-installaties meestal nog wel benzinemotoren (Gas- 

Otto-principe), die ook op (bio)gas kunnen draaien. Grotere installaties werken met 

zogenaamde Zündstrahl motoren. Zündstrahl motoren hebben een hoger elektrische 

rendement (30-35%, i.p.v. 20-25% bij gasmotoren) en ze hebben een langere 

levensduur. Bij Zündstrahl motoren wordt ca. 10% diesel mee verbrand. Hierdoor 

mag het CH 4 -gehalte in het biogas lager zijn en meer variëren. Nadeel is dat deze 

motoren roet uitstoten (vanwege de verbranding van diesel), continu een beetje 

diesel verbruiken en meer geluid produceren. Beide typen motoren kunnen werken 

als er geen biogas is; op benzine, respectievelijk diesel. Op dat moment fungeren de 

WKK’s als noodstroomaggregaat. 

De levensduur van gasmotoren kan sterk uiteenlopen van circa 7.000 tot 70.000 

bedrijfsuren.) 



Wat generatoren betreft zijn er twee mogelijkheden: een asynchrone of een 

synchrone generator. Een asynchrone generator heeft als voordeel dat deze door de 

netspanning gereguleerd wordt. Deze geeft dus altijd de juiste frequentie en fase als 

de netspanning. Daarom is dus geen dure synchronisatie apparatuur nodig. Nadeel 

is dat, wanneer de netspanning uitvalt, de gasmotor niet kan werken. Tevens is het 

vollast rendement van een asynchrone generator iets lager dan van een synchrone 

generator. Een synchrone generator is duurder, omdat deze een nauwkeurige 

motorregeling vraagt. Hiervoor moet dus extra apparatuur voor aangeschaft worden. 

De stroomproductie varieert tussen de 1,1 en 1,9 kWh per m³ biogas. 

De thermische energie die de verbrandingsmotor produceert, kan direct of indirect 

gebruikt worden voor de verwarming van gebouwen of installaties. Een deel van de 

thermische energie kan worden teruggevoerd naar de vergister om de mest mee op 

te warmen. Circa 28% van de totale energie uit biogas moet weer gebruikt worden 

om de mest mee op te warmen. 

Recente ontwikkelingen op het gebied van WKK-installaties bieden de mogelijkheid 

om rendementen te halen van 38% Elektriciteit, 48% Warmte en slechts 14% verlies. 

Met behulp van moderne technieken wordt niet alleen extra warmte teruggewonnen 

uit het koelwater van de gasmotor, maar ook een deel van de thermische energie in 

de uitlaatgassen wordt teruggewonnen. (Nijssen, et al., 1997; Van Lent en van 

Dooren, 2001) 

3.2.3 Mestverwerkingstechnieken 

Het vergisten van drijfmest kan gezien worden als een voorbewerking op 

verdergaande mestverwerkingstechnieken. Mestvergisting is immers ook een vorm 

van mestverwerking. Het grote verschil tussen mestvergisting en andere 

mestverwerkingstechnieken is de energiebehoefte. Een mestvergistingsinstallatie 

levert energie, terwijl elke andere vorm van mestverwerking (behalve verbranden) 

energie kost. De gebruikte techniek is sterk bepalend voor de producten en 

afvalstromen die ontstaan en de mogelijkheden om deze af te zetten. Niettemin 

moge duidelijk zijn, dat zeer veel verschillende constellaties mogelijk zijn, mede 

afhankelijk van de mestsamenstelling. Hieronder zullen slechts opslag en 

voorbehandeling, mestscheiding, membraanscheiding en beluchting beschreven 

worden. Deze technieken worden het meest toegepast bij rundvee- en 

varkensdrijfmest, voorgaand of volgend op een mestvergistingsinstallatie op 


Als voorbehandeling van aangevoerde en te verwerken grondstoffen (mest, 

organische reststromen), kunnen de volgende stappen voor een 

mestvergistingsinstallatie belangrijk zijn: 

• inname (registratie, weging en bemonstering); 

• overslag in een opslagvoorziening; 

• verwijdering van grove delen; 

• verkleining of versnijding; 

• menging van grondstoffen. 

Vooral voor mestvergistingsinstallaties waarbij mest van derden of co-producten naar 

de inrichting worden aangevoerd is het uiterst belangrijk dat er goed geadministreerd 

wordt hoeveel mineralen er op de inrichting worden aan- of afgevoerd. In verband 

met tracking and tracing en het MINAS-systeem moeten alle mineralen worden 

geregistreerd om ophoping van grote hoeveelheden mineralen op één inrichting te 

voorkomen. 

Doel van het opslaan is ervoor zorgen dat de installatie voldoende grondstoffen heeft 

om de capaciteit volledig te benutten en het opvangen van fluctuaties bij aanvoer en 



afvoer. Belangrijk voor de manier van opslag is of er sprake is van een vloeibaar 

product of stapelbaar product. De wijze van opslag dient zodanig te zijn dat 

beginproduct, eventuele tussenproducten en eindproducten niet met elkaar in 

aanraking komen in verband met contaminatie. 

Verwijdering van grove delen, verkleining/versnijding en menging van grondstoffen 

hebben alle tot doel om verstoppingen in het verwerkingsproces te voorkomen en het 

product voor eventuele verdere verwerking geschikt te maken. 

Volgend op de mestvergisting kan het digestaat gescheiden worden. Het doel van 

het scheidingsproces is het scheiden van de mest in een dunne en een dikke fractie. 

Kenmerkend voor scheiding is dat met name de resterende organische stof in het 

digestaat en fosfaat zich ophopen in de dikke fractie. Er zijn diverse mogelijkheden 

om mest te scheiden in dunne en dikke fractie. Bijvoorbeeld door gebruik te maken 

van (zeef)banden, vijzelpersen en trilzeven, decanters. Daarnaast bestaan er 

scheidingsprocessen die veelal op colloïdaal niveau werken en waarbij de 

oppervlakte-eigenschappen van deeltjes worden benut. Technieken waarbij in dit 

geval gebruik van gemaakt wordt zijn strofilters, microfilters, decanteercentrifuges en 

bezinkinstallaties. De eerst genoemde scheidingsprocessen worden in het algemeen 

het meeste toegepast als scheidingsstap na de mestvergistingsinstallatie. 

Op boerderijniveau worden geforceerde scheidingsprocessen nauwelijks toegepast 

omdat de installaties kostbaar en de gebruikte principes van complexe aard zijn. 

Centrale mestvergistingsinstallaties zijn vaker gericht op het totaal beeld van 

mestverwerking tot de afzonderlijke bestanddelen van de mest. Hierbij worden wel 

scheidingsprocessen toegepast. 

Met behulp van membranen kunnen gesuspendeerde en eventuele opgeloste stoffen 

geconcentreerd worden in het digestaat. Het water wordt doorgelaten en het grootste 

deel van de opgeloste en gesuspendeerde stoffen worden tegengehouden. Het 

resultaat is een vrij schone waterstroom en een dikke fractie. In tegenstelling tot de 

eerder genoemde scheidingsprocessen, is het scheiden met behulp van membranen 

alleen mogelijk voor dunne meststromen. Onder membraanscheiding worden 

processen zoals microfiltratie, ultrafiltratie en omgekeerde osmose verstaan. De 

verschillen tussen de membraanprocessen worden bepaald door de grootte van de 

filterporiën, die bij omgekeerde osmose het kleinst zijn en bij microfiltratie het grootst. 

(Infomil, 2001) 

Tenslotte kan het digestaat ook nog verwerkt worden middels beluchting. Beluchting 

is gericht op het afbreken van organische componenten en het verwijderen van 

stikstof uit de mest. Bijkomend voordeel van beluchten is dat de geuremissie van de 

beluchte mest lager is dan van onbehandelde mest en dat een deel van de 

organische stof (BZV) wordt omgezet. Bacteriën zetten dan organische componenten 

om in CO 2 en water. Door te beluchten treedt nitrificatie op, waarbij ammonium wordt 

omgezet in nitraat. Door dit afvalwater ook te behandelen in een anaëroob milieu 

zetten andere bacteriën onder afbraak van organische stof het nitraat weer om in 

luchtstikstof. De geurreductie heeft bij digestaat vooral een effect op de 

ammoniakgeuremissie. Om overbelasting van het bacteriologische proces te 

voorkomen en niet op een zeer hoog energieverbruik uit te komen dit proces pas 

uitvoerbaar bij lagere concentraties (


De meest bekende en meest gebruikte technieken voor digestaatverwerking op 

boerderijniveau zijn hierboven besproken. Deze technieken worden ook veel 

toegepast op centrale mestverwerkingsinstallaties. Andere technieken zijn ook 

mogelijk, maar om hier dieper op in te gaan valt buiten deze bureaustudie. 

3.2.4 Arbeid 

De arbeidsbehoefte van een mestvergistingsinstallatie is doorgaans laag. De 

installatie vergt echter wel iedere dag aandacht. Dagelijkse controle en onderhoud 

van de installatie vergt gemiddeld 8 tot 15 uur per maand. Dit betreft werkzaamheden 

zoals vloeistofniveaus controleren van de WKK, zwavelgehalte en methaangehalte 

controleren en optische controle van de gehele installatie. Naast dagelijkse controle 

en onderhoud is een kleine hoeveelheid arbeid vereist om eventuele reparaties uit te 

voeren en preventief onderhoud te plegen (denk aan olieverversen). 

Bij de aanschaf van een installatie is goede voorlichting over het systeem en hulp bij 

het opstarten uiterst belangrijk. Wanneer de installatie goed uitgelegd wordt tijdens 

de installatie en opstartperiode, bespaart dit uiteindelijk veel tijd gedurende het 

verdere gebruik van het systeem. (Van Lent en van Dooren, 2001) 



3.2.5 Processchema mestve rgisting op boerderijniveau 

Uit bovenstaande onderdelen kan een werkende installatie worden samengesteld. 

Een voorbeeld van een dergelijke installatie is te zien in onderstaande 

processchema. 

Stallen 

Opslag 

mest 

Co-vergisting 

(Opslag co-producten) 

Woonhuis 

Afscheiding grove 

vervuilingen (optie) 

Warmte leveren 

aan derden 

(b.v. glastuinbouw) 

Menging mest 

met co-product 

Mestverwerking 

(optie) 

Warmte 

gebruiken als 

warmteopslag 

Direct in 

vergister 

Navergister 

en/of 

eindopslag 

Elektriciteit leveren 

aan derden 

(b.v. energiebedrijf) 

Vergister 

Warmte gebruiken 

voor het drogen van 

mest 

Noodvoorziening 

(b.v. fakkelinstallatie) 

Uitrijden op 

het eigen land 

Afvoeren naar 

derden 

Legenda 

Mest 

Co-producten 

Digestaat 

Biogas 

Warmte 

Elektriciteit 

WKK-motor 

(Elektriciteit en 

warmte) 

Figuur 3.2 Processchema mestvergisting op boerderijniveau 

Gasopslag 



3.3 Aanzet module techniek / technologie 

Iedere inrichting wordt gekenmerkt door specifieke aspecten. Daarom is ook iedere 

vergistingsinstallatie verschillend omdat deze dient te worden aangepast aan de 

kenmerken van de inrichting. 

3.3.1 Stroomschema techniek/technologie 

Om hulp te bieden bij het maken van de juiste keuzen voor de afzonderlijke 

onderdelen van de installatie, die zijn toegespitst op de eisen van de eigen inrichting, 

is onderstaande stroomschema met bijbehorende toelichting opgesteld. 

1. Eigen mest in opslag 

2. Roeren/mengen 

3. Grove zeef 

Opslag zeefresidu 

4. Mengtank Voorbewerking 

coproduct/ 

5. Type vergister vaste mest 

Co-product/ 

vaste mest 

in opslag 

5.1. Propstroomvergister, 

eventueel digestaatopslag 

nodig afhankelijk van de 

digestaatverwerkingstechniek 

5.2. Volledig geroerde 

vergister, constante 

inhoud, eventueel 

digestaatopslag nodig 

afhankelijk van de 

digestaatverwerkingstechniek 

5.3. Volledig 

geroerde vergister 

met variabele inhoud 

6. Soort proces 

6.1. Psychrofiel 6.2. Mesofiel 

6.3. Thermofiel 

7. Producten 

A. Biogas in opslag 

B. Digestaat in opslag 

Stroomschema 

biogasbenutting 

Figuur 3.3 Stroomschema techniek/technologie 

Legenda 

1 mogelijkheid 

Beide mogelijkheden 



3.3.2 Toelichting stroomschema techniek / technologie 

Het stroomschema heeft betrekking op de techniek/technologie van mestvergisting 

en eventueel co-vergisting. 

Stappen: 

1. Eigen mest in opslag 

De mest wordt vaak opgeslagen in een mestkelder, mestsilo, mestbassin of 

mestzak. Indien mestvergisting wordt toegepast is het aan te bevelen om de 

verse mest niet te lang op te slaan, alvorens te vergisten. Er vindt dan al 

spontane vergisting plaats, waardoor er biogas verloren gaat. In sommige 

gevallen is het echter noodzakelijk om de mest voor korte tijd op te slaan, 

bijvoorbeeld als de mestproductie niet constant is (zoals bij beweiding van 

rundvee) of als deze niet meteen vergist kan worden (zoals bij een 

propstroomvergister). Voor iedere type vergister geldt hoe constanter de 

mesttoevoer, hoe hoger het vergistingsrendement. Een constantere mesttoevoer 

vereist in het algemeen een grotere mestopslag. In vrijwel alle gevallen zal de 

verse mest vóór vergisting in een opslag worden bewaard. De grootte van de 

opslag dient per situatie te worden vastgesteld. 

2. Roeren/Mengen 

De mest dient voordat deze de vergister in gaat regelmatig gemengd te worden, 

zodat er geen bezink- en drijflagen ontstaan. Aanbevolen wordt om minimaal één 

keer per dag verse mest aan het vergistingsproces toe te voegen. Het is 

raadzaam om de mest te mengen voor het toevoegen. Daarnaast ontstaat er 

door het mengen ook een homogener mengsel wat ten goede komt aan het 

vergistingsproces. De mest is door menging ook makkelijker te verpompen. De 

mest kan op de volgende manieren gemengd worden, namelijk: 

• mechanisch, bijvoorbeeld door te mengen met een vijzel of mixer; 

• hydraulisch, bijvoorbeeld door de mest met een pomp rond te pompen; 

• pneumatisch, bijvoorbeeld door lucht / biogas door de mest te sturen. 

3. Grove zeef 

Deze stap in het proces is optioneel. Het is wel sterk aan te bevelen om de mest 

door een grove zeef te sturen, voordat deze de vergister in gaat. Een maaswijdte 

van 100 mm² volstaat voor deze zeef. De zeef dient ervoor om vreemde objecten 

uit de mest te verwijderen, zoals stukken hout, halsbanden, injectienaalden en 

ongedierte. Dit is belangrijk om de pompen en de rest van de installatie te 

beschermen. Alles wat uit de mest wordt verwijderd dient apart te worden 

opgeslagen, in een zogenaamde opslag zeefresidu. Het verkregen zeefresidu 

dient afgezet te worden naar een afvalverwerkingsbedrijf of vuilstortplaats. Het 

zal hierbij maar om een kleine hoeveelheid gaan, er dient immers voorkomen te 

worden dat dit soort objecten in de opslag terechtkomen. 

4. Mengtank 

De co-producten en/of vaste dierlijke meststoffen van het eigen bedrijf die aan 

het vergistingsproces toegevoegd kunnen worden, zijn te onderscheiden in een 

aantal soorten, namelijk: 

a) Vaste dierlijke meststoffen, zoals bijvoorbeeld stalmest of stapelbare 

kuikenmest. 

b) Organische (bedrijfseigen) reststromen, zoals bijvoorbeeld voerresten, 

kuilmaïs, stro, andere energieteelten, of perssappen. 

c) Eigen organische afvalstoffen, zoals GFT-afval, slootmaaisel, 

gewasresten enz. 



Vaste dierlijke meststoffen zijn juridisch geen co-producten. Aangezien vaste 

dierlijke mest als bijproduct aan het vergistingsproces wordt toegevoegd en vaak 

een voorbewerking noodzakelijk is, kan vaste dierlijke mest echter vergeleken 

worden met vaste co-producten. 

Deze co-producten of vaste dierlijke mestsoorten worden op het bedrijf zelf 

geproduceerd en ontstaan gedurende de normale agrarische bedrijfsvoering. 

Deze co-producten en vaste dierlijke mestsoorten kunnen niet allemaal op het 

moment dat ze ontstaan aan het vergistingsproces worden toegevoegd. Deze 

stoffen komen meestal onregelmatig beschikbaar en dienen dus gedurende een 

bepaalde periode opgeslagen te worden. Denk hierbij aan de maïsoogst of het 

maaien van bermen en sloten in het najaar. De opslag dient dusdanig plaats te 

vinden dat er zo min mogelijk emissie plaatsvindt naar de lucht en de bodem. 

Hierdoor zullen de co-producten afgesloten opgeslagen moeten worden, 

eventueel op een vloeistofdichte ondergrond. 

Het is belangrijk dat de co-producten vrij zijn van allerlei vreemde objecten, zoals 

ongedierte, blikjes, enz. Alvorens de co-producten en vaste dierlijke mestsoorten 

aan de vergister worden toegevoegd, zullen de meeste vaste/stapelbare 

producten verkleind moeten worden, zodat ze in een later stadium verpompbaar 

zijn. Het zal hierbij vooral gaan om vaste mest met veel stro, mislukte oogst, 

bietenloof, stro, GFT-afval en sloot- of bermmaaisel. Voerresten, 

vleeskuikenmest en leghennenmest zullen vaak voldoende klein zijn om in de 

vergister gebracht te worden. Maïs zal op het land worden gehakseld en 

vervolgens worden ingekuild. Hierdoor is deze al klein genoeg voor vergisting. 

Wateroplosbare vloeibare co-producten plus olie en vetrijke co-producten 

kunnen rechtstreeks aan de vooropslagput gedoceerd worden. 

Nu de co-producten zodanig verkleind zijn, is het zaak om ze te mengen met de 

drijfmest. Dit is niet altijd noodzakelijk want vloeibare of poedervormige coproducten 

worden vaak direct aan het vergister toegevoegd. Het mengen kan 

gebeuren in een kleine tank waar de co-producten toegevoegd worden. Door de 

co-producten eerst met drijfmest te vermengen zal het product makkelijker in de 

vergister te pompen zijn. Om een goede menging te verkrijgen tussen de 

drijfmest en het co-product / vaste dierlijke mest dient er in de mengtank een 

roerinstallatie aanwezig te zijn. Na menging kan de biomassa vanuit de mengtank 

in de vergister worden gepompt. 

5. Type vergister 

Vervolgens is het zaak om een type vergister te kiezen 1 . Dit kan een 

propstroomvergister of een volledig geroerde vergister zijn. Bij de volledig 

geroerde vergister kan er nog onderscheid gemaakt worden tussen de vergister 

met constante inhoud of variabele inhoud. Het is belangrijk te weten dat het 

digestaat nadat het uit de vergister komt nog nagist. Hierbij komt nog biogas vrij. 

Om de rentabiliteit van de vergister te vergroten is het van belang om ook dit 

biogas op te vangen. Daarnaast wordt emissie van het broeikasgas CH 4 

voorkomen. De hoeveelheid biogas die bij napvergisting vrijkomt is afhankelijk 

van de verblijftijd in de reactor en van het type reactor. Bij de volledig geroerde 

vergister met constante inhoud zal het meeste napvergisting plaats vinden. 

Vervolgens zal het digestaat in iets mindere mate navergisten bij een 

propstroomvergister, omdat de hele partij gelijkmatig doorvergist is. Bij de 

volledig geroerde vergister met variabele inhoud zal de nagisting het minst zijn, 

de verblijftijd is immers veel langer. Alleen de mest die het laatste is toegevoegd, 

1 Voor criteria om te komen tot een keuze van het type vergister zie volgende pagina. 



kan een kortere verblijftijd hebben gehad dan eigenlijk noodzakelijk is om hieruit 

al het potentiële biogas te kunnen laten vormen. 

Voor ieder type vergister is het belangrijk dat de biomassa homogeen is, zodat 

deze verpompbaar blijft en om te voorkomen dat er drijflagen ontstaan. Hiervoor 

dient de biomassa gemengd te worden. Een propstroomvergister heeft een eigen 

mengsysteem. Voor de andere twee type vergisters zijn verschillende opties 

mogelijk namelijk: 

• mechanisch, bijvoorbeeld door te mengen met een vijzel of mixer; 

• hydraulisch, bijvoorbeeld door de mest met een pomp rond te pompen; 

• pneumatisch, bijvoorbeeld door lucht / biogas door de mest te sturen. 

In onderstaand kader wordt enkele criteria aangehaald die de keuze van het type 

vergister kunnen bepalen. Op voorhand is niet aan te geven welk type vergister 

gekozen dient te worden dit is veelal afhankelijk van de specifieke bedrijfssituatie. 

Belangrijke criteria voor de keuze van het type vergister: 

• Het type en de grootte van de mestopslag die momenteel op het bedrijf aanwezig 

is. 

De reeds bestaande opslag kan eventueel worden omgebouwd tot 

mestvergister, waardoor er kosten bespaard kunnen worden. De bestaande 

mestopslag kan ook dienst gaan doen als navergister en / of eindopslag van 

het digestaat bij een propstroomvergister of een volledig geroerde vergister 

met constante inhoud. 

• Het drogestofpercentage van het de biomassa die in de vergister vergist dient te 

worden. 

Het drogestofpercentage van de mest die vergist zal gaan worden is 

belangrijk voor de keuze van het type vergister. Bij mestvergisting is het 

gebruikelijk te kiezen voor een volledig gemengde vergister indien het 

drogestof gehalte van het te vergiste mengsel ≤ 10% bedraagt. Indien 

drogere mest en bijv. snijmaïs vergist gaat worden dan is 

propstroomvergisting een goede keuze. Een propstroomvergister kan 

namelijk een biomassa met een drogestofpercentage variërend tot 15 à 20% 

vergisten. Een volledig geroerde vergister kan slechts biomassa vergisten 

met een drogestofpercentage van maximaal 10%. (Van Lent en van Dooren, 

2001) 

• De gewenste verblijftijd van de mest in de vergister. 

Als de vergister ook als tijdelijke opslag voor het digestaat moet dienen, is het 

aan te bevelen om een volledig geroerde vergister te kiezen met variabele 

inhoud. Hierbij is de verblijftijd van de mest in de vergister namelijk langer. 

Ook bij ombouw van de huidige mestopslag zal de volledig geroerde vergister 

in aanmerking kunnen komen. 

• De prijs van de verschillende typen vergisters 

Ook de prijs van de verschillende typen vergisters heeft invloed op de te 

maken keuze. Zo zal de volledig geroerde vergister met constante inhoud 

meestal goedkoper zijn, als er een bestaande mestopslag omgebouwd kan 

worden. Een propstroomvergister zal echter in de meeste gevallen het 

duurste zijn. De meest voor de hand liggende optie voor een 

vergistingsinstallatie op boerderijniveau, zal een volledig geroerde vergister 

zijn. 



5.1 Propstroomvergister 

De propstroomvergister is een vergister waarbij mest aan de reactor wordt 

toegevoegd en er digestaat uit de reactor verdwijnt volgens het “first in-first out” 

principe. Deze reactor geeft de hoogste biogasopbrengst omdat alle mest even 

lang in de reactor verblijft, waardoor alle mest een even lange verblijftijd heeft. De 

mest dient semi-continu toegevoegd te worden. Dit wil zeggen dat de reactor de 

mest in porties krijgt toegediend. Het is hierbij aan te bevelen om de reactor 

minimaal 1 keer per dag te voeden. Hoe frequenter de reactor binnen een etmaal 

wordt gevoed, hoe constanter het te vergiste mengsel en dus zo min mogelijk 

schommelingen voor de micro-organismen. De pH en de temperatuur blijven bij 

frequent toevoegen beter constant, dit is voordelig voor het vergistingsproces. In 

de reactor dient de mest geroerd te worden. Dit wordt in een propstroomvergister 

gedaan door een draaiende as met bladen in een horizontale tank. Het roeren is 

van belang om drijf- en bezinklagen te voorkomen. 

Het is bij dit type reactor noodzakelijk om een vooropslag van mest te hebben om 

een constante aanvoer van mest te garanderen. Daarnaast is er ook een opslag 

nodig voor het digestaat. Deze digestaatopslag is niet noodzakelijk als het 

digestaat na vergisting direct verder wordt verwerkt. Het is echter wel aan te 

bevelen om een buffer te hebben waarin het digestaat opgevangen kan worden 

als een storing optreedt in het verdere verwerkingstraject. Bij dit type reactor 

dient een klein deel van het digestaat teruggepompt te worden naar het begin 

van de reactor omdat het digestaat de methaanvormende bacteriën bevat. Dit is 

noodzakelijk om het gistingsproces, door enting met methaanvormende bacteriën 

voor aan in de reactor snel op gang te krijgen. Ook is zinvol om in de 

digestaatopslag het geproduceerde biogas op te vangen om zo de rentabiliteit 

van de vergister te verhogen. Het is echter zeer belangrijk dat het digestaat 

gescheiden wordt opgeslagen van de verse mest. Een propstroomvergister is 

geschikt voor vloeistoffen met een drogestofgehalte tot 15%-20%. Het 

vergistingsproces bestaat uit 2 delen, namelijk de voorfermentatie en de 

nafermentatie. De biogasopbrengst bij een propstroomvergister, met dezelfde 

input, is 10% hoger als bij volledig gemengde reactoren. 

(HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001) 

Sterke punten van de propstroomvergister: 

• Hogere biogasopbrengst t.o.v. volledig geroerd systeem met even lange 

verblijftijd van de mest. 

• Door het terugpompen van digestaat naar het begin van de reactor komt de 

biogasproductie sneller op gang, waardoor deze minder gevoelig is voor 

veranderingen in de mestsamenstelling en processtoringen. 

• Het digestaat bevat minder ziektekiemen. 

Zwakke punten van de propstroomvergister: 

• Een deel van het digestaat dient teruggevoerd te worden naar het begin van 

de vergister. 

• Er is een vooropslag van mest en een naopslag van digestaat nodig. 

• Relatief hoge investering, vooral in roerwerk en pompen. Of de investering 

daadwerkelijk hoog is, hangt veel af van het rendement van de vergister. Dit 

geldt natuurlijk in principe voor iedere vergister. 

• Veel slijtage door groot aantal bewegende delen. 



5.2 Volledig geroerde vergister met constante inhoud 

De volledig geroerde vergister met constante inhoud is een systeem waarbij de 

verse mest volledig wordt vermengd met bijna vergiste mest. Niet alle mest heeft 

dus een even lange verblijftijd in de reactor. Bij dit type vergister verlopen de zure 

gisting en de methaanvergisting in dezelfde reactor, waardoor er nooit de 

optimale condities heersen voor beide processen. De gasopbrengst is daarom 

nooit maximaal. Het gehele proces speelt zich af in één reactor. 

Een volledig geroerde vergister kan vloeistoffen vergisten met een drogestof 

percentage van maximaal 10%. In dit type reactor heeft de mest (afhankelijk van 

de mestsoort) een optimale verblijfduur van ongeveer 20 à 25 dagen bij mesofiele 

vergisting waardoor de vergister ook dienst kan doen als tijdelijke opslag. Een 

veel grotere verblijftijd heeft geen zin omdat daarna geen significante 

hoeveelheid gas meer wordt gevormd. Bij de reactor met constante inhoud blijft 

de inhoud van de vergister ongeveer op hetzelfde niveau. Deze reactor kan 

gezien worden als een vat waarbij er een deel van het digestaat uitloopt, als er 

een hoeveelheid verse mest wordt toegevoegd. Er is dan ook nog een opslag 

nodig voor het digestaat. Vooral bij dit type vergister is het aan te bevelen om het 

biogas, dat in de digestaatopslag ontstaat door nagisting, op te vangen om zo de 

rentabiliteit van de installatie te verhogen. Hierbij is het zaak om het digestaat 

gescheiden van de verse mest op te slaan. 

(HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001) 

Sterke punten van de volledig geroerde vergister met constante inhoud: 

• De vergister kan dienst doen als tijdelijke opslag van mest door de langere 

verblijftijd, tot wel 20 à 25 dagen bij mesofiele vergisting. 

• Als er reeds een opslagsilo voor de mest aanwezig is, kan deze in veel 

gevallen omgebouwd worden tot een volledig geroerde vergister. 

Zwakke punten van de volledig geroerde vergister met constante inhoud: 

• Volledig geroerde vergisters kunnen stoffen vergisten met maximaal 10% 

droge stof. 

• De gasopbrengst is niet optimaal, omdat niet alle mest even ver vergist is. 

• Er is veel proceswarmte nodig om de mest op temperatuur te houden. 

• 1/3 van de mest dient altijd in de vergister te blijven, een deel van de 

methaanvormende bacteriën moeten in de vergister blijven om het 

vergistingsproces opgang te houden. 

• Reactor is niet kiemvrij, omdat niet geheel vergiste mest al bij het digestaat 

zit. 

5.3 Volledig geroerde vergister met variabele inhoud 

De volledig geroerde vergister met variabele inhoud, is een vergister waarbij de 

verse mest volledig wordt vermengd met bijna vergiste mest. Niet alle mest heeft 

dus een even lange verblijftijd in de reactor. Bij dit type vergister verlopen de zure 

gisting en de methaanvergisting in dezelfde reactor, waardoor er nooit de 

optimale condities heersen voor beide processen. De gasopbrengst is daarom 

nooit maximaal. Het gehele proces speelt zich af in één reactor. 

Een volledig geroerde vergister kan maar vloeistoffen vergisten met een 

drogestof percentage van maximaal 10%. Bij de volledig geroerde vergister met 

variabele inhoud neemt echter het niveau van de vloeistof in de vergister steeds 

toe. De vergister dient tevens als opslag van het digestaat, er is dus geen 

navergister nodig. Doordat het digestaat in de vergister blijft, heeft deze vaak een 

behoorlijk grote inhoud. De verblijftijd van de mest kan wel oplopen tot 5 

maanden doordat de vergister tevens als opslag dienst doet. Bij het uitrijden van 

het digestaat gaat er biogas uit de mest verloren, die nog niet optimaal vergist is. 



Daarnaast mag het digestaat nooit allemaal uit de vergister worden gehaald, de 

methaanvormende bacteriën verdwijnen uit de vergister en het vergistingsproces 

stopt. (HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001) 

Sterke punten van de volledig geroerde vergister met variabele inhoud: 

• De vergister kan dienst doen als tijdelijke opslag van mest door de langere 

verblijftijd, welke wel kan oplopen tot 5 maanden. 

• Als er reeds een opslagruimte voor mest aanwezig is, kan deze omgebouwd 

worden tot een vergister. 

Zwakke punten van de volledig geroerde vergister met variabele inhoud: 

• Volledig geroerde vergisters kunnen stoffen vergisten met maximaal 10% 

droge stof. 

• De gasopbrengst is niet optimaal, omdat niet alle mest even ver vergist is. 

Het is wel te verwachten dat de biogasopbrengst bij dit type vergister enkele 

procenten hoger is dan bij de volledig geroerde vergister met constante 

inhoud, doordat de mest bij dit type reactor verder is uitgegist. Slechts een 

klein gedeelte van de mest heeft maar een kortere verblijftijd gehad als 

eigenlijk nodig was. 

• Er is veel proceswarmte nodig om het proces op temperatuur te houden. 

• 1/3 van de mest dient altijd in de vergister te blijven, omdat anders alle 

methaanvormende bacteriën verdwijnen, waardoor het proces niet meer 

verloopt. 

6. Soort proces 

Het vergistingsproces kan wat betreft de temperatuur op drie manieren verlopen, 

namelijk psychrofiel, mesofiel of thermofiel. De keuze hiervan bepaalt de snelheid 

waarmee het biogas wordt gevormd en dus de verblijftijd van de mest in de 

reactor en daarmee ook de reactorgrootte. 

6.1 Psychrofiel 

Psychrofiele vergisting is het proces van vergisting dat zich afspeelt zonder dat 

enige warmte aan het proces wordt toegevoegd. Psychrofiele vergisting is 

namelijk het proces van vergisting dat altijd optreedt bij het opslaan van mest in 

de traditionele kelders of silo’s (spontane vergisting). Psychrofiele vergisting 

wordt niet veel toegepast in de praktijk, want het biogas komt namelijk maar heel 

langzaam vrij. De verblijftijd van de mest in de reactor kan wel oplopen tot meer 

dan 100 dagen. Daarom zal dit proces niet worden toegepast bij 

mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau. 

(Korsten, et al., HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001) 

6.2 Mesofiel 

Mesofiele vergisting speelt zich af bij een optimumtemperatuur van 33°C. Bij 

voorkeur speelt dit proces zich af tussen de 30 en 40°C. Deze temperatuur is 

uitermate geschikt om in de vergistingsreactor toe te passen. De 

methaanvormende bacteriën in dit proces zijn namelijk niet zo gevoelig voor 

veranderingen in de temperatuur of de zuurgraad in de reactor. Zeker op 

boerderijniveau is dit een aan te bevelen proces. De verblijftijd van de mest bij dit 

proces kan variëren van 15-40 dagen afhankelijk van de mestsoort en type 

reactor. (Korsten, et al. HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 

2001) 



6.3 Thermofiel 

Thermofiele vergisting speelt zich af bij een optimumtemperatuur van 55°C. 

Voordeel van de hogere temperatuur is dat het biogas sneller vrijkomt, waardoor 

volstaan kan worden met een kortere verblijftijd (10-20 dagen). De totale 

hoeveelheid biogas die vrijkomt is echter niet hoger dan bij mesofiele vergisting. 

Het CH 4 -gehalte in het biogas is bij een thermofiel proces gemiddeld 3% lager 

dan bij een mesofiel proces. Nadeel van dit proces is dat er erg veel warmte in 

het proces gestopt moet worden om de mest in de reactor op temperatuur te 

houden. De methaanvormende bacteriën zijn bij thermofiele vergisting uitermate 

gevoelig voor schommelingen in temperatuur en zuurgraad. Een kleine 

schommeling van de zuurgraad kan al fataal zijn voor de thermofiele 

methaanvormende bacteriën. Dit proces is echter in Nederland nog nooit op 

boerderijniveau toegepast geweest. Op grote schaal is het proces toegepast bij 

o.a. Biorek Elzendorp, Promest en proefbedrijf Sterksel. Ook hier bleek 

thermofiele vergisting te gevoelig voor schommelingen. Thermofiele vergisting is 

op dit moment dan ook nog zeker niet aan te bevelen. 

(Korsten, et al., HAS KennisTransfer, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001) 

7. Producten 

Bij de vergisting van mest ontstaan 2 producten, namelijk biogas en digestaat. 

Met het biogas kan door middel van een warmtekrachtkoppeling (WKK) 

elektriciteit en warmte worden opgewekt. Zie voor de verschillende 

mogelijkheden het “schema biogasbenutting”. Het digestaat moet je zowel 

juridisch, als technologisch inhoudelijk nog steeds zien als dierlijke mest, met 

bijbehorende (on)mogelijkheden. 


Het biogas bestaat voor 50 tot 85 vol.% uit methaan (CH 4 ), voor 15 tot 50 vol.% 

uit koolzuur (CO 2 ). Daarnaast zijn er ook nog 0 tot 0,2 vol.% waterstof (H 2 ), 0 tot 

0,2 vol.% stikstof (N 2), 0 tot 1 vol% zwavelwaterstof (H 2 S) en sporen van 

vluchtige organische componenten aanwezig. Het zwavelwaterstof is schadelijk 

voor de motor van de warmtekrachtkoppeling en voor het leidingnetwerk. 

Zwavelwaterstof tast namelijk metalen als ijzer, koper en brons aan. Het is 

daarom aan te bevelen om het leidingnetwerk, dat voor de ontzwaveling zit, niet 

van deze metalen te maken. H 2 S moet dus uit het biogas verwijderd worden om 

de installatie te sparen. 

Methoden voor het verwijderen van zwavelwaterstof uit het biogas: 

1. Het toevoegen van een kleine hoeveelheid lucht aan het biogas in de 

gasopslag. Afhankelijk van de hoeveelheid H 2S in het biogas moet er 2 tot 6 

vol.% lucht aan het biogas worden toegevoegd. Door een reactie met de 

sulfide oxiderende bacteriën ontstaat elementair zwavel, wat terug te vinden 

is in het digestaat. De reductie van H 2S is afhankelijk van de temperatuur, de 

reactietijd, de hoeveelheid en de plaats van luchttoevoer. Bij goede 

omstandigheden kan er een reductie plaatsvinden van 95% tot een 

concentratiedaling onder de 50 ppm. Een overdosering van lucht moet 

worden voorkomen omdat biogas in lucht explosief wordt bij een 

volumepercentage van 6 tot 12 vol.%. Deze methode werkt uiterst effectief en 

is goedkoop. Daarom is deze methode veruit de beste in combinatie met een 

vergistingsinstallatie op boerderijniveau. 

2. IJzerchloride (FeCl3) doseren in de reactor. Een reductie tot minder dan 100 

ppm is in het verleden gehaald. Deze hierdoor bereikte zuivering is over het 

algemeen voldoende. Er wordt vaak gestreefd naar 200 ppm. 



3. Het biogas kan biologisch gezuiverd worden door middel van een 

vastbedreactor. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een waterscrubber 

(adsorptie) in combinatie met een biologische ontzwavelingsunit. Bij dit 

principe wordt water over een filter gesprenkeld. In het filterbed komen water 

en lucht elkaar in tegenstroom tegen. Aan het biogas wordt 4 – 6 vol.% lucht 

toegevoegd voordat deze de zuivering ingaat. Het filterbed biedt de 

mogelijkheid voor scrubben en het laten groeien van ontzwavelende microorganismen. 

Hierbij ontstaat zwavelzuur dat terug te vinden is in het 

digestaat. 

4. Het biogas door een kist met vetvrije roestende ijzerkrullen leiden. Bij deze 

methode kan de kist met ijzerkrullen door middel van doorleiden van lucht 

geregenereerd worden, waardoor deze steeds opnieuw gebruikt kunnen 

worden. Nadeel van deze methode is dat er veel warmte vrijkomt bij 

regeneratie. 

(Korsten, et al. 2002; Van Lent en van Dooren, 2001) 

Het biogas zal opgeslagen dienen te worden, omdat de biogasproductie niet altijd 

precies overeenkomt met de brandstofbehoefte van de warmtekrachtkoppeling. 

Het biogas kan worden opgeslagen in een gaszak welke bijvoorbeeld boven in de 

vergister geplaatst kan worden. Als de elektriciteitsproductie op de pieken in de 

stroomvraag wordt afgestemd, is er een relatief grote gaszak nodig met een 

opslagcapaciteit van ongeveer één dag. De grootte van de gaszak hangt dus af 

van het doel dat wordt nagestreefd met de elektriciteitsproductie. 

Indien het biogas door omstandigheden niet kan worden omgezet in warmte en 

elektriciteit dan dient het biogas verbrand te worden in een fakkelinstallatie. Dit is 

noodzakelijk omdat het methaan uit het biogas een belangrijke bijdrage levert 

aan het broeikaseffect en dus niet zomaar in de lucht terecht mag komen. 

B. Digestaat in opslag 

Het digestaat is de vloeibare substantie die er overblijft nadat de mest met 

eventueel co-product is vergist. Om problemen met de wetgeving te voorkomen 

dient het digestaat zowel juridisch als technologisch inhoudelijk nog steeds 

aangemerkt te worden als zijnde mestproduct. Door alleen mest te vergisten, is 

het digestaat volgens het Meststoffenbesluit nog steeds een toegelaten 

mestsoort en niet een afvalproduct. 

Bij vergisting worden gemakkelijk afbreekbare organische stoffen in de mest 

omgezet in eenvoudige verbindingen (zie figuur 3.1). Hierdoor komen organisch 

gebonden mineralen vrij (mineralisatie van N,P en K). De vrijgekomen mineralen 

zijn sneller opneembaar voor de plant. Door gericht gebruik te maken van dit 

voordeel is minder kunstmest nodig. De moeilijk afbreekbare organische stoffen 

(onder meer hout- en humusachtige stoffen) worden niet of zeer beperkt 

afgebroken. Deze stoffen werken bij bemesting van grond als bodemverbeteraar . 

Naast de betere beschikbare nutriënten en het behoud van de 

bodemverbeterende eigenschappen, is de mest homogener en constanter van 

samenstelling. Een ander voordeel is een lagere geuremissie in vergelijking met 

onvergiste mest. Tijdens het vergistingsproces neemt, door de in de meeste 

gevallen verhoogde temperatuur, de hoeveelheid onkruidzaden en ziektekiemen 

af. Eventueel kan een extra sanitatiestap worden toegepast om het eindproduct 

kiem- en vrijwel onkruidzadenvrij te maken. Bij het saniteren oftewel 

pasteuriseren dient het digestaat gedurende één uur verwarmt te zijn tot 

60-70 ºC. (Stimuland, CCS, Ecofys, 2002) 

Door het toevoegen van co-producten is meestal (behalve bij stapelbare mest) 

het nutriëntengehalte lager dan bij uitsluitend verse mest, dit komt door het 

toevoegen van relatief veel product (veel C) met lage gehalten aan N,P en K. De 



mineralen die met het co-product toegevoegd worden, moeten meegenomen 

worden met de mineralenboekhouding. Alleen wanneer het co-product van het 

eigen bedrijf afkomstig is en het digestaat wordt aangewend op het eigen bedrijf, 

is het netto-effect nul op de mineralenbalans. 

Naast hierboven beschreven verschillen tussen input (mest) en output (digestaat) 

zijn er ook nog andere verschillen aan te merken. De verschillen zullen hieronder 

opgenomen worden. Er wordt hierbij steeds over het digestaat gesproken. 

• N-org gebonden aan snel afbreekbare organische stof, is omgezet in 

ammonium. Dit is 5-25% van alle N die in de mest zit. 

• pH is iets hoger en dus is er meer NH 3 emissie. 

• Het digestaat is minder geschikt voor verdere verwerking. Doordat er 

meer colloïden aanwezig zijn, is scheiden alleen mogelijk met behulp 

van polymeren. (Van den Berg, 2002) 

3.4 Biogasbenutting 

Na vergisting van biomassa ontstaat als hoofdproduct biogas. Biogas kan echter op 

diverse manieren omgezet worden in energie. 

3.4.1 Stroomschema biogasbenutting 

De verschillende manieren die momenteel bestaan of nog in ontwikkeling zijn, staan 

beschreven in onderstaande figuur 3.4. 


A.1. WKK 

(warmte + elektriciteit) 

A.2.Opwerken tot 

aardgas (warmte) 

A.3. Brandstofcel 

(warmte + elektriciteit) 

Eigen gebruik warmte 

/ elektriciteit 

Leveren aan derden 

warmte / elektriciteit 

Figuur 3.4 Stroomschema biogasbenutting 

Legenda 

Er kan maar 1 mogelijkheid 

gekozen worden. 

Beide mogelijkheden kunnen 

benut worden. 

Momenteel nog in ontwikkeling. 



3.4.2 Toelichting stroomschema biogasbenutting 

Stappen: 


Het biogas zal opgeslagen dienen te worden, omdat de biogasproductie niet altijd 

precies overeenkomt met de hoeveelheid die nodig is voor verbranding in de 

warmtekrachtkoppeling. Het biogas kan worden opgeslagen in een gaszak welke 

bijvoorbeeld boven in de vergister geplaatst kan worden. Als bijvoorbeeld de 

elektriciteitsproductie op de pieken in de stroomvraag wordt afgestemd is er een 

relatief grote gaszak nodig met een opslagcapaciteit van ongeveer één dag. De 

grootte van de gaszak hangt dus af van het doel dat wordt nagestreefd met de 

elektriciteitsproductie. Indien het biogas door omstandigheden niet kan worden 

omgezet in warmte en elektriciteit, dient het biogas verbrand te worden in een 

fakkelinstallatie. Dit is omdat het methaan uit het biogas een belangrijke bijdrage 

levert aan het broeikaseffect en dus niet zomaar in de lucht terecht mag komen. 

Er zijn 3 manieren om biogas om te zetten in warmte en / of elektriciteit namelijk 

door middel van een warmtekrachtkoppeling, door opwerken tot aardgas of door 

middel van een brandstofcel. 

A.1WarmteKrachtKoppeling (WKK) 

Bij een warmtekrachtkoppeling wordt het biogas, nadat het ontdaan is van 

zwavelwaterstof, door een benzine- of een aangepaste dieselmotor geleid. Dit 

biogas drijft de motor aan. De mechanische kracht van de motor wordt middels 

een generator omgezet in elektriciteit. Het koelwater van de motor levert 

daarnaast ook nog thermische energie. Doorgaans hebben de huidige motoren 

een elektrisch rendement van 32,5% en een thermisch rendement van 55%. De 

elektriciteit kan (voor een deel) op het eigen bedrijf worden gebruikt. Het 

overschot kan dan aan het net worden teruggeleverd tegen een vergoeding per 

kilowattuur (kWh). Ook de warmte kan worden gebruikt. Deze is namelijk voor 

een deel nodig om het de mest in de vergister op temperatuur te houden. 

Daarnaast is de warmte ook te gebruiken voor de verwarming van stallen, zoals 

in de varkenshouderij gebruikelijk is. Mede hierdoor zullen de afzetmogelijkheden 

van de warmte voor melkveehouderijbedrijven beperkt zijn. Ook kan het digestaat 

gedroogd worden door de vrijgekomen warmte. Tenslotte kan de warmte ook bij 

derden worden afgezet, zoals bij een glastuinbouwbedrijf of een ander soort 

bedrijf dat warmte vraagt. Voorwaarde is echter wel dat dit bedrijf redelijk dicht in 

de buurt gelegen is, in verband met de warmteverliezen. In een enkel geval kan 

het zo zijn dat er een glastuinbouwbedrijf in de omgeving van de vergister 

gevestigd is. In dat geval is het ook mogelijk om de CO 2 , die vrijkomt bij 

verbranding van het biogas in de WKK, te leveren aan dat bedrijf. 

Indien er geen bestemming voor de warmte gevonden kan worden gaat deze 

verloren. Dit heeft echter een negatieve invloed op de rentabiliteit van de 

mestvergisting. 

(Van Lent en van Dooren, 2001) 

A.2Opwerken tot aardgas 

Een andere mogelijkheid om het biogas te benutten is het opwerken hiervan tot 

aardgas. Hierbij dient het biogas ontdaan te worden van koolzuur, water en 

zwavelwaterstof, zodat het methaan overblijft. Het is echter niet noodzakelijk om 

alle CO 2 te verwijderen, circa 15 vol.% levert geen problemen op (zie tabel 3.2., 

samenstelling aardgas) Vervolgens kan het gezuiverde gas worden geleverd aan 



het aardgasnet. Om het aardgas te kunnen leveren aan het net dient dit onder 

hoge druk te gebeuren. Daarnaast moet er ook een geur aan het gas worden 

toegevoegd om zo een eventueel lek op te kunnen sporen. Deze apparatuur 

vraagt een erg grote investering. Daarnaast is er in de winter een vele grotere 

vraag naar aardgas dan in de zomer. Hierdoor heeft het aandeel gas van de 

vergister een veel te grote invloed op de totale hoeveelheid aardgas in de zomer. 

Schommelingen in de kwaliteit van het aardgas hebben een te grote invloed op 

het aardgasnet. Het opgewekte aardgas kan aan het net worden geleverd of het 

kan (voor een deel) zelf worden benut. Het is zelfs mogelijk om het biogas in een 

geiser te verbranden om zo bijvoorbeeld te zorgen voor verwarming bij de biggen. 

(Van Lent en van Dooren, 2001) 

Tabel 3.2 Samenstelling aardgas i.r.t. biogas 

Bestanddelen Aardgas (vol. %) Biogas (vol. %) 

CH4 ± 90 50 – 85 

CO2 1 – 10 15 - 50 

N2 < 1 0 – 0,2 

H2S < 1 0 – 1 

H2O < 1 0 – 0,2 

Vluchtige organische componenten - nihil 

Alkanen < 10 nihil 

A.3Brandstofcel 

Biogas kan ook omgezet worden in elektriciteit door gebruik te maken van een 

brandstofcel. In een brandstofcel wordt waterstofgas met lucht door elektrodes 

geleid. Hierdoor vindt een chemische reactie plaats waarbij water wordt gevormd 

en elektrische energie vrij komt. Er vindt echter geen explosieve reactie plaats 

zoals in een verbrandingsmotor. 

Het voordeel van gebruik van een brandstofcel is het hoge elektrische 

rendement: maximaal ca. 55% elektrisch en 35% thermisch. Het thermische 

rendement is mede afhankelijk van de temperatuur waarop de warmte 

beschikbaar moet komen. Voor toepassing op het veehouderijbedrijf is een 

temperatuur van ongeveer 80°C voldoende. Dan kan een warmterendement van 

35% gehaald worden. De geproduceerde warmte kan vrijwel volledig op het 

veehouderijbedrijf benut worden. Wanneer de warmtebehoefte van de vergister in 

de winter hoger is dan de standaard leverantie van de brandstofcel, kan de cel 

bijgesteld worden. Het warmterendement kan dan worden opgevoerd ten koste 

van het elektrische rendement. Zo kan ervoor gezorgd worden dat aan de 

warmtebehoefte van de biogasinstallatie steeds wordt voldaan. Er zijn diverse 

typen brandstofcellen. Deze typen onderscheiden zich door de gebruikte 

materialen van de elektrodes en de werktemperatuur. Voor gebruik met biogas 

zou een gesmolten carbonaat brandstofcel (molten carbonate fuel cell, MCFC) 

het beste passen. Bij de MCFC die nu door het ECN te Petten ontwikkeld wordt, 

hoeft het waterstof niet buiten de brandstofcel afgescheiden te worden, maar 

gebeurt dit in de brandstofcel zelf. In dit type MCFC is ook CO 2 nodig als 

katalysator. Biogas bestaat juist uit deze twee gassen. Wel is de MCFC gevoelig 

voor verontreinigingen in de gassen. Met name de resten van H 2 S in biogas 

zullen daarom verwijderd moeten worden. (Nijssen, et al. 1997) 

Naar verwachting is de eerste demonstratieversie van deze brandstofcel gereed 

in 2005. Op dat moment zal de kostprijs van deze cel waarschijnlijk nog zo hoog 

zijn dat deze niet kan concurreren met de huidige gasmotoren. Deze toepassing 

is daarom hier niet verder uitgewerkt. (Van Lent en van Dooren, 2001) 



3.5 Documentatie Techniek/Technologie 

Literatuurverwijzingen: 

- Berg, S. van den (2002), Businessplan Boerderij Plus, ROB Agri-Power; 

Enschede, Cornelissen Consulting Services B.V., versie 1 

- DLV Adviesgroep NV (2002), Mest de groene motor. 

- Infomil (2001), Mestverwerkingsinstallaties, Den Haag. 

- Korsten, G. et al. (2002), Ontwikkelingen van een informatiesysteem voor 

vergisten van mest in combinatie met organische reststromen op 

boerderijniveau, Den Bosch: HAS KennisTransfer. 

- Lent, A. van en H. van Dooren (2001), Perspectieven mestvergisting op 

Nederlandse melkvee- en varkensbedrijven. 

- Nijssen, J., et al. (1997), Perspectieven mestvergisting op Nederlandse 

melkveebedrijven, publicatie 122, PR Lelystad 

- Ruijter, K. de, e.a. (2001) Leidraad Mest, beleidskader voor 

mestbewerkingsinitiatieven; Prov. N-Br. 

- Stimuland Overijssel, CCS, Ecofys (2002); Haal meer uit mest!, duurzame 

energie uit mest: kansen voor veehouders, Deventer. 

- Tijmensen, M. et al. (2002), mestvergisting op boerderijschaal in bestaande 

opslagsystemen, Utrecht; EcoFys, CLM en IMAG-Wageningen. 

Leveranciers van vergistingsinstallaties: (Zie voor een uitgebreid overzicht bijlage 6) 

- BiogaS International 

- Biogas Nederland 

- Biorek 

- Biothane Systems International 

- Ecogas International B.V. 

- Funki Manura A/S – Benelux 

- Grontmij Water and Waste management 

- HCG 

- Host B.V. 

- Linde BRV 

- LIPP GmbH 

- Planet Energietechniek GmbH 

- TEWE Elektronik GmbH & Co. KG 

- Thecogas Biogastechniek B.V. 

- WISA Umweltschutz GmbH 

- Wolter & Dros Biowatt 

Leveranciers van installatie onderdelen: (zie een voor uitgebreid overzicht bijlage 7) 

- A.E.H Power B.V. 

- Bos Benelux B.V. 

- Distrimex Pompen 

- FAN Separator 

- ISS Industrial Storage Systems / PAS Opslagsystemen B.V. 

- Smits Constructies B.V. 

- Wiefferink B.V. 

- Willems groep 



4 Ruimtelijke ordening 

Voor de oprichting van een mestvergistingsinstallatie op boerderijniveau kunnen de 

volgende vergunningen nodig zijn: 

• vrijstelling van het bestemmingsplan, indien de mestvergistingsinstallatie niet 

binnen het bestaand bestemmingsplan past; 

• bouwvergunning; 

• milieuvergunning. 

Met betrekking tot de Wet ruimtelijke ordening dient het initiatief, tot het opstarten 

van een mestvergistingsinstallatie, te passen in het ruimtelijke ordeningbeleid 

(bestemmingsplan) en heeft de ondernemer tevens een bouwvergunning nodig. In dit 

hoofdstuk zullen deze twee aspecten uitgebreid aan de orde komen met 

respectievelijk vrijstelling bestemmingsplan in § 4.2 en bouwvergunning in § 4.3. Alle 

facetten omtrent milieuwetgeving in relatie tot mestvergisting zullen in hoofdstuk 5 

besproken worden. 

4.1 Stroomschema Wet ruimtelijke ordening 

Onderstaand stroomschema, figuur 4.1, geeft antwoord op de vraag in hoeverre 

mestvergisting op boerderijniveau is toegestaan in relatie tot ruimtelijke ordening. Het 

stroomschema heeft alleen betrekking op vergisting van dierlijke mest, afkomstig van 

de eigen inrichting. Ruimtelijke ordening in relatie tot het vergisten van mest en coproducten 

komt in het hoofdstuk 6 co-vergisting aan de orde. 

Is er sprake van (mest)vergisting 

binnen de normale agrarische 

bedrijfsvoering? Toets hiervoor aan 

het bestemmingsplan! 

Nee 

Buurtniveau/centrale 

mestvergisting 

Ja 

Is er sprake van 

mestvergisting binnen 

bestaande of in 

plannen geregelde 

bouwblokken? 

Nee 

Uitbreiding bouwblok is nodig. 

Aanvraag past binnen het 

Toetsingskader van het huidige 

bestemmingsplan/streekplan ? 

Ja 

Ja 

Nee 

Is er sprake van 

mestvergisting binnen een 

bestaand bouwwerk? 

Ja 

Nee 

Nieuwbouw 

Ja 

Aanvraag voldoet niet aan 

het bestemmingsplan. 

Bestemmingsplan dient 

herzien te worden. Neem 

hiervoor contact op met uw 

gemeente! 

Bouwvergunning vereist 

Figuur 4.1 Stroomschema ruimtelijke ordening 



4.2 Toelichting Wet ruimtelijke ordening 

De Wet ruimtelijke ordening (Wro) regelt dat in streek- en bestemmingsplannen 

wordt aangegeven welke functies in welke gebiedscategorieën zijn toegestaan dan 

wel zich kunnen ontwikkelen. Het bestemmingsplan is juridisch bindend. Bij het 

oprichten van gebouwen of het inrichten van processen vindt de juridische 

verankering van hetgeen in een bestemmingsplan is vastgelegd plaats bij het al dan 

niet verlenen van een bouwvergunning. Het voorzien in bepaalde maatschappelijke 

behoeften dient vanwege het samenspel tussen provincie en gemeente tevens 

verankerd te zijn in het streekplan. (www.bestemmingsplan.nl) 

4.2.1 Algemene beleidsregels 

De algemene lijn van het ruimtelijke ordeningsbeleid is dat er terughoudend moet 

worden omgegaan met elke toevoeging aan de verstening van het buitengebied, 

verder dient aantasting voorkomen te worden en de kwaliteit van het landelijk gebied 

dient zoveel mogelijk hersteld te worden. Om de diversiteit in het buitengebied te 

behouden en te vergroten wordt in sterke mate aangesloten bij landschappelijke, 

cultuurhistorische en ecologische kenmerken. Waar, in het buitengebied, deze 

kenmerken minder prominent aanwezig zijn en waar bestaande verstening geen 

probleem vormt, stuit vestiging van een mestvergistinginstallaties (zonder enigerlei 

toevoeging aan de verstening) op minder problemen. Om deze redenen wordt 

onderscheidt gemaakt in: 

• het oprichten van een mestvergistingsinstallatie binnen bestaande gebouwen; 

• het opnieuw oprichten van gebouwen, loodsen en stallen etc. voor 

mestvergisting waardoor de veehouderij nieuwe kansen krijgt; 

• mestvergisting van mest afkomstig van het eigen bedrijf; 

• mestvergisting van mest afkomstig van derden. 

Alleen de eerste drie situaties zijn van belang bij dit onderzoek. Mest van derden valt 

buiten de onderzoeksopdracht, omdat dit gezien wordt als centrale mestvergisting. In 

hoofdstuk 8 wordt nog even kort ingegaan om dit onderdeel, maar deze optie is niet 

specifiek uitgewerkt. (Infomil, 2001) 

4.2.2 Ruimtelijk beleid mestvergisting op boerderijniveau 

Vergisting van mest van het eigen bedrijf, te vestigen binnen bestaande agrarische 

inrichting en binnen de grenzen van vergunde of in plannen geregelde bouwblokken, 

is op grond van ruimtelijk beleid een vrijheid van bedrijfsinrichting van agrarische 

bedrijven (zoals die past in artikel 10 van de Wet ruimtelijke ordening) en biedt dus 

wat betreft ruimtelijke ordening mogelijkheden. Een dergelijke vorm van 

mestvergisting kan beschouwd worden als integraal onderdeel van de normale 

agrarische bedrijfsvoering en wordt daarom aangemerkt als een agrarische activiteit. 

Dit blijft binnen het bestaande bouwblok dus toegestaan. Indien uitbreiding van het 

bouwblok nodig is, dient het bestemmingsplan gewijzigd te worden. In artikel 10 Wro 

is geregeld dat de bepalingen over de structuur van agrarische bedrijven in een 

bestemmingsplan niet kunnen worden opgenomen, wel bepalingen met betrekking 

tot oppervlakten, brandveiligheid, bouwhoogten en bouwtechnische vereisten. 

(Infomil, 2001; Tijmensen, et al., 2002) 

Sommige provincies en gemeenten hebben een gedetailleerd beleid wat betreft 

locatiekeuze. Zo stellen zij soms ook eisen aan de maximale verwerkingscapaciteit 

die op boerderijniveau plaats mag vinden. In Brabant wordt hiervoor een maximale 

verwerkingscapaciteit van 25.000 ton per jaar aan gegeven. Eenduidig beleid is hier 

echter niet over en verschilt per provincie. 

Het is van belang dat er al tijdens de ideefase vooroverleg is tussen de aanvrager en 

het bevoegd gezag (vaak de gemeente). Een gedegen vooroverleg, waarbij beide 

partijen zijn geïnformeerd en hun kennis inzake mestvergisting uitwisselen is zeer 



belangrijk voor de beeldvorming van beide partijen en geeft inzicht in de 

mogelijkheden en beperkingen die worden gesteld aan de installatie. Het is van 

belang dat zowel wordt overlegd met de milieuafdeling als met de ruimtelijke 

ordeningsafdeling van het bevoegd gezag. Het is misschien zinvol om eens gaan te 

kijken bij een bestaande mestvergistingsinstallatie. Hier kunnen vaak al veel vragen 

opgehelderd worden. In een vooroverleg kunnen al veel zaken worden behandeld 

wat de vergunningsprocedure stroomlijnt. Tijdens een vooroverleg moet bijvoorbeeld 

al ter sprake komen of een wijziging van het bestemmingsplan nodig is en of er extra 

vooronderzoeken nodig zijn. Indien geen extra vooronderzoeken nodig zijn, kan veel 

tijd bespaard worden. 

Let op 

Zodra een bedrijf ook een functie vervult voor mestvergisting van dierlijke mest of het 

vergisten van organische reststromen/afvalstoffen, die van buiten de inrichting 

afkomstig is dan stijgt dit in iedere hoeveelheid uit boven de normale agrarische 

bedrijfsvoering en is er aanleiding om ook vanuit de ruimtelijke ordening nadere 

eisen aan de locatie te stellen. Er zal hiervoor een uitgebreide RO-procedure gevolgd 

moeten worden waarbij toetsing plaats moet vinden op lokaal en/of regionaal 

ruimtelijke ordening beleid. De installatie wordt dan namelijk getypeerd als 

afvalverwerkingsinstallatie en het verkrijgen van een vergunning voor 

afvalverwerking is op boerderijniveau nagenoeg onmogelijk. Voor verdere informatie 

omtrent co-vergisting en mestvergisting op buurtniveau wordt verwezen naar 

hoofdstuk 6 en 8. 


4.2.3 Beschikbare ruimte binnen het bouwblok 

Voor nieuwbouw moet de veehouder ruimte op of bij het bedrijf beschikbaar hebben. 

Voor de vergunningverlening is het eenvoudiger dat de uitbreiding binnen het 

bouwblok kan blijven. Voor aanpassingen aan bestaande constructies voor 

mestvergisting hoeft de initiatiefnemer geen ruimte van het bedrijf op te offeren aan 

de vergistingsinstallatie. Wel is er eventueel nog ruimte nodig voor na-opslag. Dit is 

een pluspunt t.o.v. nieuwbouw waarbij wel grondoppervlakte en ruimte wordt 

geclaimd door de vergistingsinstallatie. Hoeveel ruimte er beschikbaar/nodig is op 

een bedrijf is per bedrijfssituatie en vergisterkeuze afhankelijk, zodat daar verder 

geen algemeen oordeel over te geven is. 

4.2.4 Het bestemmingsplan 

Het bestemmingsplan is het belangrijkste toetsingskader voor een bouwvergunning. 

Dit houdt onder andere in dat wanneer een uitzonderingsgebied (waardevol natuurof 

landelijkgebied) in de nabijheid van de boerderij ligt, dit grote problemen voor de 

aanvraag kan betekenen. Een voorbeeld van een uitzonderingsgebied is een zuur 

gevoelig gebied. Plannen welke een invloed hebben op het bestemmingsplan zijn het 

Waterhuishoudingsplan, het Beleidsplan natuur- en landschap, het Provinciaal 

Milieubeleidsplan en het Streekplan. 

Er zijn drie mogelijkheden wat betreft het bestemmingsplan in relatie tot de bouw van 

een mestvergistingsinstallatie: 

• de bouw van een vergister past binnen het bestaande bestemmingsplan; 

• de bouw van een vergister past niet binnen het bestaande bestemmingsplan; 

• de bouw van een vergister past binnen het bestaande bestemmingsplan, 

maar de bouwkavel dient uitgebreid te worden. 

Voor de bouw van een vergister zijn er dus twee redenen waarom wijziging van het 

bestemmingsplan nodig is. Aangezien een vergistingsinstallatie op boerderijniveau 

normaal gezien kan worden als een vorm van normale agrarische bedrijfsvoering 



past deze, indien er voldoende ruimte op het bouwblok is, binnen het bestaande 

bestemmingsplan. Voor uitbreiding van het bouwblok dient het bestemmingsplan 

altijd getoetst te worden en dienen er goede argumenten aangedragen te worden. 

Veel gemeente hebben daarvoor niet de capaciteit en laten dat over aan de 

initiatiefnemer. De provincie heeft bij zo een wijziging van het bestemmingsplan veel 

invloed. Zij geeft de gemeente het raamwerk onder meer in de vorm van een 

streekplan, waaraan het bestemmingsplan of de bestemmingswijziging moet 

voldoen. 

Het is aan te raden om al in een vroeg stadium met de gemeente te gaan praten. In 

een eerste gesprek kan gepolst worden wat de mogelijkheden zijn. Op deze manier 

zijn je plannen al bij de gemeente bekend en dat vergroot de kans van slagen. Indien 

door het bevoegd gezag ingegaan wordt op de aanvraag tot wijziging, dan kan 

wijziging van het bestemmingsplan opgestart worden via een zogenaamde artikel 19- 

procedure (herzieningsprocedure) of een Zelfstandige Project Procedure (ZPP). Wat 

de procedure is voor een herziening staat beschreven in § 4.2.5. Voor wijziging van 

het bestemmingsplan is in principe de gemeente het bevoegd gezag, in een aantal 

gevallen is de provincie er bij betrokken. 

Een bestemmingsplan is een bijzonder ruimtelijk plan. Het is namelijk het enige 

ruimtelijke plan dat juridisch bindend is. Het is bindend voor iedereen, dus voor 

burgers, bedrijven, instellingen en overheden. Een bestemmingsplan zegt iets over 

het gebruik van de grond en de opstallen en het bepaalt de bouwmogelijkheden van 

de grond. 

Een bestemmingsplan bestaat uit 3 onderdelen, te weten: 

• een toelichting 

• een plankaart 

• voorschriften 

De toelichting is er voor om de bedoeling van het plan te verduidelijken. De juridische 

kracht komt voort uit de voorschriften en de plankaart. Op de plankaart wordt de 

precieze bestemming aangegeven. De voorschriften geven de regels die 

aangehouden moeten worden voor die bestemming. Er zijn diverse soorten regels 

mogelijk over bijvoorbeeld de locatie waar gebouwd mag worden, de bouwhoogte en 

de manier waarop de grond en opstallen gebruikt mogen worden. In het landelijke 

gebied wordt er vaak ook een stelsel van aanlegvergunningen opgenomen. 

Uit de voorstaande twee alinea’s blijkt dat de juiste bestemming met de juiste 

bouwvoorschriften erg belangrijk zijn als u iets wilt ondernemen of bouwen! Wat is de 

bestemming van een bepaald perceel? Is er naast het bestemmingsplan nog meer 

van belang bij het bouwen. Wat is er van belang bij het bouwen? 

Een bestemmingsplan heeft 2 functies; een functie om de ruimte te beheren en een 

tweede functie om een gebied te ontwikkelen. Indien een initiatief niet past binnen 

het huidige bouwblok dan is het mogelijk dat het bestemmingsplan hiervoor moet 

worden aangepast. Hiervoor moet een uitgebreide herzieningsprocedure worden 

gevoerd. Het is ook mogelijk om vrijstelling te verlenen van de bepalingen van een 

bestemmingsplan. 

Als er geen ontwikkelingen zijn, beschrijft het bestemmingsplan de situatie zoals die 

op dat moment is. Om te voorkomen dat voor allerlei kleine 'ontwikkelingen' als 

bijvoorbeeld het bouwen van een garage bij een woning steeds een aanpassing van 

het bestemmingsplan nodig is, worden er in bestemmingsplannen al bepaalde 

bouwmogelijkheden gegeven. (www.bestemmingsplan.nl) 



4.2.5 Het herzien van een bestemmingsplan in het kort 

Omdat de bepalingen van een bestemmingsplan grote gevolgen kunnen hebben, is 

er een zware procedure gekoppeld aan het herzien van het bestemmingsplan. De 

procedure is geregeld in de Wet ruimtelijke ordening. Een gemeente kan een 

bestemmingsplan herzien omdat het huidige plan verouderd is, of omdat de 

gemeente een ontwikkeling mogelijk wil maken die in het geldende plan niet mogelijk 

is. Het mogelijk maken van een bepaalde ontwikkeling kan gebeuren omdat de 

gemeente dat zelf wil, maar ook omdat iemand daar om gevraagd heeft en de 

gemeente het een goed plan vindt. 

Hieronder wordt de procedure kort gegeven. 

1. Bij de voorbereiding van het bestemmingsplan peilt de gemeente de mening 

van de bevolking en andere belanghebbenden. Dit is de inspraak. Hoe dit 

precies is geregeld kunt u nalezen in de inspraakverordening. 

2. De gemeente stel een ontwerpbestemmingsplan op. 

3. Het ontwerpbestemmingsplan ligt 4 weken ter inzage. Iedereen kan 

schriftelijke zienswijzen kenbaar maken bij de gemeenteraad. 

4. Binnen 8 weken of -als er zienswijzen zijn kenbaar gemaakt binnen 4 

maanden stelt de gemeente het plan vast. 

5. Binnen 4 weken ligt het vastgestelde plan ter inzage. Er is dan 4 weken de 

tijd om schriftelijk bedenkingen bij Gedeputeerde Staten (GS) in te brengen, 

die daarna mondeling kunnen worden toegelicht. 

6. Binnen 12 weken of -als bedenkingen zijn ingebracht- binnen 6 maanden, 

volgt het besluit van GS inzake de goedkeuring. 

7. Het besluit van GS ligt gedurende 6 weken met het bestemmingsplan ter 

inzage bij de gemeente. 

8. Beroep is mogelijk bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van 

State. De Raad van State heeft 12 maanden de tijd voor de beslissing op het 

beroep. 

4.3 Bouwvergunning 

Zowel voor nieuwbouw van een mestvergistingsinstallatie of extra opslag als voor 

ombouw van een kelder of silo voor mestvergisting is een bouwvergunning nodig. 

Voor deze vergunning is met name het bestemmingsplan en de Woningwet 

bepalend. Echter iedere gemeente (bevoegd gezag) zal al naar gelang de specifieke 

situatie in de gemeente hier invulling aan geven. 

Het is moeilijk aan te geven wat de specifieke knelpunten kunnen zijn voor de 

verschillende systemen en de onderlinge voor- en nadelen t.a.v. de bouwvergunning. 

Een belangrijk algemeen punt is of de nieuwbouw binnen het bouwblok van het 

bedrijf blijft, want dan is wijziging van het bestemmingsplan, wat vaak een tijdrovende 

aangelegenheid is, niet nodig. In de meeste gevallen is binnen de grenzen van het 

bouwblok op een agrarisch bedrijf nog voldoende ruimte voor uitbreiding, zodat dit 

doorgaans geen problemen op zal leveren. (Tijmensen, et al., 2002) 

4.3.1 Hoofdlijnen bouwverg unning 

De bouwvergunning is wettelijk ingekaderd in de Woningwet (WW). In artikel 40, lid 1 

WW is bepaald dat het verboden is te bouwen zonder of in afwijking van een 

vergunning van B&W. Wanneer het initiatief past binnen het bestaande 

bestemmingsplan dan is de gemeente de bevoegde instantie voor de 

bouwvergunning. Doorgaans is dit de gemeentelijke afdeling die zich met bouwen 

woningtoezicht bezighoudt. 



De bouwvergunning dient al in een vroeg stadium te worden aangevraagd, gezien de 

vaak lange doorlooptijden. De aanvraag kan echter pas worden ingediend als 

tegelijkertijd of eerder een ontvankelijke milieuaanvraag wordt of is ingediend. 

Bouwactiviteiten zijn ten behoeve van het vergunningstelsel ingedeeld in drie 

categorieën: 

• vergunningsvrije activiteiten (Art.43 WW); 

• meldingsplichtige activiteiten (Art.42 WW); 

• vergunningsplichtige activiteiten (Art.40 WW). 

De oprichting van een mestvergistingsinstallatie valt onder een 

bouwvergunningspichtige activiteit. 

Als een bouwvergunning aangevraagd wordt of een melding wordt verricht, dan 

wordt eerst gekeken of deze ontvankelijk is. Dit houdt in dat bekeken wordt of de 

aanvraag compleet is. Een aanvraag is niet-ontvankelijk en wordt dus geweigerd 

indien: 

• het bouwwerk waarop de aanvraag betrekking heeft in strijd is met het 

bouwbesluit 2 ; 

• het bouwwerk niet voldoet aan de bouwverordening; 

• het bouwwerk in strijd is met het bestemmingsplan; 

• het bouwwerk niet voldoet aan de redelijke eisen van de welstand. 

(HAS KennisTransfer, 2002) 

4.3.2 De bouwvergunningpr ocedure 

De Woningwet regelt de procedure die gevolgd moet worden bij 

bouwvergunningaanvraag en -verlening (of weigering). Bij deze procedure is ook de 

Algemene Wet Bestuursrecht (Awb) van belang. De procedure is van belang voor 

zowel de aanvrager van een vergunning als voor de belanghebbenden bij een 

aanvraag (bijvoorbeeld buren). 

1. Een bouwvergunning (of melding) wordt gevraagd. 

2. De gemeente doet melding van de aanvraag in een dag-, nieuws- of huis-aanhuis-blad. 

3. Als uw aanvraag niet compleet is (ontvankelijk) stelt de gemeente u een termijn 

waarbinnen u uw aanvraag compleet kunt maken. Hierbij kan bijvoorbeeld ook 

goedkeuring van de brandweer noodzakelijk zijn. 

4. Binnen 13 weken moet een beslissing worden genomen op uw aanvraag voor 

een bouwvergunning. Bij een melding is deze termijn 5 weken. In bijzondere 

situaties moet een aanvraag aangehouden worden. De gemeente kan de 

beslistermijn voor een bouwvergunning eenmaal met 13 weken verlengen. Als 

voor de vergunningverlening een vrijstelling van het bestemmingsplan gegeven 

moet worden gelden de maximale beslistermijnen niet. 

5. Na verlening (of weigering) van een bouwvergunning (of melding) start de termijn 

van 6 weken waarin bezwaar gemaakt kan worden tegen de beslissing. In deze 

termijn kunt u ook een voorlopige voorziening (een schorsing) bij de President 

van de Rechtbank vragen. Informeer bij de gemeente tot welke datum bezwaar 

exact mogelijk is. 

6. Mocht het bezwaar ongegrond worden verklaard dan kunt u beroep instellen bij 

de Rechtbank. Dat moet binnen 6 weken. 

7. Tegen de uitkomst van het beroep kunt u in hoger beroep gaan bij de Afdeling 

Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Dat moet binnen 6 weken. 

(Lindeman, 2002) 

2 Het bouwbesluit bevat alle technische bepalingen (bouwtechnisch en inrichtingtechnisch) en de 

gemeenteraad heeft hiervoor een aanvullende bevoegdheid. 



vooroverleg 

indienen aanvraag 

ontvankelijkheid 

toetsing 

verlening/ 

weigering 

bedenkingen 

13 weken(26)* 

* termijn van 13 

weken kan 

worden verdaagd 

met ten hoogste 

13 weken 

6 weken 

heroverweging 

beroep 

6 weken 

Figuur 4.2 Procedure bouwvergunning 

(Lindeman, 2002) 

Een schematische weergave van een bouwvergunningaanvraag, waarin wordt 

uitgegaan van een standaardsituatie waarbij het bouwwerk past in het 

bestemmingsplan, is in figuur 4.2. weergegeven. 

Als u een vergunning aanvraagt dan rekent de gemeente hier kosten voor; de 

legeskosten. Leges worden berekend op de aanvraag, niet op de verlening. Hoe 

hoog de leges zijn, is geregeld in de gemeentelijke legesverordening. 

Let op 

De hiervoor beschreven procedure begint met het feit dat er een bouwvergunning 

aangevraagd wordt. Het is verstandig dat u als initiatiefnemer eerst uitzoekt of het 

überhaupt mogelijk is om een vergunning te verkrijgen. Ook bij de aanvraag van de 

bouwvergunning is het uiterst belangrijk dat er vooroverleg en goede communicatie 

is met het bevoegd gezag. 

Zoals eerder vermeld zijn vooral de bepalingen van het bestemmingsplan zijn van 

belang. Als tot het aanvragen van een bouwvergunning over wordt gegaan, beginnen 

diverse termijnen te lopen. Een daarvan is dat u binnen een beperkt aantal weken 

moet zorgen voor een ontvankelijke (volledige) aanvraag. 

4.3.3 Publicatie bouwaanvr aag 

Alle bouwaanvragen moeten worden gepubliceerd binnen 2 weken na ontvangst. 

Volgens artikel 58 WW moeten B&W de eigenaar of hoofdgebruiker van een naburig 

ander gebouw, binnen 2 weken na de dag waarop de vergunning van rechtswege is 

verleend, van deze verlening in kennis stellen. Onder de term ‘naburig’ wordt 

verstaan een in de buurt liggend bouwwerk/perceel waarvan de eigenaar of 

hoofdgebruiker een rechtstreeks belang heeft bij het bouwen. 



4.3.4 Voorschriften bouwvergunning 

Artikel 56, lid 3 WW bepaalt dat aan de bouwvergunning slechts voorschriften 

kunnen worden verbonden waaraan het bouwwerk moet voldoen. 

Een bouwvergunning kan op hoofdlijnen worden verleend. Deze vergunning kan zich 

richten op het casco, in relatie tot het bestemmingsplan en de welstand. De nadere 

technische toetsing geschiedt dan stapsgewijs en in de voorwaarden is dan bepaald 

dat pas mag worden begonnen met bouwen als de voor de desbetreffende stap 

benodigde bescheiden zijn ingediend en goedgekeurd door B&W. Wordt gebruik 

gemaakt van de mogelijkheid bepaalde gegevens gefaseerd te verstrekken, dan 

verdient het aanbeveling de voorwaarde op te nemen dat moet worden gebouwd 

overeenkomstig het bouwbesluit. 

Het is ook mogelijk een bouwvergunning te verlenen onder de voorwaarde dat wordt 

voldaan aan de welstandseisen. Tevens kan in de bouwvergunning de voorwaarde 

worden opgenomen dat pas met de bouw mag worden begonnen nadat gebleken is 

dat de bodem niet zodanig is verontreinigd, dat op het terrein niet mag worden 

gebouwd. 

4.3.5 Intrekken bouwvergun ning 

In artikel 59 WW is aangegeven in welke gevallen B&W een bouwvergunning kunnen 

intrekken. Dit kan het geval zijn als gedurende een in de bouwverordening bepaalde 

termijn (bijvoorbeeld 6 maanden) geen begin met de bouwwerkzaamheden is 

gemaakt. 

4.3.6 Rechtsbescherming 

Tegen alle besluiten omtrent vergunningverlening, meldingen en vrijstellingen kan 

eerst een bezwaarschrift worden ingediend bij het bestuursorgaan dat de beslissing 

heeft genomen. Vervolgens kan een beroep bij de rechtbank, respectievelijk hoger 

beroep bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABR) worden 

ingesteld. 

4.3.7 Openbaar register 

B&W moeten op grond van artikel 57 een openbaar register instellen, waarin het 

volgende bijgehouden moet worden: 

• aanvragen om een bouwvergunning; 

• meldingen; 

• verleende bouwvergunningen; 

• meldingen waarmee is ingestemd; 

• het voldoen aan voorwaarden in de bouwvergunning. 

(HAS KennisTransfer, 2002) 

4.4 Coördinatie bouwvergunning met de milieuvergunning 

Om te voorkomen dat in verschillende vergunningstelsels die bij het oprichten van 

bouwwerken van belang zijn, na elkaar besluiten worden genomen die strijdig zijn 

met elkaar, is er een afstemmingsregeling vastgesteld. Uitgangspunt is een 

gelijktijdige indiening van de aanvraag voor de bouwen milieuvergunning. De 

milieuvergunning kan ook eerder worden aangevraagd. In dat geval moet bij de 

bouwaanvraag een afschrift van de aanvraag (of vergunning) worden overlegd. De 

bouwaanvraag kan wel later, maar niet eerder dan de aanvraag om de 

milieuvergunning worden ingediend. Zolang de milieuvergunning nog niet is verleend 

wordt de bouwvergunning aangehouden. Aanhouding is niet meer nodig als de 

milieuvergunning bijna van kracht is, dit indien: 



De milieuvergunning: 

• gelijk is aan de ontwerpvergunning en er geen bedenkingen zijn ingebracht; 

• als tijdens de beroepstermijn geen voorlopige voorziening is gevraagd; 

• als dat wel het geval is, als op dat verzoek is beslist, ongeacht de beslissing. 

Als de bouwvergunning moet worden aangehouden, moeten B&W dit aan de 

aanvrager mededelen. Als aanhouding eindigt (bij verlening van de 

milieuvergunning) moeten B&W de bouwvergunning binnen 5 weken verlenen op 

straffe van fictieve bouwvergunning. Van belang is nog dat de aanvrager van de 

bouwvergunning 5 weken de gelegenheid krijgt zijn bouwplan aan te passen indien 

de milieuvergunning bouwtechnische gevolgen heeft. De aanhouding duurt totdat de 

milieuvergunning is verleend. Het spreekt voor zich dat wanneer de bouwvergunning 

wordt aangevraagd op het moment dat de milieuvergunning al verleend is, er geen 

aanhoudingsplicht geldt. (HAS KennisTransfer, 2002) 



4.5 Documentatie Ruimtelijke Ordening 


- Infomil (2001), Juridische aspecten vergunningverlening mestbewerking en –\ 

verwerking, handreiking vergunningverlening mestbewerking en –verwerking, 

Den Haag 

- Infomil (2001), Mestverwerkingsinstallaties, Den Haag 

- HAS KennisTransfer (2002), Leidraad biomassa; deel drijfmest, Den Bosch 

- Lindeman, J. (2002), Vergunningverlening en informatievoorziening 

kleinschalige bio-energiecentrales, Arnhem 



Achtergrondinformatie: 

- Algemene Wet Bestuursrecht (AwB) 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: AwB 

- Wet ruimtelijke ordening (Wro) 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: ruimtelijke ordening 

- Woningwet (WW) 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: woningwet 

Websites: 

- www.bestemmingsplan.nl 

- www.infomil.nl 

- www.vrom.nl 



5 Milieuwetgeving 

Mestvergisting is een ideaal procédé voor schoon hergebruik van biomassa en 

opwekking van duurzame energie uit mest. Maar het is ook een extreem voorbeeld 

van innovatie die vastloopt in een moeilijk te doorgronden complex van wetten en 

regels. Allereerst zal onder andere het begrip “inrichting” uitgewerkt worden (§5.1), 

vervolgens wordt het stroomschema toegelicht waarin aangegeven wordt welke 

vergunning is vereist en wie hierbij het bevoegd gezag is (§5.2), de inhoud van de 

milieuvergunning komt in §5.3 aan de orde. §5.4 beschrijft de emissierichtlijnen die 

gesteld worden aan de WKK om tenslotte de eisen van de Meststoffenwet weer te 

geven ten aanzien van het op- of in de bodem brengen van het digestaat (§5.5). 

5.1 Vergunningverlening m.b.t. de Wet milieubeheer 

Voor de milieuvergunning dienen enkele belangrijke juridische vragen beantwoordt te 

worden, namelijk: (Infomil, 2001) 

1. Is mestvergisting, een Wm-vergunningplichtige activiteit of niet? 

2. Is er sprake van mestvergisting of van afvalstoffenvergisting in de zin van het 

Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm (Ivb)? 

Landbouwbedrijven zijn inrichtingen in de zin van de Wet milieubeheer, daarom 

vallen zij onder de systematiek van vergunningen en algemene regels. Er is sprake 

van een inrichting in de zin van de Wet milieubeheer, wanneer aan twee eisen wordt 

voldaan: 

A. De activiteit moet gedekt worden door de begripsomschrijving van “inrichting”. 

Als één inrichting wordt beschouwd: de tot een zelfde onderneming of instelling 

behorende installaties die onderling technische, organisatorische of functionele 

binding hebben en in elkaars onmiddellijke nabijheid zijn gelegen. (Infomil, 2001) 

In de praktijk wordt onder “inrichting” verstaan: alle bouwwerken en installaties 

die gevestigd zijn op één bouwblok. Stallen op een andere locatie kunnen wel tot 

één bedrijf horen, maar worden over het algemeen niet tot dezelfde inrichting 

gerekend. Iedere inrichting heeft meestal ook een eigen Wm-vergunning. Toch is 

het begrip inrichting onder invloed van jurisprudentie enigszins rekbaar. Wanneer 

verschillende bedrijfslocaties technische, organisatorische en functionele binding 

met elkaar hebben, kunnen deze toch als één inrichting aangemerkt worden. 

Het bevoegd gezag bepaalt uiteindelijk per afzonderlijk geval of meerdere 

bedrijfslocaties toch tot dezelfde inrichting horen. Blijkt uit deze beoordeling dat 

verschillende bedrijfslocaties van één en hetzelfde bedrijf niet tot één inrichting 

behoren, dan kan mestvergisting op één bedrijfslocatie met mest van alle 

bedrijfslocaties, niet tot mestvergisting op boerderijniveau gerekend worden. 

B. De activiteit moet zijn aangewezen in het Inrichtingen- en vergunningenbesluit 

Milieubeheer. 

De volgende landbouwbedrijven die aan de definitie van “inrichting” voldoen zijn 

vergunningplichtig; 

• Inrichtingen voor het bewerken, verwerken, opslaan of overslaan van meer 

dan 10 m³/jaar dierlijke of andere organische meststoffen (bijlage I, categorie 

7.1 Ivb, onder a, en categorie 7.2 Ivb). 

• Verder kan een landbouwbedrijf met een mestvergistingsinstallatie 

vergunningplichtig zijn vanwege het motorisch vermogen (bijlage I, categorie 

1.1, Ivb). (Infomil, 2001) 



Uit voorafgaande kan geconcludeerd worden dat een mestvergistingsinstallatie die 

meer dan 10 m³/jaar aan dierlijke of andere organische meststoffen verwerkt een 

vergunningplichtige activiteit is. Wanneer het motorisch vermogen van de 

verbrandingsmotor in de WKK groter is dan 1,5 kW, is de mestvergistingsinstallatie 

vergunningsplichtig. (Koeman, 1998/1999) 

Een milieuvergunning bestaat uit een oprichtingsvergunning met eventuele 

aanvullende veranderingsvergunningen. Wordt door een vergunde inrichting enkel en 

alleen een milieuvergunning aangevraagd voor een mestvergistingsinstallatie, dus 

kan in de meeste gevallen volstaan worden met een wijzigingsvergunning. 

Een revisievergunning is bedoeld voor situaties waarbij in de loop der jaren meerdere 

vergunningen zijn verleend (een oprichtingsvergunning en allerlei 

wijzigingsvergunningen), waarin door de bomen het bos niet meer zichtbaar is. De 

revisievergunning moet overzicht brengen; deze komt in plaats van alle eerder 

verleende vergunningen. Bij een revisievergunning worden de voorschriften opnieuw 

geformuleerd. Het bevoegd gezag bepaalt of een revisievergunning nodig is. De 

wettekst stelt daarvoor als voorwaarden dat een wijzigingsvergunning als bedoeld in 

artikel 8.1, lid 1, onder b, Wm is aangevraagd en dat voor die inrichting al eerder een 

of meer milieuvergunningen zijn verleend. 

De vergunningsplicht geldt niet voor de inrichtingen die in een AMvB op basis van 

artikel 8.40 Wm zijn aangewezen. Het plaatsen van een mestvergistingsinstallatie is 

hierboven beschreven als mestverwerking en is derhalve een vergunningplichtige 

activiteit. Een vergunningplichtige activiteit valt daarom echter buiten de 

werkingssfeer van de AMvB’s. Binnen de AMvB melkrundveehouderijen is slechts 

mestbewerking toegestaan, in de vorm van het mengen of roeren van dierlijke of 

overige organische meststoffen. Door het plaatsen van een vergistingsinstallatie kan 

het bedrijf niet meer voldoen aan de richtlijnen van de AMvB, met het gevolg dat er 

voor de gehele inrichting een compleet nieuwe milieuvergunning opgesteld moet 

worden. (Infomil, 2001) 

In de AMvB mestbassins (1997) staat beschreven dat mestopslagen waarin geen 

beluchting, geforceerde vergisting of een andere be- of verwerking van dunne mest 

plaatsvindt, behoudens mengen of roeren, valt onder de besluitvoering van deze 

AMvB. Mestopslagen die gebruikt worden voor opslag van verse mest vóór de 

vergister of voor digestaatopslag ná de vergister (zonder navergistingsgasopvang), 

vallen dus onder de werkingssfeer van het besluit mestbassins Milieubeheer. De 

mestvergistingsinstallatie zelf, is dus niet te plaatsen onder dit besluit. 

Om de vergunningverlening van een mestvergistingsinstallatie te vergemakkelijken is 

het aan te raden om de installatie te toetsen aan de richtlijnen zoals beschreven in 

de AMvB mestbassins. In de aanbevelingen zal beschreven worden, in hoeverre het 

relevant is om mestvergistingsinstallaties te toetsen aan de uitvoeringsregels van het 

besluit mestbassins. 

De Wm-vergunning komt tot stand volgens de zogenaamde “uitgebreide 

voorbereidingsprocedure” van afd. 3.5 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), 

aangevuld met de bijzondere bepalingen van afd. 13.2 van de Wm. In essentie 

komen de bepalingen erop neer dat tegen de besluiten bezwaar en beroep 

aangetekend kan worden door de belanghebbenden. Bezwaar wordt ingediend bij 

het bevoegd gezag, een beroep daarentegen bij de rechter (Afdeling 

Bestuursrechtspraak van de Raad van State). (Infomil, 2001) 



In figuur 5.1 is schematisch weergegeven hoe het traject van de 

milieuvergunningaanvraag verloopt. 

vooroverleg 

indienen aanvraag 

beoordeling 

ontvankelijkheid 

12 weken 

verlening/ 

weigering 

Inspraak 

(hoorzitting) 

4 weken 

Max. 6 maanden 

beschikking 

beroep 

6 weken 

Figuur 5.1 Procedure vergunning Wet Milieubeheer (Lindeman, 2002) 

De maximale doorlooptijd voor de aanvraag van een Wm-vergunning is 13 weken 

(met nog een mogelijk uitstel van 13 weken) na volledige indiening (hierbij is de tijd 

voor de vooronderzoeken niet meegenomen). Het eerste contact met de gemeente 

dient daarom zeker acht maanden voor het begin van de bouw van de installatie te 

worden gelegd. Aanbevolen wordt om minimaal van een jaar uit te gaan. 



Uit figuur 5.2, stroomschema mestvergisting of afvalstoffenvergisting in de zin van 

het Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm, kan vervolgens achterhaald worden 

welke categorie van de milieuvergunning van toepassing is op het betreffende 

mestvergistingsinitiatief en wie daarbij het bevoegd gezag is. 

1. Vergisting van dierlijke 

of overige organische 

meststoffen? 

Ja 

2. Worden afvalstoffen 

toegevoegd tijdens het 

vergisten van dierlijk of 

overige organische 

meststoffen? 

Ja 

Nee 

4. Is er sprake van het vergisten 

van meer dan 25.000 m³ per 

jaar van buiten de inrichting 

afkomstige dierlijke meststoffen? 

Ja 

Nee 

3. Worden de tijdens het 

vergisten van dierlijke of 


meststoffen toegevoegde 

afvalstoffen van buiten de 

inrichting aangevoerd? 

4.1 Er is een Wmvergunning 

nodig op basis 

van 7.4 Ivb bij GS 



van 7.1 Ivb bij de 

gemeente 

Ja 


nodig 

op basis van 28.4c 

Ivb bij GS 

Nee 


nodig op 

basis van 28.1b Ivb bij 

de gemeente 

Mestvergisting 

Mestverwerking 

Afvalstoffenvergisting 

Afvalverwerking 

Figuur 5.2. Stroomschema mestvergisting of afvalstoffenvergisting in de zin van het Inrichtingen- en 

vergunningenbesluit Wm 




5.2 Toelichting stroomschema Wet milieubeheer 

Ieder type vergistingsactiviteit dient per situatie beoordeelt te worden door het 

bevoegd gezag. Het bevoegd gezag bepaalt dan onder welke categorie de activiteit 

valt. De stappen uit figuur 5.2 worden hieronder nader uitgewerkt. 

Stappen: 

1. Er is sprake van vergisting van dierlijke of overige organische 

meststoffen 

Ja, er is sprake van mestvergisting. Ga door naar stap 2. 

2. Worden afvalstoffen toegevoegd tijdens het vergisten van dierlijke of 

overige organische meststoffen? 

Ja, ga door bij stap 3. 

In artikel 1.1 Wm wordt omschreven wat afvalstoffen zijn: ”Stoffen, preparaten 

of producten, waarvan de houder zich (met het oog op verwijdering daarvan) 

ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen”. Ondanks deze 

definitie blijft er onzekerheid bestaan over wanneer er sprake is van 

afvalstoffen. 

Co-producten en vaste dierlijke meststoffen die afkomstig zijn van binnen de 

eigen inrichting, kunnen in principe onderverdeeld worden in drie categorieën: 

a) Vaste dierlijke meststoffen, zoals bijvoorbeeld stalmest of stapelbare 

kuikenmest. 

b) Organische reststromen, bijvoorbeeld voerresten, maïs, stro of andere 

energieteelten. 

c) Organische afvalstoffen, zoals GFT-afval, gewasresten, slootmaaisel, 

enz. 

Het vergisten van voerresten of bijproducten, zoals stro en maïs zullen in de 

regel weinig problemen opleveren. Deze stoffen zijn producten die 

voortkomen uit de normale agrarische bedrijfsvoering en worden daarom niet 

expliciet als afvalstof aangemerkt. Echter wanneer bedrijfsafvalstoffen zoals 

slootmaaisel of GFT worden toegevoegd, ontstaan problemen omtrent het 

begrip afval. Wanneer namelijk tijdens de mestvergistingactiviteit afvalstoffen 

worden toegevoegd, leidt dit in elke hoeveelheid tot afvalverwerking. 

Nee, ga door bij stap 4. 

3. Worden tijdens het vergisten van dierlijke of overige organische 

meststoffen toegevoegde afvalstoffen van buiten de inrichting 

aangevoerd? 

Co-producten die afkomstig zijn van buiten de inrichting worden op dit 

moment altijd als afvalstof aangemerkt. Uitzondering hierop is bewerkte 

compost, omdat deze als niet-afvalstof wordt aangemerkt. Het begrip afval is 

echter voortdurend aan verandering onderhevig, op basis van jurisprudentie 

is de wetgever ook niet éénduidig over de aanduiding van bepaalde 

organische reststromen als afvalstof (denk hierbij aan maïs, stro, enz). 

3.1 Ja, er is een Wm-vergunning nodig op basis van 28.4c Ivb, 

Gedeputeerde Staten is hierbij het bevoegd gezag. 



3.2 Nee, er is een Wm-vergunning nodig op basis van 28.1.b Ivb, 

de gemeente is hierbij het bevoegd gezag. 

4. Is er sprake van het vergisten van meer dan 25.000 m³ van buiten de 

inrichting afkomstige dierlijke meststoffen? 

4.1 Ja, er is een Wm-vergunning nodig op basis van 7.4 Ivb bij 

GS. 

Zodra een bedrijf ook een functie vervult voor de vergisting van mest van 

derden, stijgt dit uit boven de normale agrarische bedrijfsvoering en wordt dit 

getypeerd als centrale mestvergisting. 

4.2 Nee, er is een Wm-vergunning nodig op basis van 7.1 Ivb bij 

de gemeente. 

Vergisting van mest binnen de eigen inrichting behoort tot de normale 

agrarische bedrijfsvoering, dit wordt dus gezien als een vrijheid van 

bedrijfsinrichting van agrarische bedrijven. 

Dit bedrijfstype wordt aangeduid als mestvergisting op boerderijniveau. 

Wanneer de capaciteit van de vergistingsinstallatie meer bedraagt dan 

25.000 m³ per jaar is niet meer de gemeente het bevoegd gezag, maar 

gedeputeerde staten. Dit betekent niet automatisch dat er per definitie 

verdergaande eisen gesteld gaan worden aan de installatie. 

Is de capaciteit van de installatie echter groter dan 36.000 m³ per jaar (100 m³ 

per dag), is het vergistingsinitiatief een activiteit zoals omschreven in 

categorie 18,2 van onderdeel D van de bijlage van het gewijzigde Besluit 

M.E.R. 1994. Ten aanzien van dit onderdeel D is de procedure als bedoeld in 

de artikelen 7.8a tot en met 7.8d van de Wet milieubeheer van toepassing. 

Het betreft hier de procedurevoorschriften bij het ondernemen van 

activiteiten, aangewezen krachten artikel 7.4 (m.e.r-beoordelingsplicht). Op 

grond van dit artikel moet het bevoegd gezag bij deze activiteiten bepalen of 

voor de activiteit, vanwege de bijzondere omstandigheden waarin zij wordt 

ondernomen, een milieu-effectrapportage moet worden gemaakt. 

Deze bijzondere omstandigheden kunnen betrekking hebben op: 

a. de kenmerken van de activiteiten; 

b. de plaats waar de activiteit plaatsvindt; 

c. de samenhang met andere activiteiten ter plaatse (cumulatie); 

d. de kenmerken van de belangrijke nadelige gevolgen voor het milieu die 

de activiteit kan hebben. 

In het boek “Afwegen en oordelen; Handreiking voor de m.e.r.- 

beoordelingsplicht”, uitgegeven door het Ministerie van VROM 1999, wordt 

nader ingegaan op deze omstandigheden en criteria. Indien het bevoegd 

gezag aan de hand van deze omstandigheden en criteria van mening is dat 

er sprake is van “bijzondere omstandigheden”, dient, ten behoeve van de 

besluitvorming over de activiteit, de m.e.r.-procedure te worden doorlopen. 



5.3 Milieurandvoorwaarden vergunningverlening mestvergisting 

De volgende milieurandvoorwaarden spelen een belangrijke rol bij de 

vergunningverlening van mestvergistingsinstallaties. 

1. Lucht 

2. Bodem 

3. Geluidhinder 

4. Afvalstoffen 

5. Veiligheid 

6. Energie 

7. Hygiëne 

De milieuvergunning kan opgebouwd worden aan de hand van bovenstaande zeven 

milieurandvoorwaarden. Hoe deze in de vergunning ingevuld moeten worden voor 

een mestvergistingsinstallatie is beschreven in onderstaande subparagrafen. 

5.3.1 Toetsingskader lucht 

In dit hoofdstuk zijn de hoofdlijnen van het in ontwikkeling zijnde beleid t.a.v. 

emissies naar de lucht ten gevolge van mestvergistingactiviteiten uiteengezet. Het is 

mogelijk dat door de in ontwikkeling zijnde mestwetgeving en het meer beschikbaar 

komen van emissiegegevens dit beleid op onderdelen zal moeten worden 

aangepast. 

Voor mestverwerkingsinstallaties op boerderijniveau is als beleidsuitgangspunt 

gehanteerd dat de vergunningaanvraag moet worden getoetst aan de regelgeving 

voor ammoniak zoals die momenteel voor veehouderijbedrijven in ontwikkeling is. 


In het algemeen kan worden gesteld dat voor de beoordeling van emissies naar de 

lucht als gevolg van mestvergisting, afhankelijk van de toegepaste technieken en/of 

activiteiten, een of meerdere van de volgende normstelsels van toepassing kunnen 

zijn: 

• de Nederlandse emissie Richtlijn Lucht (NeR), met daarin opgenomen de 

Bijzondere Regeling Mestverwerkende bedrijven; 

• de Circulaire emissiebeleid voor energiewinning uit biomassa en afval; 

• het Besluit Emissie Eisen Stookinstallaties Milieubeheer B (BEES-B). 

De Wet ammoniak en veehouderij (Wav) stelt regels m.b.t. beslissingen inzake 

vergunningen krachtens de Wet milieubeheer, voor zover het ammoniakemissie uit 

dierenverblijven van veehouderijen betreft. Deze wet stelt dus geen regels ten 

aanzien van ammoniakemissie uit mestvergistingsinstallaties. De richtlijnen waaraan 

mestvergistingsinstallaties moeten voldoen, zijn beschreven in de Nederlandse 

emissie Richtlijn (NeR). De NeR heeft een algemene geaccepteerde waarde, de 

emissierichtlijnen zijn immers bepaald aan de hand van gedegen onderzoek door 

gerenommeerde onderzoeksinstellingen. 

Nederlandse emissie Richtlijn Lucht (NeR) 

Het doel van de NeR is ten eerste het harmoniseren van de milieuvergunningen met 

betrekking tot emissies naar de lucht en ten tweede het verschaffen van informatie 

over de stand der techniek op het gebied van emissiebeperking. De NeR is bedoeld 

voor eenieder die hierbij betrokken is, zoals gemeenten en provincies, maar ook 

bedrijven, adviesbureaus en particulieren. 

De NeR is vastgesteld door de gezamenlijke overheden - provincies, gemeenten en 

het rijk - met de industrie in een adviserende rol. De NeR heeft geen formele 

wettelijke status. Het is de bedoeling dat de NeR wordt gebruikt als richtlijn voor de 



vergunningverlening. Eventueel afwijken van de NeR is daarom mogelijk, het moet 

dan wel adequaat worden gemotiveerd voor de rechter. 

De NeR geeft algemene eisen aan emissieconcentraties, die overeenkomen met de 

stand der techniek van emissiebeperking. Daarnaast zijn er uitzonderingsbepalingen 

voor specifieke activiteiten of bedrijfstakken. Deze worden in de NeR aangeduid als 

bijzondere regelingen. De concentratie-eisen zijn gegeven per (chemische) stof of 

per klasse van stoffen. (www.infomil.nl; www.pde.nl) 

De bedoeling van het toepassen van de NeR is om de omvang van de emissies naar 

de lucht te beperken. Deze omvang moet worden gereduceerd met maatregelen die 

overeenkomen met de stand der techniek en die redelijkerwijs te verlangen zijn. Voor 

de beoordeling van de relevantie van emissies geeft de NeR drempelwaarden per 

component, aangeduid als de grensmassastroom. De relevantie van de emissie, en 

daarmee de hoogte van de grensmassastroom, hangt af van de schadelijkheid van 

de vrijkomende stoffen. Hoe schadelijker de stof, hoe lager de grensmassastroom. 

Daarom ligt de grensmassastroom voor verschillende stofklassen op verschillende 

niveaus. De massastroom moet worden bepaald voor situaties onder 'normaal' 

bedrijf. 

De NeR onderscheidt zeven categorieën van chemische stoffen, met per categorie 

een onderverdeling in klassen (zie § 3.2 van de NeR). Per categorie en stofklasse 

gelden een grensmassastroom en een concentratie-eis. Als de emissie van een stof, 

die kan optreden bij een proces, zodanig is dat de grensmassastroom kan worden 

overschreden, is het onder normale omstandigheden redelijk om daaraan bepaalde 

eisen te stellen. Daarnaast zijn in de NeR een aantal verbijzonderingen voor 

specifieke activiteiten of bedrijfstakken opgenomen. Deze worden aangeduid als 

bijzondere regelingen. 

Bijzondere regeling Mestverwerkende bedrijven 

Op mestvergistingsinstallaties is de Bijzondere Regeling Mestverwerkende bedrijven 

(uit de NeR, A1, voorheen 3.5/18) van toepassing. Deze is oorspronkelijk bedoelt 

voor afzonderlijke, grootschalige mestverwerkende bedrijven. Uit deze bijzondere 

regeling valt te herleiden dat de als gevolg van het totaal aan activiteiten van een 

mestvergistingsinrichting (dus inclusief opslag, bewerking, etc.) de 

emissieconcentraties van NH 3 gelimiteerd wordt tot maximaal 5 mg/Nm³. Deze 

emissie-eis is scherper dan de algemene eisen van de NeR, namelijk 200 mg/m³, bij 

een grensmassastroom van 5 kg/h. In de bijzondere regeling zijn geen 

grensmassastromen weergegeven. 

Inspectierichtlijn mestverwerkingsinstallaties 

Het ministerie van VROM heeft in februari 2001 de Richtlijn 

mestverwerkingsinstallaties uitgebracht. Voor mestverwerking op boerderijniveau 

wordt namelijk gesteld dat de genoemde regeling NeR niet van toepassing is, omdat 

deze is opgesteld voor grootschalige mestverwerkingsinstallaties. Door het 

ontbreken van emissiegegevens is onduidelijk of de emissie-eis voor ammoniak (5 

mg/m³) redelijkerwijs haalbaar is. Het opleggen van deze eis zou betekenen dat 

mestvergisting op boerderijniveau onmogelijk wordt gemaakt. Daarom komt de 

Richtlijn met een drempelwaarde voor het beoordelen van de ammoniakemissie. De 

ammoniakemissie ten gevolge van mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau 

mag ten hoogste 5% bedragen van de ammoniakemissie uit de bij de boerderij 

behorende dierverblijven, gebaseerd op de drempelwaarden voor Groen 

Labelstallen. (Infomil, 2001) 

Naast mogelijke ammoniak en geuremissies uit de mestvergistingsinstallatie vindt 

daarnaast ook NO x -emissie plaats, door de gasmotor uit de warmtekrachtkoppeling. 



Het uitgangspunt voor de NO x -emissies is dat de emissie zo laag mogelijk moet zijn 

(ALARA) 3 . Bij mestvergistingsinstallaties komt hoogcalorisch gas (biogas) vrij dat 

vervolgens nuttig aangewend kan worden voor energieopwekking. Bij de verbranding 

van biogas ontstaan de verbrandingsgassen NO x en CO 2 . De verbranding vindt 

plaats in een zuigermotor. Voor deze stookinstallaties zullen veelal (afhankelijk van 

het type en de capaciteit) de emissie-eisen voor NO x van BEES B van toepassing 

zijn. De richtlijnen van het Besluit emissie-eisen stookinstallaties Milieubeheer B 

staan weergegeven in § 5.4. (Pronk, 2002) 

5.3.2 Toetsingskader Bodem 

Bij een mestvergistingsinstallatie zijn twee aspecten van belang bij het 

toetsingskader Bodem. Ten eerste de eisen die gesteld worden aan het aanwenden 

van het digestaat en ten tweede de bouwtechnische eisen die gesteld worden aan de 

mestvergistingsinstallatie. 

De Wet milieubeheer beperkt zich tot de “inrichting”. In het “Inrichtingen en 

vergunningenbesluit” (Ivb) worden de categorieën activiteiten beschreven. De 

landbouwgronden (weiland, grasland, bouwland, e.d.) worden door de Rechter 

doorgaans niet tot de inrichting gerekend. Ook het uitrijden van 

meststoffen/bodemverbeteraars wordt niet gezien als een bedrijvigheid die binnen 

een zekere begrenzing pleegt te worden verricht, hetgeen wil zeggen dat het begrip 

inrichting van de Wet milieubeheer niet van toepassing is. 

Zaken op een veehouderijbedrijf die te maken hebben met mestafzet, zoals kwaliteit 

van bewerkte of onbewerkte mest, gebruik van de mest, e.d. vallen dus onder de 

werking van de Meststoffenwet en niet onder de Wet milieubeheer. In § 5.5 zal apart 

aandacht geschonken worden aan de meststoffenwet. 

Er worden echter wel eisen gesteld in de milieuvergunning over bouwtechnische 

eisen van de installatie, zodat verontreiniging van de bodem zoveel mogelijk wordt 

voorkomen. 

Een mestvergistingsinstallatie moet conform de zorgplicht voor de bodem zoals 

bepaald in de Wet bodembescherming (Wbb) worden beheerd. 

In de milieuvergunning moeten maatregelen met betrekking tot bodempreventie zijn 

vastgelegd. Mestvergistingsinstallaties moeten zijn voorzien van vloeistofdichte 

verhardingen overeenkomstig de Nederlandse Richtlijn Bodembescherming 

bedrijfsmatige activiteiten (NRB), van waaruit een gecontroleerde afvoer van 

vloeibare stromen mogelijk is (via molgoten, putten, riool, etc.) en waardoor emissies 

naar de bodem worden voorkomen. In de NRB zijn aspecten met betrekking tot 

monitoring en controle van voorzieningen beschreven. In beschermingsgebieden 

kunnen Provincies of Gemeenten aanvullende eisen stellen aan voorzieningen ter 

bescherming van bodem en grondwater. 

5.3.3 Toetsingskader Geluidshinder 

De geluidsemissie die t.g.v. de mestvergistingsactiviteit ontstaat, moet worden 

getoetst aan de Handreiking industrielawaai en vergunningverlening (publicatie 

VROM/DGM, MBG 98065226), of aan het op basis van deze handreiking door het 

bevoegde gezag vastgestelde lokale geluidsbeleid. 

In de AMvB’s mestbassins en melkrundveehouderijen worden eveneens 

grenswaarden gegeven voor agrarische bedrijven. In § 5.1 is reeds beschreven dat 

mestvergistingsinstallaties niet vallen onder de regelingen van de 8.40-besluiten, 

3 ALARA (As Low As Reasonable Achievable) is een criterium op basis waarvan kan worden beoordeeld welke 

milieu en kwaliteitsprestaties van installaties redelijkerwijs kunnen worden geëist in relatie tot de financieeleconomische 

kosten van de benodigde voorzorgs- en beheersmaatregelen. 



maar de gestelde grenswaarden kunnen wel gebruikt worden als richtlijn voor 

mestvergistingsinstallaties (zie tabel 5.2). Deze waarden worden gemeten op enig 

punt 50 meter van de inrichting. 

Tabel 5.2 Grenswaarde geluidshinder 

Grenswaarde (LAeq) in Dag 

Avond 

Nacht 

dB(A) 

(06.00 – 19.00) (19.00 – 22.00) (22.00 – 06.00) 

Landelijk gebied met veel 

agrarische activiteiten 

40 35 30 

(Min. LNV, Besluit mestbassins Milieubeheer, 1997) 

Onverminderd bovenstaande voorschriften, mogen incidentele verhogingen van 

geluidsniveaus, die een gevolg zijn van de in de inrichting aanwezige toestellen en 

installaties, alsmede van de in de inrichting verrichte werkzaamheden, niet meer 

bedragen dan de piekwaarde zoals gegeven staan in tabel 5.3. 

Tabel 5.3 Piekwaarde geluidshinder 

Grenswaarde (LAeq) in 

dB(A) 

Landelijk gebied met veel 

agrarische activiteiten 

(Min. LNV, Besluit mestbassins Milieubeheer, 1997) 

Dag 

Avond 

Nacht 

(06.00 – 19.00) (19.00 – 22.00) (22.00 – 06.00) 

70 65 60 

Met behulp van vergunningvoorschriften kan hinder worden voorkomen en beperkt. 

De aard van de geluidsbronnen is echter zo verschillend dat niet voor iedere 

inrichting gelijke vergunningvoorschriften kunnen worden vastgesteld. 

De gemeente zal bovenstaande richtlijn moeten toesnijden op de specifieke 

omstandigheden in het betreffende gebeid, deze waarden kunnen niet zonder meer 

gebruikt worden voor de vergunningverlening. 

Bij een mestvergistingsinstallatie zal de geluidsproductie hoofdzakelijk veroorzaakt 

worden door de gasmotor uit de warmtekrachtkoppeling. Inbouwen van de WKK in 

een afgesloten en geïsoleerde ruimte, kan een aanzienlijke reductie betekenen van 

de hoeveelheid geproduceerd geluid door de installatie. 

Als algemene norm kan gesteld worden dat er in de vergunning voor geluid geen 

onderscheid gemaakt dient te worden voor inrichtingen met of zonder een 

vergistingsinstallatie. Meestal zal het bevoegd gezag een geluidsonderzoek laten 

uitvoeren waaruit blijkt of aan de gestelde waarden voldaan wordt. 

5.3.4 Toetsingskader Afvals toffen 

De afvalstoffen die bij een mestvergistingsactiviteit ontstaan, moeten worden 

opgeslagen en afgevoerd overeenkomstig de eigenschappen van de afvalstof. In de 

praktijk zijn dit vooral de afvalstoffen die uitgefilterd worden in het grove filter. De 

drijfmest wordt gefilterd door een zeeffilter van circa 100 mm², alvorens de mest in de 

vergistingsinstallatie te pompen. In dit filter worden slechts grove delen uit de mest 

gehaald die beschadigingen aan de draaiende delen van de installatie (mestpompen, 

roerders) kunnen veroorzaken. Denk hierbij vooral aan stenen, stukken hout, 

metaaldelen, enzovoort. 

Voor wat betreft de afvalpreventie en afvalscheiding kan worden aangesloten bij de 

voorschriften zoals die in de huidige besluiten op grond van art. 8.40 Wet 

milieubeheer worden gebruikt. Er zullen namelijk door de aanwezigheid van een 

mestvergistingsinstallatie niet meer afvalstoffen vrijkomen op het bedrijf dan onder 

normale omstandigheden. 



5.3.5 Toetsingskader Veiligheid 

Aangenomen mag worden dat mestvergisting op boerderijniveau niet onder de 

werkingssfeer van het Besluit risico’s zware ongevallen Milieubeheer 1999 (Brzo ’99) 

valt. Wel is het denkbaar dat zich bij een mestvergistingsinstallatie incidenten kunnen 

voordoen die mogelijk gevolgen hebben voor de omgeving. In een 

mestvergistingsinstallatie wordt immers biogas geproduceerd dat brandbaar is. In 

aanwezigheid van voldoende zuurstof is biogas zelfs explosief. Om de veiligheid van 

de installatie te waarborgen, is het belangrijk om de biogasinstallatie te toetsen aan 

de eisen die de plaatselijke brandweer of eventueel de gemeente stelt. Deze 

deskundigen kunnen specifieke eisen geven voor de veiligheid van biogasinstallaties 

in het algemeen. Belangrijke aandachtspunten zijn: overdrukbeveiliging, gaslekken 

en biogasverwerking c.q. –opslag bij uitval van de WKK. De vergister, eventueel de 

navergister en overige procesonderdelen waarin biogas wordt geproduceerd moeten 

daarom ook voorzien zijn van een automatisch in werking tredende drukbeveiliging. 

Bij toepassing van een computergestuurd beveiligingssysteem moet het systeem niet 

uit kunnen vallen door stroomstoringen of fouten in de procesbesturing. Tevens 

mogen de WKK en de vergister/gasopslag niet in dezelfde ruimte ondergebracht 

worden. 

Indien door omstandigheden een overschot aan biogas ontstaat, is het noodzakelijk 

dat de vergistingsinstallatie uitgerust wordt met een voorziening om het biogas op 

een verantwoorde wijze af te voeren. Een kleine vergistingsinstallatie kan volstaan 

met een overdrukbeveiliging, waarmee het overtollige gas rechtstreeks in de 

atmosfeer wordt geloosd. Het direct lozen van grote hoeveelheden onverbrand 

biogas in de atmosfeer is niet toegestaan vanwege veiligheids- en milieutechnische 

redenen. Een mengsel van biogas met lucht vormt een uiterst explosief mengsel dat 

gevaar voor de omgeving kan opleveren. Daarnaast is het belangrijkste bestanddeel 

van biogas, namelijk methaan (CH 4 ), een 21 maal zo sterk broeikasgas als CO 2 

(kooldioxide). Door het methaangas rechtstreeks op de atmosfeer te lozen wordt de 

ozonlaag in zeer sterke mate aangetast. 

Wanneer de uitlaatopening echter op enige hoogte is geplaatst, zal het gas zich sterk 

verdunnen in de buitenlucht en geen explosiegevaar meer opleveren. De 

schadelijkheid voor de ozonlaag blijft bestaan. 

Daarnaast kan een mestvergistingsinstallatie ook uitgerust worden met een 

noodfakkel. Deze noodfakkel kan het overtollige biogas dan alsnog verbranden. 

Hierbij ontstaan de normale verbrandingsproducten zoals CO 2 en H 2 O. De 

verbrandingsgassen zijn veel minder schadelijk voor de ozonlaag. Een noodfakkel is 

echter een dure investering. Daarnaast zullen aan de noodfakkel ook 

bouwtechnische eisen gesteld worden voor hoogte en zichtbaarheid van de vlam. 

Voor een mestvergistingsinstallatie op boerderijniveau is het meestal geoorloofd om 

het overtollige biogas in de buitenlucht te lozen. De hoeveelheid biogas die geloosd 

wordt is gering, dit komt immers het rendement niet ten goede. Daarnaast zal in een 

goed werkende installatie voldoende bufferruimte bestaan om vrijwel nooit biogas te 

moeten lozen. Het bevoegd gezag moet hiervoor echter een afweging maken tussen 

de risico’s en de milieutechnische gevolgen enerzijds en de kosten die een 

betreffend beveiligingssysteem met zich mee brengen anderzijds. De risico’s moeten 

worden beoordeeld volgens de bepalingen zoals deze beschreven staan in de 

richtlijn gevarenzone-indeling. 



Gasdetectie 

In de inrichting dient een (draagbaar c.q. mobiel) gasdetectiesysteem voor methaan 

(CH 4 ) en zwavelwaterstof (H 2 S) aanwezig te zijn. Op geschikte plaatsen dient met 

het gasdetectiesysteem regelmatig te worden gemeten naar de aanwezigheid van 

zwavelwaterstof en methaan. De resultaten van de metingen dienen in een logboek 

te worden bijgehouden. 

Gevarenzone-indeling 

Voor de inrichting dient, met betrekking tot gasontploffinggevaar van het aanwezige 

biogas, een gevarenzone-indeling te worden opgesteld. Hiervoor dient de 

Nederlandse Praktijkrichtlijn 7910 (NPR 7910; Gevarenzone-indeling met betrekking 

tot gasontploffingsgevaar) te worden gehanteerd. De constructievormen van het 

elektrisch materieel moeten worden afgestemd op de mate van gasontploffingsgevaar 

in de nabijheid van de vergister en de WKK. 

Werkzaamheden zoals onderhoud, reparatie en nieuwbouw binnen de gevarenzones 

mogen slechts met toestemming van de bedrijfsleiding plaatsvinden. Bij deze 

toestemming moet zijn aangegeven: 

• welke maatregelen moeten worden getroffen teneinde brand en/of explosies 

te voorkomen; 

• welke middelen moeten worden gebruikt om brand te bestrijden en andere 

ongewenste situaties ongedaan te maken; 

• welke werkzaamheden verricht mogen worden; 

• de duur van de werkzaamheden; 

• de uit te voeren controles voordat met de werkzaamheden mag worden 

begonnen; 

• hoe een veilige situatie gedurende de werkzaamheden wordt gewaarborgd. 

Brandpreventie 

De initiatiefnemer dient ter goedkeuring van het bevoegd gezag een soort 

brandpreventieplan te overleggen. In dit plan dient aandacht te zijn besteed aan: 

• Aard, uitvoering en situering van: 

- blusmiddelen; 

- systemen voor detectie, melding en bestrijding; 

- bluswatervoorziening en –voorraad; 

- opvang van verontreinigd bluswater. 

• De plaatsen waar open vuur en roken verboden is. 

• De wijze en frequentie van inspectie op werking, staat en situering van 

blusmiddelen, detectie- en bestrijdingssystemen. 

Alle brandblusmiddelen, brandbestrijdings- en brandbeveiligingssystemen moeten 

steeds: 

• voor onmiddellijk gebruik gereed zijn; 

• in goede staat van onderhoud verkeren; 

• goed bereikbaar zijn; 

• als zodanig herkenbaar zijn. 

Het terrein en het wegenstelsel dienen zodanig te zijn ingericht en de 

toegankelijkheid moet zodanig te zijn bewaakt, dat elke deel van de inrichting ten alle 

tijde goed te bereiken is. 

In de gehele inrichting moeten die plaatsen en die gebouwen, waar open vuur en 

roken verboden is, zoals binnen de gevarenzones, duidelijk zijn aangegeven door 

middel van opschriften of pictogrammen conform NEN 3011 (NEN 3011 heeft 

betrekking op Veiligheidskleuren en tekens). 



5.3.6 Toetsingskader Energie 

In de circulaire “Energie in de milieuvergunning" is een advies gegeven over de wijze 

waarop het bevoegd gezag met het onderwerp energie in het kader van de Wet 

milieubeheer kan omgaan. Daarnaast is de circulaire bedoeld om meer eenheid te 

brengen in de wijze waarop de vergunningverlener met het onderwerp energie 

omgaat. 

Bovendien zijn voorbeeldvoorschriften opgenomen. Deze circulaire geeft voldoende 

richting aan de wijze waarop het aspect energie in de milieuvergunning voor een 

mestvergistingsinstallatie kan worden beoordeeld. Bij de te doorlopen stappen kan 

de vergunningverlener ervan uitgaan dat een mestvergistingsinstallatie geen MJAbedrijf 

4 is. (Min. EZ/Min. VROM, Energie in de milieuvergunning, 1999) 

5.3.7 Toetsingskader Hygië ne 

Het toetsingskader Hygiëne is veelal vrij in te vullen door het bevoegd gezag, 

hieronder zullen enkele aandachtspunten genoemd worden die een rol spelen bij 

hygiënevoorschriften van een mestvergistingsinstallatie. 

In het algemeen moet de inrichting schoon en ordelijk worden gehouden en in goede 

staat van onderhoud verkeren. Deze voorschriften zijn opgenomen in artikel 1.1a 

Wm (algemene zorgplicht) van de Wet milieubeheer. 

Daarnaast mag de besturingsunit van de mestvergistingsinstallatie niet vrij 

toegankelijk zijn. De bedieningsorganen van de installatie dienen ondergebracht te 

worden in een deugdelijk af te sluiten ruimte. 

Het ontgassen, doorblazen of reinigen van tankauto’s, tanks, leidingen e.d. waarbij 

dampen in de buitenlucht worden gebracht, is niet toegestaan. Enige toevoeging van 

stoffen aan de procesapparatuur dient in een gesloten systeem plaats te vinden. 

Om verspreiding van stof, zand of ander fijnkorrelig materiaal naar de omgeving te 

voorkomen dient het verharde gedeelte van het terrein zonodig te worden besproeid, 

geveegd of gezogen of dienen anderszins zodanige maatregelen te worden 

genomen, dat geen stofhinder voor de omgeving optreedt. 

De afvalstoffen die afkomstig zijn uit het grove filter, dienen op een ordelijke en nette 

wijze opgeslagen te worden. De afvalstoffen dienen te worden bewaard in goed 

gesloten vaten, bakken of containers of een dergelijk opslagsysteem van 

onbrandbaar materiaal. Deze afvalstoffen moeten minimaal één maal per jaar 

afgevoerd worden naar een daarvoor aangewezen afvalverwerkingsbedrijf of 

(gemeentelijke) stortplaats. 

Buiten gebruik gestelde installaties en procesapparatuur moeten zijn gereinigd en 

ontdaan van mest. Open leidingen moeten worden afgeblind. 

Tenslotte worden ook voorschriften gesteld aan het exporteren van digestaat. Om 

digestaat te mogen exporteren is een RVV-erkenning vereist, waarin aangegeven 

wordt dat de mest tenminste 70°C gedurende 1 uur moet zijn geweest of er moet op 

een andere manier aan te tonen zijn dat het digestaat vrij is van Salmonella en 

Enterobacteriën. Of deze hygiënisatie voor of na de vergisting gebeurt is van 

ondergeschikt belang. Is een partij mest eenmaal schoon geworden in het proces, 

dan dient herbesmetting te worden voorkomen. Hierom eist de RVV o.a. aparte 

opslag van schoon en vuil product, aparte afvoerwegen, e.d. 

De milieu-effecten van ontsmetting en in het bijzonder de emissies hierbij worden in 

de milieuvergunning meegenomen. 

4 MJA-bedrijf: een bedrijf waarvan de energiebesparingsdoelstelling van de branche en het individuele bedrijf 

bekend zijn middels een bedrijfsenergieplan. 



5.4 Besluit emissie-eisen stookinstallaties Milieubeheer B 

Het Besluit Emissie-eisen Stookinstallaties Milieubeheer B (BEES B) heeft betrekking 

op de uitworp (“emissie”) van stikstofoxiden (NO x ), zwaveloxiden (SO 2 ) en stof als 

gevolg van verbranding van kolen, zware stookolie, gasolie en gasvormige 

brandstoffen in stookinstallaties van bepaalde inrichtingen. (Infomil, Leidraad Bees B, 

1999) 

In onderstaande tekst wordt de inhoud van BEES B alleen gegeven voor het 

verbranden van biogas in zogenaamde warmtekrachtkoppelingen (zuigermotor). 

Voor stookinstallaties die biogas verbranden gelden vooral emissie-eisen van 

stikstofoxiden (NO x ). Bij verbranding van gas komt immers geen stof vrij en door het 

ontzwavelen van het biogas alvorens het gas te verbranden in de WKK, zal de 

emissie van zwaveloxiden eveneens minimaal zijn. Biogasontzwaveling is nodig om 

de levensduur van de zuigermotor te garanderen. Hieronder zullen de 

aandachtspunten uit het Bees B gegeven worden, die voor een 

mestvergistingsinstallatie met daaraan gekoppeld een WKK-installatie, belangrijk 

zijn. 

5.4.1 Inrichtingen waarop Bees B van toepassing is 

BEES B is zowel van toepassing op inrichtingen die een vergunning op grond van de 

Wet milieubeheer (Wm) nodig hebben als op in het kader van de Wm nietvergunningplichtige 

inrichtingen, zoals inrichtingen die onder een algemene 

maatregel van bestuur (AMvB) vallen. Bees B is concreet van toepassing op alle 

categorieën van inrichtingen van bijlage I (zie bijlage 1) van het Inrichtingen en 

vergunningenbesluit Milieubeheer (Ivb) met uitzondering van: 

• de in Bees A genoemde categorieën; 

• categorie 28 van het Ivb, voor zover het betreft installaties binnen een 

dergelijke inrichting voor de verbranding van afvalstoffen. 

De eisen van Bees B gelden echter rechtstreeks en behoeven dus niet in de 

vergunning te worden opgenomen. Indien de gemeente het bevoegd gezag is, mag 

er van worden uitgegaan dat Bees B van toepassing is. Indien de provincie het 

bevoegd gezag is, dan kan Bees A van toepassing zijn, maar ook Bees B. Dit laatste 

kan het geval zijn wanneer de inrichting niet valt onder een categorie die is 

aangewezen in Bees A, maar waarvoor de provincie bevoegd gezag is. Voorbeeld 

hiervan is een inrichting die afvalstoffen vergist. 

De relatie tussen Bees B en Bees A behelst in de meeste gevallen het volgende: 

In Bees B zijn eisen gesteld voor de meest voorkomende situaties. Bees A regelt 

meer, maar ziet ook niet op alle verbrandingsemissies. Indien sprake is van 

verbrandingsemissie 5 , maar Bees B geen eisen stelt, zou in de vergunning een eis 

kunnen worden opgenomen die afgeleid wordt van Bees A of van Bees B. 

Tenslotte bestaat bovendien een relatie tussen Bees B en de Nederlandse emissie 

Richtlijn (NeR). Hierbij heeft Bees B uitsluitend betrekking op verbrandingsemissies 

van stookinstallaties. De Nederlandse emissie Richtlijn ziet primair op 

procesemissies. 

5 Onder verbrandingsemissies wordt verstaan: emissies die ontstaan indien een brandstof wordt gebruikt met het 

doel de ontstane energie te gebruiken. 



5.4.2 Stookinstallatie waarop Bees B van toepassing is 

In combinatie met een mestvergister, wordt het biogas in de regel met een 

warmtekrachtkoppeling omgezet in elektrische energie en thermische energie. Een 

WKK maakt gebruik van een zuigermotor. 

Een zuigermotor is een stookinstallatie, bestaande uit een toestel waarin een door 

verbranding van brandstof verkregen gasmengsel een zuiger in beweging brengt 

voor de aandrijving van een werktuig (artikel 1, lid 1, onder k). Een zuigermotor valt 

onder Bees B als daarin gasolie (diesel) of gasvormige brandstoffen (zoals aardgas, 

biogas, stortgas) of een mengsel van deze brandstoffen wordt verstookt en als deze 

wordt gebruikt voor de aandrijving van (artikel 2, lid 1, onder b): 

• een elektrische generator of gascompressor in respectievelijk een 

warmtekracht- of warmtepompinstallatie; 

• een pomp of compressor, die continu gebruikt wordt voor de productie of het 

transport van aardgas en die ontworpen is voor een jaarlijkse bedrijfstijd van 

ten minste 5000 uren. 

Dit rapport beperkt zich tot stookinstallaties die gebruik maken van een zuigermotor 

in combinatie met een elektrische generator. De gebruikte brandstof is voornamelijk 

biogas, afkomstig uit het vergistingsproces, eventueel als een mengsel van gasolie 

(diesel) en biogas. Deze laatste combinatie is van toepassing bij 

warmtekrachtkoppelingen die werken volgens het Zündstrahl-principe (opstarten op 

diesel en vervolgens biogas bijmengen) Noodstroomvoorzieningen vallen echter niet 

onder Bees B. Bij een noodstroomaggregaat gaat het alleen om de levering van 

elektriciteit en wordt de warmte niet nuttig benut. Dit is echter wel het geval bij een 

warmtekrachtkoppeling. 

5.4.3 Emissie-eisen 

De emissie-eisen voor zuigermotoren zijn gebaseerd op de bestrijding van NO x - 

uitworp overeenkomstig met de stand der techniek. Daar waar de stand der techniek 

niet eenduidig in eisen is vast te leggen, is bij de eis een bandbreedte aangegeven. 

De vergunningverlener kan in die gevallen in het belang van het voorkomen of 

beperken van luchtverontreiniging binnen die bandbreedte een scherpere eis stellen 

(voorschrift 8B.3). Onder bandbreedte wordt dus verstaan de ruimte die is gegeven 

om strengere eisen te stellen dan de in het Bees vastgelegde basis eis. De emissieeisen 

worden regelmatig geëvalueerd om na te gaan of deze gelet op de 

ontwikkeling van de stand der techniek en de kwaliteit van het milieu aanpassing 

noodzakelijk zijn. (Infomil, Leidraad Bees B, 1999) 

Bij vergunningverlening aan een inrichting kan het bevoegd gezag dus in bepaalde 

gevallen van de basis emissie-eisen van Bees B afwijken. Deze afwijkende emissieeisen 

dienen, in tegenstelling tot de basiseisen uit Bees B, in de vergunning te 

worden vastgelegd. Daarnaast bestaat voor de volgende situaties de mogelijkheid 

om een strengere eis te stellen zonder dat de eerdere bedoelde bandbreedtes in 

acht behoeven te worden genomen. (voorschrift 8B.4): 

• indien de aanvrager of houder van de vergunning bereid en in staat is om aan 

een strengere emissie-eis te voldoen; 

• indien de installatie volgens de actuele stand der techniek aan een strengere 

emissie-eis kan voldoen. 

De huidige nationale wetgeving is momenteel onvoldoende toegesneden op de 

omstandigheden van een toenemende inzet van biomassa en afval als secundaire 

brandstof. Een herijking van het huidige emissiebeleid voor energiewinning uit 

biomassa en afval is dus noodzakelijk om adequaat in te kunnen spelen op de 

nieuwe ontwikkelingen. In de circulaire: emissiebeleid voor energiewinning uit 

biomassa en afval zijn de emissie-eisen voor stookinstallaties op biogas opgenomen. 



De emissiewaarden opgenomen in deze circulaire zullen worden opgenomen in de 

regelgeving; het Bees A en B zullen daartoe worden aangepast. Tot die tijd gelden 

de emissie-eisen uit de circulaire als richtlijn. Voor alle aanvullende eisen, buiten de 

emissie-eisen om, kan echter wel verwezen worden naar de Bees B richtlijn. 

De NO x -norm bedraagt 100 mg/Nm³ bij 6% O 2 (70 mg/Nm³ bij 11% O 2 ), tenzij de 

betreffende installatie een energetisch rendement haalt van ten minste 40% 

elektriciteitsequivalenten (Eel-eq) of hoger, in dat geval bedraagt de norm 200 mg/m³ 

bij 6% O 2 (10 mg/m³ bij 11% O 2 ). Voor de berekening van het energetisch rendement 

wordt het thermische rendement vermenigvuldigd met een factor 0,47 en opgeteld bij 

het elektrisch rendement. 

(Pronk, 2002) 

De aanvullende NO x -eisen zoals die voor zuigermotoren in het Bees B is opgenomen 

wordt hieronder beschreven. De emissie-eisen uit de circulaire zullen op termijn in de 

emissie-eisen van het Bees B aangepast worden. 

Bij de NO x -eis voor een zuigermotor wordt nagenoeg altijd een “rendementsfactor” 

toegepast. Deze factor bedraagt 1/30 van het motorrendement. Het motorrendement 

is het procentuele aandeel van de warmte-inhoud van de toegevoerde brandstoffen 

dat bij de hoogste belasting waarbij de zuigermotor continu kan worden bedreven bij 

ISO luchtcondities in arbeid wordt omgezet. Het motorrendement varieert van ca. 

30% voor oudere gasmotoren tot ca. 38% voor de nieuwste gasmotoren. Bij een 

motorrendement van 35% bedraagt de rendementsfactor 1,17. Een NOx-eis van 

bijvoorbeeld 140 g/GJ maal 1/30 van het motorrendement bedraagt in dat geval: 140 

maal 1,17 = 164 g/GJ. 

Bij zuigermotoren dient de emissie te worden teruggerekend op ISO-luchtcondities 

en te worden betrokken op de warmte-inhoud van de toegevoegde brandstof. De 

ISO-luchtcondities zijn als volgt: een temperatuur van 288 K, een druk van 101,3 kPa 

en een relatieve luchtvochtigheid van 60%. 

Bij een zuigermotor mag, indien de temperatuur van de aangezogen lucht lager is 

dan 288 K en de vochtigheid van de aangezogen lucht hoger is dan 0,0063 kg water 

per kg lucht, de gemeten waarde gelijk worden gesteld aan de naar de ISOluchtcondities 

gecorrigeerde waarde (artikel 19, lid 2, onder a van de Regeling 

meetmethoden). In andere gevallen mag 95% van de gemeten waarde gelijk worden 

gesteld aan de naar ISO-luchtcondities gecorrigeerde waarde. 

De emissie-eisen van Bees B zijn opgenomen in tabel 5.4 hieronder. 

Tabel 5.4 Emissie-eisen voor zuigermotoren 

Brandstof Asvermogen NOx-emissie-eis Voorschrift Opmerkingen 

≥ 50% gas ≤ 50 kW 800 g/GJ* 7.2 Bij ander gas dan aardgas geldt 

eis per 1-1-2000; strengere eis is 

te stellen tot en met 270 g/GJ 

maal de rendementsfactor 

(voorschrift 8B.3, onder g) 

≥ 50% gas › 50 kW 140 g/GJ* 7.1 onder a, 

2° 

Bij ander gas dan aardgas geldt 

eis per 1-1-2000; strengere eis is 

te stellen tot en met 100 g/GJ 

maal de rendementsfactor 

(voorschrift 8B.3, onder h) 

‹ 50% gas ≤ 50 kW 400 g/GJ* 7.1 onder b Strengere eis is te stellen tot en 

met 150 g/GJ maal de 

rendementsfactor (voorschrift 

8B.3, onder i) 

‹ 50% gas › 50 kW 1200 g/GJ* 7.2 Strengere eis is te stellen tot en 

met 400 g/GJ maal de 

rendementsfactor (voorschrift 

8B.3, onder g) 

* maal 1/30 van het motorrendement 

(Infomil, Leidraad Bees B, 1999) 



5.4.4 Meetverplichting 

Voor alle onder Bees B vallende stookinstallaties geldt een meetverplichting om vast 

te stellen of aan de in Bees B gestelde emissie-eisen voldaan wordt. De 

meetverplichting is omschreven in § 10 van de bijlage van Bees B en in de Regeling 

meetmethoden. In Bees B is de te hanteren meetstrategie beschreven, zoals welk 

meetregime van toepassing is, wanneer gemeten moet worden en onder welke 

condities dit moet geschieden. De Regeling meetmethoden geeft nadere 

voorschriften over hoe de meting feitelijk moet worden uitgevoerd. 

Er wordt onderscheid gemaakt tussen continue en afzonderlijke metingen. Voor 

zuigermotoren wordt alleen een afzonderlijke meting van NO x verricht. 

De afzonderlijke meting moet zo spoedig mogelijk na het van kracht worden van de 

emissie-eis, doch uiterlijk 4 weken nadien worden verricht en vervolgens iedere 3 

jaar worden herhaald (voorschrift 10.3.15). Er moet gemeten worden bij de hoogste 

belasting een gasmotor continu kan worden bedreven. 

De meetresultaten alsmede andere gegevens die nodig zijn om te kunnen 

beoordelen of overeenkomstig Bees B is gehandeld dienen door degene die de 

inrichting drijft in de inrichting ter beschikking te worden gehouden voor controle door 

het bevoegd gezag. Voor de afzonderlijke meting moeten deze gegevens gedurende 

de verdere levensduur van de stookinstallatie beschikbaar zijn. Het bevoegd gezag 

kan ter zake nadere eisen stellen in de vergunning. Zo kan het bevoegd gezag 

bijvoorbeeld eisen dat het meetrapport binnen een bepaalde tijd na uitvoering van de 

meting voor controle aan het bevoegd gezag ter beschikking wordt gesteld. 

Voor de afzonderlijke meting van NO x zijn onder andere artikel 15, lid 1, onder b en 

lid 2, onder b, van de Regeling meetmethoden van belang. In artikel 16, leden 1 en 2, 

van de Regeling meetmethoden is aangegeven dat de afzonderlijke meting ten 

minste uit drie metingen dient te bestaan. De meetduur mag in principe niet meer 

dan een half uur bedragen en dient uitgevoerd te worden door degene die de 

inrichting drijft of door een derde. 

De meetresultaten van de voorgeschreven metingen en de bewerking daarvan naar 

standaardcondities dienen in een rapport te worden vastgelegd (artikel 21, Regeling 

meetmethoden). Tevens dient daarin te worden vermeld de voor elke component of 

parameter toegepaste meetmethode en de bedrijfscondities van de stookinstallatie 

voor zover gegevens daarover noodzakelijk zijn voor de vaststelling of aan de van 

toepassing zijnde emissie-eis wordt voldaan. Tenminste moet in het meetrapport 

ingegaan worden op zaken als: 

• een eenduidige beschrijving van het emissiepunt; 

• alle gemeten componenten, zoals NO x en O 2 ; 

• de concentraties voor elke deelmeting; 

• de belasting van de stookinstallaties; 

• de datum en het tijdstip van de meting; 

• de toegepaste meetapparatuur (methode, type, nauwkeurigheid); 

• de meetinstantie. 

Aan de emissie-eis is voldaan indien alle meetuitkomsten die deel uitmaken van een 

meting, aan de emissie-eis voldoen. In de toelichting bij de Regeling meetmethoden 

is vermeld dat bij de beoordeling van de meetresultaten de nauwkeurigheidsmarges 

van de meetmethode ten gunste van de houder van de inrichting worden uitgelegd. 

Indien één van de meetuitkomsten die onderdeel uitmaakt van de emissie-eis ligt 

mag binnen een door het bevoegd gezag vast te stellen periode op grond van een 

serie andere metingen alsnog worden vastgesteld of aan de emissie-eis is voldaan 

(voorschriften 10.2.11, 10.2.12, 10.3.8, 10.3.9, 10.4.8, 10.4.9). (Infomil, Leidraad 

Bees B, 1999) 



5.4.5 Storingen en voorvalle n 

In hoofdstuk 17 van de Wet milieubeheer is bepaald dat onmiddellijk maatregelen 

genomen moeten worden bij storingen en voorvallen. Verder geldt een 

meldingsplicht. Het bevoegd gezag kan op grond van voorschrift 8.2 van Bees B in 

een nadere eis een termijn vastleggen waarbinnen de stookinstallatie in geval van 

storingen waarbij de NO x -eis wordt overschreden in gebruik mag zijn. 

In de praktijk moet een vergunninghouder een registratiesysteem bij houden van het 

aantal draaiuren en storingen (datum, tijdstip en tijdsduur vermelden en reden van 

een eventuele storing of bedrijfsstilstand) van de gasmotor. 

5.5 Meststoffenwet 

Ten aanzien van het op of in de bodem brengen van dierlijke meststoffen of overige 

organische meststoffen zijn twee besluiten uit de Meststoffenwet van toepassing, 

namelijk het Besluit Gebruik Dierlijke Meststoffen (BGDM) en het Besluit kwaliteit en 

gebruik Overige Organische Meststoffen (BOOM).Het BGDM is van toepassing op 

meststoffen, bedoeld in artikel 1, eerste lid onderdeel d 6 van de Meststoffenwet, die 

geheel of gedeeltelijk bestaan uit uitwerpselen van dieren. Uitvergiste mest 

(digestaat) waarbij de input alleen bestond uit dierlijke meststoffen als bedoeld in 

artikel 1, eerste lid onderdeel e 7 valt dus onder het BGDM. 

Het BGDM stelt regels ten aanzien van emissie-arm aanwenden van de dierlijke 

meststof in de bodem en de tijdstippen waarop dit mag gebeuren. 

Wanneer een mengsel van dierlijke mest en overige meststoffen voor meer dan 50% 

uit overig organisch materiaal bestaat, wordt het mengsel aangemerkt als een 

overige organische meststof, vallend onder het BOOM. (BOOM, Besluit kwaliteit en 

gebruik Overig Organische meststoffen van 24 februari 1998 staatsblad nr. 86). Een 

onder het BOOM vallende meststof moet voldoen aan gehalte-eisen voor o.a. zware 

metalen. (Pronk, 2001) 

Ingevolge artikel 5 van het BGDM 1998 is het verboden om dierlijke meststoffen aan 

te wenden op grasland, bouwland, braakland of niet-beteelde grond, tenzij de 

dierlijke meststoffen emissie-arm worden aangewend. Voor het aanwenden van 

digestaat gelden dezelfde eisen. Deze eisen zijn ook complementair aan de MINASregeling 

van de Meststoffenwet. In het Besluit gebruik meststoffen geldt voor BOOMmeststoffen 

geen verplichting tot emissiearme aanwending. BOOM-meststoffen en 

kunstmest mogen volgens het BGM jaarrond worden aangewend, tenzij het perceel 

zeer nat is of winterirrigatie kent (regels van de EU) Zuiveringsslib of onder BOOMvallende 

mengsels met dierlijke mest moeten echter wél emissie-arm worden 

aangewend en er geldt dezelfde periode waarin niet mag worden aangewend als bij 

gewone dierlijke mest (zie in het BOOM-besluit § 5 en bijlage V). 

De relatie van het BGDM en het BOOM met co-vergisting zal verder worden 

uitgewerkt in hoofdstuk 6, co-vergisting. 

6 Artikel I lid 1d: Meststoffen: Producten die bestemd zijn om: 

1. te worden toegevoegd aan grond of aan een groeimedium en die geheel of 

gedeeltelijk bestaan uit stoffen, organismen daaronder begrepen, of mengsels van 

stoffen, die als zodanig kunnen dienen om grond of groeimedium geschikt of beter 

geschikt te maken als voedingsbodem voor planten; 

2. te worden gebruikt als groeimedium; 

3. te worden gebruikt als voedsel voor planten of delen van planten, voor zover deze 

producten niet reeds zijn begrepen onder 1 of 2. 

7 Artikel I lid 1e: Dierlijke meststoffen 

Meststoffen of producten die geheel of grotendeels bestaan uit uitwerpselen van de in bijlage A bij deze wet 

opgenomen diersoorten, onderverdeeld in categorieën per soort, daaronder begrepen de door mestscheiding of 

andere vormen van be- of verwerking van meststoffen verkregen waterige fractie. 



5.6 Documentatie Milieuwetgeving 


- Infomil (2001), Juridische aspecten vergunningverlening mestbewerking en – 


Den Haag. 

- Infomil (2001), Mestverwerkingsinstallaties, Den Haag. 

- Infomil (1999), Leidraad Bees B, Den Haag. 

- Koeman, N., (1998), Milieuwetgeving 98/99, Deventer. 

- Lindeman, J. (2002), Vergunningverlening en informatievoorziening 

kleinschalige bioenergiecentrales, Arnhem. 

- Min. LNV (1997), Besluit Mestbassins Milieubeheer, Den Haag. 

- Min. EZ/VROM (1999), Energie in de milieuvergunning, Den 

Haag.http://www.infomil.nl/asp/get.asp?xdl=../views/infomil/xdl/Page&xsl=../vi 

ews/infomil/xsl/artikel&PosIdt=00000609&ItmIdt=00000609&SitIdt=00000002 

&VarIdt=00000001&referrer=00000001 

- Pronk, J. (2002), Circulaire: Emissiebeleid voor energiewinning uit biomassa 

en afval, Den Haag. 

- Pronk, J. (2001), Wijziging van de Meststoffenwet in verband met een 

aanscherping van de normen van het stelsel van regulerende 

mineralenheffing en de mestafzetovereenkomsten, Den Haag. 

Achtergrond informatie: 

- AMvB Melkrundveehouderijen 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: Melkrundveehouderij 

- AMvB Mestbassins 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: Mestbassins 

- Algemene Wet bestuursrecht 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: AwB 

- Besluit emissie eisen stookinstallaties A en B 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: Bees 

- Besluit Gebruik Dierlijke Meststoffen (BGDM) 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: Besluit Gebruik 

Meststoffen 

- Inrichtingen- en vergunningenbesluit 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: IvB 

- Meststoffenwet 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: Meststoffenwet 

- Nederlandse emissie Richtlijn (NeR) 

http://www.infomil.nl/asp/get.asp?xdl=../views/infomil/xdl/Page&xsl=../views/in 

fomil/xsl/magazine&PosIdt=00000135&ItmIdt=00000135&SitIdt=00000002&V 

arIdt=00000001&referrer=00000134 

- Nederlandse richtlijn bodembescherming (NRB) 


fomil/xsl/artikel&PosIdt=00000032&ItmIdt=00000032&SitIdt=00000002&VarId 

t=00000001&referrer=00000001 

- Wet Ammoniak en Veehouderij 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen Wet Ammoniak en 

Veehouderij 

- Wet Bodembescherming 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: Wbb 

- Wet milieubeheer 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: Milieubeheer 



6 Co-vergisting 

Steeds meer breekt het inzicht door, dat vergisting van alleen mest economisch vaak 

niet haalbaar is. Om het rendement van de installatie te verhogen is het interessant 

om overige organische stoffen toe te voegen aan het vergistingsproces. Hierbij kan 

gedacht worden aan producten die afkomstig zijn van de eigen inrichting, maar ook 

van buiten de inrichting. Bij het zoeken naar co-producten komt men al snel uit op 

buiten de inrichting afkomstige producten. Dergelijke producten kunnen bestaan uit 

energieteelten of organische reststromen (oogstresten, gras of hooi van 

natuurgraslanden, e.d.) Vaker zal echter sprake zijn van afval in de zin van Wet 

milieubeheer. 

In Nederland bestaat er op het moment nog veel discussie over de vraag in hoeverre 

co-vergisting wel of niet dient te worden toegepast. Enkele van de bezwaren die naar 

voren worden gebracht zijn: 

• De onzekerheid of het vergistingsproduct voldoet aan de normen in het 

Meststoffenbesluit en dús op het land mag worden uitgereden. 

• De aanwezigheid van ziektekiemen in het eindproduct bij toepassing van 

bepaalde co-substraten van dierlijke oorsprong (onder andere Salmonella, 

BSE, varkenspest en MKZ). 

• Het principe dat bij mest ander organisch materiaal wordt gevoegd, dat vaak 

gekarakteriseerd zal zijn als afval. Afval heeft veel consequenties voor de 

wetgeving, die van toepassing is op de verwerkingsactiviteit (mestvergisting) 

en op het resulterende product (digestaat). 

Tegenover deze bezwaren staan enkele duidelijke voordelen: 

• Veel mogelijke co-producten zijn rijk aan organische stof (en relatief arm aan 

N, P en K) waardoor de gasopbrengst en dus de rentabiliteit van een 

mestvergistingsinstallatie sterk kan toenemen en er geen of weinig invloed is 

op de Minas van een inrichting. 

• In plaats van het afvoeren van biomassa van het bedrijf of uit het gebied, 

hetgeen transport en dus energie kost, levert deze biomassa door vergisting 

extra biogas op en dus waardevolle duurzame energie. 

Een alles omvattende term voor het vergisten van een mengsel van dierlijke 

meststoffen met overige organische stoffen is co-vergisting. Overige organische 

stoffen kunnen daarom ook als co-producten aangemerkt worden. 

Achtereenvolgens worden voor co-vergisting, de deelonderwerpen technologie, 

techniek, wetgeving en bedrijfseconomie verder beschreven. 

6.1 Technologisch 

De productie van biogas uit dierlijke mest en ander organisch materiaal is een 

techniek om op duurzame wijze energie te produceren. Dierlijke mest en organisch 

materiaal zijn veelal op ruime schaal beschikbaar voor co-vergisting. Het organische 

afval van strikt alleen plantaardige oorsprong betreft grotendeels afvallen die al in de 

landbouw worden toegepast als meststof of als veevoer: bijvoorbeeld bietenblad, 

fruitafval, groente ‘doordraai’ en bermgras. De aanvoer van extra mineralen naar de 

landbouw is hierdoor minimaal. Naast energieproductie wordt door het 

vergistingsproces de bemestende waarde van dierlijke mest en de overige 

grondstoffen verhoogd. 

De bemestende waarde is hoger, want doordat organische stof wordt afgebroken 

zullen stikstof en fosfaat meer in anorganische vorm aanwezig zijn. Door het beter 

benutbaar zijn van de mineralen in de mest, kan het kunstmestgebruik omlaag. 



In een co-vergistingsinstallatie worden biogas en digestaat geproduceerd. Biogas 

kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Deze producten dienen eventueel 

voor eigen gebruik bij een ‘vergister op boerderijniveau’ en bij een grootschaliger 

installatie zullen de producten aan diverse afnemers worden geleverd. Denk hierbij 

aan elektriciteit via het elektriciteitsnet, warmte aan afnemers in de directe nabijheid 

en meststoffen aan land- en tuinbouwbedrijven in de nabijheid van de installatie. 

Biogas bestaat voor circa 60% uit methaan en verder grotendeels uit koolzuurgas 

(CO 2 ). Uit het biogas kan duurzame elektriciteit en warmte worden geproduceerd in 

warmtekrachtinstallaties. 

Overigens wordt bij traditionele mestopslag ook een hoeveelheid methaan gevormd, 

maar dit verdwijnt dan als schadelijk broeikasgas. Bij anaërobe vergisting wordt de 

methaanproductie uit de biomassa zelfs gestimuleerd en nuttig toegepast. 

In Duitsland en Denemarken wordt deze technologie op grote schaal toegepast voor 

de productie van duurzame energie. In Nederland wordt in de waterzuivering 

eveneens op grote schaal biogas geproduceerd via vergistingsprocessen. 

Zie bijlage 3 voor droge-/organische stofgehalten en biogasopbrengsten van diverse 

co-producten. 

6.2 Techniek 

Co-vergisting vindt plaats in een afgesloten reactorvat, waarin micro-organismen in 

afwezigheid van zuurstof biogas produceren uit organische stof. Deze organische 

stof is dus niet alleen afkomstig uit drijfmest, maar ook uit ander organisch materiaal. 

Naast energie worden vloeibare meststoffen geproduceerd. 

Bij de keuze van co-producten dan wel de voorbehandeling zijn enkele aspecten van 

belang: 

• Vrij van zand e.a. bezinkbare, niet of matig afbreekbare stoffen. In een 

vergistingstank vormen bezinkingslagen een groot probleem. Ook 

veroorzaakt zand slijtage aan- en kans op verstoppingen van pompen e.d. 

Via een bezinkingsstap is vaak al veel zand af te scheiden. Uiteraard moet 

het co-product dan wel al verpompbaar zijn. 

• Goed vermalen. Te grof materiaal, zeker als het ook veel vezels bevat, zoals 

hout, maar ook bermgras, verteert niet of te traag. Deeltjes moeten niet groter 

zijn dan enkele millimeters. 

• Het drogestofgehalte van het co-product. Een te hoog drogestofgehalte van 

co-producten maakt verpompen onmogelijk en levert het gevaar op van te 

dikke biomassa in de reactor, waardoor menging ervan niet meer goed 

mogelijk is. Een te laag drogestofpercentage (organische stofgehalte) levert 

slechts te weinig biogas op. (Van Lent en van Dooren, 2001, Nijssen, et al., 

1997) 

Daarnaast is een gecontroleerde toevoer van co-producten aan het 

vergistingsproces noodzakelijk. Sterke fluctuaties in temperatuur, zuurgraad en de 

hoeveelheid beschikbaar af te breken organische stof kunnen de micro-biologische 

populatie remmen, zodat het vergistingsproces stagneert of zelfs stopt. Opnieuw 

opstarten van de vergistingsinstallatie kost veel tijd en vermindert daardoor de 

hoeveelheid geproduceerd biogas op jaarbasis enorm. De meeste co-producten 

moeten dan ook in kleine porties met een frequentie van bijvoorbeeld 1 à 2 keer per 

etmaal worden ingebracht. Goede menging in de vergistingstank wordt uiteraard nog 

meer van belang. 

Het is dus zaak dat getracht wordt om een constante stroom van co-producten te 

generen. Een constante toevoer naar de vergister van biomassa met een nagenoeg 

gelijke samenstelling, is echter zeer moeilijk te realiseren. Door de temperatuur en de 



zuurgraad constant te houden is co-vergisting mogelijk met de huidige 

vergistingssystemen. 

Het vergiste mengsel kan technisch op dezelfde wijze als verse dierlijke mest worden 

toegepast. Op het gebied van weten regelgeving zitten hier nog enkele haken en 

ogen aan. 

6.3 Wetgeving 

Co-vergisting heeft juridische consequenties ten aanzien van de volgende wetgeving: 

1. de Wet milieubeheer; 

2. de Wet ruimtelijke ordening; 

3. de Meststoffenwet. 

In de volgende paragrafen zullen de consequenties per wet worden uitgewerkt. Als 

referentie geldt het vergisten van uitsluitend dierlijke meststoffen. 

6.3.1 Wet milieubeheer 

In het stappenplan Wet milieubeheer wordt aangegeven welke milieuvergunning 

noodzakelijk is bij co-vergisting op boerderijschaal en wie hierbij het bevoegd gezag 

is. Voor vergistingsinstallaties op boerderijschaal waarin alleen eigen mest en 

organische reststromen, niet zijnde afval, worden vergist is een eenvoudige 

milieuvergunning op grond van categorie 7.4 of 28.1b Ivb, af te geven door de 

gemeente, meestal voldoende. 

Worden er echter afval-producten toegevoegd van buiten de inrichting, dan moet een 

vergunning worden aangevraagd op grond van categorie 28.4.c.I° Ivb (zie figuur 4.2), 

waarbij Gedeputeerde Staten het bevoegd gezag is. 

Een belangrijke vraag is dus, of het te vergisten co-product een afvalstof is of niet. In 

artikel 1.1 van de Wm wordt omschreven wat afvalstoffen zijn: ”Stoffen, preparaten of 

producten, waarvan de houder zich, met het oog op verwijdering daarvan, ontdoet, 

voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen”. 

Mest, die ter bevordering van de gewasgroei aan de bodem wordt toegevoegd, is 

geen afvalstof maar een meststof. Gewasafval of slootveegsel van het eigen bedrijf 

worden doorgaans niet aangemerkt als afvalstof. Er is immers nog geen sprake van 

“zich ontdoen”. Ook natuurhooi, gras of energieteelt zijn geen afval, het zijn immers 

bewust geteelde / geoogste (bij)producten. Daarentegen worden gewasresten van 

andere bedrijven, GFT-afval, bermgras, frituurvet, vis- en diermeel, slachtafval, swill 

en groenafval wel algemeen beschouwd als afvalstof. Over vele bijproducten uit de 

voedingsmiddelenindustrie, zoals bierbostel, bestaat verschil van mening of dit wel of 

geen afvalstof is. Een door de Raad van State gehanteerd criterium is, dat indien het 

product zonder verdere bewerkingen als grondstof kan worden gebruikt, het geen 

afval is. 

Indien meststoffen worden gestort, verbrand of vernietigd dan is er sprake van 

afvalstoffenverwerking. Dergelijke activiteiten vallen namelijk onder het 

afvalstoffenregime, waarop categorie 28 van bijlage I van het Ivb (zie bijlage 1) van 

toepassing is. 

Indien wordt co-vergist met mest, dan treden de volgende juridische consequenties 

op: 

• Toetsen op doelmatig beheer van die afvalstof. 

In eerste instantie wordt dan getoetst of co-vergisting, gevolgd door nuttig 

gebruik als meststof, (gelijkwaardig is aan) de in het landelijk afvalstoffenplan 

genoemde beste wijze van verwerking. Een gedetailleerde toets of het 

digestaat als meststof kan worden aangemerkt, volgt echter in de 

Meststoffenwet. Op grond van de Wet milieubeheer art. 22 lid 5 geldt de 



doelmatig-beheer-toets niet voor erkende meststoffen, ook niet als ze wel 

afvalstof zijn, dus worden gestort, verbrand of vernietigd. 

• Vergunningen zijn tijdelijk voor maximaal 10 jaar (Wm art 8.17 lid 2): 

• de lozing op de riolering wordt deels gereguleerd met de Wvo i.p.v. de Wm 

(aanwijzing categorieën art 19 Wvo); en 

• er gelden zwaardere verplichtingen t.a.v. milieuzorg, metingen, registraties en 

rapportages. 

6.3.2 Wet ruimtelijke ordening 

Het algemene principe is, dat agrarische activiteiten in het buitengebied kunnen 

plaatsvinden. Grootschalige, industriële activiteiten kunnen niet in het buitengebied 

plaatsvinden. Per gemeente en per provincie zullen de grenzen tussen 

“ondersteunend aan agrarisch” en “industrie” anders worden getrokken. Overleg over 

uw conceptplannen; er zijn gemeenten en provincies waar ook co-vergisting in 

bepaalde verhoudingen met afval wel wordt toegestaan. 

6.3.3 Meststoffenwet 

De meststoffenwet is vastgesteld om de handel en het gebruik van meststoffen te 

reguleren. Een criterium is dus, dat meststoffen bemestende waarde hebben. De 

kwaliteitseisen die gelden voor meststoffen zijn vastgelegd in de Meststoffenwet 

(1947) en zoals die zijn opgenomen in de lijst van Meststoffen (artikel 2 en 3 van het 

Meststoffenbesluit 1977). Bijlage 1 van dit Besluit bevat een lijst van diverse 

producten, die als meststof “erkend” zijn en dus vrij verhandeld en toegepast mogen 

worden. 

Deze lijst bevat een belangrijke onderverdeling in drie soorten: dierlijke meststoffen 

(meststoffen die geheel of grotendeels bestaan uit uitwerpselen van dieren), overige 

organische meststoffen en anorganische meststoffen (kunstmeststoffen). 

Hieronder is weergegeven welke combinaties van stoffen wel of niet zijn toegestaan 

voor co-vergisting en wanneer sprake is van meststoffen of afvalstoffen. 

1. “Erkende” meststoffen mengen en vervolgens vergisten, om daarna op 

landbouwgrond aan te wenden, is toegestaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan 

een mengsel van drijfmest met vaste dierlijke meststoffen zoals stapelbare 

kuikenmest of stalmest. 

2. Wanneer middels het mengen van de diverse grondstoffen een meststof 

wordt gemaakt die niet op de lijst van bijlage 1 van de meststoffenbeschikking 

staat, dan is het verboden deze meststof te verhandelen of aan te wenden. 

Van dit verbod kan echter een ontheffing worden verleend. Met deze 

ontheffing kan het digestaat toch als meststof worden verhandeld en gebruikt. 

Deze ontheffing is in het kader van de Meststoffenwet aan te vragen bij het 

ministerie van LNV. Het Rijksinstituut voor kwaliteit in land- en 

tuinbouwproducten (RIKILT) in Wageningen brengt daartoe advies uit aan het 

ministerie van LNV op basis van de verwachte samenstelling van het vergiste 

mengsel. Soms is hiervoor een bemestingsonderzoek noodzakelijk. Deze 

procedure leidt tot kostbare vertraging in de realisatie van een project. Ook is 

de verstrekte vergunning slechts van voorlopige aard. Een definitieve 

ontheffing wordt pas verstrekt op basis van een analyse van het echte 

vergiste mengsel, dus ná de daadwerkelijke opstart van de 

vergistingsinstallatie. Bovendien is deze ontheffing maximaal 5 jaar geldig. 

Het investeringsrisico wordt hierdoor wel erg hoog. 

3. Voor overige organische meststoffen (bereid uit meer dan 50 massa-% coproduct) 

gelden eisen uit het BOOM t.a.v. de maximaal per hectare per jaar 

op te brengen tonnages én de gehalten aan zware metalen, PAK’s e.d.. 

Boven de 50% overig organisch materiaal (compost, zwarte grond, 



zuiveringsslib) is dus het BOOM (Besluit kwaliteit en gebruik overige 

organische meststoffen van 24 februari 1998) van toepassing. Voor dierlijke 

mest gelden deze gehalte-eisen niet. Om nu te voorkomen dat net iets minder 

dan 50% zwaar vervuilde organische stof wordt co-vergist met iets meer dan 

50% dierlijke mest zal het RIKILT ook de BOOM-eisen stellen aan het 

mengsel van deze co-producten met dierlijke meststoffen. 

4 Worden digestaat of ander organisch materiaal aangemerkt als meststof, dan 

zijn de onderstaande eisen en besluiten van kracht: 

• Besluit Gebruik Meststoffen (emissie-arme aanwending, 

aanwendingsverbod in winter e.d. Dit geldt ook voor BOOM-meststoffen). 

Aanwendingsverbod in de winter geldt ook voor waterige fractie van 

dierlijke meststoffen en voor kunstmest (zijn mogelijke producten na 

vervolgbewerkingen na vergisting). 

• MINAS: Het heeft de voorkeur om bedrijfseigen mest te wegen en te 

bemonsteren voorafgaande aan de vergisting. Anders moet naast weging 

en bemonstering van het digestaat ook het via het co-product 

aangevoerde N en P door weging en bemonstering worden bepaald. 

De BRL K10011 voor “Organische meststoffen en bodemverbeterende middelen van 

Dierlijke Oorsprong” geeft aan welke toevoegmiddelen en hulpstoffen bij de 

vergisting van mest gebruikt kunnen worden. In het algemeen kan gezegd worden: 

• Opmenging van het ingangsmateriaal met additieven en hulpstoffen is 

toegestaan, mits zij als “meststof” vallen onder de vigerende weten 

regelgeving. Het ontstane mengsel moet een “meststof” in de zin van de 

meststoffenwet (1947) zijn. 

• Stoffen die voorkomen op de rode lijst van de Europese Verordening 

Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) zijn niet toegestaan om als additief 

toegepast te worden. Stoffen die volgens de Eural worden aangeduid als 

“gevaarlijk” zijn niet toegestaan om als additief toegepast te worden. 

• Het eindmengsel moet minimaal 10 gewichtsprocenten op droge stofbasis 

meststoffen en het totaal aan hulpstoffen mag maximaal 5 gewichtsprocenten 

op droge stofbasis bevatten. 

6.4 Bedrijfseconomie bij co-vergisting 

De financiële opbrengsten van een vergistingsinstallatie waarin alleen drijfmest wordt 

vergist, zijn beperkt. Dit komt omdat er in verhouding tot andere organische stoffen 

relatief weinig biogas wordt geproduceerd uit één m³ dierlijke mest. Een goede optie 

om de biogasopbrengst van een vergistingsinstallatie en daarmee de rentabiliteit te 

vergroten, is door co-vergisting van andere organische producten. 

Dergelijke organische producten hebben een hoger percentage organische stof dan 

mest en leveren daarom relatief veel biogas per m³ product. Andere opbrengsten 

kunnen worden verkregen door afval in te nemen. Eind 2002 brengt verwerking van 

afval € 30,- tot meer dan € 100,- per ton op. 

De belangrijkste kosten zijn gerelateerd aan het geschikt maken van de 

vergistingsinstallatie als co-vergister voor andere organische producten. (Novem, 

Energie uit het landelijk gebied, 2002) Daarnaast zijn er eventueel investeringen 

nodig voor de opslag van co-producten. Om de biomassa zo constant mogelijk van 

samenstelling te houden is een opslagmogelijkheid voor de co-producten meestal 

vereist. Bermmaaisel is bijvoorbeeld een co-product dat circa tweemaal per jaar 

vrijkomt, terwijl de hoeveelheid veel te groot is om direct aan de vergister toe te 

voegen. Een opslagmogelijkheid biedt dan uitkomst om toch het gehele jaar een 

gedoseerde hoeveelheid bermgras toe te kunnen voegen. 



Een andere belangrijke kostenpost, zeker indien afval wordt covergist, bestaat uit 

managementskosten. Metingen en bemonsteringen, onderzoeks- meet- en 

rapportageverplichtingen naar het Wm-bevoegd gezag, ontheffingen voor de 

meststoffenwet met al het bijbehorende overleg vormen uiteindelijk een aanzienlijke 

post. 



6.5 Documentatie Co-vergisting 

Literatuurverwijzing: 

- Boo, ir. W. de (1999), Statusrapport Co-vergisting 1999, Bleiswijk 

- Boo, W. de en T. Schomaker (Haskoning) (1993), Vergisting van dierlijke 

mest met energierijke additieven (Deense praktijk en Nederlandse 

perspectieven), Delft: Samenvatting 

- Kuhn (1995), Anhaltswerte, stoffdaten sowie Biogasausbeuten von 

Wirtschaftsdünger und relevanten Kosubstraten 


Nederlandse melkvee en varkensbedrijven 

- Nijssen, J., et al. (1997), Perspectieven mestvergisting op Nederlandse 


- Novem, Energie uit het landelijk gebied, het gebruik van agrarische 

reststromen voor duurzame energieopwekking. 

Achtergrondinformatie: 

- Europese afvalstoffen richtlijn (Eural) 


fomil/xsl/artikel&PosIdt=00000625&ItmIdt=00000625&SitIdt=00000002&VarId 

t=00000001&referrer=00000001 

- Meststoffenwet 1947 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: meststoffenwet 

- Meststoffenbesluit 1977 

http://wetten.sdu.nl/cgi-bin/login/anonymous/ invullen: meststoffenbesluit 

Websites Co-vergisting Duitsland/Denemarken 

- www.biogas.at 

- www.bayern.de/LFU/luft/biogas/biogas4.htm 

- www.fachverband-biogas.de 

- www.fee-ev.de/prod-eng.htm 

- www.haase-energietechniek.de 

- www.kriegfischer.de 

- www.schwarting-umwelt.de 

Websites Waterzuivering met vergistingstechnologie 

- www.lenntech.com 

- www.mourik.com 



7 Bedrijfseconomie 

De weten regelgeving omtrent mestvergisting is tot nu toe hoofdzakelijk aan de 

orde gekomen. Natuurlijk is het voor een ondernemer van belang te weten of de 

investering in een mestvergistingsinstallatie rendabel is. Om een indicatie te geven is 

een rekenmodel ontwikkeld. Met dit rekenmodel wordt aan de hand van een aantal 

bedrijfsgegevens onder andere berekend hoe groot de verschillende onderdelen van 

de installatie moeten zijn en wordt uiteindelijk de rentabiliteit van de installatie 

bepaald. In bijlage 4 is een blanco rekenmodel als voorbeeld weergegeven. 

Belangrijk: Het rekenmodel geeft een indicatie van de opbrengsten en kosten 

van een mestvergister en een WKK voor een bedrijf. 

De rentabiliteit van de vergistingsinstallatie is afhankelijk van de bedrijfssituatie. Het 

is aan te bevelen om bij verschillende leveranciers of adviserende instanties 

specifiekere informatie op te vragen. In bijlage 6, 7 en 8 wordt een overzicht gegeven 

van diverse leveranciers van mestvergistingsinstallaties, aanverwante onderdelen en 

adviserende bedrijven ten aanzien van mestvergisting. Vooral het nuttig kunnen 

aanwenden van de vrijkomende warmte van de WKK is van invloed op de 

rentabiliteit. 

7.1 Toelichting rekenmodel 

In figuur 7.1 is te zien in welke volgorde het rekenmodel doorlopen moet worden. Het 

rekenmodel is uitgevoerd in het programma Microsoft Excel. Per rekenschema zullen 

de belangrijkste aandachtpunten worden toegelicht. Om het invullen van het 

rekenmodel te vergemakkelijken worden de vakjes, die ingevuld dienen te worden, 

met een oranje kleur aangegeven. De gebruikte waarden met betrekking tot 

methaanproductie, kosten en opbrengsten zijn aan diverse literatuurbronnen 

ontleend. 

Voor degenen die onbekend zijn met het programma Microsoft Excel, zullen hier 

eerst de belangrijkste symbolen, die nodig zijn voor het gebruik van het rekenmodel, 

uitgelegd worden. Het rekenmodel wordt geopend door op de CD-ROM op de 

bestandsnaam “rekenmodel.xls” te klikken. 

In de meeste gevallen zal voor het openen van het rekenmodel gevraagd worden of 

de macro’s ingeschakeld mogen worden. Bij deze vraag moet altijd “Macro’s 

Inschakelen” of “Enable Macro’s” worden gekozen. Nu zal het rekenmodel worden 

opgestart. De in het rekenprogramma gebruikte symbolen zien er als volgt uit: 

Invulvak (oranje). In de gekleurde vakken kunnen de 

noodzakelijke gegevens worden ingevuld. 

Scroll bar. Hiermee is het mogelijk om van links naar rechts of van 

boven naar beneden of visa versa door het rekenschema te 

bladeren. Dit is mogelijk door op de pijltjes te drukken, zowel 

horizontaal als verticaal. 

Invulvak (oranje) met een opmerking. Alle vakjes met een rode 

driehoek rechtsboven hebben een opmerking. Deze opmerking is 

te zien door met de cursor op het vakje te gaan staan. 



Deze vakjes geven indicaties of aanwijzingen aan, hetgeen er in 

een betreffend oranje vakje ingevuld moet of kan worden. 

Volgende 

Link. Deze link biedt de mogelijkheid om naar het volgende 

rekenschema te gaan, door erop te klikken. Met de link “vorige” 

gaat u terug naar het vorige rekenschema. Daarnaast zijn op het 

eerste blad links weergegeven om de gegevens op te slaan, uit te 

printen of opnieuw te beginnen met het invullen. 

Om het programma af te sluiten moet u in de werkbalk naar “Bestand” of “File” gaan. 

Vervolgens klikt u dan op “Afsluiten” of “Exit”. Het kan dan zijn dat er wordt gevraagd 

of u de wijzigingen wilt opslaan. Deze kunt u dan opslaan door op “Ja” of “Yes” te 

klikken. Het is aan te bevelen om de wijzigingen onder een andere naam op te slaan. 

Indien wijzigingen niet opgeslagen hoeven te worden kies dan voor “Nee” of “No”. 

In de volgende paragrafen zullen de rekenschema’s in het rekenmodel individueel 

worden toegelicht. Hierbij zal worden aangegeven wat er ingevuld moet en 

uitgerekend gaat worden. Daarnaast zullen ook de gemaakte aannames bij de 

berekeningen worden vermeld, evenals de brongegevens. Figuur 7.1 geeft aan hoe 

het model doorlopen dient te worden en geeft aan in welke paragraaf de toelichting 

te vinden is. 

7.2 BEDRIJFSGEGEVENS 

7.3 METHAANPRODUCTIE 

7.4 TECHNIEK 

7.5 BESPARING 

7.6 OPBRENGST 

7.7 FISCAAL VOORDEEL 

7.8 INVESTERING 

7.9 SALDO 

Figuur 7.1 Stroomschema bedrijfseconomie 



7.2 Bedrijfsgegevens 

Voordat het rekenmodel de haalbaarheid van een mestvergistingsinstallatie van een 

specifiek bedrijf kan doorrekenen, is het noodzakelijk een aantal bedrijfsgegevens in 

te vullen in het rekenschema “Bedrijfsgegevens. Een voorbeeld van het rekenmodel 

is te vinden in bijlage 5. 

MESTPRODUCTIE 

Als eerste wordt de drijfmestproductie berekend van het gemiddeld aantal aanwezige 

dieren. De drijfmestproductie per jaar is de hoeveelheid mest die in de mestopslag 

terechtkomt. Bij melkvee is dus de mestproductie in de wei niet meegenomen bij 

beperkt of onbeperkt weiden. Deze hoeveelheid mest is namelijk niet beschikbaar 

voor vergisting. 

In dit rekenmodel is uitsluitend gerekend met dierlijke mest, afkomstig van de 

rundvee- en varkenshouderij. Op de eerste plaats zijn dit de twee meest 

voorkomende mestsoorten in de Nederlandse veehouderij. Op de tweede plaats 

vormen deze mestsoorten een goede basis voor wat betreft drogestofpercentage en 

organische stofgehalte, zodat de methaanvormende bacteriën zich goed kunnen 

ontwikkelen. Daarnaast is het mogelijk om kippenmest toe te voegen: dit wordt 

echter niet als basisgrondstof voor mestvergisting gezien. Kippenmest wordt wel 

meegenomen als zijnde co-product. Ten eerste is kippenmest te droog om 

onverdund aan drijfmest afkomstig van bijvoorbeeld de rundvee- of varkenshouderij 

toegevoegd te worden aan een vergistingsinstallatie. Ten tweede heeft kippenmest 

een hoger energetisch rendement ten opzichte van rundvee- en varkensmest. 

Daarom lijkt vergassing of verbranding een betere optie voor deze mestsoort. 

Rundvee 

Voor de berekening van de mestproductie van het rundvee moet als eerste, bij het 

toegepaste voedersysteem (zoals beperkt weiden, onbeperkt weiden, 

zomerstalvoedering of summerfeeding), het aantal dagen ingevuld worden dat dit 

systeem per jaar wordt toegepast (dus maximaal 365 dagen). Hierbij moet ook een 

keuze gemaakt worden naar de gemiddelde 305-dagenproductie van het melkvee. 

De 305-dagenproducties moet liggen tussen de 6.000 en de 10.000 kg. Er kan 

slechts in stappen van 1.000 kg een melkproductie per dier gekozen worden, omdat 

de invloed van de hoogte van de melkproductie op de mestproductie niet van dien 

aard is dat dit grote consequenties heeft voor het eindresultaat. Vervolgens moet in 

de volgende kolom het aantal stuks vee worden aangegeven waarop dit 

voedersysteem van toepassing is. Aan de hand van deze gegevens wordt dan de 

drijfmestproductie in de opslag berekend. In de volgende kolom moet het percentage 

mest dat beschikbaar komt voor vergisting, ingevuld worden. Aan de hand hiervan 

wordt het aantal m³ mest dat per jaar beschikbaar is voor de vergisting berekend. Dit 

kan alle mest zijn, maar dat is niet noodzakelijk. Het is belangrijk om te weten dat het 

aantal dagen van opstallen in de winter automatisch berekend wordt aan de hand 

van het aantal weidedagen. Hierbij dient erop gelet te worden, dat het aantal dagen 

van de beweiding en de opstalling samen 365 bedraagt. 

Bij het jongvee en de kalveren dient het aantal staldagen ingevuld te worden, 

evenals het betreffende aantal stuks vee. Bij de vleesstieren dient het aantal stuks, 

dat gemiddeld over een jaar aanwezig is, ingevuld te worden. (Praktijkonderzoek 

Veehouderij, 2002; Van Lent en van Dooren, 2001 ) 



Varkens 

Om de totale mestproductie te kunnen berekenen, moet het aantal stuks zeugen 

en/of vleesvarkens dat gemiddeld per jaar aanwezig is, ingevuld worden. In de kolom 

“beschikbaar voor vergisting” dient het percentage mest, dat beschikbaar komt voor 

vergisting, ingevuld worden. Dit kan alle mest zijn, maar dat is niet noodzakelijk. Bij 

varkens is er in het rekenmodel geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende 

voedersystemen. (Praktijkonderzoek Veehouderij, 2002; Van Lent en van Dooren, 

2001) 

HUIDIGE OPSLAGCAPACITEIT MEST 

Bij de huidige opslagcapaciteit mest moet per type opslag aangegeven worden 

hoeveel m³ mestopslag beschikbaar is. Deze opslag kan eventueel worden gebruikt 

als naopslag van het digestaat. In een aantal gevallen zal het mogelijk zijn om de 

bestaande mestopslag om te bouwen tot mestvergister. Deze mogelijkheid wordt in 

dit rekenmodel niet meegenomen, omdat de bestaande mestopslag meestal niet de 

ideale vergisterinhoud heeft. Daarnaast is het eenvoudiger en in de meeste gevallen 

ook goedkoper om een nieuwe vergister te bouwen. Er zal hierbij echter wel worden 

aangegeven wanneer het voor de betreffende inrichting mogelijk kan zijn om de 

huidige mestopslag om te bouwen tot mestvergister. In het rekenmodel wordt er 

vanuit gegaan dat er op het bedrijf voldoende opslagcapaciteit is om de mest voor 

het vergisten en het digestaat na het vergisten apart op te slaan. Is er niet voldoende 

naopslag aanwezig voor het digestaat dan kan het beste gekozen worden voor een 

volledig geroerde vergister met variabele inhoud. De vergister doet dan tevens dienst 

als digestaatopslag, tot het moment dat het digestaat uitgereden kan of mag worden. 

GEGEVENS VOOR NORMVERBRUIK WARMTE EN ELEKTRICITEIT 

Bij de gegevens voor normverbruik warmte en elektriciteit is het noodzakelijk om het 

aantal gezinsleden en bij een melkveebedrijf ook het melkquotum te vermelden. Aan 

de hand hiervan wordt in het rekenschema “Besparing” het elektriciteits- en 

warmteverbruik van het bedrijf en het gezin volgens de norm berekend. Het jaar 

waarin geïnvesteerd wordt in de vergister is ook van belang om het fiscale voordeel 

te kunnen berekenen. 

TYPE VERGISTER 

Vervolgens dient aangegeven te worden voor welk type vergister gekozen wordt. 

Hierbij kan gekozen worden tussen een propstroomvergister, een volledige geroerde 

vergister met constante inhoud en een volledig geroerde vergister met variabele 

inhoud. Aanvullende informatie over deze typen vergisters kan gevonden worden in 

de toelichting op het stroomschema techniek/technologie (§3.3.1). Wordt er voor een 

volledig geroerde vergister met variabele inhoud gekozen dan moet een gemiddelde 

verblijftijd van de mest in de vergister worden ingevuld. Wordt voor een van de 

andere typen vergisters gekozen, dan hoeft hier niets te worden ingevuld. Bij een 

volledig geroerde vergister met variabele inhoud is de verblijftijd afhankelijk van de 

opslagduur van de mest in de vergister. Dit type vergister kan het beste gekozen 

worden als er onvoldoende opslagcapaciteit op het bedrijf aanwezig is om het 

digestaat apart van de mest op te slaan. 

Nadat de keuze van het type vergister is gemaakt, moet het soort proces gekozen 

worden. Er is de mogelijkheid om te kiezen tussen een mesofiel en een thermofiel 

proces, zie voor meer informatie eveneens de toelichting op het stroomschema 

techniek/technologie (§3.3.1). Aan de hand van het soort proces en het type vergister 

wordt de gemiddelde verblijftijd van de mest in de vergister bepaald. In de 

onderstaande tabel staat aangegeven wat de gemiddelde verblijftijd van de mest in 

de vergister is. Deze verblijftijd is als vaste waarde aangenomen bij respectievelijk 

het type vergister en het soort proces. 



Tabel 7.1 Gemiddelde verblijftijd van de mest in de vergister 

Type vergister Mesofiel proces Thermofiel proces 

Propstroomvergister 21 dagen 15 dagen 

Volledig geroerde vergister, constante inhoud 30 dagen 21 dagen 

Volledig geroerde vergister, variabele inhoud 31-365 dagen 31-365 dagen 

HUIDIG VERBRUIK BEDRIJF EN WONING 

Om de besparing van elektriciteit en warmte te kunnen berekenen, zijn het huidige 

verbruik van elektriciteit (pieken dalverbruik) en aardgas van belang. Dit verbruik is 

terug te vinden op de jaarafrekening van het energiebedrijf. Is dit verbruik echter niet 

bekend, dan zal het programma hiervoor een standaardnorm invullen. De gebruikte 

normen voor het energieverbruik van het bedrijf en privé staan in de tabellen 7.2 en 

7.3 weergegeven. 

Tabel 7.2 De normen voor het elektriciteits- en warmteverbruik per jaar. 

Elektriciteitverbruik 

Melkvee 5,6 kWh/100 kg melk (64% 

piektarief en 36% daltarief) 

Zeugen 190 kWh/gemiddeld aanwezig 

dier (52% piektarief en 48% 

daltarief) 

Vleesvarkens 36 kWh/gemiddeld aanwezig dier 

(53% piektarief en 47% daltarief) 

(Tijmensen, et al., 2002) 

Tabel 7.3 Normen privé-elektriciteitsverbruik per jaar. 

Aantal personen Elektriciteitsverbruik (in kWh) 

1 2020 

2 3025 

3 3830 

4 4325 

5 4810 

Het privé-warmteverbruik bedraagt 96.900 MJ per jaar. 

(Stimuland Overijssel, CCS, Ecofys, 2002) 

Warmteverbruik 

17 MJ/100 kg melk 

4.100 MJ/gemiddeld aanwezig 

dier 

420 MJ/gemiddeld aanwezig 

dier 

HUIDIGE PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS 

Voor de berekening van de besparing is het ook van belang dat de huidige prijzen 

voor elektriciteit en aardgas worden ingevuld. Deze prijzen zijn terug te vinden op de 

jaarafrekening van het energiebedrijf. 

TOEVOEGINGEN 

Naast drijfmest kunnen er ook voor een deel vaste mest of andere co-producten aan 

de vergister worden toegevoegd. De investering in de vergister wordt hierdoor wel 

hoger. Het voordeel is echter dat er meer biogas geproduceerd wordt per m³ product. 

De producten die in het rekenmodel toegevoegd kunnen worden, mogen volgens de 

huidige wetgeving aan het vergistingsproces worden toegevoegd, mits deze 

afkomstig zijn van de eigen inrichting. Er kunnen nog andere co-producten worden 

toegevoegd, zoals bijvoorbeeld plantaardig vet, bermgras, enz, mits deze van de 

eigen inrichting afkomstig zijn (zie hoofdstuk 6). Deze producten zijn echter niet in 

het rekenmodel meegenomen. 



Bij het toevoegen van co-producten is het belangrijk dat het drogestofpercentage van 

de vergisterinhoud niet te hoog wordt. Hierdoor is de hoeveelheid co-product die 

toegevoegd mag worden beperkt. In dit rekenmodel wordt hier echter geen rekening 

mee gehouden. Zoals reeds in hoofdstuk 6 is beschreven, moet er bij co-vergisting 

goed gelet worden op wisselende omstandigheden in de vergister. Het constant 

houden van de temperatuur en zuurgraad zijn belangrijk om de populatie 

methaanvormende bacteriën in stand te houden. 

7.3 Methaanproductie 

Aan de hand van de ingevulde bedrijfsgegevens, kan de methaanproductie worden 

berekend. Deze wordt apart berekend voor drijfmest en de toegevoegde coproducten. 

Daarom zullen ze hierna ook apart worden toegelicht. 

DRIJFMEST 

Als eerste wordt het aantal m³ drijfmest dat per jaar vergist zal gaan worden, 

omgerekend in tonnen drijfmest. Dit wordt gedaan aan de hand van de dichtheid van 

de mest. De dichtheid van rundveemest bedraagt 1.005 kg/m³. De dichtheid van 

zeugen- en vleesvarkensmest is respectievelijk 1.024 kg/m³ en 1.040 kg/m³. 

Om de methaanproductie uit het vergistingsproces te kunnen berekenen, is het 

organische stofpercentage van de mest nodig. Mochten de percentages van de 

drijfmest op een bedrijf afwijken, dan kunnen deze in de kolom “o.s.% zelf” zelf 

worden veranderd. Aan de hand van het organische stofpercentage kan het aantal 

tonnen organische stof worden berekend. 

Met behulp van het aantal ton organische stof in de mest kan de methaanproductie 

worden berekend. Deze methaanproductie is verder afhankelijk van het type 

vergister, het proces en dus ook de verblijftijd van de mest in de vergister. Voor 

rundveemest bedraagt de gemiddelde productie 0,17 m³ methaan per kg organische 

stof. Voor varkensmest is de gemiddelde productie 0,29 m³ methaan per kg 

organische stof. 

Naast de soort drijfmest zijn dus ook het soort proces en het type vergister van 

invloed op de methaanproductie. Per type vergister en per soort proces wordt de 

gemiddelde methaanproductie per kg organische stof aangepast. Zo blijkt dat het 

methaangehalte bij thermofiele vergisting gemiddelde ongeveer 3% lager ligt dan bij 

mesofiele vergisting. Daarom wordt de methaanproductie bij thermofiele vergisting 

met 3% verlaagd ten opzichte van mesofiele vergisting. 

Zoals reeds is beschreven heeft ook het type vergister invloed op de 

methaanproductie. Zo zal mest in de volledig geroerde vergister met variabele 

inhoud beter uitgisten door de langere verblijftijd, de totale methaanproductie wordt 

hierdoor enigszins hoger dan bij een volledig geroerde vergister met constante 

inhoud. Er wordt verondersteld dat de methaanproductie bij een volledig geroerde 

vergister met variabele inhoud, 5% hoger is dan bij een volledig geroerde vergister 

met constante inhoud. Bij een propstroomvergister wordt verondersteld dat de 

methaanproductie 10% hoger is ten opzichte van een volledig geroerde vergister met 

constante inhoud. De propstroomvergister heeft weliswaar de kortste verblijftijd, maar 

de porties mest hebben wel allemaal een gelijke verblijftijd. In de volledig geroerde 

vergisters bestaat er spreiding in de verblijftijd, door het afvoeren van nog niet geheel 

uitgegiste mest uit de vergister. De mate van spreiding aan verblijftijd is van invloed 

op de methaanproductie van de vergister. (Van Lent en van Dooren, 2001; 

Praktijkonderzoek Veehouderij, 2002) 



TOEVOEGINGEN 

Naast drijfmest kunnen in het rekenmodel ook vaste mestsoorten en co-producten 

worden toegevoegd. In het rekenschema “Bedrijfsgegevens” wordt aangegeven 

hoeveel ton er van een bepaald product wordt toegevoegd. Aan de hand van deze 

gegevens wordt in het rekenschema “Methaanproductie” berekend hoeveel methaan 

er vrijkomt door vergisting van het product. In tabel 7.4 staat weergegeven welke 

waarden zijn gebruikt om te berekenen hoeveel methaan er vrijkomt bij vergisting 

van een co-product. 

Tabel 7.4 Methaanproductie van vaste mest en co-producten. 

Product Soort Aantal m³ 

biogas per 

ton materiaal 

Aantal m³ 

methaan per 

kg organische 

stof 

Aantal m³ 

biogas per kg 

organische 

stof. 

Vaste mest Rundvee 82 1 

Leghennen 0,29 2 0,48 

Vleeskuikens 0,29 2 0,48 

Co-producten Restproducten 80 1 

Snijmaïs 150 1 

Gras 70 1 

Graanstro 0,42 0,70 3 

Ad 1. De methaanproductie is berekend door een methaangehalte van 60% aan te 

houden. Er wordt dus vanuit gegaan dat 60% van het ontstane biogas, 

methaan is. 

Ad 2. De organische stofpercentages van leghennen- en vleeskuikenmest worden 

aangehouden op respectievelijk 37% en 50%. De hoeveelheid methaan wordt 

dus berekend door respectievelijk 37% en 50% van de hoeveelheid 

toegevoegd product, te vermenigvuldigen met 0,29 m³ methaan/kg 

organische stof. 

Ad 3. Het organische stofpercentage van graanstro bedraagt 21%. Door deze 

hoeveelheid organische stof te vermenigvuldigen met 0,7 m³ biogas/kg o.s. 

wordt de hoeveelheid biogas berekend. Aan de hand van een geschat 

methaanpercentage van 60% wordt de hoeveelheid methaan berekend. 

(Tijmensen, et al., 2002; Korsten et al., 2002; Praktijkonderzoek Veehouderij, 2002) 

7.4 Techniek 

Om de investering te kunnen bepalen, moet de inhoud van de vergister en de grootte 

van de warmtekrachtkoppeling worden berekend. Deze worden in dit rekenschema 

berekend, alsmede de energiebehoefte van de vergistingsinstallatie. 

MINIMALE INHOUD VERGISTER 

De minimale inhoud van de vergister wordt berekend door als eerste de hoeveelheid 

biomassa te bepalen die op jaarbasis vergist wordt. Hiervoor wordt bij de 

toevoegingen aan de hand van de dichtheid het aantal m³ co-product berekend dat 

per jaar aan de vergister wordt toegevoegd. Dit wordt opgeteld bij de hoeveelheid 

drijfmest die per jaar vergist zal gaan worden. De minimale inhoud van de vergister 

wordt dan berekend door de hoeveelheid biomassa die per jaar in de vergister wordt 

gebracht, te delen door de bedrijfstijd van de vergister per jaar en vervolgens te 

vermenigvuldigen met de verblijftijd van de biomassa in de vergister. Hierbij is de 

bedrijfstijd van de vergister op 355 dagen per jaar gesteld. In verband met eventueel 

onderhoud en werkzaamheden is de bedrijfstijd niet op 365 dagen gesteld. De 

verblijftijd is afhankelijk van het type vergister en het soort proces. 



De inhoud van de vergister, die op deze manier wordt berekend is de minimale 

inhoud. Als er meer biomassa wordt vergist of als de verblijftijd in werkelijkheid 

langer is dan aangegeven, zal de inhoud van de vergister te klein zijn. Daarom is het 

aan te bevelen om enige overcapaciteit in te calculeren. Daarnaast is het mogelijk 

om het biogas op te slaan boven in de vergister, hiervoor moet de vergister dan ook 

groter zijn. Er dient dan een gasopvang in de vorm van een gaszak, boven in de 

vergister geplaatst te worden. 

WARMTE EN ELEKTRICITEIT NODIG VOOR DE VERGISTER 

De vergister heeft warmte nodig om opgewarmd te worden tot 35 of 55°C, afhankelijk 

van het soort proces. Daarnaast hebben de pompen, het roerwerk van de vergister 

en de WKK elektriciteit nodig om te kunnen draaien of op te kunnen starten. 

De gemiddelde elektriciteitsvraag van de vergister kan worden berekend door 2,5% 

van de elektriciteitsopbrengst van de WKK te nemen, als zijnde de benodigde 

elektriciteit voor het gehele systeem. De benodigde hoeveelheid warmte voor de 

vergister wordt berekend aan de hand van de volgende formule: 

Hoeveelheid mest x soortelijke warmte mest x (temperatuur vergister – 

temperatuur mest) x (1+ extra warmte nodig door warmteverlies) 

Hierbij is de soortelijk warmte van mest 4,2 kJ/kgK en de extra warmte benodigd voor 

het warmteverlies ongeveer 33%. (Van Lent en van Dooren, 2001) 

BEPALING VERMOGEN WARMTEKRACHTKOPPELING 

Het minimale vermogen van de WKK wordt bepaald door als eerste de energieinhoud 

van het methaan in kWh om te rekenen. Hierbij is de energie-inhoud van 1 m³ 

methaan gesteld op 39,8 MJ. Aan de hand van de bedrijfstijd van de vergister (welke 

gesteld is op 355 dagen x 24 uur, in verband met onderhoud) wordt de 

brutocapaciteit van de WKK berekend. Met behulp van het elektrische rendement 

van een gemiddelde WKK van 32,5% kan het vermogen van de WKK worden 

bepaald. Hierbij is het aan te bevelen om het vermogen van de WKK groter te nemen 

dan hierbij berekend is, omdat de WKK anders bij een hogere gasproductie de 

hoeveelheid methaan niet meer kan verwerken. Wordt de installatie bijvoorbeeld 

uitgebreid met co-vergisting, kan de capaciteit van de WKK niet meer toereikend zijn. 

Bovendien zijn WKK’s pas leverbaar vanaf een capaciteit van ongeveer 20 kW. Het 

gemiddelde warmte rendement van een WKK bedraagt ongeveer 55%. (Van Lent en 

van Dooren, 2001) 

7.5 Besparing 

Een deel van de elektriciteit en warmte kan door het bedrijf zelf worden verbruikt. 

Hierbij is er geen rekening gehouden met de invloed van zomer of winter en dag of 

nacht. Er is dus aangenomen dat het verbruik van warmte en elektriciteit constant 

over de dag verdeeld is gedurende het gehele jaar. 

Als in het rekenschema “Bedrijfsgegevens” niets is ingevuld bij het huidige 

energieverbruik dan worden in dit rekenschema het elektriciteits- en warmteverbruik 

berekend aan de hand van de daarvoor geldende normen. Zie voor deze normen de 

tabellen 7.2 en 7.3. Zijn deze gegevens wel ingevuld, dan worden de werkelijke 

bedrijfsgegevens meegenomen. Door het deel van de elektriciteit dat op het bedrijf 

zelf verbruikt kan worden, te vermenigvuldigen met de huidige elektriciteitsprijzen 

zoals deze in het rekenschema “Bedrijfsgegevens” zijn ingevuld, wordt de totale 

besparing van elektriciteit op het bedrijf berekend. De totale besparing aan warmte 

wordt op dezelfde manier berekend als de besparing aan elektriciteit, alleen wordt de 

besparing aan warmte omgerekend naar aardgas, omdat hier makkelijker een prijs 

voor bepaald kan worden. Hierbij wordt de besparing van het aantal m³ “aardgas”, 



vermenigvuldigd met de huidige aardgasprijs. Er wordt hier rekening gehouden met 

een verlies aan warmte door onder andere transport, of doordat er meer warmte 

wordt geproduceerd dan er nodig is. Dit verlies is geschat op 40%. Het is belangrijk 

te weten dat de besparing wel wordt uitgedrukt in aardgas, terwijl het geen aardgas 

is. 

7.6 Opbrengst 

Een mestvergistingsinstallatie wordt doorgaans pas aangeschaft wanneer blijkt dat 

deze rendabel geëxploiteerd kan worden op het bedrijf. Daarom wordt in dit 

rekenschema de opbrengst berekend bij levering van de elektriciteit en warmte. 

Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen levering van alle opgewekte elektriciteit en 

warmte (optie 1) en levering van de overtollige elektriciteit en warmte (optie 2). Dat 

laatste houdt in dat alleen de warmte en de elektriciteit aan derden worden geleverd, 

die niet op het eigen bedrijf benut kunnen worden. In dit rekenschema behoeft alleen 

de terugleververgoeding bij levering van elektriciteit aan het elektriciteitsbedrijf en de 

eventuele vergoeding voor levering van warmte aan derden ingevuld te worden. Of 

er warmte aan derden geleverd kan worden hangt af van de mogelijkheden in de 

omgeving van het bedrijf. Er zijn mogelijkheden om warmte te leveren aan 

bijvoorbeeld een nabij gelegen glastuinbouwbedrijf. Indien er geen afzet voor de 

overtollige warmte gevonden kan worden, behoeft er hierbij geen prijs te worden 

ingevuld. 

7.7 Fiscaal voordeel 

De vraag of mestvergisting voor een bepaald bedrijf rendabel is, hangt in grote mate 

af van de mogelijkheden om de fiscale voorzieningen, (de Vrije Afschrijving MILieuinvesteringen 

(VAMIL), de Energie InvesteringsAftrek (EIA) en de Milieu 

InvesteringsAftrek (MIA)), te benutten. 

Dit rekenschema berekent aan de hand van de winst van het bedrijf de te betalen 

belasting voor en na de investering, waarbij rekening wordt gehouden met de VAMIL 

en de EIA. Hieruit kan het fiscale voordeel dat met de investering wordt behaald, 

berekend worden. Er wordt alleen rekening gehouden met de VAMIL en de EIA, 

omdat deze combinatie het gunstigste is. Om de benuttingsmogelijkheden van de 

fiscale voorzieningen te berekenen moet de winst van het bedrijf vanaf 3 jaar voor de 

investering tot en met 6 jaar na de investering worden ingevuld. De fiscale 

voorzieningen kunnen gedurende deze periode worden benut. 

De overheid geeft een aanzet om de maatschappelijke kosten van het gebruik van 

fossiele energie te doorbreken door middel van de vergroening van het 

belastingstelsel. Het gebruik van fossiele energie wordt belast met de Regulerende 

EnergieBelasting (REB), ook wel Ecotax genoemd. De producent van groene energie 

ontvangt subsidie per kWh, welke afkomstig is van de REB. De afnemer van groene 

energie is vrijgesteld van de REB. 

In tabel 7.5 staan de tarieven voor Regulerende energiebelasting weergegeven. 

Tabel 7.5 Tarieven voor Regulerende energiebelasting 

Energiebron: Elektriciteit Bedragen (in eurocenten, excl. BTW) 

0 – 10.000 kWh 6,01 

10.000 – 50.000 kWh 2,00 

50.000 – 10 mln. kWh 0,61 

(Praktijkonderzoek Veehouderij, 2002) 



Naast de toeslag op de productie van groene energie komt mestvergisting ook in 

aanmerking voor drie fiscale regelingen, namelijk de VAMIL, de EIA en de MIA. Deze 

fiscale regelingen richten zich op het behalen van een belastingvoordeel door een vrij 

in te vullen afschrijvingsbeleid. Ze zullen hierna afzonderlijk worden toegelicht. 

VAMIL 

Een mestvergistingsinstallatie op boerderijniveau valt onder de VAMIL (de regeling 

Vrije Afschrijving MILieuinvesteringen). VAMIL is een regeling die ondernemers een 

liquiditeits- en rentevoordeel biedt, wanneer geïnvesteerd wordt in milieuvriendelijke 

bedrijfsmiddelen. Ondernemers die VAMIL voor hun bedrijfsmiddel aanvragen 

mogen dit willekeurig of vrij afschrijven. Binnen drie maanden na het aangaan van de 

verplichting moet de investering worden gemeld bij het bureau 

InvesteringsRegelingen en Willekeurige Afschrijving (IRWA) in Breda. Voor 

toekenning van de VAMIL moet het algemeen energetisch rendement 8 van de 

installatie minimaal 35% bedragen. Naast deze eis moet er een netto-opbrengst van 

energie zijn over de gehele keten van voorbehandeling tot en met het eindproduct en 

een gedeelte van de niet nuttig aangewende mechanische of thermische energie. 

Door deze eisen moet er in vrijwel elke situatie een (gedeeltelijke) afzet van warmte 

mogelijk zijn, omdat het elektrische rendement van een WKK rond de 32,5% ligt. 

EIA 

De EnergieInvesteringsAftrek (EIA) is van toepassing op energiebesparende 

bedrijfsmiddelen die op de Energielijst staan vermeld. Als de EIA van toepassing is 

op een bepaald bedrijfsmiddel dan mag 55% van de jaarinvesteringskosten 

(aanschaf- en voortbrengingskosten) worden afgetrokken van de fiscale winst in het 

kalenderjaar waarin het bedrijfsmiddel is aangeschaft Deze 55% van de investering 

mag dus extra worden afgeschreven. Dit mag worden gedaan tussen 3 jaar voor en 

6 jaar na het moment van investeren. Van voorgaande jaren mag dus belasting 

worden teruggevraagd. Voor de toekenning van de EIA moet het algemeen 

energetisch rendement, net als voor toekenning van de VAMIL, minimaal 35% zijn. 

Voor toekenning van de EIA moet er ook een netto-opbrengst van energie zijn. 

Omdat het bruto elektrisch rendement van een gasmotor (WKK) op boerderijniveau 

normaliter rond de 30% ligt, betekent dit dat de vergisting op boerderijniveau alleen 

in aanmerking komt voor de EIA en VAMIL-regeling, indien er (gedeeltelijke) 

warmteafzet mogelijk is. 

MIA 

Als de MilieuInvesteringsAftrek van toepassing is op een bepaald milieuvriendelijk 

bedrijfsmiddel dan mag 40% van het investeringsbedrag in mindering worden 

gebracht op de fiscale winst. Het percentage aftrek is afhankelijk van de 

milieueffecten en de gangbaarheid van het bedrijfsmiddel. 

Veel investeringen in bedrijfsmiddelen die in aanmerking komen voor de MIA, komen 

ook in aanmerking voor de VAMIL. Op sommige technieken die voor de VAMIL in 

aanmerking komen, is ook de EIA van toepassing. Een bedrijfsmiddel kan niet voor 

EIA en MIA in aanmerking komen. EIA en VAMIL kunnen wel gecombineerd worden. 

Per bedrijf zal het voordeel op boerderijniveau van de EIA en VAMIL variëren 

afhankelijk van de winst van het bedrijf. De winst van het bedrijf bepaalt namelijk 

welk belastingtarief gehanteerd wordt en hoe snel de afschrijving kan plaatsvinden. 

Hoe groter de winst van het bedrijf, des te meer wordt er bespaard door EIA en 

8 Het energetisch rendement is het elektrisch rendement + 2/3x het thermisch rendement voor nuttig 

aangewende warmte. 



VAMIL. De laatste jaren zijn de winsten in de agrarische sector echter niet zo hoog, 

zodat geen maximaal gebruik kan worden gemaakt van de bovenstaande fiscale 

regelingen bij investering in een mestvergistingsinstallatie. Hiervoor is een andere 

constructie bedacht. Zo kan een onderneming (Bijvoorbeeld: Energiebedrijf, 

verzekeringsmaatschappij, akkerbouwers en andere denkbare investeerders) een 

mestvergistingsinstallatie plaatsen op het bedrijf van een agrariër. Door de hogere 

winsten van een onderneming is deze beter in staat om de fiscale mogelijkheden 

maximaal te benutten. De agrariër kan dan de mestvergistingsinstallatie leasen van 

de onderneming. Doordat deze de fiscale mogelijkheden kan benutten is het voor de 

agrariër mogelijk om de installatie voor een lagere prijs te leasen. Na verloop van tijd 

kan de agrariër de mestvergistingsinstallatie alsnog kopen. 

Groenleningen 

Naast de genoemde fiscale mogelijkheden is het mogelijk om voor 

energiebesparende investeringen een goedkopere lening te verkrijgen. Deze 

groenlening heeft over het algemeen een rentepercentage dat 0,5 tot 0,75% lager is 

dan het marktpercentage. Momenteel ligt het rentepercentage van een groenlening 

rond de 4,5%. De groenleningen zijn leningen bij groenfondsen die investeren in 

duurzame projecten. Doordat zij hiermee belastingvoordelen hebben kunnen zij een 

lager rentetarief hanteren. 

(Tijmensen, et al. 2002; Van den Berg, 2002; Korsten, et al., 2002; www.senter.nl ) 

7.8 Investering 

De kosten van de benodigde investering zijn van belang om de haalbaarheid van de 

investering te kunnen bepalen. Daarom worden in dit rekenschema de investeringsen 

exploitatiekosten berekend. 

De investeringskosten voor de vergister en de WKK zijn afgeleid uit de literatuur. De 

exploitatiekosten van de vergister en de WKK zijn hier ook van afgeleid. Bij de 

berekening van de investeringsen exploitatiekosten zijn de daaruit berekende 

prijzen met ongeveer 10% verhoogd om enigszins rekening te houden met de 

gestegen prijzen. Er is aangenomen dat het gemiddelde rentepercentage 4,5% 

bedraagt. Daarnaast is er bij een propstroomvergister aangenomen dat de kosten 

hiervan ongeveer 25% hoger zullen zijn per m³ vergisterinhoud, dan bij een volledig 

geroerde vergister. Het verschil in geïnvesteerde vermogen wordt veroorzaakt door 

de complexere bouw van de propstroomvergister. Aan de hand van het berekende 

fiscale voordeel in het vorige rekenschema, wordt de netto-investering berekend. Dat 

zijn de daadwerkelijke investeringskosten voor de WKK en de vergister waarbij 

rekening is gehouden met het behaalde fiscale voordeel door de investering. (Van 

Lent en van Dooren, 2001) 

7.9 Saldo 

Uiteindelijk is het belangrijk om te weten of er een positief resultaat wordt behaald 

met de investering. In dit rekenschema worden daarom het saldo (baten – kosten) en 

de terugverdientijd van de investering berekend. 

Het saldo bij levering van de overtollige warmte en elektriciteit (optie 2) valt hoger uit 

dan het saldo bij levering van alle warmte en elektriciteit (optie 1). Dit komt doordat 

de elektriciteit die op het eigen bedrijf wordt verbruikt tegen de prijs wordt 

gewaardeerd die de verbruiker betaalt voor de aankoop van elektriciteit. 

Als het saldo negatief blijkt te zijn, dan wil dit niet per definitie zeggen dat 

mestvergisting niet rendabel is voor het betreffende bedrijf. Zoals eerder vermeld 

geeft dit rekenmodel een indicatie van de kosten en opbrengsten. Het saldo hangt 



namelijk af van eventueel reeds aanwezige onderdelen, zoals een mestsilo die tot 

vergister omgebouwd kan worden. Daarnaast zullen er ook verschillen zijn per 

leverancier. In dit rekenmodel is daar geen rekening mee gehouden. Mocht u 

geïnteresseerd zijn in mestvergisting dan is het altijd verstandig om u verder te laten 

informeren bij een aantal leveranciers van mestvergistingsinstallaties. Zie hiervoor 

bijlagen 6 en 7. 

7.10 Toelichting voorbeeldrekenmodel 

Om de toelichting op het rekenmodel enigszins te concretiseren is een 

voorbeeldbedrijf uitgewerkt. Dit voorbeeld is te vinden in bijlage 5. 

Op het voorbeeldbedrijf zijn 130 melkkoeien aanwezig. Deze hebben een 

gemiddelde 305-dagenproductie van 9.000 kg melk. Het totale melkquotum bedraagt 

1.170.000 kg melk. De koeien worden vanaf 1 mei tot en met 30 september (153 

dagen) beperkt geweid. De resterende tijd van het jaar (212 dagen) staan de koeien 

op stal. Daarnaast zijn er nog 60 stuks jongvee ouder dan 1 jaar aanwezig. Deze 

lopen vanaf 1 mei tot en met 31 oktober (184 dagen) buiten. De resterende tijd (181 

dagen) van het jaar staat het jongvee op stal. Het jongvee jonger dan 1 jaar (65 

stuks)staat altijd op stal. 

Op het bedrijf zijn naast melkvee ook 55 vleesstieren aanwezig. Hiervan zijn 25 stuks 

ouder dan 1 jaar. Alle stieren staan het gehele jaar op stal. Tenslotte houdt het bedrijf 

nog 140 fokzeugen en 1.100 vleesvarkens. Alle op het bedrijf geproduceerde mest is 

beschikbaar voor vergisting. 

De huidige opslagcapaciteit voor de mest bedraagt 2.050 m³. Deze bestaat uit een 

mestkelder van 450 m³, een mestsilo van 600 m³ en een mestbassin van 1.000 m³. 

Het gezin van de ondernemer bestaat uit 4 personen. Het elektriciteitsverbruik op het 

bedrijf bedraagt 15.000 kWh (piektarief) en 13.000 kWh (daltarief) per jaar. Er wordt 

per jaar 20.000 m³ aardgas op het bedrijf verbruikt. 

De ondernemer wil in 2003 investeren in een mesofiele volledig geroerde vergister 

met constante inhoud. Er zullen ook co-producten afkomstig van het eigen bedrijf 

aan de vergister worden toegevoegd. Dit zijn voornamelijk 25 ton vaste rundveemest, 

20 ton restproducten, 150 ton snijmaïs en 100 ton gras. De teruglevergoeding van 

groene stroom bedraagt 8,5 €-cent per kWh geleverde stroom. De warmte wordt op 

het eigen bedrijf gebruikt voor verwarming van de varkensstal. 

Nadat de winst van het bedrijf de 3 voorgaande jaren en de te verwachten winst van 

de 6 komende jaren zijn ingevuld, berekent het rekenmodel vervolgens het 

verwachte resultaat van de investering. 



7.11 Documentatie Bedrijfseconomie 


- Berg, S. van den (2002), Businessplan Boerderij Plus, ROB Agri-Power; 


- Korsten, G. e.a. (2002), Ontwikkelingen van een informatiesysteem voor 

vergisten van mest in combinatie met organische reststromen op 

boerderijniveau, Den Bosch: HAS KennisTransfer 



- Praktijkonderzoek Veehouderij (2002), Kwantitatieve Informatie Veehouderij 

(KWIN) 2002-2003, Lelystad. 

- Stimuland Overijssel, CCS, Ecofys (2002); Haal meer uit mest!, duurzame 




Websites: 

- www.greenprices.com 

- www.infomil.nl 

- www.novem.nl 

- www.senter.nl 

- www.vrom.nl 



8 Buurtniveau / centrale mestvergisting 

Naast mestvergisting op boerderijniveau kan er ook mestvergisting op buurtniveau of 

centrale mestvergisting plaatsvinden. Deze vergisting berust volgens hetzelfde 

technologische principe als mestvergisting op boerderijniveau. Na de vergisting zal 

het biogas ook door een WKK verbrand worden, waarbij warmte en elektriciteit 

ontstaan. 

Bij centrale mestvergisting zal het digestaat echter in de meeste gevallen na het 

vergistingsproces nog een aantal bewerkingen ondergaan. Allereerst kan het 

digestaat mechanisch gescheiden worden in een dunne en dikke fractie, al of niet 

met behulp van synthetische polymeren. Indien het digestaat nagecomposteerd 

wordt, dan moet iets minder lang vergist worden om nog gemakkelijk afbreekbare 

organische stof voor het composteringsproces over te houden. Daarnaast bieden 

membraanscheidingstechnieken (o.a. Ultrafiltratie, Microfiltratie) mogelijkheden, 

waarna het digestaat vervolgens door een ammoniakstripper geleid kan worden. 

Hierbij ontstaat dan een N-concentraat (mest op maat). Na de ammoniakstripper kan 

er nog omgekeerde osmose worden uitgevoerd, deze wordt ook wel hyperfiltratie 

genoemd. Hierbij ontstaan dan schoon water en een PK-concentraat. Dit N- 

concentraat en het PK-concentraat kunnen in de landbouw worden toegepast als 

meststof. Hiermee kan kunstmest worden uitgespaard. Het schone water kan worden 

geloosd op het oppervlaktewater. Hiervoor is echter wel een Wvo-vergunning nodig. 

Ook mag de waterige fractie in sommige gevallen op het riool worden geloosd. 

Hiervoor is het noodzakelijk dat de RWZI over voldoende capaciteit beschikt om de N 

en P uit het water te verwijderen. Hier is ook een Wvo-vergunning voor nodig. 

8.1 Bevoegd gezag 

Bij mestvergisting op buurtniveau is de vergister gevestigd op één inrichting. Er wordt 

echter mest vergist die afkomstig is van zowel de eigen inrichting als van andere 

inrichtingen, vaak in de buurt van de vergister. Deze vorm van mestvergisting is 

eigenlijk te beschouwen als een aparte vorm van buurtvergisting. Momenteel gelden 

hiervoor namelijk nog dezelfde eisen op het gebied van ruimtelijke ordening en 

milieubeheer als voor centrale mestvergisting. Daarom zal in het vervolg van de tekst 

alleen nog maar worden gesproken over centrale mestvergisting. 

Bij centrale mestvergisting wordt mest vergist, afkomstig van een aantal 

verschillende inrichtingen. Ook kunnen hierbij co-producten worden toegevoegd. 

Belangrijk is het om te weten dat de gemeente het bevoegde gezag is tot een 

capaciteit van 25.000 m³ mest. Bij een capaciteit van de installatie van 25.000 m³ of 

meer is de provincie het bevoegd gezag. Dat houdt in dat de gemeente 

respectievelijk de provincie dient te beslissen over de vergunningen van de 

mestvergistingsinstallatie. Is de capaciteit van de installatie 36.000 m³ (100 ton per 

dag) of meer dan is het bedrijf ook MER-plichtig. Er dient in dat geval een 

beoordelingsnotitie voor een Milieu Effect Rapportage opgesteld te worden. 

8.2 Locatie van de centrale mestvergistingsinstallatie 

Zodra een inrichting een functie vervult voor de vergisting van mest van derden, stijgt 

dit uit boven de normale agrarische bedrijfsvoering en is er aanleiding om ook vanuit 

de Ruimtelijke Ordening nadere eisen te stellen aan de locatie. 

Bij de beoordeling van een locatie voor centrale mestvergisting in het buitengebied 

wordt getoetst op schaalaspecten, landschappelijke en cultuurhistorische waarde, 

milieubelasting naar de omgeving, infrastructuur/verkeersbelasting en (indien 

enigszins mogelijk) benutting van de bestaande dan wel vrijkomende bebouwing. 



De hoofdlijnen voor vestiging van een centrale mestvergistingsinstallatie zijn: 

• Installaties voor centrale mestvergisting worden in eerste instantie gevestigd op 

bedrijventerreinen. De provincies geven in het streekplan, een Reconstructieplan 

of een uitwerking van deze plannen, locaties voor mestvergisting aan. De 

provincie bepaalt in het streekplan of in het reconstructieplan, in welke kernen 

centrale mestvergisting kunnen worden benut, c.q. in welke kernen een 

bedrijfsterrein wordt bestemd. 

• Indien er aantoonbaar onvoldoende mogelijkheden zijn op een bedrijventerrein is 

het mogelijk dat een centrale mestvergistingsinstallatie wordt gevestigd in 

vrijkomende agrarische bebouwing (vab) of perspectief locaties. Dit is echter 

alleen mogelijk als het betreffende gebied volgens de Reconstructiewet is 

aangewezen als landbouwontwikkelingsgebied. Het is hierbij belangrijk dat de 

kwaliteit van de ruimte er niet op achteruit gaat. Dat houdt in dat er geen 

bebouwing buiten het bouwblok bij mag komen. Centrale 

mestvergistingsinstallaties kunnen ook worden toegestaan in deze gebieden als 

er ook buiten een vab geen mogelijkheden voor vestiging bestaan. Borging van 

de kwaliteit van de ruimte weegt hierbij nog zwaarder dan bij vestiging in een vab. 

• In verwervingsgebieden zoals aangegeven in de Reconstructiewet is alleen 

vestiging van centrale mestvergisting toegestaan in een vab op een zogenaamde 

sterlocatie. Hierbij is ook de inhoudelijke borging van de kwaliteit van de ruimte 

van belang. 

• Vestiging van een centrale mestvergistingsinstallatie binnen de 

extensiveringsgebieden of de groene contourgebieden volgens de Vijfde Nota 

ruimtelijke ordening is niet toegestaan. 


De Reconstructiewet is echter van toepassing op 1/3de deel van Nederland. 

Bovenstaande punt 2 en 3 zijn dus niet van toepassing op inrichtingen die buiten een 

reconstructiegebied vallen. 

Bij de hiervoor genoemde vestigingsmogelijkheden wordt vooruit gelopen op de 

uitvoeringsregeling van de Reconstructiewet. Deze wet is 1 juni 2002 in werking 

getreden. Sindsdien zijn regionale commissies bezig gebiedsaanduidingen op te 

stellen. De plannen van de commissies moeten door Gedeputeerde Staten van de 

betreffende provincie en door de ministers van VROM en LNV goedgekeurd worden, 

alvorens rechtsgeldig te zijn. Zolang deze gebiedsaanduidingen niet definitief 

rechtsgeldig zijn, kan worden overwogen om in plaats van de 

landbouwontwikkelingsgebieden en de sterlocaties de huidige 

bestemmingsplancategorie “agrarisch gebruik met niet-grondgebonden productie” te 

hanteren. De mogelijkheden die er zijn voor vestiging van een centrale 

mestvergistingsinstallatie in een vab in deze gebieden zullen wel door de provincie 

nader onderzocht moeten worden. Wanneer een geschikte locatie is gevonden, dient 

een bouwvergunning en milieuvergunning aangevraagd te worden voor de bouw van 

een vergistingsinstallatie. 

8.3 Vergunningverlening m.b.t. Wet milieubeheer 

Voor centrale mestvergisting is net als voor mestvergisting op boerderijniveau een 

vergunning nodig volgens de Wet milieubeheer. Aan de hand van figuur 8.1 is te 

achterhalen volgens welke artikelen en bij welk bevoegd gezag er een Wmvergunning 

aangevraagd dient te worden. De eisen die de Wm-vergunning aan een 

centrale mestvergistingsinstallatie stelt zijn vergelijkbaar met de eisen die aan een 

mestvergister op boerderijniveau worden gesteld. Deze kunnen eventueel aangevuld 

worden conform de richtlijnen die gelden voor bedrijven op bedrijventerreinen. Het 

voert te ver om deze hier allemaal te behandelen, de gestelde eisen kunnen bekeken 



worden bij de toelichting op het stroomschema Wet milieubeheer bij mestvergisting 

op boerderijniveau. Indien de capaciteit van de mestvergistingsinstallatie groter is 

dan 36.000 m³ (100 ton per dag) dient er naast de Wm-vergunning ook een 

beoordelingsnotitie voor een Milieu Effect Rapportage (MER) opgesteld te worden. 

1. Vergisting van 

dierlijke of overige 

organische meststoffen? 

Ja 

2. Worden afvalstoffen 

toegevoegd tijdens het 

vergisten van dierlijk of 


meststoffen? 

Ja 

Nee 

4. Is er sprake van het 

vergisten van meer dan 

25.000 m³ per jaar van buiten 

de inrichting afkomstige 

Ja 

Nee 

3. Worden de tijdens het 

vergisten van dierlijke of 


meststoffen toegevoegde 

afvalstoffen van buiten de 

inrichting aangevoerd? 


nodig 

op basis van 7.4 

Ivb bij GS 



basis van 7.1 Ivb bij 

de gemeente 

Ja 

3.1 Er is een 

Wm-vergunning 


van 28.4c Ivb bij 

Nee 



basis van 28.1b Ivb 

bij de gemeente 

Centrale mestvergisting 

Mestvergisting op 

Boerderijniveau 

Afvalverwerking 

Figuur 8.1: Stroomschema afvalstoffenverwerking en centrale mestvergisting in de 

zin van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm. 




9 Discussie 

Vergunningverlening en totstandkoming van mestvergisting op boerderijniveau stuit 

momenteel nog op verschillende problemen. Over veel van deze problemen lopen de 

meningen van diverse deskundigen sterk uiteen. Het is uiterst belangrijk dat er 

consistentie ontstaat onder de betrokken (vergunningverlenende) instanties, om 

mestvergisting op boerderijniveau in Nederland een kans te geven. Enkele 

discutabele punten zijn tijdens de totstandkoming van dit rapport naar voren 

gekomen, zoals: 

• Schaalgrootte 

De schaalgrootte van mestvergistingsinstallaties loopt sterk uiteen. In 

hoeverre een mestvergistingsinstallatie nog tot “boerderijniveau” behoort is in 

veel gevallen discutabel. Capaciteitsgrenzen worden in sommige provincies 

wel gegeven, terwijl andere provincies hier weinig tot niets over zeggen. Om 

een gezamenlijk initiatief van enkele relatief kleinere bedrijven toch conform 

de regelgeving omtrent mestvergisting op boerderijniveau te kunnen 

beoordelen, is het van belang dat er een capaciteitsgrens aan boerderijniveau 

gesteld wordt, zodat een duidelijk onderscheid ontstaat tussen mestvergisting 

op boerderijniveau, buurt-/centraal-niveau en grootschalige installaties. 

Richtlijnen hieromtrent kunnen vervolgens opgesteld worden op deze 

capaciteitsgrens. 

• Voordelen digestaat 

Het is onduidelijk in hoeverre de geclaimde voordelen van digestaat ten 

opzichte van verse mest, terug te vinden zijn in groeiresultaten van gewassen 

in de praktijk. Er wordt over het algemeen aangenomen dat vergiste mest 

meerwaarde heeft ten opzichte van onvergiste mest. Onder andere worden 

genoemd: betere beschikbaarheid van mineralen, minder onkruidzaden en 

verlaagde kiemkracht onkruidzaden en minder dierpathogene microorganismen. 

Negatieve kanten worden niet of nauwelijks genoemd. Als 

nadeel wordt beschouwd dat door het hogere aandeel mineralen stikstof de 

kans op uitspoeling groter is. Het is nog niet duidelijk wat de 

landbouwkundige(en daardoor ook: economische) waarde is bij aanwending 

van het digestaat ten opzichte van verse mest en in hoeverre co-producten 

hier een rol in spelen. 

• AMvB mestbassins 

Vergunningverlening rond mestvergistingsinstallaties is nog zeer complex. De 

toetsingskaders in de vergunning worden momenteel ingevuld met richtlijnen 

uit diverse beleidskaders. Een mestvergistingstank verschilt qua uitvoering 

echter weinig van een conventioneel mestopslagsysteem. De richtlijnen voor 

conventionele mestopslagsystemen staan weergegeven in de AMvB 

Mestbassins. In de AMvB mestbassins staat echter beschreven dat 

geforceerde vergisting niet is opgenomen in dit besluit. Toch zou het 

denkbaar zijn dat bij het opstellen van een milieuvergunning voor een 

vergistingsinstallatie, met de vergistingstank in het bijzonder, aansluiting 

plaatsvindt de eisen uit de AMvB mestbassins. Door aanvullende eisen te 

stellen binnen AMvB mestbassins kan vergunningverlening eenvoudiger 

worden. 



• Co-vergisting met agrarische restproducten van derden 

Co-vergisting met producten die van buiten de inrichting afkomstig zijn, leidt in 

juridisch opzicht in elke hoeveelheid tot afvalverwerking. Afvalverwerking 

behoort niet tot de normale agrarische bedrijfsvoering. Wanneer echter coproducten 

vergist worden, die voortkomen uit agrarische activiteiten van 

derden, is de vraag of vergisting van deze co-producten uitgelegd kan worden 

als een ondersteunende activiteit aan de normale agrarische bedrijfsvoering. 

Discussie bestaat dus nog over de mogelijkheid om co-producten, 

voortgekomen uit agrarische activiteiten van derden, te vergisten op 

boerderijniveau zonder daarbij aangemerkt te worden als 

afvalstoffenverwerker. 

• Afvalverwerkingsinstallatie 

Bij co-vergisting van organische producten die niet als meststof aangemerkt 

worden en van buiten de inrichting afkomstig zijn, wordt deze inrichting al snel 

aangemerkt als afvalstoffenverwerker. Wanneer vergisting van deze 

organische reststromen op boerderijniveau wordt toegestaan, bestaat het 

gevaar dat er, mocht het betreffende agrarische bedrijf stoppen danwel 

verplaatst worden, technische installaties in het buitengebied komen te staan 

die op een economisch interessant schaalniveau ingezet kunnen worden voor 

bijvoorbeeld “daadwerkelijke” afvalverwerking. 

• Clustering van bedrijven 

Door clustering van bedrijven voor mestvergisting kunnen risico’s ontstaan 

met betrekking tot dierziekte-insleep. Er wordt immers ongehygiëniseerde 

mest van diverse bedrijven, naar één locatie vervoerd. Het is echter de vraag 

of er niet een vergelijkbaar risico bestaat, wanneer geen of minder onderling 

mesttransport plaatsvindt. Denk bijvoorbeeld aan gemengde 

akkerbouw/veehouderij bedrijven die momenteel (zonder vergisting) ook al 

mest aanvoeren van derden of mestdistributeurs die nu ook al mest van 

verschillende bedrijven bij elkaar laat komen. Op welke wijze moet er 

omgegaan worden met eisen ten aanzien van aanvoeren van verse mest, 

naar één locatie en wat zijn de gevolgen wanneer er ook nog eens coproducten 

van buiten de inrichting worden aangevoerd? Kan er niet op 

dezelfde manier worden omgegaan met mestaanvoer, van verse mest voor 

vergisting, als met de huidige regelgeving voor mesttransport tussen 

agrarische bedrijven? 



10 Conclusies en aanbevelingen 

Dit rapport geeft ondersteuning bij het doen realiseren inzake vergunningverlening en 

haalbaarheid, van mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau in Nederland, voor 

zowel initiatiefnemers als vergunningverleners. Daarnaast wordt uitvoerig 

beschreven welke technische en bedrijfseconomische mogelijkheden er zijn voor 

mestvergisting op boerderijniveau in Nederland. 

10.1 Conclusies 

• Mestvergisting kan een aanzienlijke bijdrage leveren aan de ambitieuze 

doelstelling van duurzame energieopwekking in Nederland en het past binnen het 

beleid van de Nederlandse overheid om het Duurzame Energie potentieel te 

verhogen. Maatschappelijke voordelen van mestvergisting zijn onder andere 

vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen en vermindering van de 

uitstoot van schadelijke broeikasgassen. 

• Mestvergisting geeft toegevoegde waarde aan mest. De bemestende waarde van 

vergiste mest blijft bestaan en wordt zelfs beter, door betere homogeniteit en 

beschikbaarheid van mineralen. Daarnaast neemt het aantal onkruidzaden en 

dierlijke pathogenen micro-organismen af. Belangrijkste meerwaarde blijven 

echter de extra opbrengsten die gegenereerd worden uit productie en afzet van 

warmte en elektriciteit. 

• Mesofiele vergisting in combinatie met een volledig geroerd systeem met 

constante inhoud is vaak de meest geschikte optie voor vergisting op 

boerderijniveau. Dit komt door: 

- Het mesofiele proces is minder gevoelig voor pH- en 

temperatuursschommelingen ten opzichte van het thermofiele proces. 

- Een volledig geroerde vergister met constante inhoud heeft de kortste 

terugverdientijd, vraagt weinig arbeid, bestaande opslagsystemen zijn om te 

bouwen tot dit type vergister en is hierdoor relatief gemakkelijk realiseerbaar. 

- De duurzaamheid van de installatie is sterk verbeterd door technische 

vooruitgang (automatisering en betere materialen) gedurende de laatste 

twintig jaar. 

Opmerking bij deze punten is dat de specifieke bedrijfssituatie van grote invloed 

is op de juiste keuze van het type vergister. 

• Onduidelijke weten regelgeving vormen belemmeringen in het realiseren van 

mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau, zodat mestvergisting in Nederland 

niet of nauwelijks van de grond komt. 

Voor mestverwerking op het eigen bedrijf met uitsluitend eigen mest, doen zich 

geen of nauwelijks knelpunten bij de vergunningverlening voor, zeker wanneer er 

binnen het bouwblok nog voldoende ruimte is. Hetzelfde geldt voor de 

grootschalige installaties. Bij deze gevallen zijn de procedures en het 

toetsingskader voor het vergunningverlenend gezag helder. Grote knelpunten 

bestaan bij situaties waarbij mest van buiten de eigen inrichting vergist wordt (al 

dan niet in combinatie met mest van de eigen inrichting) en bij co-vergisting. 

• Tijdig vooroverleg tussen initiatiefnemer en vergunningverlener is van essentieel 

belang om tot een ontvankelijke bouwen milieuvergunning te komen. Al tijdens 

de ideefase dient de initiatiefnemer contact op te nemen met de gemeente. 

Hierdoor kunnen procedures voor bouwen milieuvergunning op elkaar 

afgestemd kunnen worden. Hierbij dient de lange looptijd (1/2 tot >1 jaar) van 

beide vergunningaanvragen in acht genomen te worden. 



• Zodra mest vergist wordt die afkomstig is van buiten de eigen inrichting, stijgt dit 

volgens de Wet ruimtelijke ordening uit boven de normale agrarische 

bedrijfsvoering. De Wro stelt vervolgens aanvullende eisen aan de locatie. In de 

praktijk betekent dit dat de installatie verwezen wordt naar een daartoe 

aangewezen bedrijventerrein. 

• Mestvergisting is een vorm van mestverwerking en is daarom een 

vergunningplichtige activiteit. De aard en samenstelling van de dierlijke mest 

wordt immers veranderd. 

• De milieutechnische eisen die gesteld worden aan de uitvoering van de 

mestvergistingsinstallatie in de milieuvergunning, zijn niet eenduidig in 

regelgeving vastgelegd en variëren hierdoor sterk, afhankelijk van het bevoegd 

gezag. Er bestaat veel onduidelijkheid over emissienormen (geur, geluid, e.d.) 

van vergistingsinstallaties, zodat vaak (onterecht) strenge eisen gesteld worden. 

Daarnaast is mestvergisting in veel beleidskaders niet genoemd, hierdoor is 

onduidelijk welke normen gehanteerd dienen te worden voor mestvergisting op 


• Om mestvergisting op boerderijniveau financieel aantrekkelijk te maken is het in 

de meeste gevallen noodzakelijk om co-vergisting toe te passen. Het toevoegen 

van organische producten die van buiten de inrichting afkomstig zijn, leidt echter 

met de huidige weten regelgeving in elke hoeveelheid in juridisch opzicht tot 

afvalverwerking. Aangezien afvalverwerking in het agrarisch buitengebied door 

het huidige ruimtelijke ordeningsbeleid niet toegestaan wordt, moet eveneens 

gezocht worden naar een geschikte locatie voor een dergelijk initiatief. Ook hier 

wordt de initiatiefnemer vaak verwezen naar een daartoe aangewezen 

bedrijventerrein. Co-vergisting op boerderijniveau is momenteel alleen mogelijk 

met co-producten die afkomstig zijn uit de normale agrarische bedrijfsvoering van 

de eigen inrichting. 

• De Wet milieubeheer stelt geen specifieke eisen aan de vergistinginstallatie die 

co-vergisting in de weg staan. In de Meststoffenwet worden daarentegen wel 

eisen gesteld aan digestaat toepassing in de landbouw ten aanzien van gehalten 

voor zware metalen in het digestaat, over emissie-arme aanwending en 

uitrijtijdstippen. 

• Per bedrijfssituatie zal de bedrijfseconomische haalbaarheid van een 

mestvergistingsinstallatie vastgesteld moeten worden. Deze haalbaarheid is 

afhankelijk van diverse factoren zoals: schaalgrootte, bedrijfssituatie, 

samenstelling van de mest, warmte- en elektriciteitsbenutting en de benodigde 

arbeid. Daarnaast is de investeringsruimte van het betreffende bedrijf van belang. 

Indien de investeringsruimte op een bedrijf te klein is om de vergister middels een 

eigen investering aan te schaffen, kan ook gedacht worden aan een 

leaseconstructie of een externe financiering van bijvoorbeeld een energiebedrijf. 

• Bij het verbranden van biogas in een WKK ontstaan warmte en elektriciteit. Een 

bestemming voor de elektriciteitsproductie is geen probleem, want deze kan voor 

eigen gebruik benut worden of aan derden(bijv. een energiebedrijf) worden 

geleverd. Om extra meeropbrengsten te halen uit de installatie en zodoende de 

rentabiliteit te vergroten is het belangrijk dat de warmteproductie ook benut wordt. 

Warmte kan niet altijd geheel op het eigen bedrijf benut worden, zoals bij rundvee 

het geval is. Voor de overproductie aan warmte dient een oplossing gezocht te 

worden. Het is daarom, indien dit redelijkerwijs mogelijk is, zinvol om 



mogelijkheden voor warmtebenutting bij bijvoorbeeld glastuinbouw en of 

kuikenbroederij na te gaan. Een afweging tussen kosten en baten van 

warmtelevering speelt vervolgens een belangrijke rol. 

• Financiële stimulering in de vorm van subsidies en groenleningen zijn zeer 

belangrijk bij het rendabel maken van een mestvergistingsinstallatie. Indien 

bijvoorbeeld optimaal van de subsidieregelingen VAMIL en EIA gebruik gemaakt 

kan worden, levert dit een aanzienlijk fiscaal voordeel op. Het probleem is echter 

dat door de mindere winstgevendheid in agrarische sector vaak niet optimaal 

gebruik gemaakt kan worden van deze fiscale regelingen en het daarnaast ieder 

jaar onzeker is of de overheid deze regelingen beschikbaar stelt. 

• De prijs die de initiatiefnemer in Nederland ontvangt (± 8,5 €-cent/kWh) voor 

levering van elektriciteit aan het energiebedrijf, staan niet in verhouding tot wat 

een initiatiefnemer in Duitsland ontvangt (± 18 €-cent/kWh). Ook hier is het ieder 

jaar onzeker welke vergoedingsprijs gehanteerd wordt, terwijl bijvoorbeeld in 

Duitsland contracten afgesloten worden voor een gegarandeerde prijs gedurende 

20 jaar. Door het ontbreken van een gegarandeerde vaste afneemprijs is het 

moeilijk de investering in een vergistinginstallatie rendabel te maken en komt covergisting 

al snel om de hoek kijken. 

• Clustering van bedrijven voor mestvergisting is momenteel nog niet mogelijk, 

omdat dit uitstijgt boven de normale agrarische bedrijfsvoering. Om het duurzaam 

energiepotentieel te vergroten en mestvergisting voor kleinere landbouwbedrijven 

aantrekkelijk te maken is echter buurtvergisting interessant 

10.2 Aanbevelingen 

In deze bureaustudie zijn enkele knelpunten voor mestvergisting op boerderijniveau 

naar voren gekomen, met name op het gebied van vergunningverlening. 

Verdergaand onderzoek en aanpassingen zijn belangrijke aandachtspunten om meer 

draagvlak te creëren bij overheid, provincie, gemeente en andere betrokkenen voor 

mestvergisting in het algemeen. Aan de hand van deze knelpunten zijn de volgende 

aanbevelingen gedaan: 

• Toegevoegde waarde digestaat 

Mest in onbewerkte vorm wordt momenteel veelal gezien als een product, dat 

in combinatie met kunstmeststoffen, de bodemvruchtbaarheid kan verbeteren. 

Digestaat wordt gezien als een vergelijkbare meststof. In literatuur staat 

beschreven dat digestaat een financiële meerwaarde heeft ten opzichte van 

verse mest. In de praktijk moet echter met gedegen onderzoek deze 

voordelen nog bevestigd worden. Denk bij voordelen onder andere aan 

betere beschikbaarheid van de mineralen, verlaging van het aantal 

onkruidzaden en dierlijke pathogenen, minder viskeus en daardoor betere 

verspreidbaarheid. 

Het is nog niet duidelijk wat de landbouwkundige(en daardoor ook: 

economische) waarde is bij aanwending van het digestaat ten opzichte van 

verse mest en in hoeverre co-producten hier een rol in spelen. Als uit 

onderzoek blijkt dat het digestaat voordelen heeft ten aanzien van snellere 

beschikbaarheid van mineralen ten opzichte van verse mest, kan bespaard 

worden op de kunstmestgift. Het verminderde gebruik van kunstmeststoffen 

heeft vervolgens weer een positief effect op het milieu. 



• Eenduidige normen 

Gedurende deze bureaustudie is gebleken dat de wetgever geen of weinig 

eenduidige normen hanteert voor de eisen die gesteld worden aan een 

mestvergistingsinstallatie. Er bestaat met name veel onduidelijkheid over de 

geluids- en geurnormen. De onduidelijkheid over de redelijkerwijs haalbare 

richtlijnen veroorzaakt dat er vaak strenge normen gehanteerd worden bij de 

vergunningverlening van mestvergistingsinstallaties. Gedegen onderzoek 

naar emissies kan het bevoegd gezag vernieuwende richtlijnen geven, die in 

de juiste verhouding staan tot mestvergistingsinstallaties. 

Door deze emissies te onderzoeken bij reeds gerealiseerde installaties in 

binnen- of buitenland, kan hierin duidelijkheid worden verschaft. Aan de hand 

van de uitkomsten van dit onderzoek kunnen vervolgens de nieuwe normen 

worden vastgesteld. Op deze manier wordt het mogelijk om een eenduidiger 

beleid te hanteren en dus de vergunningverlening te vergemakkelijken. 

• AMvB Mestbassins 

Aangezien een mestvergistingsinstallatie qua uitvoering vergelijkbaar is met 

een conventionele mestsilo, is het redelijkerwijs denkbaar dat 

overeenkomstige eisen gesteld worden voor beide typen mestsilo’s. In de 

AMvB Mestbassins staat echter expliciet beschreven dat het besluit niet van 

toepassing is op mestsilo’s waarin geforceerde vergisting plaats vindt. Aan te 

bevelen is om bij de vergunningverlening voor een mestvergistingsinstallatie 

toch te kijken of de richtlijnen van het AMvB Mestbassins toepasbaar zijn voor 

uitsluitend de vergistingstank. Om eenduidige regels te creëren voor expliciet 

mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau is het zinvol om eisen voor de 

gehele installatie op te nemen in een apart besluit; AMvB 

mestvergistingsinstallaties op boerderijniveau, of het bestaande AMvB 

Mestbassins aanvullen met eisen ten aanzien van mestvergisting op 


• Begrip “inrichting” 

Het begrip “inrichting” dient ruimer geïnterpreteerd te mogen worden volgens 

de Wet milieubeheer, zodat bedrijven met meerdere bedrijfslocaties (op 

verschillende bouwblokken) aangemerkt worden als één inrichting. Dit 

betekent vervolgens dat de mest van al deze verschillende bouwblokken, 

naar één bouwblok getransporteerd mag worden om daar in een 

“gezamenlijke” installatie te vergisten. Dit is nog uit te leggen als normale 

agrarische bedrijfsvoering. Gezamenlijke vergisting is zinvol met het oog op 

de huidige ontwikkelingen in de agrarische sector, waarbij uitbreiding van 

inrichtingen veelal gezocht wordt in het aankopen van reeds bestaande 

bedrijven. 

• Clustering van bedrijven 

Om het duurzame energie potentieel te vergroten en kleinere 

landbouwbedrijven de mogelijkheid te bieden om mestvergisting voor hun 

bedrijf eveneens rendabel te maken, is het aan te bevelen om clustering van 

bedrijven toe te staan. Hierbij moet bewerkstelligd worden dat enkele in 

elkaars nabijheid gelegen relatief kleinere bedrijven een 

mestvergistingsinitiatief op kunnen zetten conform de richtlijnen van 

mestvergisting op boerderijniveau. Belangrijk hierbij is een maximum voor de 

totale hoeveelheid te vergisten mest op jaarbasis. In de milieuvergunning 

moeten vervolgens aanvullende eisen gesteld worden voor de onderlinge 

transportbewegingen en andere hygiënemaatregelen. 



• Co-vergisting 

Vergisting van alleen mest, blijkt veelal economisch niet haalbaar. 

Voorgesteld dient te worden om bepaalde co-producten die van buiten de 

inrichting afkomstig zijn en die eventueel niet uit een agrarisch activiteit 

voortkomen (denk aan plantaardig vet, flotatieslib, enz.), vrij te stellen voor 

vergisting op boerderijniveau. Om grenzen te stellen aan de maximale 

hoeveelheid te verwerken biomassa, zodat de activiteit nog aangemerkt wordt 

als mestvergisting op boerderijniveau, moeten richtlijnen voor een maximale 

massa-menghoeveelheid en een maximale hoeveelheid geproduceerd biogas 

opgesteld worden. Door deze richtlijnen kan vergisting van mest met 

(afval)stoffen van buiten het bedrijf uitgelegd worden als zijnde een 

ondersteunende activiteit aan de normale agrarische bedrijfsvoering. 

• Samenstelling digestaat 

Een ander punt waar onvoldoende duidelijkheid over bestaat, is de 

samenstelling van het digestaat, zeker als het gaat over het toevoegen van 

verschillende co-producten aan de mestvergister. Het RIKILT moet vaak 

uitsluitsel geven of een bepaald mengsel van diverse organische materialen 

nog als meststof aangemerkt kan worden. Door te onderzoeken wat de 

samenstelling van het digestaat is na het toevoegen van verschillende coproducten 

in verschillende hoeveelheden en andere samenstellingen te 

toetsen aan kwaliteitsnormen biedt co-vergisting meer perspectief, vooral op 

het gebied van weten regelgeving. 

• Afschermen afvalverwerking in agrarisch buitengebied 

Indien co-vergisting van organische producten, die van buiten de inrichting 

afkomstig zijn op boerderijniveau, wordt toegestaan, dienen mogelijke 

problemen ondervangen te worden ten aanzien van het achterblijven van 

technische installaties in het buitengebied, die op een economisch interessant 

schaalniveau ingezet kunnen worden. Er moet onderzocht worden hoe in de 

vergunning kan worden opgenomen dat geen (grootschalige) 

afvalverwerkende bedrijven zich kunnen vestigen op een vrijgekomen 

agrarische inrichting waar co-vergisting van afvalstoffen (afvalverwerking) 

was toegestaan. Denkbaar is dat de installatie gebonden gaat worden aan de 

eigenaar van de inrichting of aan een agrarische activiteit om zodoende 

misbruik te voorkomen. 



Literatuurlijst 

1. Administratiefrechtelijke Beslissingen, Rechtspraak Bestuursrecht, Afvalstof, nr. 

244, 245 en 246. 

2. Altorf, L (2002), Biogas in de varkenshouderij, ‘s- Hertogenbosch: Scriptie; 

Biogas 

3. Anonymus, Beschikking mestverwerking 

4. Anonymus (2002), Inbreng voor agenda LOOM 

5. Anonymus (1999), Integratie warmte/kracht en warmtepomp blijkt mogelijk, 

Energieconsulent nr.5, deel energie & techniek 

6. Anonymus (2002), Mest be/-verwerking vanuit ecologisch ic duurzaam 

perspectief, Criteria voor De LEIDRAAD t.b.v. vergunningverlening 

mestverwerking 

7. Anonymus (2002), Stappenplan voor het realiseren van duurzame energie uit 

hout- en snoeiafval 

8. Berg, S. van den (2002), Businessplan Boerderij Plus, ROB Agri-Power; 


9. BIOREK AGRO BV, Scenario’s voor de opzet van mestverwerking (Werkgroep 

“Reconstructie de HILVER”), Nuenen 

10. Boo, ir. W. de (1999), Statusrapport Co-vergisting 1999, Bleiswijk 

11. Boo, W. de en T. Schomaker (Haskoning) (1993), Vergisting van dierlijke mest 

met energierijke additieven (Deense praktijk en Nederlandse perspectieven), 

Delft: Samenvatting 

12. Buiter, M., G. Posma, G. Zanstra (2000), Mestverwerking in duurzaam 

perspectief, Leusden, ETC Ecoculture 

13. Buiter, M., Winter, J. de (1999), Duurzaamheidsanalyse van technieken voor 

bewerking en opwaardering van mest i.o.v. Rabobank Nederland, Leusden 

14. Coöperatie Bio Recycling De Kempen u.a., Rendabele mestvergisting een 

utopie??, Casteren 

15. DLV Adviesgroep NV (2002), Mest de groene motor. 

16. Ecogas International BV, Geld verdienen met mest is mogelijk, Oldenzaal 

17. Ecogas International BV (2000), Nieuwsbrief Nr.3, Oldenzaal: Publicaties t.b.v. 

Ecogas vergistingsinstallatie 

18. Infomil (1999), Besluit emissie-eisen stookinstallaties milieubeheer B, Leidraad 

Bees B 

19. Infomil (2001), Juridische aspecten vergunningverlening mestbewerking en – 


Den Haag 

20. Infomil (2001), Mestverwerkingsinstallaties, Den Haag 

21. HAS KennisTransfer (2002), Leidraad biomassa; deel drijfmest, Den Bosch 

22. Hulst, W. van der (2002), Project beleidsregels vergunningverlening en de 

leidraad mest 

23. Hulst, W. van der (2001), Lozingen mestverwerking, Publicatie van 

beleidsmedewerker afdeling Vergunningen en Beleid Prov. N-Br. 

24. Koeman, N., (1998), Milieuwetgeving 98/99, Deventer 

25. Korsten, G. e.a. (2002), Ontwikkelingen van een informatiesysteem voor 

vergisten van mest in combinatie met organische reststromen op boerderijniveau, 

Den Bosch: HAS KennisTransfer 

26. Kuhn (1995), Anhaltswerte, stoffdaten sowie Biogasausbeuten von 

Wirtschaftsdünger und relevanten Kosubstraten 

27. Lent, A. van en H. van Dooren (2001), Perspectieven mestvergisting op 


28. Lindeman, J. (2002), Vergunningverlening en informatievoorziening kleinschalige 

bio-energiecentrales, Arnhem 



29. Meijden, D. van der (2000), Milieurecht in de praktijk, Sauwerd 

30. Nijssen, J., et al. (1997), Perspectieven mestvergisting op Nederlandse 


31. Novem, Energie uit het landelijk gebied, het gebruik van agrarische reststromen 

voor duurzame energieopwekking. 

32. Novem, (2002), Met de wind in de rug, Utrecht: Cd-rom duurzame energie uit 

windkracht 

33. Oogst, Groene stroom uit mest stagneert door regels, nr. 37 jaargang 15, 

13 september 2002, blz. 32 

34. Praktijkonderzoek Veehouderij (2002), Kwantitatieve Informatie Veehouderij 

(KWIN) 2002-2003, Lelystad. 

35. Praktijkonderzoek Veehouderij (2002), Resultaten van scheiding van wel en niet 

vergiste varkensmengmest op Praktijkcentrum Sterksel. 

36. Pronk, J. (2002), Circulaire: emissiebeleid voor energiewinning uit biomassa en 

afval, Den Haag 

37. Pronk, J. (2001), Wijziging van de Meststoffenwet in verband met een 

aanscherping van de normen van het stelsel van regulerende mineralenheffingen 

en de mestafzetovereenkomsten, Den Haag 

38. Roos, P. (1998), VROM-beleid inzake de toepassing van vergistingstechnieken 

39. Ruijter, K. de, e.a. (2001) Leidraad Mest, beleidskader voor 

mestbewerkingsinitiatieven; Prov. N-Br. 

40. Schomaker, T. en P. Roeleveld (1997), Nieuwe lozingseisen beperken slibgisting 

als duurzame energiebron 

41. Stimuland Overijssel, CCS, Ecofys (2002); Haal meer uit mest!, duurzame 


42. Tijmensen, M. et al. (2002), mestvergisting op boerderijschaal in bestaande 


Internet: 

43. www.bestemmingsplan.nl 

44. www.biomaster.nl 

45. www.duurzame-energie.nlwww.lei.nl 

46. www.ecn.nl 

47. www.ecofys.nl 

48. www.infomil.nl 

49. www.novem.nl 

50. www.robklimaat.nl 

51. www.senter.nl 

52. www.vcm-mestverwerking.be 



Lijst van begrippen 

• Acetogene fase Het omzetten van organische stoffen in azijnzuur, koolzuurgas 

en waterstof, waarbij nieuw microbiologisch celmateriaal wordt 

gevormd. 

• Acidogenese fase Het omzetten van opgeloste organische verbindingen in een 

reeks eenvoudige verbindingen, zoals vluchtige vetzuren en 

alcohol. 

• Additieven stoffen die ter vergelijking en/of ter verhoging van de 

gebruikswaarde van de andere eindproducten van 

mestbewerking of mestverwerking worden toegevoegd. 

• Afvalstoffen Stoffen, preparaten of producten, waarvan de houder zich, met 

het oog op verwijdering daarvan, ontdoet, voornemens is zich 

te ontdoen of zich moet ontdoen, o.a. gft-afval, bermgras, 

slootmaaisel, gewasresten. 

• ALARA (As Low As Reasonable Achievable) is een criterium op basis 

waarvan kan worden beoordeeld welke milieu en 

kwaliteitsprestaties van installaties redelijkerwijs kunnen 

worden geëist in relatie tot de financieel-economische kosten 

van de benodigde voorzorgs- en beheersmaatregelen. 

• Anaëroob Vergisting zonder zuurstof. 

• Bees-B Besluit Emissie Eisen Stookinstallaties 

• Bewerken Het uitvoeren van fysische of chemische handelingen met een 

(grond)stof, halffabrikaat of product om de eigenschappen of 

samenstelling daarvan te veranderen. 

• Biogas Een uit biomassa ontstaan gasmengsel wat bestaat uit 

voornamelijk methaan en koolstofdioxide. 

• Biomassa Gewassen en natuurlijke producten welke kunnen worden 

gebruikt voor de opwekking van bruikbare energie 

Officieel: De biologisch afbreekbare fractie van producten, 

afvalstoffen en residuen van de landbouw (inclusief 

plantaardige en dierlijke stoffen), de bosbouw en aanverwante 

bedrijfstakken, alsmede de afbreekbare fractie van industrieel 

en huishoudelijk afval. 

• Broeikasgas Gassen welke een verhoging van het broeikaseffect op aarde 

teweeg kunnen brengen. Koolstofdioxide (CO 2 ) is hiervan de 

referentie (schadelijkheidfactor 1), maar methaan en lachgas 

zijn als broeikasgas veel schadelijker. 

• Buurtniveau De vergistingsinstallatie is gevestigd op één inrichting, waar 

mest van zowel de eigen inrichting als van inrichtingen in de 

directe omgeving vergist wordt. 

• Capaciteit Indien de capaciteit is gerelateerd aan de werkzaamheden van 

de inrichting, wordt met de capaciteit gedoeld op de maximaal 

realiseerbare werkzaamheid per gegeven tijdseenheid. Hierbij 

dient tevens rekening te worden gehouden met het 

daadwerkelijke gebruik van de installatie. Indien de installatie 

niet volcontinu maar slechts gedurende een bepaalde periode 

per jaar wordt gebruikt, dient dit in de capaciteit tot uitdrukking 

te komen. 

• Co-producten (Synoniem: Co-substraten) Organische rest-/afvalstromen die 

aan het vergistingsproces kunnen worden toegevoegd. 

• Co-vergisting Gecombineerde vergisting van dierlijke mest en organische 

reststromen gericht op de productie van biogas en digestaat. 



• Dierlijke Organische meststoffen als bedoeld in artikel 1, eerste lid, 

meststoffen onderdeel d en e van de meststoffenwet die geheel of 

gedeeltelijk bestaan uit uitwerpselen van dieren, waaronder 

mede wordt begrepen de geheel of gedeeltelijk verteerde 

maag- en darminhoud van dieren. 

• Digestaat Een meststof die bestaat uit vergiste biomassa, hetgeen kan 

bestaan uit ofwel vergiste dierlijke mest, ofwel uit een vergist 

mengsel van dierlijke mest en andere organische reststromen. 

• Doorlooptijd De tijd benodigd voor het verkrijgen van alle benodigde 

vergunningen voor een vergistingsinstallatie. 

• Emissie-arm Het gebruiken van dierlijke meststoffen overeenkomstig de 

voorschriften die voor de desbetreffende situatie zijn 

opgenomen in het Besluit Gebruik Dierlijke Meststoffen. 

• Emissies Uitworp, uitstoot van vloeibare, gasvormige en vaste stoffen 

(stofdeeltjes), of van geluid, naar lucht, water of naar bodem. 

• Energieteelt Biomassa speciaal verbouwd voor de opwekking van energie 

(bijvoorbeeld door vergisting). 

• Externe VeiligheidAspecten van veiligheid die samenhangen met risico’s van 

activiteiten voor hun omgeving. Het gaat hierbij om risico’s die 

verbonden zijn met het gebruik, de opslag en het transport van 

gevaarlijke stoffen. 

• Geurhinder De waarneming van geur die door waarnemers in de directe 

omgeving (straal


• Methanogenese Het omzetten van azijnzuur, waterstof en koolzuurgas in 

biogas. 

• Mineralen Anorganische nutriënten: o.a. stikstof, kalium en fosfor. 

• Nutriënten Belangrijkste voedingsstoffen van een plant, 

te weten N, P en K. 

• Organische Meststoffen waarvoor een algemene of bijzondere ontheffing is 

meststoffen verleend op basis van het meststoffenbesluit 1977. Deze 

meststoffen staan vermeld op de lijst van meststoffen 

behorende bij de meststoffenbeschikking 1997. 

• Organische Biomassastromen die als bijproduct of afval vrijkomen tijdens 

reststromen economische processen van productie en consumptie. Het 

betreft hier met name bijproducten uit landbouw, zoals 

bijvoorbeeld voerresten, kuilmaïs, stro, andere energieteelten, 

of perssappen. 

• Psychrofiel Temperatuurbereik voor een vergister lager dan 20°C en 

werkingsgebied van een mesofiele bacterie. 

• Swill Organische reststromen zoals: over datum geraakte groenteen 

fruit uit supermarkten en organische afvallen uit 

grootkeukens en levensmiddelenindustrie. Deze afvallen zijn 

bijzonder geschikt voor vergisting aangezien ze vaak een 

warmtebehandeling hebben ondergaan waardoor de 

organische materialen min of meer ontsloten zijn voor 

microbiologische afbraakprocessen, zoals vergisting. 

• Thermofiel Temperatuurbereik voor een vergister hoger dan 45°C en 

werkingsgebied van een mesofiele bacterie. 

• Toetsingskaders Kaders voor identificatie, beoordeling en toetsing van 

kwaliteitseisen. 

• Ultrafiltratie Het water wordt door een membraan geleid met zeer fijne 

openingen, waardoor de deeltjes gescheiden worden van het 

water. De poriën van de membranen zijn klein genoeg om alle 

bacteriën te verwijderen. 

• Vaste meststoffen Dierlijke meststoffen die niet verpompbaar en redelijkerwijs 

stapelbaar zijn. 

• Verblijftijd De tijd dat een hoeveelheid biomassa gemiddeld in de 

vergister aanwezig is. 

• Vergisting Het omzetten van organische droge stof in biomassa tot biogas 

en digestaat onder invloed van bacteriën. 

• Warmte/Kracht Een in dit geval op biogas aangedreven motor met 

generatorset waar (of WKK) zowel de uitgaande elektriciteit als 

de uitgaande warmte nuttig van kunnen worden gebruikt. 

• Waterige fractie Dierlijke meststoffen, waarvan het drogestofpercentage kleiner 

dan 5% is en die ontstaan door ofwel een systeem van 

gescheiden bewaring van dierlijke meststoffen ofwel door een 

systeem waarbij dierlijke meststoffen worden gescheiden. 



Lijst van afkortingen 

• ALARA As Low As Reasonable Achievable 

• AMvB Algemene maatregel van Bestuur 

• Art. Artikel 

• Bees-B Besluit Emissie Eisen Stookinstallaties B 

• BGDM Besluit Gebruik Dierlijke Meststoffen 

• BGM Besluit Gebruik Meststoffen 

• BOOM Besluit kwaliteit en gebruik Overige Organische Meststoffen 

• BRL Beoordelingsrichtlijn 

• EIA Energie Investerings Aftrek 

• Eural Europese afvalstoffenlijst 

• EVOA Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen 

• GFT-afval Groente, Fruit en Tuin afval 

• GS Gedeputeerde Staten 

• Ivb Inrichtingen en vergunningbesluit Wet milieubeheer 

• MCFC Molten Carbonate Fuel Cell 

• M.E.R. Milieu Effect Rapportage 

• MIA Milieu Investerings Aftrek 

• Minas Mineralenaangiftesysteem 

• NeR Nederlandse emissie Richtlijn 

• NRB Nederlandse Richtlijn Bodembescherming 

• Mw Meststoffenwet 

• LNV Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij 

• ppm parts per million 

• REB Regulerende Energiebelasting (Ecotax) 

• RIKILT Rijksinstituut voor kwaliteit in land- en tuinbouwproducten 

• RVV Rijksdienst voor keuring van Vee en Vlees 

• RWZI Rioolwaterzuiveringsinstallatie 

• Vab Vrijgekomen agrarische bebouwing 

• VAMIL Vrije Afschrijving MILieu-investeringen 

• VROM Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en 

Milieubeheer 

• Wav Wet ammoniak en veehouderij 

• Wbb Wet bodembescherming 

• Wm Wet milieubeheer 

• Wro Wet ruimtelijke ordening 

• Wvo Wet verontreiniging oppervlaktewateren 



Bijlage 1: Categorieën van inrichtingen (bijlage 1, Ivb) 

Bijlage I. behorende bij het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer 

Categorieën van inrichtingen als bedoeld in artikel 1.1, derde lid, van de wet, en 

categorieën van inrichtingen als bedoeld in artikel 8.2, tweede lid, van de wet, ten 

aanzien waarvan gedeputeerde staten het bevoegd gezag zijn 

Categorie 1 

1.1. Inrichtingen waar: 

a. een of meer elektromotoren aanwezig zijn met een vermogen of een gezamenlijk 

vermogen groter dan 1,5 kW, met dien verstande, dat bij de berekening van het 

gezamenlijk vermogen een elektromotor met een vermogen van 0,25 kW of minder 

buiten beschouwing blijft; 

b. een of meer verbrandingsmotoren aanwezig zijn met een vermogen of een 

gezamenlijk vermogen groter dan 1,5 kW, met dien verstande, dat bij de berekening 

van het gezamenlijk vermogen een verbrandingsmotor met een vermogen van 0,25 

kW of minder buiten beschouwing blijft; 

c. een of meer voorzieningen of installaties aanwezig zijn voor het verstoken van 

brandstoffen met een thermisch vermogen of een gezamenlijk thermisch vermogen 

groter dan 130 kW. 

1.2. Voor de toepassing van onderdeel 1.1 blijven buiten beschouwing: 

a. elektromotoren, verbrandingsmotoren en installaties voor het verstoken van 

brandstoffen die tijdelijk in een bepaalde omgeving aanwezig zijn; 

b. elektromotoren, die in een gebouw of een gedeelte van een gebouw dat voor 

bewoning wordt gebruikt of daartoe is bestemd, ten behoeve van dat gebouw worden 

aangewend; 

c. elektromotoren van bruggen, viaducten verkeerstunnels en andere ondergronds 

gelegen bouwwerken voor vervoer van personen of goederen en beweegbare 

waterkeringen. 

1.3. Gedeputeerde staten zijn het bevoegd gezag ten aanzien van inrichtingen, 

behorende tot deze categorie, voor zover het betreft inrichtingen: 

a. waar een of meer elektromotoren of verbrandingsmotoren aanwezig zijn met een 

totaal geïnstalleerd motorisch vermogen van 15 MW of meer; 

b. voor het verstoken van brandstoffen met een thermisch vermogen van 50 MW of 

meer; 

c. voor het beproeven van: 

1°. verbrandingsmotoren waarbij voorzieningen of installaties aanwezig zijn voor het 

afremmen van een gezamenlijk motorisch vermogen van 1 MW of meer; 

2°. straalmotoren of -turbines met een stuwkracht van 9 kN of meer; 

3°. straalmotoren of -turbines met een op as overgebracht vermogen van 250 kW of 

meer; 



d. voor het vervaardigen van petrochemische producten of chemicaliën met een niet 

in een gesloten gebouw geïnstalleerd motorisch vermogen van 1 MW of meer. 

Categorie 7 

7.1. Inrichtingen voor: 

a. het bewerken, verwerken, opslaan of overslaan van dierlijke of overige organische 

meststoffen; 

b. het vervaardigen, bewerken, opslaan of overslaan van anorganische 

nitraathoudende meststoffen. 

7.2. Voor de toepassing van onderdeel 7.1, onder a, blijft buiten beschouwing het 

opslaan van 10 m 3 of minder dierlijke of andere organische vaste meststoffen. 

7.3. Voor de toepassing van onderdeel 7.1, onder b, blijft buiten beschouwing het 

opslaan of overslaan van 1000 kg of minder anorganische nitraathoudende 

meststoffen die als gevolg van hun ammoniumnitraatgehalte niet kunnen ontploffen. 


behorende tot deze categorie, voor zover het betreft inrichtingen voor het bewerken 

of verwerken van van buiten de inrichting afkomstige dierlijke meststoffen met een 

capaciteit ten aanzien daarvan van 25.10 3 m 3 per jaar of meer. 

Categorie 28 

28.1. Inrichtingen voor: 

a. het opslaan van: 

1°. huishoudelijke afvalstoffen, die ten aanzien daarvan een capaciteit hebben van 5 

m 3 of meer; 

2°. bedrijfsafvalstoffen, die ten aanzien daarvan een capaciteit hebben van 5 m 3 of 

meer; 

3°. 5 of meer autowrakken; 

4°. gevaarlijke afvalstoffen; 

b. het bewerken, verwerken, vernietigen of overslaan van afvalstoffen; 

c. het storten van afvalstoffen; 

d. het anderszins op of in de bodem brengen van afvalstoffen. 

28.2. Voor de toepassing van onderdeel 28.1 worden onder huishoudelijke 

afvalstoffen of bedrijfsafvalstoffen niet begrepen dierlijke of overige organische 

meststoffen, niet zijnde zuiveringsslib, tenzij sprake is van het verbranden of 

vernietigen van die meststoffen dan wel het storten van die meststoffen. 

28.3. Voor de toepassing van onderdeel 28.1 blijven buiten beschouwing: 

a. inrichtingen voor het uitsluitend opslaan, behandelen of reinigen van afvalwater; 

b. inrichtingen voor zover het betreft werken waarbij, anders dan voor het opslaan: 

1°. minder dan 1 m 3 huishoudelijke afvalstoffen op of in de bodem worden gebracht; 

2°. minder dan 50 m 3 bedrijfsafvalstoffen op of in de bodem worden gebracht; 



c. werken als bedoeld in het Bouwstoffenbesluit bodem- en 

oppervlaktewaterenbescherming waarin als bouwstof worden gebruikt afvalstoffen, 

die kunnen worden aangemerkt als bouwstof als bedoeld in artikel 1, eerste lid, 

onder b, van dat besluit. 

d. inrichtingen voor het opslaan van autowrakken in het kader van hulpverlening aan 

kentekenhouders door een daartoe aangewezen organisatie of instantie of in het 

kader van onderzoek door politie of justitie; 

f. [Abusievelijk is door Stb. 1999/293 onderdeel f i.p.v. e toegevoegd.]inrichtingen 

voor het in oppervlaktewateren op of in de bodem brengen van onderhoudsspecie 

van de klasse 0, 1 of 2, overeenkomstig de classificatie krachtens het Besluit 

vrijstellingen stortverbod buiten inrichtingen, indien deze onderhoudsspecie ten 

hoogste dezelfde klasse heeft als de bodem van het oppervlaktewater waarin de 

onderhoudsspecie wordt gebracht, met uitzondering van inrichtingen die niet in open 

verbinding staan met ander oppervlaktewater. 


behorende tot deze categorie, voor zover het betreft inrichtingen voor: 

a. het opslaan van de volgende afvalstoffen: 

1°. van buiten de inrichting afkomstige ingezamelde of afgegeven huishoudelijke 

afvalstoffen met een capaciteit ten aanzien daarvan van 35 m 3 of meer; 

2°. van buiten de inrichting afkomstige zuiveringsslib, kolenreststoffen of afvalgips 

met een capaciteit ten aanzien daarvan van 1.10 3 m 3 of meer; 

3°. van buiten de inrichting afkomstige verontreinigde grond met een capaciteit ten 

aanzien daarvan van 10.10 3 m 3 of meer; 

4°. 5 of meer autowrakken; 

5°. van buiten de inrichting afkomstige gevaarlijke afvalstoffen; 

6°. andere dan de onder 1° tot en met 5° genoemde van buiten de inrichting 

afkomstige afvalstoffen met een capaciteit ten aanzien daarvan van 50 m 3 of meer; 

b. het overslaan van van buiten de inrichting afkomstige: 

1°. huishoudelijke afvalstoffen of van buiten de inrichting afkomstige 

bedrijfsafvalstoffen met een opslagcapaciteit ten aanzien daarvan van 1.10 3 m 3 of 

meer; 

2°. gevaarlijke afvalstoffen; 

c. 

1°. het ontwateren, microbiologisch of anderszins biologisch of chemisch omzetten, 

agglomereren, deglomereren, mechanisch, fysisch of chemisch scheiden, mengen, 

verdichten of thermisch behandelen - anders dan verbranden - van van buiten de 

inrichting afkomstige huishoudelijke afvalstoffen of bedrijfsafvalstoffen; 

2°. het bewerken, verwerken of vernietigen - anders dan verbranden - van van buiten 

de inrichting afkomstige gevaarlijke afvalstoffen; 

d. het bewerken, verwerken of vernietigen van autowrakken; 



e. het verbranden van: 

1°. van buiten de inrichting afkomstige huishoudelijke afvalstoffen; 

2°. van buiten de inrichting afkomstige bedrijfsafvalstoffen; 

3°. van buiten de inrichting afkomstige gevaarlijke afvalstoffen; 

f. het op of in de bodem brengen van huishoudelijke afvalstoffen, bedrijfsafvalstoffen 

of gevaarlijke afvalstoffen om deze stoffen daar te laten; 

g. het geheel of gedeeltelijk vernietigen van van buiten de inrichting afkomstige 

genetisch gemodificeerde organismen als afvalstoffen of voorkomend in afvalstoffen. 


behorende tot deze categorie, voor zover het betreft inrichtingen voor het verdichten, 

scheuren, knippen of breken van schroot van ferro- of non-ferrometalen door middel 

van mechanische werktuigen met een motorisch vermogen of een gezamenlijk 

motorisch vermogen van 25 kW of meer. 


behorende tot deze categorie, voor zover het betreft werken waarbij, anders dan voor 

het opslaan: 

a. 1 m 3 of meer huishoudelijke afvalstoffen op of in de bodem worden gebracht, tenzij 

het werk deel uitmaakt van een inrichting en de afvalstoffen uit die inrichting 

afkomstig zijn; 

b. 50 m 3 of meer bedrijfsafvalstoffen op of in de bodem worden gebracht, tenzij het 

werk deel uitmaakt van een inrichting en de afvalstoffen uit die inrichting afkomstig 

zijn; 

c. gevaarlijke afvalstoffen op of in de bodem worden gebracht. 

28.7. Voor de toepassing van onderdeel 28.4, onder a, 1°, 2°, 3° en 6°, en onder c, 

1°, blijven buiten beschouwing inrichtingen voor het uitsluitend opslaan, bewerken, 

verwerken of vernietigen - anders dan verbranden van de volgende afvalstoffen: 

a. papier; 

b. textiel; 

c. ferro- of non-ferrometalen; 

d. schroot; 

e. glas. 

28.8. Voor de toepassing van onderdeel 28.4, onder a, 1°, 5°, en 6°, blijven buiten 

beschouwing inrichtingen voor het opslaan, ter uitvoering van een verplichting tot 

inname van afvalstoffen, opgelegd bij een algemene maatregel van bestuur 

krachtens artikel 10.17 of artikel 15.32, eerste en tweede lid, van de Wet 

milieubeheer, van de betrokken afvalstoffen, uitsluitend voor zover die afvalstoffen 

zijn afgegeven door of ingezameld bij particuliere huishoudens. 

28.9. Voor de toepassing van onderdeel 28.4, onder a, 5°, blijven buiten 

beschouwing: 

a. inrichtingen waar uitsluitend gevaarlijke afvalstoffen worden opgeslagen, die zijn 

afgegeven door of ingezameld bij particuliere huishoudens en bestaan uit: 



1°. producten die zijn aangewezen krachtens het Besluit kca-logo, of 

2°. andere dan de onder 1° bedoelde producten, voor zover zodanige producten door 

degene die de inrichting drijft, aan particulieren ter beschikking worden gesteld; 

b. inrichtingen waar uitsluitend gevaarlijke afvalstoffen worden opgeslagen, die zijn 

ontstaan bij bouw-, onderhouds-, of herstelwerkzaamheden die buiten de inrichting 

zijn verricht door degene die de inrichting drijft; 

c. inrichtingen waar uitsluitend gevaarlijke afvalstoffen worden opgeslagen, die zijn 

afgegeven door of ingezameld bij particuliere huishoudens, met een capaciteit ten 

aanzien daarvan van minder dan 35 m 3 . 

28.10 Voor de toepassing van onderdeel 28.4, onder c, onder 1°, blijven buiten 

beschouwing inrichtingen voor het uitsluitend ontwateren, microbiologisch of 

anderszins biologisch of chemisch omzetten van verontreinigde baggerspecie, met 

een capaciteit ten aanzien daarvan van minder dan 10.10 3 m 3 . 



Bijlage 2: Biogasopbrengst dierlijke mest 

Biogas* 

Productie/dierplaats Dichtheid 

% ds % ods m3/kg ods m3/ton ton/jaar liter/dag kg/m3 GVE 

Melk/zoogkoeien 10,0 8,1 0,30 24,3 21,8 59,43 1005 1,00 

Jongvee 4,0 3,0 0,29 8,7 10,9 29,71 1005 0,50 

Vleesstieren 11,0 8,2 0,40 32,8 7,5 19,76 1040 1,20 

Vleeskalveren 7,5 3,2 0,29 9,3 3,8 10,01 1040 0,30 

Vleesvarkens 8,0 7,1 0,44 31,2 1,2 3,16 1040 0,16 

Zeugen 5,6 4,0 0,45 18,0 5,4 14,23 1040 0,33 

Kippen 43,0 32,6 0,46 150,0 0,019 0,076 681 0,009 

Schapen 28,5 6,9 0,45 31,1 2,3 7,00 900 0,10 

Paarden 28 21,0 0,35 

* CH 4-gehalte: ±60% 

(Van den Berg, 2002) 



Bijlage 3: Biogasopbrengst co-producten 

Biomassastromen Droge stof Org. droge stof Biogas (60% CH4) 

[%] [% ds] [kg ods/ton] [m 3 /kg ods] [m 3 /ton stof] 

Reststromen landbouw 

Gras 26,0-82,0 67,0-98,0 174,2 – 803,6 0,5 87,1 – 401,8 

Klaver 20 80 160 0,4 – 0,5 64 – 80 

Stro 85-90 85-89 722,5 – 801 0,3 – 0,8 216,8 – 640,8 

Stro van maïs 86 72 619 0,6 – 0,7 371,4 – 433,3 

Bietenblad 15-18 78-80 117 - 144 0,4 – 0,5 46,8 – 77 

Aardappelloof 25 79 197,5 0,5 – 0,6 98,8 – 118,5 

Loof 85 82 697 0,400 278,8 

Agro-industriële reststromen 

GFT 29,0 63,0 182,7 0,260 47,5 

Fruitafval 17,0 75,0 127,5 0,375 47,8 

Groenteafval 5-20 76-90 38 - 180 0.400 15,2 – 72 

Appelslib 2-3,7 94-95 18,8 – 35,15 0,330 6,2 – 11,6 

Aardappelslib 12-15 90 108 - 135 0,250 27 – 33,8 

Melasseslib 80,0 95,0 760,0 0,450 342,0 

Bietenkoppen 16,0 78,5 125,6 0,450 56,5 

Kruiden 87,0 87,0 756,9 0,450 340,6 

Bermgras 53,0 55,0 291,5 0,400 116,6 

Oogstresten 40-50 30-93 120 - 465 0,400 48 – 186 

Oliezaadrestant 92,0 97,0 892,4 0,600 535,4 

Gemeentelijk afval en slachtafval 

Bioafval 40-75 30-70 120 - 525 0,2 - 0,6 24 – 315 

Snoeiafval 12 87-93 104,4 – 111,6 0,600 62,4 – 67,0 

Flotatieslib 5-24 83-98 41,5 – 235,2 0,6 - 0,8 24,9 – 118 

Vet 2-70 69-99 13,8 - 693 0,700 9,7 – 485,1 

Maaginhoud(varken) 12-15 80-84 96 - 126 0,2 - 0,3 19,2 – 37,8 

Pensinhoud 15,0 85,0 127,5 0,500 63,8 

Bloedmeel 90,0 80,0 720,0 0,600 432,0 

Bierbostel 18,3 96,5 176,6 0,410 72,4 

Swill 9-37 74-98 66,6 – 362,6 0,5 – 0,7 33,3 – 253,8 

(Van den Berg, 2002; Kuhn, 1995) 



Bijlage 4: Rekenmodel 

BEDRIJFSGEGEVENS 

MESTPRODUCTIE 

Drijfmest 

305-dagen 

melkproductie 

Aantal stal- of 

weidedagen 

Aantal stuks 

vee 

Mestproductie 

m³/jaar in opslag 

Beschikbaar voor 

vergisting 

Weideperiode m³ % m³ 

Melkvee Beperkt weiden 6.000 kg stuks 

7.000 kg stuks 




Subtotaal 

Onbeperkt weiden 6.000 kg stuks 





Subtotaal 

Zomerstalvoedering 6.000 kg stuks 





Subtotaal 

Stalperiode 

Summerfeeding 6.000 kg 365 stuks 

7.000 kg 365 stuks 

8.000 kg 365 stuks 

9.000 kg 365 stuks 

10.000 kg 365 stuks 

Subtotaal 

Totaal melkvee 

Jongvee > 1 jaar stuks 

< 1 jaar stuks 

Vleesstieren > 1 jaar stuks 

< 1 jaar stuks 

Zeugen gemiddeld aanwezige dieren stuks 

Vleesvarkens gemiddeld aanwezige dieren stuks 


Mestkelder m³ 

Mestsilo m³ 

Mestbassin m³ 

Mestzak m³ 

Totaal m³ 


Aantal gezinsleden 

Jaarproductie melk (alleen bij melkvee) 

kg 

Invullen in welk jaartal er in een vergister geïnvesteerd wordt. 


1 Propstroomvergister 

2 Volledig geroerde vergister met constante inhoud 

3 Volledig geroerde vergister met variabele inhoud 

Keuze soort vergister 

Vul 1, 2 of 3 in 

1 Mesofiel 

2 Thermofiel 

Keuze soort proces 

Vul 1of 2 in 

dagen 

Verblijftijd 

dagen 



HUIDIGE VERBRUIK BEDRIJF EN WONING 

Verbruik elektriciteit / jaar (piekuren) 

Verbruik elektriciteit / jaar (daluren) 

Totaal verbruik electriciteit / jaar 

kWh 

kWh 

kWh 

Verbruik aardgas / jaar m³ 


Elektriciteitsprijs (piekuren) €/kWh U moet hier de huidige elektriciteitsprijs invullen 

Elektriciteitsprijs (daluren) €/kWh U moet hier de huidige elektriciteitsprijs invullen 

Aardgasprijs €/m³ U moet hier de huidige aardgasprijs invullen 

TOEVOEGINGEN 

Soort product dat eventueel wordt toegevoegd per jaar: 

Vaste mest: Rundvee ton 

Leghennen 

ton 

Vleeskuikens 

ton 

Co-producten: Restproducten ton 

Snijmaïs 

ton 

Gras 

ton 

Graanstro 

ton 

METHAANPRODUCTIE 

Drijfmest 


vergisting 

Beschikbaar 

voor vergisting 

o.s.% 

zelf 

o.s.% 

norm 

aantal 

ton o.s. 

Methaanproductie 

Totaal melkvee m³ ton 6,6 m³ 

Jongvee > 1 jaar m³ ton 6,6 m³ 

Kalveren < 1 jaar m³ ton 1,5 m³ 

Vleesstieren > 1 jaar m³ ton 6,6 m³ 

< 1 jaar m³ ton 1,5 m³ 

Zeugen m³ ton 3,5 m³ 

Vleesvarkens m³ ton 6 m³ 

Totaal m³ 


Toevoegingen 

vergisting 


Vaste mest: Rundvee ton m³ 

Leghennen ton m³ 

Vleeskuikens ton m³ 

Co-producten: 

Restproducten ton m³ 

Snijmaïs ton m³ 

Gras ton m³ 

Graanstro ton m³ 

Totaal ton m³ 



TECHNIEK 


Mestproductie per jaar m³ 

Toegevoegde coproducten per jaar m³ 

Verblijftijd biomassa in de vergister 

dagen 

Bedrijfstijd vergister per jaar 

355 dagen 

Minimale inhoud vergister m³ 

Warmte en elektriciteit nodig voor de vergister 

Hoeveelheid mest m³ 

Gem. temperatuur mest in opslag(en) °C Vul de temperatuur in 

Soort proces 

Temperatuur vergister °C 

Elektriciteitsvraag vergister 

Warmtevraag vergister 

kWh 

MJ 


Hoeveelheid methaan m³ 

Energie-inhoud (MJ) 

MJ 

Energieinhoud (kWh) 

kWh 

Bedrijfstijd vergister (355 dagen x 24 uur) 

8.520 uur 

Brutocapaciteit installatie 

kW 

Thermisch rendement WKK 55,00 % 

Elektrisch rendement WKK 32,50 % 

Elektrisch vermogen WKK 

kWe 



BESPARING 

ELEKTRICITEIT 

Elektriciteitsproductie per jaar: 

Soort vergister: 

Elektriciteitsproductie 

kWh 

Verbruik elektriciteit volgens norm: 

Dal-uren Piek-uren 

Melkveehouderij kWh kWh 

Zeugen kWh kWh 

Vleesvarkens kWh kWh 

Gemiddeld privé-verbruik kWh kWh 

Totaal verbruik kWh kWh 

Totale hoeveelheid elektriciteit 

kWh 

Verbruik elektriciteit op het bedrijf: 

Vergister 

Elektriciteit (piekuren) 

Elektriciteit (daluren) 

Totaal 

kWh 

kWh 

kWh 

kWh 

Besparing elektriciteitsverbruik € 

WARMTE 

Warmteproductie vergister door WKK per jaar: 


Warmteproductie 

MJ 

Te benutten warmte 

MJ 

Omgerekend in aardgas m³ 

Verbruik warmte volgens norm: 

Melkveehouderij 

MJ 

Zeugen 

MJ 

Vleesvarkens 

MJ 

Gemiddeld privé-verbruik 

MJ 

Totaal verbruik 

MJ 

Totale hoeveelheid aardgas m³ 

Verbruik warmte op het bedrijf: 

Hoeveelheid warmte nodig voor vergister 

MJ 

Warmte nodig op het bedrijf 

MJ 

Aantal m³ aardgas m³ 

Besparing aardgasverbruik € 



OPBRENGST 

OPTIE 1: 

OPBRENGST BIJ LEVERING VAN ALLE ELEKTRICITEIT 

Aantal m³ Energie-inhoud Elektriciteit 

methaan (MJ) 

(in kWh) 

OPBRENGST BIJ LEVERING VAN ALLE WARMTE 

Aantal m³ 

methaan 

Energie-inhoud 

(MJ) 

Warmte 

(in MJ) 

Terugleverprijs 

per kWh (in €) 

€ 

Vul hier een prijs in 

Vergoeding 

per MJ (in €) 

Totaalopbrengst 



Te benutten warmte € 


OPTIE 2: 

OPBRENGST BIJ LEVERING OVERTOLLIGE ELEKTRICITEIT EN WARMTE 


Elektriciteit 

Productie Eigen verbruik Leveren aan het net 

Terugleverprijs in €/kWh Totale opbrengst 

kWh kWh kWh 0 € 

Warmte 

Te benutten warmte Eigen verbruik Leveren aan derden 

Vergoeding in €/m³ Totale opbrengst 

MJ MJ MJ 

Omgerekend naar aardgas 

m³ m³ m³ 0 € 

FISCAAL VOORDEEL 

Totale VAMIL/EIA € 0 

Nog te benutten VAMIL/EIA € 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 

Winst voor VAMIL/EIA 

Af: VAMIL/EIA € 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

Winst na VAMIL/EIA € 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

Te betalen belasting voor investering € 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

Te betalen belasting na investering € 0 0 0 0 0 0 0 0 0 

Belastingvoordeel € 0 0 0 0 0 0 0 0 0 



INVESTERING 

INVESTERINGSKOSTEN BIJ NIEUWBOUW VAN DE VERGISTER 

Bruto-investering vergister: 

Bouwkundig Technisch Totaal 

Vergister € € € 

Warmtekrachtkoppeling € € € 

Totaal € € € 

Extra investering co-vergisting: € 

Totale bruto-investering € 

Fiscaal voordeel % 

Vergister WKK Co-vergisting Totaal 

Bruto-investering € € € € 

Fiscaal voordeel € € € € 

Netto-investering € € € € 

EXPLOITATIEKOSTEN 


Afschrijving 


Extra investeringen co-vergisting € 


Totaal afschrijving € 

Onderhoud en verzekering 


Extra investering co-vergisting € 


Totaal onderhoud en verzekering € 

Rente (4,5%) € 

Totale kosten € 



SALDO 

Optie 1: Optie 2: 

Bij levering van alle 

warmte en elektriciteit 

Bij levering overtollige 


Baten: 

Opbrengst elektriciteit € € 

Opbrengst warmte € € 

Besparing elektriciteit € 

Besparing warmte € 

Totaal baten € € 

Kosten: 

Afschrijving € € 

Onderhoud en verzekering € € 

Rente € € 

Totaal kosten € € 

Saldo € € 

TERUGVERDIENTIJD 

Netto-investering € € 

Bruto jaarlasten: 

Saldo € € 

Afschrijving € € 

Totale bruto jaarlasten € € 

Terugverdientijd (jaren) 



Bijlage 5: Voorbeeld rekenmodel 

BEDRIJFSGEGEVENS 

MESTPRODUCTIE 

Drijfmest 

305-dagen 

melkproductie 

Aantal stal- of 

weidedagen 

Aantal stuks 

vee 

Mestproductie 

m³/jaar in opslag 


vergisting 

Weideperiode m³ % m³ 

Melkvee Beperkt weiden 6.000 kg stuks 



9.000 kg 153 130 stuks 656 100 656 


Subtotaal 656 656 

Onbeperkt weiden 6.000 kg stuks 





Subtotaal 

Zomerstalvoedering 6.000 kg stuks 





Subtotaal 

Stalperiode 

Summerfeeding 6.000 kg 365 stuks 

7.000 kg 365 stuks 

8.000 kg 365 stuks 

9.000 kg 212 130 stuks 1791 100 1791 

10.000 kg 365 stuks 

Subtotaal 1791 1791 

Totaal melkvee 2448 2448 

Jongvee > 1 jaar 181 60 stuks 272 100 272 

< 1 jaar 365 65 stuks 285 100 285 

Vleesstieren > 1 jaar 25 stuks 237 100 237 

< 1 jaar 30 stuks 131 100 131 

Zeugen gemiddeld aanwezige dieren 140 stuks 700 100 700 

Vleesvarkens gemiddeld aanwezige dieren 1100 stuks 1210 100 1210 


Mestkelder 450 m³ 

Mestsilo 600 m³ 

Mestbassin 1.000 m³ 

Mestzak m³ 

Totaal 2050 m³ 

Het is in uw situatie misschien mogelijk om de huidige mestopslag om te bouwen tot vergister. 


Aantal gezinsleden 4 

Jaarproductie melk (alleen bij melkvee) 

1.170.000 kg 

Invullen in welk jaartal er in een vergister geïnvesteerd wordt. 2003 


1 Propstroomvergister 


3 Volledig geroerde vergister met variabele inhoud 

Keuze soort vergister 


Keuze soort proces 

1 Mesofiel 

2 Thermofiel 

1Mesofiel 

dagen 

Verblijftijd 

30 dagen 



HUIDIGE VERBRUIK BEDRIJF EN WONING 

Verbruik elektriciteit / jaar (piekuren) 

Verbruik elektriciteit / jaar (daluren) 

Totaal verbruik electriciteit / jaar 

15.000 kWh 

13.000 kWh 

28000 kWh 

Verbruik aardgas / jaar 20.000 m³ 


Elektriciteitsprijs (piekuren) €/kWh 0,13 

Elektriciteitsprijs (daluren) €/kWh 0,07 

Aardgasprijs €/m³ 0,3 

TOEVOEGINGEN 

Soort product dat eventueel wordt toegevoegd per jaar: 

Vaste mest: Rundvee 25 ton 

Leghennen 

ton 

Vleeskuikens 

ton 

Co-producten: Restproducten 20 ton 

Snijmaïs 

150 ton 

Gras 

100 ton 

Graanstro 

ton 

METHAANPRODUCTIE 


Beschikbaar 

o.s.% 

zelf 

o.s.% 

norm 

aantal 

ton o.s. 


Drijfmest 

vergisting voor vergisting 

Volledig geroerde vergister met constante inhoud 

Totaal melkvee 2448 m³ 2460 ton 6,6 162 27601 m³ 

Jongvee > 1 jaar 272 m³ 273 ton 6,6 18 3061 m³ 

Kalveren < 1 jaar 285 m³ 286 ton 1,5 4 730 m³ 

Vleesstieren > 1 jaar 237 m³ 238 ton 6,6 16 2675 m³ 

< 1 jaar 131 m³ 132 ton 1,5 2 337 m³ 

Zeugen 700 m³ 717 ton 3,5 25 7276 m³ 

Vleesvarkens 1210 m³ 1258 ton 6 76 21896 m³ 

Totaal 63576 m³ 


Toevoegingen 

Vaste mest: Rundvee 

vergisting 

25 ton 


1230 m³ 

Leghennen ton m³ 

Vleeskuikens ton m³ 

Co-producten: 

Restproducten 20 ton 960 m³ 

Snijmaïs 150 ton 13500 m³ 

Gras 100 ton 4200 m³ 

Graanstro ton m³ 

Totaal 295 ton 19890 m³ 



TECHNIEK 



Mestproductie per jaar 5283 m³ 

Toegevoegde coproducten per jaar 568 m³ 

Verblijftijd biomassa in de vergister 

30 dagen 

Bedrijfstijd vergister per jaar 

355 dagen 

Minimale inhoud vergister 494 m³ 

Warmte en elektriciteit nodig voor de vergister 

Hoeveelheid mest 5283 m³ 

Gem. temperatuur mest in opslag(en) 15 °C 

Soort proces 

Mesofiel 

Temperatuur vergister 33 °C 

Elektriciteitsvraag vergister 

Warmtevraag vergister 

7497 kWh 

539408 MJ 



Hoeveelheid methaan 83466 m³ 

Energie-inhoud (MJ) 

3321949 MJ 

Energieinhoud (kWh) 

922764 kWh 

Bedrijfstijd vergister (355 dagen x 24 uur) 

8.520 uur 

Brutocapaciteit installatie 

108 kW 

Thermisch rendement WKK 55,00 % 

Elektrisch rendement WKK 32,50 % 

Elektrisch vermogen WKK 

35 kWe 



BESPARING 

ELEKTRICITEIT 

Elektriciteitsproductie per jaar: 



Elektriciteitsproductie 

299898 

kWh 

Verbruik elektriciteit volgens norm: 

Dal-uren Piek-uren 

Melkveehouderij 23587 kWh 41933 kWh 

Zeugen 12768 kWh 13832 kWh 

Vleesvarkens 18612 kWh 20988 kWh 

Gemiddeld privé-verbruik 2163 kWh 2163 kWh 

Totaal verbruik 57130 kWh 78915 kWh 

Totale hoeveelheid elektriciteit 

136045 kWh 

Verbruik elektriciteit op het bedrijf: 

Vergister 

Elektriciteit (piekuren) 

Elektriciteit (daluren) 

Totaal 

7497 kWh 

15000 kWh 

13000 kWh 

35497 kWh 

Besparing elektriciteitsverbruik € 3610 

WARMTE 

Warmteproductie vergister door WKK per jaar: 




1827072 MJ 

Te benutten warmte 

1096243 MJ 

Omgerekend in aardgas 34582 m³ 

Verbruik warmte volgens norm: 

Melkveehouderij 

198900 MJ 

Zeugen 

574000 MJ 

Vleesvarkens 

462000 MJ 

Gemiddeld privé-verbruik 

96900 MJ 

Totaal verbruik 

1331800 MJ 

Totale hoeveelheid aardgas 42013 m³ 

Verbruik warmte op het bedrijf: 

Hoeveelheid warmte nodig voor vergister 539408 MJ 

Warmte nodig op het bedrijf 

634000 MJ 

Aantal m³ aardgas 37016 m³ 

Besparing aardgasverbruik € 10375 



OPBRENGST 

OPTIE 1: 

OPBRENGST BIJ LEVERING VAN ALLE ELEKTRICITEIT 

Aantal m³ Energie-inhoud Elektriciteit Terugleverprijs 

methaan (MJ) 

(in kWh) per kWh (in €) 



83466 3321949 299898 0,085 € 25491 

OPBRENGST BIJ LEVERING VAN ALLE WARMTE 

Aantal m³ Energie-inhoud Warmte Vergoeding 

methaan (MJ) 

(in MJ) per MJ (in €) 


Warmteproductie 83466 3321949 1827072 

Te benutten warmte 1096243 0 € 


OPTIE 2: 

OPBRENGST BIJ LEVERING OVERTOLLIGE ELEKTRICITEIT EN WARMTE 




Elektriciteit 

Productie Eigen verbruik Leveren aan het net 

Terugleverprijs in €/kWh Totale opbrengst 

299898 kWh 35497 kWh 264401 kWh 0,085 € 22474 

Warmte 

Te benutten warmte Eigen verbruik Leveren aan derden 

Vergoeding in €/m³ Totale opbrengst 

1096243 MJ 1173408 MJ MJ 

Omgerekend naar aardgas 

34582 m³ 37016 m³ m³ 0,3 € 

FISCAAL VOORDEEL 

Totale VAMIL/EIA € 157.069 

Nog te benutten VAMIL/EIA € 157.069 122.069 122.069 92.069 82.069 57.069 42.069 2.069 0 

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 

Winst voor VAMIL/EIA 35.000 -5.000 30.000 10.000 25.000 15.000 40.000 30.000 25.000 

Af: VAMIL/EIA € 35.000 0 30.000 10.000 25.000 15.000 40.000 2.069 0 

Winst na VAMIL/EIA € 0 -5.000 0 0 0 0 0 27.931 25.000 

Te betalen belasting voor investering € 12.701 0 10.601 3.235 8.619 4.853 14.801 10.601 8.619 

Te betalen belasting na investering € 0 0 0 0 0 0 0 9.732 8.619 

Belastingvoordeel € 12.701 0 10.601 3.235 8.619 4.853 14.801 869 0 



INVESTERING 

INVESTERINGSKOSTEN BIJ NIEUWBOUW VAN DE VERGISTER 

Bruto-investering vergister: 


Vergister € 92952 € 30984 € 123936 

Warmtekrachtkoppeling € 7060 € 21181 € 28242 

Totaal € 100012 € 52165 € 152178 

Extra investering co-vergisting: € 32609 

Totale bruto-investering € 184787 

Fiscaal voordeel 30 % 

Vergister WKK Co-vergisting Totaal 

Bruto-investering € 123936 € 28242 € 32609 € 184787 

Fiscaal voordeel € 37344 € 8510 € 9826 € 55679 

Netto-investering € 86592 € 19732 € 22783 € 129108 

EXPLOITATIEKOSTEN 


Afschrijving 

Vergister € 3247 € 2706 € 5953 

Extra investeringen co-vergisting € 2848 


Totaal afschrijving € 10898 

Onderhoud en verzekering 

Vergister € 930 € 1549 € 2479 

Extra investering co-vergisting € 1630 


Totaal onderhoud en verzekering € 6298 

Rente (4,5%) € 4158 

Totale kosten € 21353 



SALDO 

Optie 1: Optie 2: 

Bij levering van alle 


Bij levering overtollige 


Baten: 

Opbrengst elektriciteit € 25491 € 22474 

Opbrengst warmte € 0 € 

0 

Besparing elektriciteit € 3610 

Besparing warmte € 10375 

Totaal baten € 25491 € 36458 

Kosten: 

Afschrijving € 10898 € 10898 

Onderhoud en verzekering € 6298 € 6298 

Rente € 4158 € 4158 

Totaal kosten € 21353 € 21353 

Saldo € 4138 € 15105 

TERUGVERDIENTIJD 

Netto-investering € 129108 € 129108 

Bruto jaarlasten: 

Saldo € 4138 € 15105 

Afschrijving € 10898 € 10898 

Totale bruto jaarlasten € 15036 € 26003 

Terugverdientijd (jaren) 9 5 

• Optie 2 wordt optie 1, indien alle warmte en elektriciteit worden verkocht 

(exclusief warmtebehoefte vergister). 

• Optie 1: het is meestal moeilijk om warmte aan derden te leveren, daarom zal de 

opbrengst aan warmte meestal € 0,- zijn. Bij gebruik van een deel van de 

elektriciteit en warmte, kunnen optie 1 (geen eigen gebruik) en optie 2 (wel eigen 

gebruik), met elkaar vergeleken worden. 

• De warmtebenutting zal per specifieke bedrijfssituatie de nodige technische 

aanpassingen vragen. Bijvoorbeeld verschillende temperatuurcircuits. 



Bijlage 6: Leveranciers vergistingsinstallaties 

BiogaS International 

Dhr. A.L. Wittendorp 

Postbus 130 

7890 AC Klazienaveen 

Tel: 0591 390 096 

Fax: 0591 390 091 

E-mail: info@biogas.nl 

Website: http://www.biogas.nl 

Turnkey levering mestvergisting, 

financiering en afzet eindproducten. 

Biogas Nederland 

Dhr. D. Meijerink 

Wollinghuizerweg 89 

9541 VA Vlagtwedde 

Tel: 0599 326 901 

Fax: 0599 326 790 

E-mail: dick.meijerink@wxs.nl 

Website: http://www.biogas-nederland.nl 

Biorek 

Dhr. G. Gosselink 

Postbus 58 

5670 AB Nuenen 

Tel: 040 258 12 29 

Fax: 040 258 12 50 

E-mail: biorekagro.bv@agroweb.nl 

Website: http://www.bioscan.dk 

Eventueel nascheiding digestaat 

Biothane Systems Int. 

Postbus 5068 

2600 GB Delft 

Tel: 015 270 01 11 

Fax: 015 256 09 27 

E-mail: sales@biothane.nl 

Website :http://www.biothane.nl 

Ecogas International B.V. 

Dhr. Th.J. Bijman 

Postbus 335 

7570 AH Oldenzaal 

Tel: 0541 471603 

Fax: 0541 512499 

E-mail: office@ecogas.nl 

Website: http://www.ecogas.nl 

Haalbaarheidsonderzoek/ Quick scan, levering complete mestvergistingsinstallaties, 

begeleiding milieuvergunningaanvraag en teruglevering groene stroom. 



Funki Manura A/S-Benelux 

Dhr. F. Lelieveld 

De Hork 8 

5431 NS Cuijk 

Tel: 0485 350 678 

Fax: 0485 350 797 

E-mail: info@funki-manura.com 

Website: www.funki-manura.com 

Grontmij Water and Waste Management 

Dhr. L. Luning 

Postbus 203 

3730 AE De Bilt 

Tel: 030 694 32 10 

Fax: 030 695 63 66 

Website: http://www.grontmij.nl 

HCG 

Dhr. A. Grooters 

Pekelwerk 12 

9663 AW Nieuwe Pekela 

Tel: 0597 666 666 

Fax: 0597 646 942 

E-mail: agrooter@hcg.hbg.nl 

Website: www.hcg-ic.nl 

Host B.V. 

Industrieplein 3 

7553 LL Hengelo 

Postbus 920 

7550 AX Hengelo 

Tel: 074 240 1807 

Fax: 074 240 1810 

E-mail: info@host.nl 

Website: www.host.nl 

Linde BRV 

Dhr. J. Driegen 

Drieslag 30 

8251 JZ Dronten 

Tel: 0321 387964 

Fax: 0321 338853 

E-mail: linde-brv@planet.nl 

Turnkey levering met evt. scheidings-, 

verkleinings-, vergistings-, composteringsen 

droogtechnieken. Mestvergisting vanaf 

circa 3000 m 3 mest per jaar. Ook afvalwater 

en slibbehandeling. 



LIPP GmbH 

Industriestraße 

D-73497 Tannhausen 

Tel: +49 (0) 7964 9003-0 

Fax: +49 (0) 7964 9003-27 

E-mail: info@lipp-system.de 

Website: www.lipp-system.de 

Planet Energietechniek GmbH 

Master Esch 35 

D-48691 Vreden 

Tel: +49 (0) 2564 97 565 

Fax: +49 (0) 2564 33 715 

E-mail: info@planet-biogas.com 

Website: www.planet-biogas.com 

TEWE Elektronik GmbH & Co. KG 

Karl-Benz-Straße 17 

D-48691 Vreden 

Tel: +49 (0) 25 64 9 35 50 

Fax: +49 (0) 25 64 3 37 15 

E-mail: info@tewe.com 

Website: www.tewe.com 

Thecogas Biogastechniek B.V. 

Dhr. Th. J. Bijman 

Tramstraat 32 

7241 CK Lochem 

Tel: 0573 256 446 

Fax: 0573 259 048 

Website: www.thecogas.nl 

WISA Umweltschutz GmbH 

Dhr. H.P. Winkler 

Lindenstrasse 17a 

D-39606 Iden 

Tel: +49 (0) 39390 82 000 

Fax: +49 (0) 39341 50 163 

E-mail: Biogaswisa@aol.com 

Website: www.biogas-wisa.de 

Wolter & Dros Biowatt 

Dhr. J. Schucking 

Postbus 2483 

7500 CL Enschede 

Tel: 053 4807444 

Fax: 053 5361433 

biowatt@wolterendros.nl 



Bijlage 7: Leveranciers van installatieonderdelen 

A.E.H. Power B.V. 

Dhr. W.J.M. Klinkenberg 

Maasstraat 48 

5995 ND Kessel-Eik 

Tel: 077 462 14 85 

Fax: 077 462 22 65 

E-mail: webmaster@aehpower.nl 

Website: www.aehpower.nl 

Bouw, verkoop en verhuur van WarmteKrachtKoppelingen 

Bos Benelux B.V. 

Planckstraat 57 

3316 GS Dordrecht 

Tel: 078 652 0101 

Fax: 078 617 0101 

E-mail: info@bosbenelux.com 

Website: www.bosbenelux.com 

Leverancier van Bauer, Bos Benelux, Vogelsang, Landia; Pompen, mixers, scheiders 

filtratiesystemen en mestopslagsystemen 

Distrimex pompen 

Edisonstraat 12 

7000 AL Doetinchem 

Tel: 0314 368 444 

Fax: 0314 335 047 

E-mail: info@distrimex.nl 

Website: www.distrimex.nl 

Leverancier van BBA, Intersigma, Tsurumi en Wangen pompen 

FAN Separator 

59510 Herzfeld 

Germany 

Tel: +49 (0) 2923 6100 

Fax: +49 (0) 2923 610100 

E-mail: FAN@fan-separator.com 

Mestscheiders, vijzelpersen 

ISS Industrial Storage Systems / PAS opslagsystemen B.V. 

Dhr. H. Vos 

De Giek 31 

9206 AS Drachten 

Tel: 0512 582 058 

Fax: 0512 518 933 

E-mail: sales@isstanks.nl 

Website: www.isstanks.nl 

www.pastanks.nl 

Mestopslagsystemen 



Smits Constructies B.V. 

Peelstraat 5A 

5446 NA Wanroij 

Tel: 0485 453 396 

Fax: 0485 455 022 

Website: www.smitsbv.com 

Pompinstallaties, filterinstallaties en opslagsystemen 

Wiefferink B.V. 

Textielstraat 16 

7575 CA Oldenzaal 

Postbus 335 

7570 AH Oldenzaal 

Tel: 0541 571 616 

Fax: 0541 512 499 

E-mail: info@wiefferink.nl 

Website: www.wiefferink.nl 

Leverancier van foliebassins en mestzakken 

Willems groep 

Postbus 105 

7270 AC Borculo 

Tel: 0545 255 000 

Fax: 0545 255 099 

E-mail: info@willemsgroep.nl 

Website: www.willemsgroep.nl 

Mestverwerkingsinstallaties, scheidingstechnieken en afvalwaterbehandeling 



Bijlage 8: Algemene organisaties Duurzame Energie 

Bureau Investeringsregelingen en Willekeurige Afschrijving 

Postbus 3338 

4480 DH Breda 

Tel: 076 522 90 44 

Infomil 

Grote Marktstraat 43 

2511 BH Den Haag 

Postbus 30732 

2500 GS Den Haag 

Tel: 070 361 05 75 

Fax: 070 363 33 33 

E-mail: info@infomil.nl 

Website: www.infomil.nl 

Beleid en regelgeving, (toetsingskader lucht, water, bodem, energie, afval, geluid, 

veiligheid, etc.) technieken, rookgasreiniging en diverse links. 

Informatie Centrum Biomassa 

Postbus 342 

7300 AH Apeldoorn 

Tel: 055 549 33 44 

Fax: 055 549 32 87 

Ministerie van VROM 

Economische Fiscale Instrumenten/ IPC660 

Rijnstraat 8 

2515 XP Den Haag 

Postbus 30945 

2500 GX Den Haag 

Tel: 070 339 40 70 

Website: www.vrom.nl 

Novem 

Catharijnesingel 59 

Postbus 8242 

3505 RE Utrecht 

Tel: 030 239 34 88 

Fax: 030 231 64 91 

E-mail: info@novem.nl 

Website: www.novem.nl 

Beschikbaarheid biomassa, conversietechnieken, studies (project, haalbaarheid, 

evaluatie), diverse links. (www.biomasster.nl; www.robklimaat.nl) 

Projectbureau Duurzame Energie 

Postbus 10 

6800 AA Arnhem 

Tel: 026 355 74 00 

E-mail: info@duurzame-energie.nl 

Website: www.pde.nl 

D.E. beleid, beschikbaarheid biomassa, conversietechnieken, leveranciersgegevens, 

prijsinformatie, studiewijzer en diverse links. 



Senter 

Dokter van Deenweg 108 

Postbus 10073 

8000 GB Zwolle 

Tel: 038 455 35 53 

Fax: 038 454 02 25 

E-mail: Info@senter.nl 

Website: www.senter.nl 

Subsidiewijzer 

Stichting Platform Bio-Energie 

Postbus 8283 

3503 RG Utrecht 

Tel: 030 219 13 42 

Fax: 030 219 51 15 

E-mail: pbe@wxs4all.nl 

Website: www.wxs4all.pbe.nl 



Bijlage 9: Kennisdragers 

Advies, onderzoek, ingenieursbureaus. 

Arcadis Heidemij 

Postbus 660 

5140 AR Waalwijk 

Tel: 0416 344 044 

Fax: 0416 672 300 

BTG Biomass Technology Group B.V. 

Postbus 217 

7500 AE Enschede 

Tel: 053 489 28 97 

Fax: 053 489 31 16 

Website: www.btgworld.com 

CCS 

Emmastraat 119 

7513 BB Enschede 

Tel: 053 482 20 07 

Fax: 053 482 20 01 

E-mail: info@cocos.nl 

Website: www.cocos.nl 

Energie advies 

CLM Centrum Landbouw en Milieu 

Amsterdamsestraatweg 877 

3555 HL Utrecht 

Postbus 10015 

3505 AA Utrecht 

Tel: 030 244 13 01 

Fax: 030 244 13 18 

E-mail: clm@clm.nl 

Website: www.clm.nl 

DLV adviesgroep NV 

Bezoekadres Dr. W. Dreeslaan 1 

Bennekom 

Postbus 7001 

6700 CA Wageningen 

Tel: 0317 491 600 

Fax: 0317 460 400 

E-mail: Webredactie@dlv.agro.nl 

Website: www.dlv.nl 

Technische en economische advisering, subsidieadvies, Milieu- en 

bouwvergunningen, bemestingsadviezen en mineralenmanagement. 



ECN Energieonderzoek Centrum Nederland 

Westerduinweg 3 

Postbus 1 

1755 ZG Petten 

Tel: 0224 564 949 

Fax: 0224 564 480 

E-mail: info@ecn.nl 

Website: www.ecn.nl 

Samenstelling biomassastromen, assamenstellingen, diverse links 

Ecofys BV 

Postbus 8408 

3505 RK Utrecht 

Kanaalweg 16-G 

3526 KL Utrecht 

Tel: 030 280 83 00 

Fax: 030 280 83 01 

E-mail: info@ecofys.nl 

Website: www.ecofys.nl 

Grontmij 

Postbus 14 

3730 AA De Bilt 

Tel: 030 694 32 10 

Fax: 030 695 63 66 

Website: www.grontmij.nl 

HAS Den Bosch 

Postbus 90108 

5200 MA ‘s-Hertogenbosch 

Sportlaan/Onderwijsboulevard 221 

5223 AZ ’s-Hertogenbosch 

Tel: 073 69 23 700 

Fax: 073 69 23 799 

E-mail: hasdb@hasdb.nl 

Website: www.hasdenbosch.nl 


Postbus 90108 

5200 MA ’s-Hertogenbosch 

Sportlaan/Onderwijsboulevard 221 

5223 AZ ’s-Hertogenbosch 

Tel: 073 69 23 637 

Fax: 073 69 23 640 

E-mail: HASKennisTransfer@hasdb.nl 

Website: www.haskennistransfer.nl 

Haskoning 

Postbus 151 

6500 AD Nijmegen 

Tel: 024 328 42 84 

Fax: 024 323 93 46 

E-mail: webmaster@royalhaskoning.com 

Website: www.royalhaskoning.com 



IMAG-DLO B.V. 

Gebouw 127, Mansholtlaan 10-12 

Wageningen 

Postbus 43 

6700 AA Wageningen 

Tel: 0317 476 300 (centrale) 

Tel: 0317 476 406 (receptie) 

Fax: 0317 425 670 

E-mail: postkamer@imag.wag-ur.nl 

Website: www.imag.dlo.nl 

KEMA Nederland B.V. 

Postbus 9035 

6800 ET Arnhem 

Tel: 026 356 91 11 

Fax: 026 442 90 93 

E-mail: information@kema.nl 

Website: www.kema.nl 

Praktijkonderzoek Veehouderij 

Postbus 2176 

8203 AD Lelystad 

Tel: 0320 293 569 

Fax: 0320 241 584 

E-mail: webmaster@pv.agro.nl 

Website: www.pv-wageningen.nl 

Ervaringen mestvergistingsinstallaties proefbedrijven, mestscheidingsproeven 

vergiste mest. 

PricewaterhouseCoopers afd. Milieuadvies 

Postbus 30715 

2500 GS Den Haag 

Tel: 070 342 61 94 

Fax: 070 342 60 75 

Stimuland 

Postbus 126 

7400 AC Deventer 

Tel: 0570 662 391 

Fax: 0570 662 392 

E-mail: stimuland@glto.nl 

Website: www.stimuland.nl 

Tauw Milieu B.V. 

Handelskade 11 

Postbus 133 

7400 AC Deventer 

Tel: 0570 699 911 

Fax: 0570 699 666 

E-mail: info.deventer@tauw.nl 

Website: www.tauw.nl 



TNO-MEP Milieu, Energie en Procesinnovatie 

Laan van Westenenk 501 

Postbus 342 

7300 AH Apeldoorn 

Tel: 055 549 34 93 

Fax: 055 549 37 40 

E-mail: S.vanLoo@mep.tno.nl 

Website: www.mep.tno.nl 

Witteveen + Bos Raadgevende Ingenieurs 

Postbus 233 

7400 AE Deventer 

Tel: 0570 697 911 

Fax: 0570 697 344 

E-mail: info@witbo.nl 

Website: www.witteveenbos.nl

0248;mestvergisting op boerderijniveau.pdf - BiogaS

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?