nr. 2 - juni 2009 - Bronovo Ziekenhuis

juni/2009 8 2
u i t g a v e : j a a r g a n g : n u m m e r :
in d i t n u m m e r : Preventie op Hypertensiepoli • Multidisciplinair bekkenbodemcentrum • Project ‘Werken zonder
Wachten’ • Avondspreekuur Radiologie • Intercollegiale evaluatie specialisten • Nieuwe spreekuurtijden Mammapoli •
Fundusfoto voor diabetespatiënten • 100.000ste verwijzing ZorgDomein
Hypertensiepoli: succes door zelfmanagement
Internist-nefroloog dr. Yvo Sijpkens (r) en verpleegkundig specialist Michiel Nieman: “De zorg voor
patiënten met hoge bloeddruk moet op dezelfde manier georganiseerd worden als de diabeteszorg.”
Diagnostiek en behandeling van patiënten met een
moeilijk instelbare hoge bloeddruk, dat is de belangrijke
doelstelling van de Hypertensiepoli in Bronovo. Om deze
doelstelling te halen maken we gebruik van cardiovasculair
risicomanagement in samenwerking met de eerste
lijn, andere specialisten en de bevordering van kennis en
zelfmanagement bij patiënten. Initiatiefnemer dr. Yvo
Sijpkens: “Het is belangrijk hypertensie in een vroeg stadium
te behandelen, als er ook nog veel winst uit een verbeterde
leefstijl te halen valt.”
Sijpkens noemt de nieuwe manier van werken een kanteling
in de zorg: veel meer aandacht voor preventie. “Dat
is ook wennen voor de patiënt, die zich op dat moment
nog niet ziek voelt. Voor Bronovopatiënten blijkt de poli
echter een schot in de roos. De mensen die onze poli
bezoeken zijn erg gemotiveerd om hun bloeddruk te
verlagen.” Als internistnefroloog
heeft Sijpkens
zich veel beziggehouden
met chronische nieraandoeningen.
“Het blijkt dat
we veel meer kunnen doen
aan preventie. Zowel diabetes
als hypertensie zijn
belangrijke risicofactoren,
niet alleen voor cardiovasculaire
aandoeningen,
maar ook voor nierproblemen.
De diabeteszorg
is goed georganiseerd. Ik
vind dat er voor patiënten
met hypertensie eenzelfde
zorgprogramma opgesteld
moest worden.”
Daarnaast bieden de gegevens
van de patiënten die
de Hypertensiepoli bezoeken
een goede basis voor
onderzoek. Sijpkens: “We
vormen een cohort van
mensen met een bloeddruk
die moeilijk onder controle
is te krijgen. Samen
met het LUMC en de coöperatiepartners onderzoeken we
bijvoorbeeld het effect van het toedienen van een hoge
dosering vitamine D.” Sinds de start van de poli zijn er 65
tot 70 nieuwe patiënten geweest. Dat zijn er ongeveer 25
per maand.
Thuis meten
Zowel huisartsen als specialisten kunnen patiënten verwijzen
naar de Hypertensiepoli. Het eerste polibezoek duurt
een uur. Verpleegkundig specialist in opleiding Michiel
Nieman: “Als de patiënt op de poli komt, is het bloedonderzoek
al gedaan. Ik doe een gerichte anamnese en een
lichamelijk onderzoek. Daarnaast inventariseer ik wanneer
de bloeddruk gestegen is en welke aspecten van de leefstijl
een rol spelen. Aan het eind van het gesprek geef ik
handvatten om de leefstijl aan te passen. De arts schrijft
eventueel medicijnen voor. Bij twijfel laten we de patiënt

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
2
de bloeddruk eerst thuis meten, waar het ‘witte jasseneffect’
geen rol speelt.”
Alle patiënten met een hoge bloeddruk wordt gevraagd
een thuisbloeddrukmeter aan te schaffen. Belangrijk is dat
het om een meter gaat die door de ESH (European Society
of Hypertension) is goedgekeurd. Al deze meters staan op
www.dableducational.org.
De patiënt meet volgens het ESH-protocol, dat wil zeggen
elke maand een week lang ’s morgens en ’s avonds.
Het gemiddelde daarvan gebruiken wij. “Een keer meten
is geen meten, het moet voor deze doelgroep net zoiets
worden als op de weegschaal staan”, zegt Nieman. “Door
de thuismeting kunnen mensen zelf zien wat het effect is
van de medicijnen en de aanpassingen in de leefstijl.” Elke
acht weken vindt een vervolgbezoek plaats, tot de bloeddruk
onder controle is. Daarna worden de controles weer
overgenomen door de verwijzer, geprotocolleerd zoals bij
diabetes.
Leefstijl
Een belangrijk aspect bij de aanpak is zelfmanagement.
De regie ligt bij de patiënt. Sijpkens: “Wij bieden alleen
advies en gereedschap. Bijvoorbeeld een dieetadvies, de
bloeddrukmeting thuis, medicatie of gedragstherapie bij
psychische stress; we werken nauw samen met de nieuwe
vakgroep Medische Psychologie.”
De kracht van een goed leefstijladvies is dat de veranderingen
moeten passen in het leven van de patiënt. Sijpkens:
“Mensen zijn veel te fatalistisch over de mogelijkheid leefstijl
te veranderen. Met de juiste motivatie is er heel veel
mogelijk.” Nieman: “Het is mijn taak de juiste informatie te
geven en een risicoanalyse te maken. Door goed naar de
patiënt te luisteren, komen we vaak samen tot praktische
en haalbare oplossingen. De ziekte moet in het leven van
de patiënt passen, en niet andersom. Om een voorbeeld
te noemen: iemand die bijna dagelijks buiten de deur eet,
raad ik niet aan zoutloos te gaan koken. En iemand die een
hekel heeft aan sport, kan misschien beter een hond nemen
en daarmee gaan wandelen.”
Transmuraal
“Dit is een transmuraal project”, zegt Sijpkens. De verwijsmogelijkheden
in ZorgDomein zijn daarvoor geactualiseerd.
Het is de bedoeling dat de huisarts steeds meekijkt met
wat hier gebeurt, zodat hij de controle in de eigen praktijk
kan voortzetten zodra de bloeddruk onder controle is. Van
het eerste polibezoek ontvangt de huisarts binnen een paar
weken een verslag.” Sijpkens vindt dat hypertensiepatiënten
net als diabetespatiënten periodiek opgeroepen moeten
worden voor controle. “Aan de ontwikkeling van zo’n
zorgprogramma moeten we samen met de huisartsen de
komende jaren werken.”
Other risk
factors, OD or
disease
Normal
SBP 120-129 or
DBP 80-84
High normal
SBP 130-139 or
DBP 85-89
Grade 1 HT
SBP 140-159 or
DBP 90-99
Grade 2 HT
SBP 160-179 or
DBP 100-109
Grade 3 HT
SBP ≥ 180 or
DBP ≥ 110
No other risk
factors
No BP
intervention
No BP
intervention
Lifestyle changes for
serveral months then
drug treatment if BP
uncontrolled
Lifestyle changes for
serveral weeks then
drug treatment if BP
uncontrolled
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
1-2 risk factors Lifestyle changes Lifestyle changes
Lifestyle changes for
serveral weeks then
drug treatment if BP
uncontrolled
Lifestyle changes for
serveral weeks then
drug treatment if BP
uncontrolled
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
3 or more risk
factors, MS, OD or
diabetes
Diabetes
Lifestyle changes
Lifestyle changes
Lifestyle changes
and consider drug
treatment Lifestyle changes +
drug treatment
Lifestyle changes +
drug treatment
Lifestyle changes +
drug treatment
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
Established CV
or renal
disease
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
Lifestyle changes +
immediate drug
treatment
Tabel met behandeladvies bij hoge bloeddruk. European Society of Hypertension

Multidisciplinaire aanpak klachten bekkenbodem
Bekkenbodemcentrum in ZorgDomein
3
Sinds kort is het mogelijk via ZorgDomein patiënten te verwijzen
naar het bekkenbodemcentrum. Bronovo opende dit
multidisciplinaire centrum in 2007. In het bekkenbodemcentrum
werken een chirurg, een gynaecoloog, een gastroenteroloog,
een uroloog, een psycholoog en twee bekkenfysiotherapeuten,
van wie één ook seksuoloog is, samen aan
diagnose en behandeling.
In de meeste gevallen treden
problemen niet op in
één compartiment van de
bekkenbodem: plasklachten
gaan vaak samen met verzakkingsklachten
of seksuele
problemen. Vandaar dat dit
bij uitstek problematiek is
die een multidisciplinaire
aanpak vereist. De huisarts
of specialist verwijst de
patiënt door naar het centrum,
maar patiënten kunnen
ook zichzelf aanmelden.
Vóór het eerste bezoek
Voor patiënten is er een folder vullen zij een uitgebreide
over het Bekkenbodemcentrum gevalideerde vragenlijst in.
Bronovo.
Dat is belangrijk omdat de
hoofdklacht vaak zo op de
voorgrond staat, dat iemand zich niet realiseert dat er ook
gerelateerde problemen zijn. Aan de hand van de vragenlijst
wordt beoordeeld of iemand een kandidaat is voor het
multidisciplinaire spreekuur of dat zij – 99 procent van de
patiënten in het centrum is vrouw – terecht kan bij een
enkele specialist.
Alle specialisten aanwezig
Na een multidisciplinair overleg wordt een behandelplan
opgesteld. Dat bestaat bijna altijd uit therapie bij de bekkenfysiotherapeut.
De patiënt doet daar oefeningen. Met behulp
van elektroden wordt zo nodig inzichtelijk gemaakt hoe iemand
haar bekkenbodem gebruikt en aanspant. Soms wordt de
bekken therapie gecombineerd met een medicamenteuze behandeling
of is een operatie nodig. Het grote voordeel voor de
patiënt is dat het diagnostisch consult in één bezoek klaar is en
dat daarna één behandelplan wordt opgesteld dat alle bekkenbodemproblemen
in één keer aanpakt. Uit onderzoek blijkt dat
het resultaat van de behandeling veel beter is, als dit is opgesteld
door een multidisciplinair team. Bronovo onderscheidt
zich van andere bekkenbodemcentra in de regio doordat bij de
afspraak met de patiënt daadwerkelijk alle betrokken specialisten
aanwezig zijn.
Patiënten kunnen in het bekkenbodemcentrum
terecht met de volgende klachten:
• Urineproblemen, zoals ongewild verlies van urine,
hevige aandrang of heel vaak moeten plassen.
• Ontlastingproblemen, zoals ongewild verlies van
ontlasting, obstipatie, aandrang zonder dat er ontlasting
komt of moeilijke passage van ontlasting.
• Klachten van het anale gebied, zoals bloedverlies,
aambeien en pijn of jeuk.
• Verzakkingsklachten, zoals een zwaar gevoel of balgevoel
in de onderbuik, moeite met uitplassen en
slecht, moeizaam ontlasten.
Voorbeelden van behandelmogelijkheden:
• Medicamenteuze therapie
• Pessariumtherapie
• Operatieve behandelingen, bijvoorbeeld:
– klassieke prolapsoperaties
– anterior- en posteriorrepair, gebruikmakend van
kunststofmateriaal ter versteviging van de
sacro-spinale fixatie
– anti-stressincontinentie-operaties met
kunststofmateriaal
Bronovo niet in rangorde Elsevier
“Jaarlijks publiceert Elsevier in samenwerking met Lagendijk
een rangorde van de ‘beste’ ziekenhuizen. Uit een onafhankelijke
audit door onderzoeksexperts van de Nederlandse
MarktOnderzoekAssociatie (MOA) blijkt dat de opzet en
uitvoering van het onderzoek ernstige gebreken vertoont
waardoor er geen solide basis is voor het uitbrengen van
een betrouwbare ranglijst”, aldus www.moaweb.nl.
Deze onderzoeksbevindingen hebben het bestuur van
de Vereniging Medische Staf en de Raad van Bestuur van
Bronovo doen besluiten dit jaar geen actieve medewerking
te verlenen aan de Elsevier/Lagendijk enquête. Dit betekent
dat Bronovo geen gehoor geeft aan het verzoek van
de heer Lagendijk om de enquêtes intern onder medisch
specialisten en managers en extern onder huisartsen te verspreiden.
Dit is in lijn met de adviezen van de NVZ en de
SAZ (Stichting Algemene Ziekenhuizen), waar Bronovo lid
van is.
Uiteraard hecht Bronovo wél aan transparantie in de zorg
en zijn we altijd bereid om openheid van zaken te bieden
aan de hand van kwalitatief verantwoorde en betrouwbare
onderzoeken.

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
4
Goede resultaten project Werken zonder Wachten
Minder lang wachten bij Cardiologie en Gynaecologie
In het voorjaar van 2008 startte Bronovo op de poliklinieken
Heelkunde, Cardiologie, Gynaecologie, Neurologie,
Kindergeneeskunde en Longziekten met het project Werken
zonder Wachten. Het doel van dit project is het terugdringen
van de toegangstijden op de poliklinieken. Inmiddels
is er in de werkwijze van de deelnemende poliklinieken veel
veranderd en dat heeft resultaat. “Vooral de wachttijden
bij Cardiologie en Gynaecologie zijn spectaculair gedaald”,
vertelt kwaliteitsmedewerker Simone Schellekens.
Bij Cardiologie daalde de gemiddelde toegangstijd voor
controlepatiënten van negentig naar negen dagen. Voor
nieuwe patiënten daalde de toegang van 28 naar zes
dagen gemiddeld. Een probleem blijft het ‘stuwmeer’ aan
mensen die al langer op een afspraak wachten. Het kost
erg veel inspanning om dit te verkleinen. Gynaecologie
begon het project met een gemiddelde toegangstijd van
41 dagen voor nieuwe en 37 dagen voor controlepatiënten.
Inmiddels wordt hetzelfde werk met één arts minder
gedaan en ligt de gemiddelde toegangstijd desondanks op
23 dagen. Bij Gynae cologie zijn bij aanvang van het project
en na een half jaar zogenoemde ‘vraag-aanbodmetingen’
gedaan. “Een half jaar geleden was er over drie weken
gemeten gemiddeld een tekort van 47 plaatsen op het
spreekuur”, vertelt Schellekens. “In februari was er over een
periode van drie weken gemiddeld nog ruimte om vijf nieuwe
patiënten te zien!” Daarnaast is de uitloop van spreekuren
gedaald, bij Gynaecologie zelfs met 27%. Opvallend
is dat zodra een polikliniek de uitloop gaat meten en de
arts dus met stopwatch in de hand het spreekuur doet,
de uitloop al aanzienlijk daalt. Helaas is de formatie bij
Gynaecologie inmiddels nog verder gekrompen en is het
moeilijk om die hele korte toegangstijd vast te houden.
De resultaten bij de andere poliklinieken zijn minder opvallend
en minder meetbaar. Op sommige poliklinieken was
al nauwelijks wachttijd en werd het project ingezet om de
logistiek op de afdeling te verbeteren. Schellekens: “Vrijwel
alle poliklinieken die meedoen aan het project geven aan
dat er meer rust is in de wachtkamer en achter de balie.
De sfeer is verbeterd.”
Emmentaler-screening
Een goed lopend spreekuur met tevreden medewerkers
en patiën ten bereik je niet alleen door een goed rooster
te maken. Afhankelijk van de situatie op de poliklinieken
zijn ook passende interventies bedacht en uitgevoerd
om de wachttijden te verkorten. Een voor beeld is op tijd
beginnen met een spreekuur. Dit klinkt logisch maar in de
praktijk komt het regelmatig voor dat een dokter nog niet
klaar is met visite lopen of opereren op het moment dat
het spreekuur begint. Hierdoor stroomt de wachtkamer
direct vol met wachtende patiënten. Een ander voorbeeld
is het plannen volgens de zogeheten ‘sta pelmethode’.
Hierbij wordt gestreefd het spreekuur aansluitend vol te
boeken, dus zonder ‘gaten’. Wekelijks worden de afspraken
nog eens gescreend door het hoofd van de polikliniek: de
emmentaler-screening. Eventuele gaten in het rooster worden
enkele dagen voor aanvang van het spreekuur alsnog
opgevuld. Hierdoor kunnen soms in een week vijftig patiënten
extra gezien worden. Tot slot is op poliklinieken waar
nieuwe patiënten vrijwel nooit bin nen de gereserveerde tijd
gezien konden worden, de tijd per patiënt verlengd en een
structureel extra spreekuur ingevoerd.
Bij de afdelingen Cardiologie en Gynaecologie zijn de wachttijden
spectaculair gedaald.
Prioriteiten stellen
Inmiddels is de begeleiding vanuit het Kwaliteitsinstituut
voor de Gezondheidszorg CBO teneinde. Bronovo gaat
echter verder met het project. Simone Schellekens: “De
projectleiders zijn erg enthousiast. Alle poliklinieken geloven
in verbetering. Maar niet alles kan tegelijk veranderen.
We moeten prioriteiten stellen. Gelukkig kunnen ook kleine
aanpassingen veel effect hebben. Zo scheelt het weggooien
van ‘goede’ onderzoeksuitslagen de secretaresses enorm
veel opruimtijd en scheelt een kort informatiebriefje voor
de patiënt veel telefoontjes. Het is belangrijk dat we nu
de principes van Werken zonder Wachten inbedden in de
dagelijkse praktijk. Voortaan worden de toegangstijden
tot de poliklinieken bijvoorbeeld wekelijks gemeten en we
blijven vasthouden aan de afspraken over het afzeggen van
spreekuren. De zes poliklinieken gaan door op de ingeslagen
weg. Voor de zomer zullen andere poliklinieken aansluiten
en krijgt het project een vervolg.”

Samen werken aan elektronische snelweg
5
Bronovo is één van de oprichters van de Regionale
Samenwerkingsorganisatie (RSO) Haaglanden. Dit samenwerkingsorgaan
komt voort uit de Regionale Stuurgroep ICT
en is begin 2009 opgericht met het doel een ‘elektronische
snelweg’ tussen zorgaanbieders te ontwikkelen. In de RSO
zijn onder meer huisartsen, apothekers, ziekenhuizen en
zorgverzekeraars vertegenwoordigd.
Huybert van Eck (Raad van Bestuur Bronovo) is namens de
ziekenhuizen Bronovo, HagaZiekenhuis en MCH lid van de
Raad van Commissarissen van de RSO: “We willen de zorg
organiseren vanuit de vraag van de patiënt. Het antwoord of
de oplossing voor die vraag behoeft vaak de inzet van meerdere
disciplines en ook informatie die al elders bekend is. Het
is belangrijk dit proces in goede banen te leiden en te voorkomen
dat tijd verloren gaat of dat de patiënt onnodig veel
onderzoeken moet ondergaan. Het is de bedoeling het informatieproces
tussen de partijen te verbeteren met de diverse
informatie- en planningssystemen, die bij huisartsen, apotheken,
V&V-sector en ziekenhuizen gebruikt worden. De zorg
kan dan sneller, effectiever en efficiënter geleverd worden.
De meeste huisartsen gebruiken onder meer ZorgDomein.
Maar het is de bedoeling dat ook de digitale informatie
van andere systemen via een regionaal schakelpunt voor
de diverse zorgaanbieders los van plaats en tijd makkelijk
beschikbaar is. De technische realisatie hiervan en het
onderhoud voor de komende jaren wordt op dit moment
aanbesteed.
Huybert van Eck
In de toekomst moet ook het elektronisch patiëntendossier
aangesloten worden op de ICT die gebruikt wordt voor de
communicatie met huisartsen.”
TopZorg-predikaat voor Bronovo van zorgverzekeraar Menzis
Bronovo mag zich TopZorgaanbieder noemen van Menzis.
Het ziekenhuis heeft het Menzis TopZorg-predikaat ontvangen
voor de behandeling van borstkanker, meniscus, spataderen
en liesbreuk.
Het Menzis TopZorg-predikaat is aan
Bronovo is toegekend op basis van medische
kwaliteit, snelheid van diagnostiek en
behandeling én patiënteninformatie. In de
regio Den Haag zijn patiënten volgens
Menzis in Bronovo in goede handen wanneer het gaat om
de beste én snelste ziekenhuiszorg.
“Wij zijn trots op deze toekenning van het TopZorgpredikaat.
Wij staan als ziekenhuis voor kwaliteit en persoonlijke
benadering – we zijn tenslotte een algemeen ziekenhuis
voor onze directe omgeving – en zetten ons daar
in onze dienstverlening aan de patiënt dagelijks voor in.
Wij richten ons voortdurend op het verbeteren van de kwaliteit
van onze zorgverlening en organisatie en dan zien we
de erkenning van Menzis als waardering voor ons streven“,
aldus Huybert van Eck, Raad van Bestuur.
Selectiecriteria
Zorgverzekeraar Menzis – waar ook Azivo deel van uitmaakt
– is gestart met het toekennen van het Menzis
TopZorg-predikaat. De zorgverzekeraar heeft via zeer strenge
richtlijnen aanbieders geselecteerd voor TopZorg. Het ziekenhuis
dat in de ogen van Menzis de hoogste kwaliteit
biedt, komt in aanmerking voor het predikaat topzorg.
De kwaliteitseisen die gelden voor Menzis Topzorgbehandelingen
zijn tot stand gekomen in nauw overleg
met de Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie
(NPCF), categorale patiëntenverenigingen, zoals de
BorstkankerVereniging Nederland, en klanten van Menzis.
Ook ziekenhuizen en huisartsen zijn vooraf geconsulteerd.
De criteria voor medische kwaliteit komen voort uit het
landelijke project ‘Kwaliteit in de etalage’ van het Kwaliteitsinstituut
voor de Gezondheidszorg CBO en de Orde van
Medisch Specialisten. Onder snelheid van behandeling
wordt zowel de toegangstijd als de tijd vanaf aanmelding
tot behandeling verstaan. Bij informatie gaat het vooral om
het verstrekken van schriftelijke en mondelinge informatie
aan de patiënt. Ook de communicatie met de huisarts maakt
deel uit van de afspraken rond TopZorg.

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
6
Even voorstellen…
Carla de Wit, chirurg en medisch coördinator SEH
Carla de Wit werkt sinds 2000 als chirurg in Bronovo. In dit
bulletin meldt zij zich opnieuw om haar nieuwe functie als
medisch coördinator Spoedeisende Hulp (SEH) bekend te
maken. In deze functie speelt ze vanaf 1 juni een belangrijke
rol bij de (medische) kwaliteit van de afdeling en de
ontwikkelingen die de Spoedeisende Hulp de komende tijd
doormaakt.
Carla de Wit voor de ingang van de Spoedeisende Hulp
“Toen ik in januari werd benaderd voor de functie medisch
coördinator SEH, ben ik die uitdaging met plezier aangegaan.
Na twaalf jaar heb ik het Penitentiair Ziekenhuis – het
Pen – waar ik naast mijn baan in Bronovo werkte, verlaten.
Ik denk met genoegen terug aan mijn tijd daar en heb er
een brede ervaring opgedaan die ik goed kan gebruiken op
de SEH. Naast patiëntenzorg, supervisie en opleiding van
de poortartsen, HAIO’s en arts-assistenten, ga ik me bij de
Spoedeisende Hulp bezig houden met de organisatie. De
SEH heeft ambitieuze toekomstplannen. Ik zie ernaar uit
daar onderdeel van te zijn.”
In juni worden er portakabins geplaatst als eerste stap in de
uitbreiding van de SEH. De Wit: “Integratie met de eerste
lijn – HAP en SMASH – staat bij die uitbreiding hoog op de
prioriteitenlijst.”
Continuïteit
Carla de Wit heeft haar artsenstudie gevolgd in Leiden en
is in 1987 afgestudeerd. Daarna werkte ze als arts-assistent
heelkunde zes maanden in ‘het oude Bronovo’. Haar opleiding
tot chirurg volgde ze in het Rode Kruis Ziekenhuis
en in het Academisch Ziekenhuis Leiden (LUMC). Na het
voltooien van haar specialisatie in 1995, heeft De Wit zich
nog twee jaar extra bekwaamd in de darmchirurgie, in het
bijzonder de proctologie en de bekkenbodemchirurgie. In
1997 startte ze als chirurg in het Penitentiair Ziekenhuis.
Al sinds die tijd werkt ze intensief samen met Bronovo.
Daarnaast werkt ze sinds 2000 als chirurg op de afdeling
Proctologie en in het Bekkenbodemcentrum van Bronovo.
Dit blijft De Wit naast haar nieuwe functie doen.
“Het was een aangename verrassing om nog verpleegkundigen
uit mijn arts-assistententijd op de SEH tegen te
komen. Dat zegt iets over hun honkvastheid en ervaring!
Als specialist en medisch coördinator van de SEH wil ik
ervaring en continuïteit brengen op een afdeling waar
jonge artsen in een hoog tempo komen en gaan. Ik ben
van plan bij veel mensen binnen te lopen met vragen of
plannen en ik hoop dat dat andersom ook gebeurt. Ik ken
Bronovo als een ziekenhuis met korte lijnen en veel overlegmogelijkheden.
Dus dat komt wel goed.” Als medisch coördinator
zit Carla de Wit in de SEH-commissie en is ze vast
aanspreekpunt voor de poortartsen en HAIO’s op de SEH én
de specialisten in huis. Daarnaast vertegenwoordigt ze de
SEH, indien nodig, naar buiten.
Tweede lustrum stafmaatschap!
De Maatschap Vrijgevestigde Medische Specialisten
Bronovo (MVMSB) bestaat tien jaar. In 1999 is deze stafmaatschap
opgericht door 46 medisch specialisten. In de
afgelopen tien jaar is de stafmaatschap flink gegroeid en
telt nu 68 leden. Uit een recente enquête bleek dat alle
leden toekomst zien in de stafmaatschap en graag lid
blijven. Het bestuur van de stafmaatschap wil dan ook de
voorzichtige conclusie trekken dat tien jaar stafmaatschap
succesvol is geweest.
Deze samenwerkingsvorm is vrijwel uniek in Nederland
en daar is de stafmaatschap trots op. Vooruitstrevend was
de afspraak bij oprichting om tot een harmonisatie van
inkomens te komen. Deze harmonisatie is gerealiseerd en
heeft tot een zeer goede samenwerking geleid binnen de
medische staf en binnen het ziekenhuis. In juni staat de
stafmaatschap stil bij haar tweede lustrum, onder meer
in de vorm van een attentie voor alle medewerkers van
Bronovo – als blijk van waardering. Wanneer de wetgeving
voor de maatschap wordt gewijzigd (invoeringsdatum nog
steeds ongewis), gaat de stafmaatschap hoogstwaarschijnlijk
verder in de vorm van een openbare vennootschap met
rechtspersoonlijkheid.
Het huidige bestuur van de stafmaatschap wordt gevormd door
Onno Guicherit (voorzitter), Janwillem van den Berg (secretaris/
penningmeester) en Maddy Smeets (lid, tevens voorzitter Vereniging
Medische Staf).

Een Koninklijk afscheid
Met een symposium nam gynaecoloog dr. Robert Verweij
op 24 april afscheid van Bronovo, omdat hij met pensioen
gaat. Hij werd bij die gelegenheid Koninklijk onderscheiden.
Verweij is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje
Nassau vanwege zijn verdiensten voor de gezondheidszorg
in het algemeen en voor de gynaecologie en obstetrie in
het bijzonder.
O, ja…
Praktijkverhalen
In deze rubriek geven specialisten, vaak aan de hand
van een recente casus, inzicht in aandoeningen die u
in uw praktijk kunt tegenkomen. Deze keer: bloedprikken
bij verdenking longembolie.
7
Bij het stellen van een diagnose laten wij ons leiden
door de interpretatie van de anamnese en de bevindingen
bij lichamelijk onderzoek. Niet altijd hebben
wij er alle vertrouwen in dat de diagnose die wij stellen
op basis van het klinisch beeld juist is. Daarom
is er een enorm arsenaal van bloedonderzoeken die
onze klinische verdenkingen moeten ondersteunen of
weerspreken.
Het stellen van een diagnose is gebaseerd op het
inschatten van de mate van waarschijnlijkheid. Als
deze hoog genoeg is, stellen we de diagnose en verwerpen
andere mogelijkheden. Per definitie gaat dit
af en toe verkeerd. Geen enkele bevinding of onderzoek
heeft immers een sensitiviteit en specificiteit van
100%. Voor de patiënt bij wie een foute diagnose
wordt gesteld, bieden dit soort contemplaties natuurlijk
geen enkele troost. Zoveel mogelijk proberen we
dan ook onze sensitiviteit en specificiteit op te krikken.
Robert Verweij heeft een koninklijke onderscheiding in ontvangst
genomen van wethouder R. Baldewsingh.
Kort nieuws
Raad van Bestuur
Invoering Burgerservicenummer
Ook Bronovo is per 1 juni verplicht het Burgerservice–
nummer van patiënten te registreren. Wij stellen het op
prijs als u uw patiënt wilt vragen zich te legitimeren bij de
inschrijfbalie in de Centrale Hal, bij een eerste bezoek aan
ons ziekenhuis.
Een erg lastig klinisch beeld is de verdenking op een
longembolie. De gedachte dat een klinisch beeld bij
een longembolie kan passen, zal bijna elke praktiserende
arts dagelijks in zich op voelen borrelen. De
consequenties van het niet stellen van deze diagnose
kunnen groot zijn. De klachten en bevindingen bij
lichamelijk onderzoek zijn vaak weinig richtinggevend.
Ook hier willen we graag geholpen worden
door een onderzoek uitgevoerd in het klinisch
chemisch en hematologisch laboratorium. Zo is de
bepaling van de d-dimeer erg populair geworden
bij specialisten en huisartsen. Soms is het verworden
tot een welkomstgroet als men op de spoedeisende
hulp verschijnt. Enige terughoudendheid is op zijn
plaats. Zieke en oudere patiënten met veel comorbiditeit
zijn vaak ook kortademig. De specificiteit
van de d-dimeer bepaling als ondersteuning voor de
klinische verdenking op een longembolie is bij deze
groep patiënten gering.
Avondspreekuur Radiologie
De avondopenstelling van spreekuren in Bronovo heeft een
vervolg gekregen. Voor veel patiënten is de avondopenstelling
een uitkomst en ook medewerkers en artsen zijn
enthousiast. Sinds kort opent ook de afdeling Radiologie
zijn deuren op de dinsdagavond.
Henk Berendsen, longarts

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
8
Specialisten Bronovo nemen deel aan landelijk kwaliteitsproject IFMS
Zelfevaluatie verhoogt kwaliteit
In het kader van het landelijke kwaliteitsproject Individueel Functioneren
Medisch Specialisten (IFMS) starten de specialisten van Bronovo in 2009
met individuele evaluaties met behulp van de Multisource Feedbackmethode.
Inmiddels zijn twintig stafleden getraind om op te treden als gespreksleider
bij deze intercollegiale evaluatie en zijn de eerste specialisten bezig met hun
portfolio.
Marleen de Groot
Maddy Smeets
Maddy Smeets,
voorzitter Vereniging Medische Staf:
“Ik denk dat het IFMS-project onze kwaliteit kan
verbeteren, omdat het een klimaat schept waarin
elkaar feedback geven normaal wordt. Nu zijn we niet
gewend dat te doen en dat maakt het een beetje eng.
Maar als je elkaar vaker positieve feedback geeft, is
het na tien keer ook makkelijker om eens een minder
goed punt naar voren te brengen, waar dan naar
geluisterd wordt. Dit blokkeert de ontvanger dan niet,
maar stimuleert hem om ermee aan de slag te gaan.
Ik hoop dat we door de implementatie van dit instrument
de kwaliteit van onze zorg op een nog hoger
plan brengen. Als Medische Staf vinden wij ‘goed’
namelijk niet goed genoeg. We willen excelleren.”
Het IFMS-project is een initiatief van de KNMG, dat is
opgepakt door de Orde van Medisch Specialisten. Marleen
de Groot is ambtelijk secretaris van de Vereniging Medische
Staf van Bronovo en lid van de begeleidingscommissie
IFMS: “Het idee is dat de arts zich open en toetsbaar
opstelt, middels een intercollegiale evaluatie.” De evaluatie
is nadrukkelijk bedoeld voor alle leden van de Medische
Staf. Het doel van het project is drieledig: het verbeteren
van de individuele kwaliteit van de medisch specialist, het
voorkómen van disfunctioneren en het verbeteren
van het maatschappelijk imago.
Feedback
In Bronovo is gekozen voor de Multiscource
Feedbackmethode (MSF). “Dat is een vorm
van een 360 graden-evaluatie”, legt De
Groot uit. “De specialist reflecteert op het
eigen handelen, door een portfolio samen
te stellen en een gesprek met een gespreksleider,
dat resulteert in een eindverslag
en een persoonlijk ontwikkelingsplan. De
gespreksleider ondersteunt de zelfreflectie.
Daarnaast vraagt de specialist acht collega’s
en acht medewerkers om feedback
te geven door middel van het invullen van
een vragenlijst. Ook 25 patiënten vullen
een vragenlijst in. In het MSF-model staan
de zogenoemde CanMed-competenties
centraal, die ook gebruikt worden in de
opleiding tot medisch specialist. De competenties
betreffen bijvoorbeeld het medisch
handelen, communicatie en samenwerking.
Een voordeel van de MSF-methode is dat
de vragenlijsten door collega’s en medewerkers
digitaal kunnen worden ingevuld
en dat na afloop automatisch een feedbackrapport gemaakt
wordt, met sterke en verbeterpunten.”
Huisarts
Ook de huisarts kan bij de intercollegiale evaluatie betrokken
worden. Marleen de Groot: “De specialist kiest zelf
de collega’s en medewerkers die de evaluatielijst invullen.
Wij adviseren in elk geval ook een huisarts te raadplegen.
Huisartsen krijgen in de nabije toekomst dus mogelijk een
verzoek om aan de evaluatie van een specialist van Bronovo
deel te nemen. Het invullen van de vragenlijst kost maximaal
tien minuten.”
(Nog) niet verplicht
Voorlopig is de deelname aan het IFMS-project vrijwillig.
“Mogelijk wordt het vanaf 2012 een herregistratie-eis
voor medisch specialisten”, zegt De Groot. “Het is in elk
geval een onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de Orde
van Medisch Specialisten. In Bronovo is het enthousiasme
onder de specialisten wisselend. Er zijn voldoende aanmeldingen
voor de in company cursus voor gespreksleiders. Het
traject is wel heel arbeidsintensief. Maar we vinden het van
belang actief deel te nemen aan het kwaliteitsbeleid van
de Orde. Bovendien is het nuttig. Uit onderzoek blijkt dat
zeventig procent van de geëvalueerden zegt tot gedragsverandering
over te gaan. Uit buitenlands onderzoek blijkt
dat zestig tot zeventig procent dat vervolgens ook daadwerkelijk
doet.”

Betere doorstroom van patiënten in Bronovo
9
In maart is in Bronovo het project Patiëntenontslagmanagement
gestart met als doel de doorstroom van
patiënten in de kliniek te verbeteren. We willen voorkomen
dat patiënten onnodig lang in het ziekenhuis verblijven
doordat bepaalde activiteiten te laat worden opgestart.
Patiëntenontslagmanagement gaat uit van uniform werken,
heldere verantwoordelijkheden en goede communicatie.
Hierdoor willen we niet alleen een betere doorstroom, maar
ook een verhoging van kwaliteit en patiënttevredenheid
bereiken.
De thuissituatie en nazorgbehoefte van de patiënt wordt
direct na opname of – indien mogelijk – al voor opname
inzichtelijk gemaakt. Daarnaast is de streefdatum van ontslag
continu onderwerp van gesprek met de patiënt en familie
en wordt tijdig besproken wat er van de patiënt of familie
verwacht wordt na ontslag (denk aan ontslagmedicatie).
Hierdoor verlaat de patiënt beter voorbereid het ziekenhuis.
Ervaring in andere ziekenhuizen leert dat het helpt om de na
te streven ontslagdatum op een white board bij het bed van
de patiënt te schrijven, zodat iedereen hem op het netvlies
heeft. Dit bord kan daarnaast mooi gebruikt worden om voor
de patiënt en familie inzichtelijk te maken wie de behandelend
arts, zaalarts of verantwoordelijk verpleegkundige is.
Vanaf juli worden deze white boards in gebruik genomen.
Hans Beumer,
manager Zorg en projectleider
Nieuws uit Gezondheidscentrum Wassenaar
Plannen nieuwbouw gepubliceerd
Heel veel geduld werd in de week na Pasen beloond: de gemeente
Wassenaar publiceerde eindelijk de plannen voor het nieuwe
Gezondheidscentrum Wassenaar in de plaatselijke bladen.
Op 21 april organiseerde de gemeente
een inloopmiddag voor omwonenden in
het gebouw van de Wassenaarse Bouw
Stichting. Daar konden omwonenden de
tekeningen en maquette bewonderen
en vragen stellen aan de architect en
vertegenwoordigers van de Wassenaarse
Bouw Stichting, de gemeente en
Bronovo. Op maandagavond 11 mei vond nog zo’n inloop plaats, dit maal in
de spiegelzaal van Raadhuis de Paauw.
Afhankelijk van eventuele bezwaren, de daarbij behorende procedures en de
afgifte van vergunningen, verhuist het gezondheidscentrum aan het eind van dit
jaar naar de tijdelijke huisvesting aan de Dr. Mansveltkade. Na twee jaar sloopen
bouwtijd keert het terug naar een nieuw centrum op de huidige locatie.
Air
Ik adem weidse velden op het zand
vol heide, bijen en de geur van zon.
Een leeuwerik die oprijst van de grond
in blauwe lucht die trilt boven het land.
Marie verkiest de schaduw, trouwe sik.
Boven de moestuin dansen vlinders rond.
Het leven stroomt uit een verborgen bron.
De rijkaard voor de plaggenhut ben ik.
Hardvochtig roffelt regen op het raam.
Word wakker, dromer, tijd om op te staan
op je bureau wachten nog stapels werk.
En in de muffe tombe van de klerk
waar men het leven opsluit tot de dood
verteert de dag volkomen anaeroob.
Bart
Spreekuur Ouderen geneeskunde
Het Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde (BAC)
van Gerard Jan Blauw en Liesbeth de Man is per 12 juni een
spreekuur in het Gezondheidscentrum Wassenaar gestart.
Het spreekuur vindt plaats op vrijdagochtend van 09.00 tot
12.00 uur (zie ook het schema met spreekuren op pag. 13).
Huisartsen kunnen voor dit spreekuur ouderen verwijzen met
specifieke problemen als bewegingsstoornissen of vallen,
geheugenstoornissen, kortademigheid en medicatieproblemen
of polyfarmacie, maar ook met algemene internistische en
geriatrische problematiek.
Het Behandeladviescentrum Ouderengeneeskunde is in
Bronovo telefonisch bereikbaar tussen 8.30 en 17.00 uur,
telefoon (070) 312 53 86 en in Wassenaar op de vrijdagochtend
tussen 9.00 en 12.00 uur, telefoon (070) 512 72 00.
Overig spreekuurnieuws
Zoals eerder vermeld starten ook de dermatologen van
Bronovo spreekuren in het gezondheidscentrum, op maandag-
en woensdagmiddag. Spreekuren Oogheelkunde en
Urologie in Wassenaar zijn aanstaande. Wij houden u uiteraard
op de hoogte.
Jan Berssenbrugge
Locatiemanager Gezondheidscentrum Wassenaar

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
10
Zorgen voor patiënten met borstkanker: snel en persoonlijk
Met een multidisciplinaire aanpak levert de Mamma poli -
kliniek Heelkunde van Bronovo snelle en gespecialiseerde
zorg voor patiënten met borstkanker. Mammacareverpleegkundigen
Lida van der Wilden en Pauline Keunen
begeleiden de patiënten op persoonlijke wijze: “Wij zien de
patiënten van de eerste dag dat ze hier binnenkomen, tot
het einde van de behandeling. We vormen een rode draad
en dat geeft veel vertrouwen.”
Mammacare-verpleegkundigen Lida van der Wilden (l) en Pauline
Keunen vormen de rode draad in de begeleiding van de patiënt met
borstkanker.
De meeste patiënten die de Mammapoli bezoeken zijn of
doorverwezen naar aanleiding van het bevolkingsonderzoek,
of ze komen via de huisarts binnen omdat ze zelf een
afwijking hebben gevoeld in de borst. Keunen: “In principe
is het de bedoeling dat de huisarts elke patiënt (criteria uit
HA-richtlijnen) met een palpabele afwijking aan de borst
doorverwijst naar de Mammapoli. Als de patiënt vooral
bezorgd is, maar de huisarts denkt dat het wel goed zit,
dan kan ook volstaan worden met een verwijzing naar
Radiologie. Die scheidslijn is niet zwart-wit natuurlijk. Maar
voor de patiënt is het uiteindelijk prettiger als ze in één
keer op de goede plek zit.”
Bezoek aan poli
“We streven ernaar dat de mammacare-verpleegkundige
de patiënt uit de wachtkamer haalt”, zegt Van der Wilden.
“Wij kunnen ons dan voorstellen en leggen uit hoe de dag
er voor de patiënt uitziet. Eerst doen wij de anamnese.
Daarna voert de arts een lichamelijk onderzoek uit en
gaat de patiënt naar de afdeling Radiologie voor een foto
en meestal een echo. Zonodig is het bijna altijd mogelijk
direct een punctie te doen.” Vervolgens komt de patiënt
terug op de Mammapoli en wordt de foto besproken.
Keunen: “We kunnen dan vast vertellen of we ons zorgen
maken.” Als er een biopt is genomen, volgt na drie dagen
een nieuwe afspraak om de uitslag te bespreken.
Alle patiënten die de Mammapoli bezoeken, worden de
maandag daarop door het mammateam besproken in een
multidisciplinair overleg. Daar wordt het beleid bepaald.
De huisarts krijgt van dit overleg een verslag. Als patiënten
op de poli komen voor de uitslag van het biopt, zijn ook de
mammacare-verpleegkundigen aanwezig. Van der Wilden:
“Als het slecht nieuws is, geven we na afloop nog extra uitleg
en zijn wij er om te ondersteunen. Patiënten krijgen ons
visitekaartje mee. We zijn de hele week telefonisch bereikbaar
en als iemand wordt opgenomen, komen we elke dag
even langs. Indien nodig plannen we een tweede gesprek
om vragen te beantwoorden. Alle patiënten krijgen een
mapje mee met informatie.”
Operatie
“De volgende stap is dat wij de operatie plannen”, zegt
Van der Wilden. “Na een borstamputatie meten wij de
vrouw een tijdelijke borstprothese aan en geven we vast
informatie over de uitwendige siliconenprothese die ze
na enkele weken kunnen bestellen. Hiervoor krijgen ze
een machtiging voor de zorgverzekeraar.” Daarnaast zijn
Keunen en Van der Wilden verantwoordelijk voor de wondverzorging
zodra de patiënten ontslagen zijn. “We kijken
naar de wond bij het eerste polibezoek na de operatie.
Maar patiënten kunnen ons ook tussendoor bellen. Liever
een keer te veel dan te weinig.”
De mammacare-verpleegkundigen zijn ook aanwezig bij het
gesprek na de operatie, als de patholoog het weefsel heeft
nagekeken en besproken wordt of een aanvullende behandeling
nodig is. Na de operatie volgt vaak een traject bij
de Radiotherapie of de Medische Oncologie. Voorafgaand
aan dit gesprek is er weer een multidisciplinair overleg – de
oncologiebespreking – waarbij ook het LUMC betrokken is.
De huisarts wordt voor dit overleg uitgenodigd. Dit uitnodigen
gebeurt elke vrijdag per e-mail. Het e-mailadres van
de huisarts moet dan wel bekend zijn bij het secretariaat
van de poli Interne Geneeskunde.
Mammapoli thuis
Op dit moment wordt gewerkt aan een speciale website
voor de Mammapolikliniek. Naast een algemeen deel komt
op deze website een onderdeel waar patiënten thuis kunnen
inloggen. Hier vinden zij extra informatie en kunnen
zij bijvoorbeeld zien met welke specialisten en andere deskundigen
ze bij hun bezoek aan Bronovo te maken krijgen.
Waarschijnlijk is deze website aan het eind van het jaar
operationeel.
Nieuwe tijden spreekuren Mammapolikliniek:
Maandagochtend – dr. Onno Guicherit
Woensdagochtend – dr. Jisk Heslinga
Naast de specialisten lopen ook altijd één of twee
arts-assistenten mee op het spreekuur.

Gastvrij voor
expats
Bronovo verschaft de expats in onze regio
graag gastvrij toegang tot de gezondheidszorg
in Den Haag. Op 14 april
heeft weer een informatieavond plaatsgevonden
voor deze doelgroep. Bronovo
beschikt over een volledige en gebruiksvriendelijke
Engelstalige website. Daarop
is veel patiënteninformatie te vinden.
De website sluit aan bij de specifieke vragen
van expats in Den Haag. Daarnaast
verschijnen veel patiëntenfolders zowel
in het Nederlands als in het Engels.
Huisartsen kunnen voor hun patiënten een
Engelstalige folder over Bronovo bestellen.
In de brochure The Dutch Healthcare
System wordt de belangrijke rol van de
huisarts nog eens uitgelegd en wordt
informatie gegeven over hoe een expat
een huisarts vindt.
Deze brochure is ook op het Engelstalige
gedeelte van de website te vinden:
www.bronovo.nl/Bronovo/en-GB/
bronovo/patients/dutch_health_care.
Nieuwe entree
Fysio- en ergotherapie
De entree van de afdeling Fysiotherapie en Ergotherapie is vernieuwd. De patiëntenwachtruimte
is veel comfortabeler geworden en ook de werkplek van de medewerkers is
verbeterd.
11
Openingstijden laboratorium bloedprikken
Locatie Adres Tijden
Bronovo,
polikliniek Bloedafname, 2e etage
Bronovolaan 5, Den Haag
elke werkdag 7.30 - 16.00 uur en op dinsdag
tot 20.30 uur
zaterdag 8.00 - 11.00 uur
Gezondheidscentrum Wassenaar Hofcampweg 65, Wassenaar elke werkdag 8.00 - 11.00 uur
Apotheek Wassenaar-Zuid Rijksstraatweg 703, Wassenaar dinsdag en vrijdag 9.30 - 11.00 uur
Huize Deo Gratias,
ingang Nieuwe Parkfysio
Nieuwe Parklaan 85, Scheveningen
woensdag 14.00 - 15.00 uur
Verpleeghuis Mechropa Scheveningseweg 96, Scheveningen maandag en donderdag
9.30 - 9.45 uur
Huisartsenpraktijk Scheveningen Prins Willemstraat 20, Scheveningen maandag en donderdag
8.15 - 9.15 uur
Verzorgingshuis Het Uiterjoon Vissershavenstraat 277, Den Haag maandag 09.30 - 10.15 uur
woensdag en donderdag 8.45 - 9.30 uur
Huisartsenpraktijk Duindorp Tesselseplein 6, Den Haag dinsdag 8.30 - 9.30 uur
Buurthuis Het Klokhuis Celebesstraat 4, Den Haag dinsdag 10.00 - 11.00 uur
woensdag en vrijdag 8.15 - 9.15 uur
Medisch Centrum Loudon Loudonstraat 118, Den Haag elke werkdag 8.00 - 10.30 uur
Paramedisch Centrum ‘De Hand’ Bruijnings Ingenhoeslaan 122, Voorburg maandag, dinsdag en vrijdag
8.00 - 10.00 uur

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
12
Meld uw diabetespatiënt aan voor de fundusfoto
Snel herkennen en behandelen diabetische retinopathie
Een half jaar geleden is in Bronovo een funduscamera geplaatst. Hierdoor kunnen voortaan alle patiënten die gebruik maken
van het diabetesoproepsysteem jaarlijks een fundusfoto laten maken. De huisarts moet de patiënt wel eenmalig aanmelden.
Het periodiek maken van fundusfoto’s draagt ertoe bij dat oogafwijkingen in een eerder stadium worden ontdekt en kunnen
worden behandeld.
Sinds een half jaar beschikt de afdeling Oogheelkunde van Bronovo over een camera waarmee fundusfoto’s
gemaakt kunnen worden. Daarnaast heeft Bronovo camera’s in Gezondheidscentrum Wassenaar en in
Medisch Centrum Loudon. Er zijn plannen voor verdere uitbreiding.
Begin 2006 is Bronovo op verzoek van negen huisartsen
in Wassenaar gestart met een periodiek oproepsysteem
voor patiënten met diabetes mellitus type II. Inmiddels is
het systeem toegankelijk voor alle huisartsen in de regio.
Het oproepsysteem is een gezamenlijke service van de
laboratoria van de drie Haagse ziekenhuizen: Bronovo,
HagaZiekenhuis en MCH. Het oproepsysteem zorgt ervoor
dat alle patiënten namens hun huisarts één keer per jaar
worden opgeroepen voor een uitgebreide laboratoriumcontrole,
een bezoek aan de huisarts of diabetesverpleegkundige
en een fundusfoto. Verder worden ze drie keer per
jaar uitgenodigd voor een beperkte laboratoriumcontrole
(waarbij alleen glucose nuchter en HbA1c worden bepaald)
en een bezoek aan de huisarts of diabetesverpleegkundige.
“Uit onderzoek blijkt dat diabetespatiënten die het
frequentst worden gecontroleerd, het best zijn ingesteld”,
stelt klinisch chemicus Gerard Steen.
Alle diabetespatiënten
“Toen we in Wassenaar en
Medisch Centrum Loudon
begonnen met het diabetesoproepsysteem,
is daar
ook een funduscamera
geplaatst”, vertelt Steen.
“Bij de overige patiënten
uit het diabetesoproepsysteem
werd die foto niet
standaard gemaakt. Nu kan
dat wel.”
De funduscamera wordt
bediend door de drie optometristen
van Bronovo. Een
aantal huisartsen verwijst
nu patiënten voor de foto,
maar een heleboel nog niet.
Dat is jammer, vindt Steen:
“Het is belangrijk dat de
huisarts de patiënt de eerste
keer aanmeldt bij Bronovo
(zie contactgegevens hiernaast,
red.). Daarna krijgt
de patiënt automatisch
jaarlijks een uitnodiging. De
optometristen zijn namelijk
te druk om patiënten
die zonder aankondiging
komen, te helpen. We moeten
inventariseren wat de
behoefte is, zodat wij de
capaciteit daarop kunnen aanpassen.” Binnenkort wordt
het mogelijk de uitslag van de fundusfoto samen met de
labuitslagen via GLIMS naar de huisarts te sturen. De huisarts
bespreekt de uitslag vervolgens met de patiënt.
Preventief
Huisarts Ida Spelt deed een voorstel voor een richtlijn
voor de screening op diabetische retinopathie. Spelt: “Ten
tijde van de diagnose diabetes lijdt twintig procent van de
patiënten aan retinopathie. Tien jaar na de diagnose is dat
veertig tot vijftig procent en twintig jaar na de diagnose
honderd procent van de patiënten met type I diabetes en
zestig procent van de patiënten met type II diabetes. Om
dit percentage te verlagen is het van belang dat patiënt en
behandelteam met vereende krachten proberen risicofactoren
te beïnvloeden. Primaire preventie van diabetische
retinopathie is vooral een taak van de huisarts en patiënt.

Risicofactoren op ontstaan en progressie van
diabetische retinopathie diabetes type II
• Hyperglycaemie
• Duur van de diabetes (> 10 jaar)
• Hypertensie
• Microalbinurie of proteïnurie
• Dyslipidemie
• Puberteit
• Zwangerschap
• Snelle verbetering hyperglycaemie
• Abdominaal obesitas
• Afkomst (Hindoestaans, negroïde)
• Insulinegebruik
Bron: voorstel richtlijn screening (Ida Spelt)
Bij secundaire preventie, het voorkomen van progressie
van diabetische retinopathie, speelt degene die oogscreening
uitvoert een belangrijke rol. Voor screening blijkt de
45° fundusfotografie van twee velden per oog een goede
methode, bij voorkeur een zwart-wit foto gemaakt met een
roodfilter.”
Het diabetesoproepsysteem richt zich op patiënten met
diabetes type II. Voor deze groep is het van belang dat
binnen drie maanden na diagnose een eerste fundusfoto
wordt gemaakt. Als geen retinopathie wordt aangetroffen,
volgt de volgende foto na een jaar. Spelt: “Dit
advies wijkt af van de richtlijn van het NOG (Nederlands
Oogheelkundig Gezelschap), die een frequentie van één
keer per twee jaar voorschrijft bij patiënten zonder vaatcomplicaties.
Het aantal patiënten dat voor de tweejaarlijkse
screening in aanmerking komt, is echter klein. Een
jaarlijkse screening voor alle patiënten maakt de kans op
uitvallers kleiner.”
Wilt u gebruikmaken van het diabetesoproepsysteem van Bronovo
of wilt u uw patiënt aanmelden voor de jaarlijkse fundusfoto, neem
dan contact op met Gerard Steen, telefoon 070 312 41 92 of via
email: gsteen@bronovo.nl.
13
Spreekuren in Gezondheidscentrum Wassenaar
Vrijwel alle specialismen van Bronovo houden spreekuur in
het gezondheidscentrum. Door de aanwezigheid van het
gezondheidscentrum aan de Hofcampweg, hoeven de meeste
Wassenaarders met gezondheidsproblemen niet direct naar
ziekenhuizen in nabij gelegen gemeenten.
Overzicht spreekuren in Gezondheidscentrum Wassenaar
Cardioloog maandag 10.00 – 11.30 uur
Chirurg maandag 08.30 – 10.00 uur
Dermatoloog
maandag
woensdag
13.30 – 16.00 uur
13.30 – 16.00 uur
Gynaecoloog
maandag
dinsdag
14.00 – 16.00 uur
09.00 – 11.30 uur
Internist woensdag 09.00 – 11.00 uur
Kinderarts dinsdag 09.45 – 10.45 uur
KNO-arts
woensdag
donderdag
13.30 – 16.00 uur
13.30 – 16.00 uur
Longarts dinsdag 14.30 – 16.30 uur
Neuroloog maandag 09.00 – 12.00 uur
Optometrist dinsdag 08.45 – 16.00 uur
Oogarts
Tijdelijk afwezig
Orthopeed donderdag 08.00 – 12.00 uur
Ouderengeneeskunde vrijdag 09.00 – 12.00 uu
Plastisch chirurg woensdag 09.00 – 11.30 uur
Een actueel overzicht is beschikbaar op
www.gezondheidscentrumwassenaar.nl en
www.wassenaarhealthcentre.nl. U kunt Gezondheidscentrum
Wassenaar bereiken op telefoonnummer: 070 - 512 72 00.
Reumatoloog
dinsdag
woensdag
08.30 – 09.30 uur
09.00 – 10.00 uur
Verloskundige dinsdag 14.00 - 17.00 uur
Laboratorium
(bloedprikken e.d.)
iedere werkdag
08.00 – 11.00 uur

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
14
Nieuws over ZorgDomein
100.000 verwijzingen met ZorgDomein
Net niet meer in 2008, maar in de tweede week van 2009, vond de 100.000ste verwijzing met ZorgDomein in de regio
plaats. De gelukkige huisarts was dr. Garretsen van huisartsenpraktijk Van der Endt en Garretsen in Monster. Tijd voor een
feestje dus.
Om de jubileumverwijzing te vieren ontmoetten de huisartsen
van de HOED in Monster, de ziekenhuiscoördinatoren, de
betreffende patiënt en vertegenwoordigers van ZorgDomein
en ViceVersa elkaar in de praktijk in Monster. Na een kopje
koffie met taart kwamen de drankjes en hapjes op tafel en
bleken een zeer gezellige en enthousiaste groep huisartsen
en een niet minder gezellige patiënt onderdeel van die
100.000ste verwijzing te zijn. Nadat ZorgDomein bloemen
had overhandigd, werden buiten foto’s genomen door de
door HagaZiekenhuis ingehuurde fotograaf.
De huisartsen van de HOED in Monster, de patiënt en
vertegenwoordigers van de ziekenhuizen en ViceVersa (met dank aan
HagaZiekenhuis voor het beschikbaar stellen van de foto).
ZorgDomein in het eerste kwartaal van 2009
De 290 op ZorgDomein aangesloten huisartsen zorgden
in het eerste kwartaal van 2009 voor ruim 13.000 verwijzingen
in de regio (Bronovo, HagaZiekenhuis, MCH). Met
de laatste nog aan te sluiten groep huisartsen dit jaar en
verhoging van het volume per huisarts (we streven naar
alle verwijzingen met ZorgDomein!) moeten voor 2009
60.000 verwijzingen haalbaar zijn. De diagrammen tonen
de kwartaalcijfers van 2008 en 2009.
Jan Berssenbrugge
Coördinator huisartsen Bronovo

Wachttijden poliklinieken Bronovo in weken
15
Toegang tot
Wachttijd
Specialisme Polikliniek Behandeling
Allergologie
Bekkenbodemcentrum 2
Cardiologie 1
Chirurgie algemeen 1
– Galblaas 1 3
– Liesbreuk 1 2
– Mammapoli < 1 2
– Spataderen 1 3
Dermatologie 6
Gastro-enterologie
– Gastroscopie 4
– Spoed < 1
Geriatrie algemeen 0
– Geheugenpolikliniek 1
– Kortademigheid 0
– Valpolikliniek 0
Gynaecologie algemeen 4
– Baarmoederverwijdering 3
– Curettage 1
– IVF behandeling 12
– Laparoscopie 3
– Laparoscopische
baarmoederverwijdering 5
– Sterilisatie vrouw 3
Interne geneeskunde algemeen 5
– Maag/lever/darmziekten 12
– Hypertensie 2
Kaakchirurgie 7 6
Keel– neus– oorheelkunde < 1
– Neus– en/of keelamandelen 2
– Neustussenschot 6
– Oorbuisjes 2
– Snurkpolikliniek 1
Kindergeneeskunde algemeen < 1
– ADHD 16
– Astma 7
Toegang tot
Wachttijd
Specialisme Polikliniek Behandeling
Longziekten algemeen 1 1
– Sportgeneeskunde
Neurologie 3 1
Oogheelkunde 12
– Staaroperatie 8
Orthopedie algemeen 2
– Hernia 6
– Kijkoperatie knie 4
– Sportgeneeskunde 1
– Totale knieoperatie < 1 2
– Totale heupoperatie < 1 2
Ouderengeneeskunde algemeen 0
– Geheugenpolikliniek 1
– Kortademigheid 0
– Valpolikliniek 0
Pijnbestrijding 5 6
Plastische Chirurgie algemeen 2 3
– Borstcorrectie 2 4
– Buikwandcorrectie 2 4
– Carpaal tunnel syndroom 2 1
– Dupuytren 2 1
Radiologie
– CT– scan < 1
– MRI 4
Radiotherapie < 1 1
Reumatologie 2
– Osteoporosepolikliniek 4 dexameting 2
Revalidatie geneeskunde
Urologie algemeen 2
– Besnijdenis 8
– Niersteenvergruizer max. 4
– Prostaatoperatie 8
– Sterilisatie man 5 8
Zie voor de meest recente gegevens:
www.bronovo.nl (onder wachttijden).

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
16
n i e u w e s p e c i a l i s t e n
Per 1 juni 2009:
Mevrouw C.W.M. de Wit, chirurg, coördinator SEH
Telefoon: 070 - 312 40 15
E-mail: cdwit@bronovo.nl
Mevrouw dr. A.J. van der Slot-Verhoeven,
klinisch chemicus
Telefoon: 070 - 312 46 73
E-mail: avdslot@bronovo.nl
Per 1 augustus 2009:
E.J.M. van Geenen, MDL-arts
v e r t r e k k e n d e s p e c i a l i s t e n
Per 1 mei 2009:
Dr. R.A. Verweij, gynaecoloog (pensioen)
d o o r g e v e n wijziging g e g e v e n s
Om ons adressenbestand actueel te houden en ervoor te
zorgen dat wij u kunnen blijven informeren, stellen wij het
zeer op prijs wanneer u wijzigingen in uw adres, telefoonnummer
of e-mail aan ons wilt doorgeven.
U kunt deze wijzigingen sturen naar:
Bronovo
Bureau Medische Staf
Postbus 96900
2509 JH Den Haag
Telefoon: 070 – 312 45 13
E-mail: secrmedstaf@bronovo.nl
o v e r z i c h t f e e s t d a g e n 2009/2010
2009
Kerst
2010
Nieuwjaarsdag
1ste Paasdag
2de Paasdag
Koninginnedag
Bevrijdingsdag
Hemelvaartsdag
1ste Pinksterdag
2de Pinksterdag
Kerst
25 en 26 december
1 januari
4 april
5 april
30 april
5 mei
13 mei
23 mei
24 mei
25 en 26 december
Op deze dagen zijn de poliklinieken, het laboratorium
(bloed afname), de afdeling Radiologie en Bureau Opname
gesloten.
De Spoedeisende Hulp van Bronovo is 24 uur per dag,
7 dagen per week geopend. Als u twijfelt, vragen wij u
contact op te nemen met de polikliniek of afdeling die u
wilt bereiken of te bellen met Bronovo: 070 - 312 41 41.
c o l o f o n
Redactie:
J.W.M. Berssenbrugge, coördinator
huisartsen en locatiemanager
Gezondheidscentrum Wassenaar
F.W.H. Brouwer, radioloog
B.W. Boom, dermatoloog
A. van der Vaart, huisarts
M.M. Köhne, coördinator
patiëntenvoorlichting
Eindredactie:
M. de Ree, communicatiemedewerker
M. van Wijk, communicatie
adviseur
a g e n d a
Voor u…
Bronovolaan 5, 2597 AX Den Haag
Telefoon 070 312 41 41
De kracht van samen zorgen
Ontwerp:
Albani ontwerpers
Druk:
Albani dukkers, Den Haag
Drukwerkbegeleiding:
P. van Schie, Cendris
Uitgave:
Bronovo
Oplage:
575 exemplaren
Redactieadres:
Postbus 96900, 2509 JH Den Haag
Kopij: Bronovo, t.a.v. M. van Wijk, Postbus 96900, 2509 JH Den Haag.
Ingezonden brieven en artikelen zijn van harte welkom, maar de redactie behoudt zich
het recht voor om deze in overleg in te korten of niet te plaatsen.
Klinische demonstraties
16 september, 21 oktober, 18 november & 16 december
Voor de onderwerpen kunt u vanaf 1 september kijken op
www.bronovo.nl/verwijzers
De Klinische Demonstraties van Bronovo zijn geaccrediteerd. Huisartsen komen in
aanmerking voor 1 punt per bijgewoonde demonstratie. Zij moeten daarvoor de
presentielijst invullen.
De Klinische Demonstraties worden bij toerbeurt voorgezeten door de
heer P. van Aken en mevrouw L.M. Voorkamp, huisartsen.
En uw patiënt…
Workshop Goed verzorgd, Beter gevoel
Tijdens deze workshop krijgen vrouwen met kanker tips en adviezen voor
uiterlijke verzorging tijdens of (recent) na hun chemotherapie of radiotherapiebehandeling.
Naast de lichamelijke en emotionele problemen die kanker met
zich mee kan brengen, kan ook het uiterlijk behoorlijk veranderen. Soms door de
ziekte zelf, soms door de behandeling. Vaak zijn met eenvoudige tips en adviezen
veel van de klachten te verbeteren of te camoufleren. De ervaring leert dat een
goed verzorgd uiterlijk ook meteen een beter gevoel geeft. Aan de deelname aan
de workshop zijn geen kosten verbonden.
Waar en wanneer?
De workshops vinden plaats in het leslokaal op de eerste etage, tegenover het
dagverblijf:
Maandag 7 september van 10.00 - 12.00 uur
Maandag 23 november van 10.00 - 12.00 uur
Aanmelden
Patiënten kunnen zich aanmelden via informatie@bronovo.nl.
Meer informatie is te vinden op www.goedverzorgdbetergevoel.nl.
Inloopspreekuur
• Iedere dinsdagmiddag heeft het Steunpunt Mantelzorg Haagse Hout
inloopspreekuur van 16.00-18.00 uur. Het inloopspreekuur wordt gehouden in
de ruimte van Bureau Voorlichting in de Centrale Hal in Bronovo.
• Iedere eerste maandag van de maand (eerste sessie op 7 september) houdt de
NVBS (Nederlandse Vereniging van Blinden en Slechtzienden) van 16.00-17.15
uur inloopspreekuur in de ruimte van Bureau Voorlichting in de Centrale Hal.