Vulkanen ontleed - Industrieel Ontwerpen - TU Delft

Interview
‘Sterven
in het harnas’
Saskia Bonger
Emeritus hoogleraar Hugo Priemus was 25 jaar geleden één van de
oprichters van het Onderzoeksinstituut voor de gebouwde omgeving
(OTB). “We hebben geen fantastische nieuwe theorieën ontwikkeld,
maar leveren wel inbreng in de politieke besluitvorming.”
Wat is de nalatenschap van 25 jaar OTB
“Het OTB levert wetenschappelijke kwaliteit
en legt de verbinding met actuele beleidsen
praktijkproblemen. Vaak worden
onderzoeksinstituten eigen rechtspersonen.
Ook in Delft vroegen mensen: is het niet
masochistisch om binnen een universiteit
al die ballen in de lucht te houden als je ook
zelfstandig kunt zijn Tegen die gedachte
heb ik me altijd vreselijk verzet. Ik heb dat
masochisme altijd opgezocht. Ik vond dat
het wetenschappelijke werk geïnspireerd
kon worden door actuele vraagstukken.
En omgekeerd, dat je een diepgaande
bijdrage kunt leveren aan de oplossing van
actuele problemen als je gevoed wordt door
indringend wetenschappelijk onderzoek.”
Welke invloed heeft OTB inhoudelijk gehad op de
gebouwde omgeving
“Er bestaat veel dom beleid dat we niet
kunnen tegenhouden. Er is vandaag de dag
ook veel populisme waar we niet van terug
hebben. Maar de onderstroom is toch dat
ambtenaren en politici niet over één nacht
ijs gaan, dat ze beleid onderbouwen. Dat
komt het mooist tot uitdrukking in de rol die
we hebben gespeeld in drie parlementaire
onderzoeken.”
Welke rol was dat
“Toen ik halverwege de jaren tachtig hoorde
dat er een parlementaire enquête over bouwsubsidies
aankwam, heb ik me nederig gemeld.
Er waren namelijk signalen dat vastgoedbeleggers
de hand lichtten met de voorwaarden
van verstrekte woningbouwsubsidies. Ook
zou een aantal ambtenaren niet zuiver
op de graat zijn. We hebben twee grote
onderzoeken gedaan. Het belangrijkste
gevolg daarvan was dat de politiek zich ging
afvragen wat de effectiviteit was van het
rondpompen van bergen met geld. Later zijn
de woningbouwsubsidies behoorlijk gesaneerd.”
Daarna volgde de bouwfraude-affaire
“Inderdaad. Ik heb in 2002 zo’n 25 keer
toelichting gegeven op televisie, voor
Twee Vandaag. Het was voor mij bekende
materie. Wat in de bouw plaatsvond, waren
dingen die zelfs al in mijn bouwkundestudie
werden onderwezen. De bouw kan niet
goed overweg met concurrentie. Bouwers
willen zich niet door opdrachtgevers laten
uitspelen. Dus bepaalden ze decennialang
onderling wie een project gaat doen. Het is
bijna een vanzelfsprekendheid, van oudsher.
Het rare is dat het vaak voortkomt uit goede
bedoelingen. Bouwers willen continuïteit
creëren. Opdrachtgevers zijn daarin volgens
hen niet geïnteresseerd.”
Bij het parlementaire onderzoek naar de rol van
de overheid bij grote infrastructurele projecten
van 2003 tot 2005 speelde vooral de faculteit
Techniek, Bestuur en Management (TBM) een rol.
“Dat onderzoek startte toen ik net TBMdecaan
was. Ik werd gevraagd onderzoeksleider
te worden, maar had daar helemaal geen
tijd voor. Ik heb zeven TBM-onderzoekers
voorgedragen. Met hun steun durfde ik het aan.
We maakten een prachtige analyse en waren
de moordenaars van de Zuiderzeelijn.”
U hebt veel invloed op de landelijke politiek.
“Al vrij snel na mijn promotie werd ik
beschouwd als woningmarktdeskundige. Maar
de woningmarkt is een economisch beginsel.
Bouwkunde kan veel en van bescheidenheid
heb ik niet zoveel last, maar om nou te zeggen
dat ik economisch gekwalificeerd was... Om
me geen enorme beunhaas te voelen, heb ik in
de jaren zeventig de avondopleiding economie
aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
gedaan. Ik wilde niet maar wat roepen. Ik
houd nog steeds voortdurend in de gaten: op
grond waarvan beweer ik dit Ik wil de dingen
op oneliner-niveau onder woorden kunnen
brengen. Dan lijkt het bijna politiek, maar
er zit altijd een laag van eigen en andermans
onderzoek onder.”
Komt u nog vaak in Den Haag
“Jazeker. Er zijn met een zekere regelmaat
rondetafelbijeenkomsten van de vaste
Kamercommissies wonen, wijken, integratie;
ruimtelijke ordening en milieubeheer of van
verkeer en waterstaat. Als zich een probleem
voordoet, hoef ik niet te beginnen aan een
vierjarig onderzoek. Ik zit er al zo goed in,
dat ik kan helpen. Daar is OTB erg bedreven
in geraakt. We hebben geen fantastische
nieuwe theorieën ontwikkeld, maar kunnen
op het juiste moment voor het juiste forum
een inbreng leveren in de politieke en
maatschappelijke besluitvorming.”
Wilde u nooit zelf de Tweede Kamer in
“Ik ben blij dat anderen dat vreselijke werk
willen doen. De adviserende rol is mij op het
lijf geschreven. Ik vind dat je als onderzoeker
niet geheimzinnig hoeft te doen over wat je in
het stemhokje kiest, maar: blijf onafhankelijk.
Je moet zonder enig probleem de partij waar
je lid van bent kunnen uitkafferen. Waarom
de PvdA Ik moet niets hebben van religieuze
inspiratie in de politiek. En de markt volgen
zoals de VVD dat doet, vind ik te gemakkelijk.
Hoe beter de woningmarkt functioneert, hoe
meer mensen er onder een brug slapen. Je
moet de markt op een aantal punten corrigeren
om minimumkansen te garanderen. Dan kom
je al gauw links van het midden terecht.”
U bent lid van de commissie ruimtelijke inrichting
van de Sociaal Economische Raad (SER). En u
was ook lid van de SER-commissie die in april
2010 een rapport uitbracht over hervormingen
in de woningmarkt. Zoals het herzien van de
hypotheekrenteaftrek. Het kabinet-Rutte heeft niet
naar u geluisterd.
“Het is een kwestie van geduld. Het
regeerakkoord lijkt nergens op, dus een aantal
>
Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX
‘Hoe beter de woningmarkt
functioneert, hoe meer mensen er
onder een brug slapen’
10 11