cbv_777 behoud_beheer - Erfgoedcel Antwerpen

Cultureel erfgoed in depots
een kwestie van hygiëne en conditie
CULTUREEL ERFGOED IN DEPOTS

Zonder woorden
Als het maar
gezond is …
Waar bevindt zich het grootste deel van ons roerend erfgoed
Op plaatsen waar het niet zichtbaar is! In kelders en magazijnen,
op zolders, in achterafkamertjes en museale depots…
Het wordt daar opgehangen, opgeslagen in laden en kasten,
gestapeld op rekken en palletten, verpakt in dozen en kartons…
Met dit boekje richten we ons tot de beheerders van al dat
erfgoed: gemeenten, OCMW’s, verenigingen, musea,
kerkfabrieken, privé-eigenaars enz.
Hoe zit dat met hun bewaarruimtes
2
ALS HET MAAR GEZOND IS

Als we maar gezond zijn. In deze brochure passen we deze vervulbare wens
toe op het cultureel erfgoed. Als het maar gezond is… De gezondheidstoestand
van dat erfgoed van ons hangt af van een goed behoud en beheer. Of
de betrokken voorwerpen nu al dan niet tentoongesteld zijn.
Wat is dat, een goed, kwaliteitsvol behoud en beheer Voor het ‘onzichtbare’ deel van
de collectie – het leeuwendeel – betekent dat hetzelfde als vragen: wat is dat, een
goed depot Daar willen we u in deze bladzijden over informeren en voor sensibiliseren.
Deze brochure staat niet alleen. Het bewustzijn van het belang van onze depots
neemt de jongste jaren – gelukkig en eindelijk – toe, ook bij het beleid.
Een goed depot is in de eerste plaats een kwestie van hygiëne en het onderhouden van
de conditie, om in de gezondheidsmetafoor te blijven. Anders gezegd: van ‘gezond’
verstand, motivatie en een basiskennis van zaken. Daar komen we al een heel eind
mee als we ons erfgoed in goede omstandigheden willen bewaren en het in goede
staat willen overgeven aan de generatie na ons. Want die heeft, evengoed als wij,
recht op dat erfgoed ‘van ons’.
U kunt in deze bladzijden uw kennis van het behoud en beheer van cultureel erfgoed
testen. We confronteren u ook met ‘sprekende beelden’ uit depots en u krijgt
basistips: wat kan je zelf doen [Antwoord: veel.] Tussendoor verneemt u waarom
dat ogenschijnlijk simpele werkwoord ‘bewaren’ onze aandacht verdient.
Omdat we u met deze brochure als erfgoedbeheerder, privé-eigenaar of overheid
in de eerste plaats warm willen maken, geven we aan het eind websites, publicaties
en adressen die u dieper helpen doordringen in de wereld van Behoud en Beheer:
waarvoor kan je bij wie terecht
3

Doe de grote
DEPOTTEST
C
Hoe is het gesteld met de plaatselijke toestand,
uw gezond verstand en uw expertise als het om het bewaren
van erfgoed gaat Om dat te weten te komen nodigen we u uit
om voor uzelf de volgende vragen te beantwoorden.
Belangstelling voor de problematiek van behoud en beheer
volstaat om dat te kunnen doen. En die belangstelling moeten we
eigenlijk allemaal aan de dag leggen: als overheid, conservator,
publiekswerker, heemkring, suppoost enz.
> Zorg ervoor dat elk voorwerp
een inventarisnummer heeft.
4
ALS HET MAAR GEZOND IS

De ruimtelijke omstandigheden
DE VRAGEN
1. Over welke ruimte beschikt u om erfgoed
in onder te brengen
a. Ik heb maar één ruimte beschikbaar.
b. Er zijn verschillende ruimtes beschikbaar.
c. Ik heb geen specifieke ruimte beschikbaar
en berg het erfgoed waar ik plaats vind.
DE ANTWOORDEN
1. Het beste is dat u verschillende ruimtes kunt
gebruiken, zodat u bepaalde voorwerpen bij elkaar –
of integendeel van elkaar afgezonderd – kunt zetten,
afhankelijk van de bewaaromstandigheden en –vereisten.
De risico’s [brand, waterschade, diefstal…]
worden op deze manier ook gespreid.
Uw punten: a. 3 /b. 5 /c. 0
2. Iemand komt u als erfgoedbeheerder, zoals
afgesproken, vragen om een bepaald voorwerp
te bestuderen dat zich in uw collectie bevindt.
Wat antwoordt u
a. Ik vraag of de persoon een andere keer kan
terugkomen omdat ik niet goed weet waar ik
het voorwerp kan vinden.
b. Ik vraag de persoon om 10 minuutjes te wachten
en weet het voorwerp snel te vinden.
c. Ik vraag of de persoon een andere keer kan
terugkomen omdat mijn collega die uit
het hoofd weet waar alles staat, er niet is.
2. In een goed en overzichtelijk ingericht depot en
met betrouwbare, geactualiseerde en toegankelijke
registratielijsten vindt u voorwerpen pakweg binnen
de 10/15 minuten terug. Als slechts één persoon weet
wat waar in het depot te vinden is, is het risico groot
dat u door het verdwijnen van deze informant van voren
af aan moet beginnen of dat u in zijn/haar afwezigheid
hulpeloos bent.
Uw punten: a. 0 /b. 5 /c. 3
3. De ruimte waar u uw collectie opbergt is…
a. …naar mijn gevoel vochtig
[of: naar mijn gevoel droog].
b. …normaal.
c. …Ik zou het echt niet weten.
3. Een hoge vochtigheid in een gesloten omgeving
leidt onherroepelijk tot schimmelvorming op hout, textiel,
leer, papier enz. Natuurlijke verluchting kan al een
verbetering betekenen. Een droge ruimte veroorzaakt
bij bepaalde materialen dan weer uitdroging, krimpen,
kromtrekken en barsten. Als u heeft geantwoord dat u
het niet weet, bestaat weliswaar de kans dat de ruimte
in orde is – vocht en droogte merkt men meestal op –
maar heeft u nog geen beeld van eventuele schommelingen
[die op termijn óók schade kunnen veroorzaken
aan materialen zoals hout, papier, textiel].
Daarom raden we u ten stelligste aan de vocht- en
temperatuurschommelingen in de ruimte te meten en
te registreren, bijvoorbeeld met een thermohygrograaf.
Uw punten: a. 0 /b. 5 /c. 3
5

cb
DE VRAGEN
4. Waar bewaart u tentoonstellingsmateriaal
[panelen, vitrines enz.]
a. Ik plaats het in mijn depot, maar zorg ervoor
dat de materiaalsoorten bij elkaar staan, bv.
de panelen bij de houten voorwerpen,
de catalogi bij het papier enz.
b. Ik berg dergelijk materiaal elders op, bv. in een
garage.
c. Ik plaats de materialen in het lokaal waar men
doorheen moet om het depot te bereiken.
DE ANTWOORDEN
4. Een erfgoeddepot is geen opslagplaats van materialen.
De kans is immers groot dat u ongeschikte
materialen en producten binnenbrengt [MDF en vezelplaten
die gassen afgeven, verf enz.] en dat anderen
dan de depotbeheerder in en uit lopen [onveilig, verstoring
van het klimaat, vrijgeleide voor insecten].
Met het oog op het veilig transporteren van objecten
houdt u de toegangswegen beter vrij.
Uw punten: a. 0 /b. 5 /c. 3
5. Heeft u ramen in het depot
a. Ja, en ik dek ze niet af:
zo heb ik een klaar overzicht van de situatie.
b. Ja, maar ik hang er gordijnen voor, zodat de
voorwerpen beschermd zijn tegen het zonlicht.
c. Nee, er zijn geen ramen.
5. Een ruimte zonder ramen geniet duidelijk de voorkeur,
omdat licht en warmte schade kunnen veroorzaken
aan objecten. Gordijnen zijn ook aanvaardbaar,
al heeft u in dat geval wel kans op warmte.
Uw punten: a. 0 /b. 3 /c. 5
UW SCORE
Behaalde u tussen 21 en 25 punten Naar alle waarschijnlijkheid bewaart u uw collectie in een ruimte die voldoet
aan alle eisen voor een goed behoud en beheer. Uiteraard is blijvende waakzaamheid nodig. Verlies uw
depot niet uit het oog, zo vermijdt u in de toekomst schade en dus kosten.
Behaalde u tussen 15 en 20 punten Dit betekent dat u wellicht een aanvaardbare ruimte heeft voor het
bewaren van uw collectie, maar dat er toch ook aanpassingen nodig zijn. Contacteer daarom een adviseur of
consulent. Een aantal aspecten kan nog verbeterd worden, op de locatie of in de dagelijkse praktijk van het
depotbeheer. Verder in deze brochure vindt u handige tips en adressen.
Behaalde u tussen 0 en 14 punten Het spijt ons u te moeten meedelen dat er voor u nog wat werk aan de
depotwinkel is. Ofwel moet u meer inzicht krijgen in een goed beheer. Dan kunt u al heel wat opsteken van de
tips op p. 15 en 16 en via de publicaties en websites op p. 17 tot 19. Ofwel zijn de bewaaromstandigheden voor
uw erfgoed ongeschikt en dringen andere maatregelen zich op.
6
ALS HET MAAR GEZOND IS

Vaardigheden
e
DE VRAGEN
1. Waar en hoe bewaart u kledij en textiel in uw
verzameling
a. Volledig ingepakt in plastieken zakken, zodat stof
of insecten geen schade kunnen toebrengen.
b. In kartonnen dozen met mottenballen erbij.
c. Opgehangen in kasten.
Elk stuk heeft een afzonderlijke katoenen hoes.
DE ANTWOORDEN
1. Plastieken zakken bevatten weekmakers die kleverig
kunnen worden en bij het textiel reacties kunnen
veroorzaken. Er kan bovendien vocht en schimmel ontstaan
in de gesloten zakken. Mottenballen doden insecten
niet en als ze eenmaal zijn uitgewerkt, houden
ze de beestjes niet weg. Bij sommige stoffen kunnen ze
zelfs kleurveranderingen teweegbrengen. Oplossing c
is de beste, als u tenminste goede kapstokken gebruikt
– met randen die [ver]breed zijn en omwikkeld
met synthetische wol of katoen – om op termijn het
doorscheuren van de schouders te voorkomen. U controleert
ook regelmatig op de aanwezigheid van motten.
Uw punten: a. 0 /b. 3 /c. 5
2. Een museum vraagt u om een van uw stukken in
een spraakmakende tijdelijke tentoonstelling
te gebruiken. Wat doet u het eerst
a. Ik zoek de beste transporteur uit aan de hand
van een gedetailleerde offerte van meerdere
kandidaten.
b. Ik dank de aanvrager in een brief voor
het vertrouwen en maak een afspraak wanneer
hij het voorwerp kan komen halen.
c. Ik maak een risicoanalyse.
2. U maakt eerst een risicoanalyse, uitgaande van
fundamentele vragen: kan het voorwerp in zijn huidige
toestand wel op transport, moeten er eerst bepaalde
behandelingen gebeuren… Antwoord a kan daarop
volgen, als u ook de omstandigheden bij de bruikleennemer
kent [beveiliging, klimaatbeheersing, belichting
enz.], wie dat ook is, én als de verzekering
beantwoordt aan uw voorwaarden
Uw punten: a. 3 /b. 0 /c. 5
3. De zilverstukken uit uw collectie lopen na
een tijd zwart aan, steeds opnieuw. Wat doet u
a. Ik poets zo weinig mogelijk en pas als het stuk
helemaal zwart en ontoonbaar is geworden.
Zo vermijd ik een te frequente manipulatie.
b. Ik wrijf elk stuk met een geïmpregneerde
zilverpoetsdoek op telkens als de eerste sporen
van verkleuring zichtbaar worden.
c. Ik laat de poetsers elk stuk regelmatig grondig
opblinken met commerciële poetswatten.
3. Zwart uitgeslagen zilver vereist een uitgebreide
poetsbeurt met sterke producten. Antwoord b is een
doeltreffende én voorzichtige methode omdat u niet
wacht tot alles zwart is aangelopen waardoor er
slechts een lichte poetsbeurt nodig is. Commerciële
poetswatten bevatten meestal schuurmiddelen en
ammoniak. Achtergebleven resten kunnen het metaal
aantasten.
Uw punten: a. 3 /b. 5 /c. 0
7

f
DE VRAGEN
4. Hoe zorgt u ervoor dat de ruimte waar u uw
collectie bewaart, net blijft
a. Ik laat de vloeren en legplanken met water,
dweilen en natte doeken wekelijks grondig
schoonmaken, zodat al het stof verdwijnt.
b. Ik laat de vloeren met een keerborstel en
de legplanken met een plumeau schoonmaken.
c. Ik laat de ruimte stofzuigen en de legplanken
met een stofdoek schoonvegen.
5. U heeft een glazen karaf of een ander broos
voorwerp laten vallen. Het voorwerp ligt in stukken
op de vloer. Wat nu
a. Ik laat alles liggen, sluit de ruimte af en haal
er een deskundige bij.
b. Ik probeer alle stukken onmiddellijk bijeen
te rapen en ze weer aan elkaar te lijmen,
zodat niets verloren raakt.
c. Ik raap alle stukken bijeen en stop ze in
een grote omslag, zodat ik zeker geen stukken
kwijtraak.
DE ANTWOORDEN
4. Vermijd zoveel mogelijk vocht in gesloten ruimtes,
om schommelingen in de luchtvochtigheid te beperken.
Keren en afstoffen veroorzaken/verplaatsen veel stof.
Uw punten: a. 0 /b. 3 /c. 5
5. Probeer nooit zelf te restaureren, hoe voorlopig
ook, als u geen restaurator bent. Meestal veroorzaakt
u dan meer kwaad dan goed. Scherven samen opbergen
kan bij de minste onvoorzichtigheid leiden tot meer
breuken en stukken, tenzij u elke scherf afzonderlijk
verpakt en vooraf op het omslag identificatiegegevens
noteert.
Uw punten: a. 5 /b. 0 /c. 3
UW SCORE
Behaalde u tussen 21 en 25 punten Dan handelt u duidelijk met kennis van zaken. Blijf u informeren en bijscholen,
al was het maar omdat de techniek niet stilstaat. Op p. 17 tot 19 vindt u interessante websites en
publicaties waar u meer informatie over behoud en beheer vindt.
Behaalde u tussen 15 en 20 punten Wat u doet is aanvaardbaar, maar u kan uw kennis steeds verruimen aan
de hand van cursussen en vakliteratuur. Ook in deze brochure geven we op p. 15 en 16 al interessante tips. Op
p. 17 tot 19 vindt u websites en publicaties waar u meer informatie over behoud en beheer vindt.
Behaalde u tussen 0 en 14 punten Dan mist u de elementaire kennis over behoud en beheer. U doet er goed
aan een externe deskundige om advies te vragen. Op p. 18 vindt u contactgegevens van organisaties en personen
die u hierbij kunnen helpen.
8
ALS HET MAAR GEZOND IS

Behaalde
u in de twee delen samen maximum 28 punten
Dan betekent dit dat u uw collectie beter elders zou onderbrengen en
dat u haar op een aangepaste wijze zou moeten kunnen beheren. We raden
u aan een conservator, archivaris of de cultuurbeleidscoördinator
in uw stad of gemeente te contacteren en samen naar oplossingen
te zoeken.
DE MORAAL VAN HET TESTVERHAAL
We moeten het durven erkennen: de toestand van en in
veel van onze depots/bewaarplaatsen kan vaak heel
wat beter. Met een minimum aan middelen en kennis
kunnen er veel evidente ingrepen gebeuren die al een
ingrijpende verbetering betekenen: een betere plaatsing
en behandeling van objecten, interne afspraken,
het weren van licht, geringe schommelingen van de
temperatuur en de relatieve vochtigheid… Als er grotere
ingrepen en dus meer middelen nodig zijn, bijvoorbeeld
een verbouwing, kan er op langere termijn worden gewerkt,
waardoor de middelen gespreid kunnen worden.
Aarzel niet om advies te vragen. Op p. 18 vindt u adressen
van organisaties die u hierbij kunnen helpen.
9

EEN GOED DEPOT
van K APITAAL belang
Honderden mensen engageren zich vandaag in Vlaanderen voor het behoud en beheer
van het cultureel erfgoed. Ze doen dat in openbare instellingen, in privéorganisaties,
als individuele eigenaar-verzamelaar… Het zijn professionelen,
‘liefhebbers’ en vrijwilligers. Het werk van al deze ‘bewaarders’ is paradoxaal: het
is onzichtbaar, maar ook bijzonder zichtbaar.
Onzichtbaar, omdat het zich afspeelt achter
deuren en muren waar bezoekers normaal
geen toegang toe hebben: in het depot,
de ruimte waar zich het ‘verborgen’
deel van de collectie bevindt. Dat maakt
het voor veel mensen – ook overheden –
moeilijk om zich het werk voor te stellen.
Maar de resultaten van dat behoud-enbeheerwerk
zijn ook erg zichtbaar: zonder
bewaarders geen tentoonstellingen, geen
vaste museum- en privé-collecties, geen
reizende kunstwerken. Kortom, zonder deze
‘conservatoren’ hebben we op den duur geen
toonbaar erfgoed meer. En als erfgoed pas
erfgoed wordt in de relatie met mensen [daar
is veel voor te zeggen], dan zijn erfgoedbeheerders
– laten we de bewaarders zo
noemen – relatietherapeuten. Zij staan mee
in voor de gezondheid van een van de partners
en helpen om de relatie duurzaam te
maken.
Veel mensen kijken op als ze de cijfers
horen: naar schatting 90% van ons erfgoed
bevindt zich, meestal verdoken, in depots.
Het gaat dus om een gigantische hoeveelheid.
Uit het oog, uit het hart: depotcollecties
worden wel eens op de achtergrond
geschoven als het erom gaat mensen en
middelen in te zetten. Zo komt het dat we
in Vlaanderen een achterstand hebben op
dit vlak. Dat is menselijk, maar ook van een
kortzichtigheid die nadenkende mensen
moeten kunnen overstijgen. Dat gebeurt de
jongste tijd ook. Het ogenschijnlijk rustige
leven van depotobjecten houdt immers gevaren
in als er niet voldoende voor hen en
hun omgeving wordt gezorgd. Bepalend is
in veel gevallen het engagement van wie er
verantwoordelijkheid voor draagt. Gelukkig
zijn er veel geëngageerde mensen… Conserveren
is behalve een beroep ook een
houding.
10
ALS HET MAAR GEZOND IS

Met een thermohygrograaf kunt u regelmatig warmte
en vochtigheid controleren.
> Regelmatige controle = snel kunnen ingrijpen
in geval van beschadigingen,
bijvoorbeeld door houtworm.
Waarom is cultureel erfgoed het waard dat
we er aandacht voor hebben en middelen
voor inzetten Dat we het in al die depots
behouden en beheren, en dat we het met
een breed publiek in contact brengen
Omdat het mee ons collectief – en soms
persoonlijk – geheugen uitmaakt en dus
een vitale functie voor onze samenleving
heeft. Omdat het erfgoed een letterlijk
waardevolle inspiratiebron is. Omdat wij
ook verantwoordelijk zijn voor de generaties
na ons, net zoals voor wat we van onze
voorgangers kregen. Daarom moeten we er
middelen, mensen en tijd in investeren. In
het verleden dat ook onze toekomst is.
Cultureel erfgoed is kapitaal. Daarom is de
zorg ervoor van… kapitaal belang.
> Breekbaar porselein wordt het best
op polyethyleenschuim gestapeld.
> Grote klimaatschommelingen
brachten schade toe aan deze tafel
met inlegwerk van schildpad.
11

troeven van een goed beheerd depot
OVERZICHT
ENINZICHT
X
X
X
X
X
X
Inzicht in en een overzicht van de hele [geregistreerde]
collectie kan leiden tot een intenser gebruik ervan.
Problemen in verband met behoud en beheer
worden sneller ontdekt.
Inzicht in de mogelijke problemen maakt maatregelen
mogelijk en voorkomt verkeerde handelingen en dus schade.
Een goed overzicht maakt selecteren mogelijk:
wat moet bewaard blijven, wat mag weg,
wat krijgt beter een andere bestemming…
U heeft zicht op de inzetbaarheid van voorwerpen
voor vaste en tijdelijke tentoonstellingen en voor bruikleen.
Als er voldoende historische bronnen zijn die bovendien
ook effectief met het voorwerp kunnen worden verbonden,
heeft u inzicht in de context van voorwerpen en aandacht
voor de verhalen die ermee verbonden zijn.
Dat is nodig om voorwerpen voor mensen te doen ‘spreken’.
12
ALS HET MAAR GEZOND IS

u
> Gun schilderijen voldoende ruimte. Hang ze bij voorkeur op.
ok
13

u
> Kledij hoort thuis in kasten, op kapstokken omwonden
met synthetische watten en met voor elk stuk
een katoenen hoes.
ok
> Baalkatoen en klittenband
zijn wonderdoeners
als u een ruimte wilt verduisteren.
14
ALS HET MAAR GEZOND IS
u
ok

TIPS
f f f f f f f f f f
gezond verstand voor een gezond depot
1DE RUIMTE
— de vijf geboden
f Zorg voor een geschikte ruimte.
Gecompartimenteerd, groot genoeg, weinig licht,
beheersbare verwarming. De aanwezigheid van
waterleidingen [afvoer, cv…] vormt een risico.
f Zorg voor een stabiel klimaat:
temperatuur max. 20°
en luchtvochtigheid ca. 50/55%.
En volg het klimaat op door het te meten.
f Geef elk voorwerp een vaste plaats,
die u ook aangeeft in de inventaris.
Dan vindt u de voorwerpen makkelijker terug
en merkt u sneller onregelmatigheden op.
f Gebruik de depotruimte alleen
als depotruimte. En dus niet als doorvoerplek,
voor andere activiteiten of voor de opslag
van ander materiaal.
f Leg met een intern reglement procedures
vast voor bewegingen in het depot. Een vaste
route,minimum twee personen aanwezig,
sleutelbeheer …
2DE DINGEN
— de zeven verboden
f Plaats voorwerpen nooit op de grond
maar op passend materiaal
[rekken, palletten, in ladekasten … ]
En zeker op 15 cm van het vloeroppervlak.
f Poets voorwerpen niet met water. Informeer u
over geschikte onderhoudsmethoden en -producten
voor bepaalde materialen.
f Plaats voorwerpen niet in de zon en stel ze
niet bloot aan UV-straling. Licht is altijd
schadelijk.
f Laat kwetsbare objecten niet onafgedekt.
Afdekken kan o.a. met katoen of melinex.
f ‘Knutsel’ nooit op eigen houtje
aan [gebroken, beschadigde…] objecten.
Preventiemaatregelen liggen binnen ieders bereik,
specialistenzorg niet.
f Leen geen voorwerpen uit zonder
overeenkomst met de bruikleennemer.
Over o.m.: verzekering, transport
en klimaatomstandigheden.
f Laat geen voorwerp vertrekken zonder
contractuele afspraken
met een transporteur.
Over: verpakking, uitrusting vrachtwagen, traject,
begeleiding, verzekering…
15

Een speciale stofzuiger reinigt kledij.
Maak de objecten schoon met aangepast materiaal. > Objecten verplaatsen doe je beter met z’n tweeën
3DE MENSEN
— de negen depotwerken
f Registreer wat u heeft, mét van elk
voorwerp een foto. En vraag bruikleennemers
als wederdienst om een goede, publiceerbare foto
van uw voorwerp.
f Stel één persoon aan als
eindverantwoordelijke voor de collectie
in het depot. Maar niet als de enige ‘kenner’
van uw depot!
f Controleer regelmatig het depot en meet
regelmatig de klimaatomstandigheden.
Gevaren: schade door insecten of oprukkende
schimmel, stof en vuil, diefstal, natuurlijk verval….
f Draag steeds handschoenen als u objecten
manipuleert, verplaatst, controleert.
Behalve bij erg gladde voorwerpen [glas, keramiek]
zijn katoenen handschoenen aan te bevelen.
f Stel criteria op om aangeboden voorwerpen
al dan niet aan te nemen én om stukken
af te stoten. Deze criteria maken deel uit
van een collectieplan.
f Informeer al uw personeelsleden
over het belang van behoud en beheer.
Rondleiding, uitleg, demonstraties, voorbeelden i.v.m.
bewaaromstandigheden en correcte handelingen.
Dit is ook van belang voor een eventuele externe
onderhoudsploeg!
f Zorg voor een passende beveiliging.
Mechanische middelen, kluizen, alarm, sleutelbeheer,
bezoek van derden alleen onder begeleiding enz.
f Maak klare afspraken met politie
en brandweer. Wat doet u het eerst bij brand,
waterschade, diefstal enz..
f Hang voldoende leesbare plattegronden
in het depot. Met vluchtwegen, waterpunten,
oriëntatiepunten …
f Contacteer deskundigen bij schade of twijfel.
Begin dus nooit zelf te ‘restaureren’ als u geen
deskundige bent.
16
ALS HET MAAR GEZOND IS

MEER INFO
Met dit boekje willen we uw belangstelling wekken voor de problematiek van
behoud en beheer. Hieronder vindt u websites, publicaties en adressen van
organisaties die u verder kunnen helpen om uw specifieke vragen te beantwoorden.
Uiteraard is dit geen volledige lijst. Maar de vermelde sites, publicaties
en organisaties zullen u ongetwijfeld op hun beurt weer verder helpen.
websites
www.culturelebiografie.be/depotwerking
Culturele Biografie Vlaanderen vzw, steunpunt voor archiefinstellingen,
bewaarbibliotheken, documentatiecentra, erfgoedcellen en musea.
U kan deze website raadplegen voor een update van onderstaande websites.
www.kikirpa.be
Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK), met fotoen
expertisedatabanken.
www.icn.nl
Instituut Collectie Nederland
www.monument.vlaanderen.be/mowav/nl/interieur.html
Monumentenwacht Vlaanderen Interieur
www.preservation.gc.ca/index_e.asp
Preserving my heritage - de website van het 'Canadian Conservation Institute’
www.mla.gov.uk/information/advice/00advice.asp
Museums, Libraries and Archives Council
http://palimpsest.stanford.edu/
CoOL- Conservation OnLine: resources for conservation professionals
http://www.mnhs.org/preserve/conservation/index.html
Minnesota Historical Society Conservation Department
http://www.museum-security.org/
Museum Security Network
http://www.cr.nps.gov/museum/publications/conserveogram/cons_toc.html
Conserve O Grams
http://www.collectioncare.org/index.html
Collection Care - de website van het 'Northern States Conservation Center' [USA]
17

adressen
Culturele Biografie Vlaanderen vzw
Huis den Rhyn — Hofstraat 15, 2000 Antwerpen
f Leon Smets, consulent behoud en beheer
T 03 224 15 47, leon.smets@erfgoednet.be
Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium
Jubelpark 1, 1000 Brussel
f Marina Van Bos, werkleider departement laboratoria
T 02 739 67 11, marina.vanbos@kikirpa.be
Monumentenwacht Vlaanderen vzw
Erfgoedhuis Den Wolsack — Oude Beurs 27, 2000 Antwerpen
f T 03 212 29 50
secretariaat.vlaanderen@monumentenwacht.be
Monumentenwacht Antwerpen
f T 03 360 52 34, mowa.antwerpen@skynet.be
Monumentenwacht Limburg
f T 011 23 75 90, mowa@limburg.be
Monumentenwacht Oost-Vlaanderen
f T 09 267 72 42, monumentenwacht@oost-vlaanderen.be
Monumentenwacht Vlaams-Brabant
f T 016 31 97 50, monumentenwacht@vl-brabant.be
Monumentenwacht West-Vlaanderen
f T 050 40 31 36, monumentenwacht@west-vlaanderen.be
Provinciebestuur Antwerpen Dienst Cultureel Erfgoed
Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen
f Annemie Adriaenssens, consulent musea
T 03 240 64 29
anna-maria.adriaenssens@admin.provant.be
f Marc Mees, kerkelijk erfgoed
T 03 240 64 21, marc.mees@admin.provant.be
f Annemie Van Dyck
T 03 240 64 14, annemie.vandyck@admin.provant.be
Provinciebestuur Limburg
Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed
Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt
f Anne Milkers, consulent musea
T 011 23 75 80, amilkers@limburg.be
Provinciebestuur Oost-Vlaanderen
9de Directie – Cultuur en Monumentenzorg
Gouvernementstraat 1, 9000 Gent
f Anneke Lippens, consulent musea
T 09 267 72 52, anneke.lippens@oost-vlaanderen.be
f Mieke Van Doorselaer, consulent musea
T 09 267 72 85
mieke.van.doorselaer@oost-vlaanderen.be
f Livia Snauwaert, roerend erfgoed [kerkelijk interieur]
T 09 267 72, livia.snauwaert@oost-vlaanderen.be
Provinciebestuur Vlaams-Brabant
Dienst Cultuur — Provincieplein 1, 3010 Leuven
f Rebecca Schoeters, consulent musea
T 016 26 76 19, rebecca.schoeters@vl-brabant.be
Provinciebestuur West-Vlaanderen
Afdeling Cultureel Erfgoed
Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries-Brugge
f Reinoud Van Acker, consulent musea
T 050 40 35 70
reinoud.van_acker@west-vlaanderen.be
Vlaamse Gemeenschapscommissie
Dienst Cultuur — Sainctelettesquare 17, 1000 Brussel
f Peggy Voesterzoons, consulent musea
T 02 208 02 94, peggy.voesterzoons@vgc.be
18
ALS HET MAAR GEZOND IS

publicaties
Verkrijgbaar bij Culturele Biografie Vlaanderen vzw
VerzekerDe Bewaring
[Brussel/Antwerpen: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap / Culturele Biografie
Vlaanderen vzw, s.d.]
Losbladige publicatie in 22 afleveringen over diverse aspecten van de preventieve conservering
van objecten.
Het waterschadewiel
Handig leeswiel met compacte, overzichtelijke aanwijzingen over wat u moet doen bij waterschade
in uw museum, depot of archief. Een hebbeding en een must voor elke erfgoedbewaarder!
Verkrijgbaar bij Monumentenwacht Vlaanderen vzw
Schoon Schip: handleiding voor het courant onderhoud van waardevolle kerkinterieurs
[Antwerpen: Monumentenwacht Vlaanderen, 2000]
colofon
Deze brochure is een uitgave van het samenwerkingsverband tussen Culturele Biografie Vlaanderen vzw,
het Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed Limburg en de Musea Stad Antwerpen [Dienst Collectiebeleid
- Behoud en Beheer] en de Erfgoedcel Antwerpen.
INHOUD
REDACTIE
FOTOGRAFIE
VORMGEVING
DRUK
Jan Cools, Sofie De Ruysser, Géraldine Leus, Anne Milkers,
Leon Smets, Tuur Van Hove
Patrick De Rynck
Annemie America (stad Hasselt), Monumentenwacht Limburg,
Tonny Schouteden (Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed Limburg),
Erfgoedcel Antwerpen, Bart Van der Moeren
Línk nv — Waregem
Concordia — Roeselare
V.U.
Jan Cools, Culturele Biografie Vlaanderen vzw
Huis den Rhyn, Hofstraat 15, 2000 Antwerpen
Wettelijk depot: D/2004/9921/5
19

Extra exemplaren van deze brochure kan u aanvragen via info@erfgoednet.be