13.01.2015 Views

cbv_777 behoud_beheer - Erfgoedcel Antwerpen

cbv_777 behoud_beheer - Erfgoedcel Antwerpen

cbv_777 behoud_beheer - Erfgoedcel Antwerpen

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Cultureel erfgoed in depots<br />

een kwestie van hygiëne en conditie<br />

CULTUREEL ERFGOED IN DEPOTS


Zonder woorden<br />

Als het maar<br />

gezond is …<br />

Waar bevindt zich het grootste deel van ons roerend erfgoed<br />

Op plaatsen waar het niet zichtbaar is! In kelders en magazijnen,<br />

op zolders, in achterafkamertjes en museale depots…<br />

Het wordt daar opgehangen, opgeslagen in laden en kasten,<br />

gestapeld op rekken en palletten, verpakt in dozen en kartons…<br />

Met dit boekje richten we ons tot de <strong>beheer</strong>ders van al dat<br />

erfgoed: gemeenten, OCMW’s, verenigingen, musea,<br />

kerkfabrieken, privé-eigenaars enz.<br />

Hoe zit dat met hun bewaarruimtes<br />

2<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


Als we maar gezond zijn. In deze brochure passen we deze vervulbare wens<br />

toe op het cultureel erfgoed. Als het maar gezond is… De gezondheidstoestand<br />

van dat erfgoed van ons hangt af van een goed <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong>. Of<br />

de betrokken voorwerpen nu al dan niet tentoongesteld zijn.<br />

Wat is dat, een goed, kwaliteitsvol <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong> Voor het ‘onzichtbare’ deel van<br />

de collectie – het leeuwendeel – betekent dat hetzelfde als vragen: wat is dat, een<br />

goed depot Daar willen we u in deze bladzijden over informeren en voor sensibiliseren.<br />

Deze brochure staat niet alleen. Het bewustzijn van het belang van onze depots<br />

neemt de jongste jaren – gelukkig en eindelijk – toe, ook bij het beleid.<br />

Een goed depot is in de eerste plaats een kwestie van hygiëne en het onderhouden van<br />

de conditie, om in de gezondheidsmetafoor te blijven. Anders gezegd: van ‘gezond’<br />

verstand, motivatie en een basiskennis van zaken. Daar komen we al een heel eind<br />

mee als we ons erfgoed in goede omstandigheden willen bewaren en het in goede<br />

staat willen overgeven aan de generatie na ons. Want die heeft, evengoed als wij,<br />

recht op dat erfgoed ‘van ons’.<br />

U kunt in deze bladzijden uw kennis van het <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong> van cultureel erfgoed<br />

testen. We confronteren u ook met ‘sprekende beelden’ uit depots en u krijgt<br />

basistips: wat kan je zelf doen [Antwoord: veel.] Tussendoor verneemt u waarom<br />

dat ogenschijnlijk simpele werkwoord ‘bewaren’ onze aandacht verdient.<br />

Omdat we u met deze brochure als erfgoed<strong>beheer</strong>der, privé-eigenaar of overheid<br />

in de eerste plaats warm willen maken, geven we aan het eind websites, publicaties<br />

en adressen die u dieper helpen doordringen in de wereld van Behoud en Beheer:<br />

waarvoor kan je bij wie terecht<br />

3


Doe de grote<br />

DEPOTTEST<br />

C<br />

Hoe is het gesteld met de plaatselijke toestand,<br />

uw gezond verstand en uw expertise als het om het bewaren<br />

van erfgoed gaat Om dat te weten te komen nodigen we u uit<br />

om voor uzelf de volgende vragen te beantwoorden.<br />

Belangstelling voor de problematiek van <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong><br />

volstaat om dat te kunnen doen. En die belangstelling moeten we<br />

eigenlijk allemaal aan de dag leggen: als overheid, conservator,<br />

publiekswerker, heemkring, suppoost enz.<br />

> Zorg ervoor dat elk voorwerp<br />

een inventarisnummer heeft.<br />

4<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


De ruimtelijke omstandigheden<br />

DE VRAGEN<br />

1. Over welke ruimte beschikt u om erfgoed<br />

in onder te brengen<br />

a. Ik heb maar één ruimte beschikbaar.<br />

b. Er zijn verschillende ruimtes beschikbaar.<br />

c. Ik heb geen specifieke ruimte beschikbaar<br />

en berg het erfgoed waar ik plaats vind.<br />

DE ANTWOORDEN<br />

1. Het beste is dat u verschillende ruimtes kunt<br />

gebruiken, zodat u bepaalde voorwerpen bij elkaar –<br />

of integendeel van elkaar afgezonderd – kunt zetten,<br />

afhankelijk van de bewaaromstandigheden en –vereisten.<br />

De risico’s [brand, waterschade, diefstal…]<br />

worden op deze manier ook gespreid.<br />

Uw punten: a. 3 /b. 5 /c. 0<br />

2. Iemand komt u als erfgoed<strong>beheer</strong>der, zoals<br />

afgesproken, vragen om een bepaald voorwerp<br />

te bestuderen dat zich in uw collectie bevindt.<br />

Wat antwoordt u<br />

a. Ik vraag of de persoon een andere keer kan<br />

terugkomen omdat ik niet goed weet waar ik<br />

het voorwerp kan vinden.<br />

b. Ik vraag de persoon om 10 minuutjes te wachten<br />

en weet het voorwerp snel te vinden.<br />

c. Ik vraag of de persoon een andere keer kan<br />

terugkomen omdat mijn collega die uit<br />

het hoofd weet waar alles staat, er niet is.<br />

2. In een goed en overzichtelijk ingericht depot en<br />

met betrouwbare, geactualiseerde en toegankelijke<br />

registratielijsten vindt u voorwerpen pakweg binnen<br />

de 10/15 minuten terug. Als slechts één persoon weet<br />

wat waar in het depot te vinden is, is het risico groot<br />

dat u door het verdwijnen van deze informant van voren<br />

af aan moet beginnen of dat u in zijn/haar afwezigheid<br />

hulpeloos bent.<br />

Uw punten: a. 0 /b. 5 /c. 3<br />

3. De ruimte waar u uw collectie opbergt is…<br />

a. …naar mijn gevoel vochtig<br />

[of: naar mijn gevoel droog].<br />

b. …normaal.<br />

c. …Ik zou het echt niet weten.<br />

3. Een hoge vochtigheid in een gesloten omgeving<br />

leidt onherroepelijk tot schimmelvorming op hout, textiel,<br />

leer, papier enz. Natuurlijke verluchting kan al een<br />

verbetering betekenen. Een droge ruimte veroorzaakt<br />

bij bepaalde materialen dan weer uitdroging, krimpen,<br />

kromtrekken en barsten. Als u heeft geantwoord dat u<br />

het niet weet, bestaat weliswaar de kans dat de ruimte<br />

in orde is – vocht en droogte merkt men meestal op –<br />

maar heeft u nog geen beeld van eventuele schommelingen<br />

[die op termijn óók schade kunnen veroorzaken<br />

aan materialen zoals hout, papier, textiel].<br />

Daarom raden we u ten stelligste aan de vocht- en<br />

temperatuurschommelingen in de ruimte te meten en<br />

te registreren, bijvoorbeeld met een thermohygrograaf.<br />

Uw punten: a. 0 /b. 5 /c. 3<br />

5


cb<br />

DE VRAGEN<br />

4. Waar bewaart u tentoonstellingsmateriaal<br />

[panelen, vitrines enz.]<br />

a. Ik plaats het in mijn depot, maar zorg ervoor<br />

dat de materiaalsoorten bij elkaar staan, bv.<br />

de panelen bij de houten voorwerpen,<br />

de catalogi bij het papier enz.<br />

b. Ik berg dergelijk materiaal elders op, bv. in een<br />

garage.<br />

c. Ik plaats de materialen in het lokaal waar men<br />

doorheen moet om het depot te bereiken.<br />

DE ANTWOORDEN<br />

4. Een erfgoeddepot is geen opslagplaats van materialen.<br />

De kans is immers groot dat u ongeschikte<br />

materialen en producten binnenbrengt [MDF en vezelplaten<br />

die gassen afgeven, verf enz.] en dat anderen<br />

dan de depot<strong>beheer</strong>der in en uit lopen [onveilig, verstoring<br />

van het klimaat, vrijgeleide voor insecten].<br />

Met het oog op het veilig transporteren van objecten<br />

houdt u de toegangswegen beter vrij.<br />

Uw punten: a. 0 /b. 5 /c. 3<br />

5. Heeft u ramen in het depot<br />

a. Ja, en ik dek ze niet af:<br />

zo heb ik een klaar overzicht van de situatie.<br />

b. Ja, maar ik hang er gordijnen voor, zodat de<br />

voorwerpen beschermd zijn tegen het zonlicht.<br />

c. Nee, er zijn geen ramen.<br />

5. Een ruimte zonder ramen geniet duidelijk de voorkeur,<br />

omdat licht en warmte schade kunnen veroorzaken<br />

aan objecten. Gordijnen zijn ook aanvaardbaar,<br />

al heeft u in dat geval wel kans op warmte.<br />

Uw punten: a. 0 /b. 3 /c. 5<br />

UW SCORE<br />

Behaalde u tussen 21 en 25 punten Naar alle waarschijnlijkheid bewaart u uw collectie in een ruimte die voldoet<br />

aan alle eisen voor een goed <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong>. Uiteraard is blijvende waakzaamheid nodig. Verlies uw<br />

depot niet uit het oog, zo vermijdt u in de toekomst schade en dus kosten.<br />

Behaalde u tussen 15 en 20 punten Dit betekent dat u wellicht een aanvaardbare ruimte heeft voor het<br />

bewaren van uw collectie, maar dat er toch ook aanpassingen nodig zijn. Contacteer daarom een adviseur of<br />

consulent. Een aantal aspecten kan nog verbeterd worden, op de locatie of in de dagelijkse praktijk van het<br />

depot<strong>beheer</strong>. Verder in deze brochure vindt u handige tips en adressen.<br />

Behaalde u tussen 0 en 14 punten Het spijt ons u te moeten meedelen dat er voor u nog wat werk aan de<br />

depotwinkel is. Ofwel moet u meer inzicht krijgen in een goed <strong>beheer</strong>. Dan kunt u al heel wat opsteken van de<br />

tips op p. 15 en 16 en via de publicaties en websites op p. 17 tot 19. Ofwel zijn de bewaaromstandigheden voor<br />

uw erfgoed ongeschikt en dringen andere maatregelen zich op.<br />

6<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


Vaardigheden<br />

e<br />

DE VRAGEN<br />

1. Waar en hoe bewaart u kledij en textiel in uw<br />

verzameling<br />

a. Volledig ingepakt in plastieken zakken, zodat stof<br />

of insecten geen schade kunnen toebrengen.<br />

b. In kartonnen dozen met mottenballen erbij.<br />

c. Opgehangen in kasten.<br />

Elk stuk heeft een afzonderlijke katoenen hoes.<br />

DE ANTWOORDEN<br />

1. Plastieken zakken bevatten weekmakers die kleverig<br />

kunnen worden en bij het textiel reacties kunnen<br />

veroorzaken. Er kan bovendien vocht en schimmel ontstaan<br />

in de gesloten zakken. Mottenballen doden insecten<br />

niet en als ze eenmaal zijn uitgewerkt, houden<br />

ze de beestjes niet weg. Bij sommige stoffen kunnen ze<br />

zelfs kleurveranderingen teweegbrengen. Oplossing c<br />

is de beste, als u tenminste goede kapstokken gebruikt<br />

– met randen die [ver]breed zijn en omwikkeld<br />

met synthetische wol of katoen – om op termijn het<br />

doorscheuren van de schouders te voorkomen. U controleert<br />

ook regelmatig op de aanwezigheid van motten.<br />

Uw punten: a. 0 /b. 3 /c. 5<br />

2. Een museum vraagt u om een van uw stukken in<br />

een spraakmakende tijdelijke tentoonstelling<br />

te gebruiken. Wat doet u het eerst<br />

a. Ik zoek de beste transporteur uit aan de hand<br />

van een gedetailleerde offerte van meerdere<br />

kandidaten.<br />

b. Ik dank de aanvrager in een brief voor<br />

het vertrouwen en maak een afspraak wanneer<br />

hij het voorwerp kan komen halen.<br />

c. Ik maak een risicoanalyse.<br />

2. U maakt eerst een risicoanalyse, uitgaande van<br />

fundamentele vragen: kan het voorwerp in zijn huidige<br />

toestand wel op transport, moeten er eerst bepaalde<br />

behandelingen gebeuren… Antwoord a kan daarop<br />

volgen, als u ook de omstandigheden bij de bruikleennemer<br />

kent [beveiliging, klimaat<strong>beheer</strong>sing, belichting<br />

enz.], wie dat ook is, én als de verzekering<br />

beantwoordt aan uw voorwaarden<br />

Uw punten: a. 3 /b. 0 /c. 5<br />

3. De zilverstukken uit uw collectie lopen na<br />

een tijd zwart aan, steeds opnieuw. Wat doet u<br />

a. Ik poets zo weinig mogelijk en pas als het stuk<br />

helemaal zwart en ontoonbaar is geworden.<br />

Zo vermijd ik een te frequente manipulatie.<br />

b. Ik wrijf elk stuk met een geïmpregneerde<br />

zilverpoetsdoek op telkens als de eerste sporen<br />

van verkleuring zichtbaar worden.<br />

c. Ik laat de poetsers elk stuk regelmatig grondig<br />

opblinken met commerciële poetswatten.<br />

3. Zwart uitgeslagen zilver vereist een uitgebreide<br />

poetsbeurt met sterke producten. Antwoord b is een<br />

doeltreffende én voorzichtige methode omdat u niet<br />

wacht tot alles zwart is aangelopen waardoor er<br />

slechts een lichte poetsbeurt nodig is. Commerciële<br />

poetswatten bevatten meestal schuurmiddelen en<br />

ammoniak. Achtergebleven resten kunnen het metaal<br />

aantasten.<br />

Uw punten: a. 3 /b. 5 /c. 0<br />

7


f<br />

DE VRAGEN<br />

4. Hoe zorgt u ervoor dat de ruimte waar u uw<br />

collectie bewaart, net blijft<br />

a. Ik laat de vloeren en legplanken met water,<br />

dweilen en natte doeken wekelijks grondig<br />

schoonmaken, zodat al het stof verdwijnt.<br />

b. Ik laat de vloeren met een keerborstel en<br />

de legplanken met een plumeau schoonmaken.<br />

c. Ik laat de ruimte stofzuigen en de legplanken<br />

met een stofdoek schoonvegen.<br />

5. U heeft een glazen karaf of een ander broos<br />

voorwerp laten vallen. Het voorwerp ligt in stukken<br />

op de vloer. Wat nu<br />

a. Ik laat alles liggen, sluit de ruimte af en haal<br />

er een deskundige bij.<br />

b. Ik probeer alle stukken onmiddellijk bijeen<br />

te rapen en ze weer aan elkaar te lijmen,<br />

zodat niets verloren raakt.<br />

c. Ik raap alle stukken bijeen en stop ze in<br />

een grote omslag, zodat ik zeker geen stukken<br />

kwijtraak.<br />

DE ANTWOORDEN<br />

4. Vermijd zoveel mogelijk vocht in gesloten ruimtes,<br />

om schommelingen in de luchtvochtigheid te beperken.<br />

Keren en afstoffen veroorzaken/verplaatsen veel stof.<br />

Uw punten: a. 0 /b. 3 /c. 5<br />

5. Probeer nooit zelf te restaureren, hoe voorlopig<br />

ook, als u geen restaurator bent. Meestal veroorzaakt<br />

u dan meer kwaad dan goed. Scherven samen opbergen<br />

kan bij de minste onvoorzichtigheid leiden tot meer<br />

breuken en stukken, tenzij u elke scherf afzonderlijk<br />

verpakt en vooraf op het omslag identificatiegegevens<br />

noteert.<br />

Uw punten: a. 5 /b. 0 /c. 3<br />

UW SCORE<br />

Behaalde u tussen 21 en 25 punten Dan handelt u duidelijk met kennis van zaken. Blijf u informeren en bijscholen,<br />

al was het maar omdat de techniek niet stilstaat. Op p. 17 tot 19 vindt u interessante websites en<br />

publicaties waar u meer informatie over <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong> vindt.<br />

Behaalde u tussen 15 en 20 punten Wat u doet is aanvaardbaar, maar u kan uw kennis steeds verruimen aan<br />

de hand van cursussen en vakliteratuur. Ook in deze brochure geven we op p. 15 en 16 al interessante tips. Op<br />

p. 17 tot 19 vindt u websites en publicaties waar u meer informatie over <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong> vindt.<br />

Behaalde u tussen 0 en 14 punten Dan mist u de elementaire kennis over <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong>. U doet er goed<br />

aan een externe deskundige om advies te vragen. Op p. 18 vindt u contactgegevens van organisaties en personen<br />

die u hierbij kunnen helpen.<br />

8<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


Behaalde<br />

u in de twee delen samen maximum 28 punten<br />

Dan betekent dit dat u uw collectie beter elders zou onderbrengen en<br />

dat u haar op een aangepaste wijze zou moeten kunnen beheren. We raden<br />

u aan een conservator, archivaris of de cultuurbeleidscoördinator<br />

in uw stad of gemeente te contacteren en samen naar oplossingen<br />

te zoeken.<br />

DE MORAAL VAN HET TESTVERHAAL<br />

We moeten het durven erkennen: de toestand van en in<br />

veel van onze depots/bewaarplaatsen kan vaak heel<br />

wat beter. Met een minimum aan middelen en kennis<br />

kunnen er veel evidente ingrepen gebeuren die al een<br />

ingrijpende verbetering betekenen: een betere plaatsing<br />

en behandeling van objecten, interne afspraken,<br />

het weren van licht, geringe schommelingen van de<br />

temperatuur en de relatieve vochtigheid… Als er grotere<br />

ingrepen en dus meer middelen nodig zijn, bijvoorbeeld<br />

een verbouwing, kan er op langere termijn worden gewerkt,<br />

waardoor de middelen gespreid kunnen worden.<br />

Aarzel niet om advies te vragen. Op p. 18 vindt u adressen<br />

van organisaties die u hierbij kunnen helpen.<br />

9


EEN GOED DEPOT<br />

van K APITAAL belang<br />

Honderden mensen engageren zich vandaag in Vlaanderen voor het <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong><br />

van het cultureel erfgoed. Ze doen dat in openbare instellingen, in privéorganisaties,<br />

als individuele eigenaar-verzamelaar… Het zijn professionelen,<br />

‘liefhebbers’ en vrijwilligers. Het werk van al deze ‘bewaarders’ is paradoxaal: het<br />

is onzichtbaar, maar ook bijzonder zichtbaar.<br />

Onzichtbaar, omdat het zich afspeelt achter<br />

deuren en muren waar bezoekers normaal<br />

geen toegang toe hebben: in het depot,<br />

de ruimte waar zich het ‘verborgen’<br />

deel van de collectie bevindt. Dat maakt<br />

het voor veel mensen – ook overheden –<br />

moeilijk om zich het werk voor te stellen.<br />

Maar de resultaten van dat <strong>behoud</strong>-en<strong>beheer</strong>werk<br />

zijn ook erg zichtbaar: zonder<br />

bewaarders geen tentoonstellingen, geen<br />

vaste museum- en privé-collecties, geen<br />

reizende kunstwerken. Kortom, zonder deze<br />

‘conservatoren’ hebben we op den duur geen<br />

toonbaar erfgoed meer. En als erfgoed pas<br />

erfgoed wordt in de relatie met mensen [daar<br />

is veel voor te zeggen], dan zijn erfgoed<strong>beheer</strong>ders<br />

– laten we de bewaarders zo<br />

noemen – relatietherapeuten. Zij staan mee<br />

in voor de gezondheid van een van de partners<br />

en helpen om de relatie duurzaam te<br />

maken.<br />

Veel mensen kijken op als ze de cijfers<br />

horen: naar schatting 90% van ons erfgoed<br />

bevindt zich, meestal verdoken, in depots.<br />

Het gaat dus om een gigantische hoeveelheid.<br />

Uit het oog, uit het hart: depotcollecties<br />

worden wel eens op de achtergrond<br />

geschoven als het erom gaat mensen en<br />

middelen in te zetten. Zo komt het dat we<br />

in Vlaanderen een achterstand hebben op<br />

dit vlak. Dat is menselijk, maar ook van een<br />

kortzichtigheid die nadenkende mensen<br />

moeten kunnen overstijgen. Dat gebeurt de<br />

jongste tijd ook. Het ogenschijnlijk rustige<br />

leven van depotobjecten houdt immers gevaren<br />

in als er niet voldoende voor hen en<br />

hun omgeving wordt gezorgd. Bepalend is<br />

in veel gevallen het engagement van wie er<br />

verantwoordelijkheid voor draagt. Gelukkig<br />

zijn er veel geëngageerde mensen… Conserveren<br />

is behalve een beroep ook een<br />

houding.<br />

10<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


Met een thermohygrograaf kunt u regelmatig warmte<br />

en vochtigheid controleren.<br />

> Regelmatige controle = snel kunnen ingrijpen<br />

in geval van beschadigingen,<br />

bijvoorbeeld door houtworm.<br />

Waarom is cultureel erfgoed het waard dat<br />

we er aandacht voor hebben en middelen<br />

voor inzetten Dat we het in al die depots<br />

<strong>behoud</strong>en en beheren, en dat we het met<br />

een breed publiek in contact brengen<br />

Omdat het mee ons collectief – en soms<br />

persoonlijk – geheugen uitmaakt en dus<br />

een vitale functie voor onze samenleving<br />

heeft. Omdat het erfgoed een letterlijk<br />

waardevolle inspiratiebron is. Omdat wij<br />

ook verantwoordelijk zijn voor de generaties<br />

na ons, net zoals voor wat we van onze<br />

voorgangers kregen. Daarom moeten we er<br />

middelen, mensen en tijd in investeren. In<br />

het verleden dat ook onze toekomst is.<br />

Cultureel erfgoed is kapitaal. Daarom is de<br />

zorg ervoor van… kapitaal belang.<br />

> Breekbaar porselein wordt het best<br />

op polyethyleenschuim gestapeld.<br />

> Grote klimaatschommelingen<br />

brachten schade toe aan deze tafel<br />

met inlegwerk van schildpad.<br />

11


troeven van een goed <strong>beheer</strong>d depot<br />

OVERZICHT<br />

ENINZICHT<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

Inzicht in en een overzicht van de hele [geregistreerde]<br />

collectie kan leiden tot een intenser gebruik ervan.<br />

Problemen in verband met <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong><br />

worden sneller ontdekt.<br />

Inzicht in de mogelijke problemen maakt maatregelen<br />

mogelijk en voorkomt verkeerde handelingen en dus schade.<br />

Een goed overzicht maakt selecteren mogelijk:<br />

wat moet bewaard blijven, wat mag weg,<br />

wat krijgt beter een andere bestemming…<br />

U heeft zicht op de inzetbaarheid van voorwerpen<br />

voor vaste en tijdelijke tentoonstellingen en voor bruikleen.<br />

Als er voldoende historische bronnen zijn die bovendien<br />

ook effectief met het voorwerp kunnen worden verbonden,<br />

heeft u inzicht in de context van voorwerpen en aandacht<br />

voor de verhalen die ermee verbonden zijn.<br />

Dat is nodig om voorwerpen voor mensen te doen ‘spreken’.<br />

12<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


u<br />

> Gun schilderijen voldoende ruimte. Hang ze bij voorkeur op.<br />

ok<br />

13


u<br />

> Kledij hoort thuis in kasten, op kapstokken omwonden<br />

met synthetische watten en met voor elk stuk<br />

een katoenen hoes.<br />

ok<br />

> Baalkatoen en klittenband<br />

zijn wonderdoeners<br />

als u een ruimte wilt verduisteren.<br />

14<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS<br />

u<br />

ok


TIPS<br />

f f f f f f f f f f<br />

gezond verstand voor een gezond depot<br />

1DE RUIMTE<br />

— de vijf geboden<br />

f Zorg voor een geschikte ruimte.<br />

Gecompartimenteerd, groot genoeg, weinig licht,<br />

<strong>beheer</strong>sbare verwarming. De aanwezigheid van<br />

waterleidingen [afvoer, cv…] vormt een risico.<br />

f Zorg voor een stabiel klimaat:<br />

temperatuur max. 20°<br />

en luchtvochtigheid ca. 50/55%.<br />

En volg het klimaat op door het te meten.<br />

f Geef elk voorwerp een vaste plaats,<br />

die u ook aangeeft in de inventaris.<br />

Dan vindt u de voorwerpen makkelijker terug<br />

en merkt u sneller onregelmatigheden op.<br />

f Gebruik de depotruimte alleen<br />

als depotruimte. En dus niet als doorvoerplek,<br />

voor andere activiteiten of voor de opslag<br />

van ander materiaal.<br />

f Leg met een intern reglement procedures<br />

vast voor bewegingen in het depot. Een vaste<br />

route,minimum twee personen aanwezig,<br />

sleutel<strong>beheer</strong> …<br />

2DE DINGEN<br />

— de zeven verboden<br />

f Plaats voorwerpen nooit op de grond<br />

maar op passend materiaal<br />

[rekken, palletten, in ladekasten … ]<br />

En zeker op 15 cm van het vloeroppervlak.<br />

f Poets voorwerpen niet met water. Informeer u<br />

over geschikte onderhoudsmethoden en -producten<br />

voor bepaalde materialen.<br />

f Plaats voorwerpen niet in de zon en stel ze<br />

niet bloot aan UV-straling. Licht is altijd<br />

schadelijk.<br />

f Laat kwetsbare objecten niet onafgedekt.<br />

Afdekken kan o.a. met katoen of melinex.<br />

f ‘Knutsel’ nooit op eigen houtje<br />

aan [gebroken, beschadigde…] objecten.<br />

Preventiemaatregelen liggen binnen ieders bereik,<br />

specialistenzorg niet.<br />

f Leen geen voorwerpen uit zonder<br />

overeenkomst met de bruikleennemer.<br />

Over o.m.: verzekering, transport<br />

en klimaatomstandigheden.<br />

f Laat geen voorwerp vertrekken zonder<br />

contractuele afspraken<br />

met een transporteur.<br />

Over: verpakking, uitrusting vrachtwagen, traject,<br />

begeleiding, verzekering…<br />

15


Een speciale stofzuiger reinigt kledij.<br />

Maak de objecten schoon met aangepast materiaal. > Objecten verplaatsen doe je beter met z’n tweeën<br />

3DE MENSEN<br />

— de negen depotwerken<br />

f Registreer wat u heeft, mét van elk<br />

voorwerp een foto. En vraag bruikleennemers<br />

als wederdienst om een goede, publiceerbare foto<br />

van uw voorwerp.<br />

f Stel één persoon aan als<br />

eindverantwoordelijke voor de collectie<br />

in het depot. Maar niet als de enige ‘kenner’<br />

van uw depot!<br />

f Controleer regelmatig het depot en meet<br />

regelmatig de klimaatomstandigheden.<br />

Gevaren: schade door insecten of oprukkende<br />

schimmel, stof en vuil, diefstal, natuurlijk verval….<br />

f Draag steeds handschoenen als u objecten<br />

manipuleert, verplaatst, controleert.<br />

Behalve bij erg gladde voorwerpen [glas, keramiek]<br />

zijn katoenen handschoenen aan te bevelen.<br />

f Stel criteria op om aangeboden voorwerpen<br />

al dan niet aan te nemen én om stukken<br />

af te stoten. Deze criteria maken deel uit<br />

van een collectieplan.<br />

f Informeer al uw personeelsleden<br />

over het belang van <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong>.<br />

Rondleiding, uitleg, demonstraties, voorbeelden i.v.m.<br />

bewaaromstandigheden en correcte handelingen.<br />

Dit is ook van belang voor een eventuele externe<br />

onderhoudsploeg!<br />

f Zorg voor een passende beveiliging.<br />

Mechanische middelen, kluizen, alarm, sleutel<strong>beheer</strong>,<br />

bezoek van derden alleen onder begeleiding enz.<br />

f Maak klare afspraken met politie<br />

en brandweer. Wat doet u het eerst bij brand,<br />

waterschade, diefstal enz..<br />

f Hang voldoende leesbare plattegronden<br />

in het depot. Met vluchtwegen, waterpunten,<br />

oriëntatiepunten …<br />

f Contacteer deskundigen bij schade of twijfel.<br />

Begin dus nooit zelf te ‘restaureren’ als u geen<br />

deskundige bent.<br />

16<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


MEER INFO<br />

Met dit boekje willen we uw belangstelling wekken voor de problematiek van<br />

<strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong>. Hieronder vindt u websites, publicaties en adressen van<br />

organisaties die u verder kunnen helpen om uw specifieke vragen te beantwoorden.<br />

Uiteraard is dit geen volledige lijst. Maar de vermelde sites, publicaties<br />

en organisaties zullen u ongetwijfeld op hun beurt weer verder helpen.<br />

websites<br />

www.culturelebiografie.be/depotwerking<br />

Culturele Biografie Vlaanderen vzw, steunpunt voor archiefinstellingen,<br />

bewaarbibliotheken, documentatiecentra, erfgoedcellen en musea.<br />

U kan deze website raadplegen voor een update van onderstaande websites.<br />

www.kikirpa.be<br />

Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK), met fotoen<br />

expertisedatabanken.<br />

www.icn.nl<br />

Instituut Collectie Nederland<br />

www.monument.vlaanderen.be/mowav/nl/interieur.html<br />

Monumentenwacht Vlaanderen Interieur<br />

www.preservation.gc.ca/index_e.asp<br />

Preserving my heritage - de website van het 'Canadian Conservation Institute’<br />

www.mla.gov.uk/information/advice/00advice.asp<br />

Museums, Libraries and Archives Council<br />

http://palimpsest.stanford.edu/<br />

CoOL- Conservation OnLine: resources for conservation professionals<br />

http://www.mnhs.org/preserve/conservation/index.html<br />

Minnesota Historical Society Conservation Department<br />

http://www.museum-security.org/<br />

Museum Security Network<br />

http://www.cr.nps.gov/museum/publications/conserveogram/cons_toc.html<br />

Conserve O Grams<br />

http://www.collectioncare.org/index.html<br />

Collection Care - de website van het 'Northern States Conservation Center' [USA]<br />

17


adressen<br />

Culturele Biografie Vlaanderen vzw<br />

Huis den Rhyn — Hofstraat 15, 2000 <strong>Antwerpen</strong><br />

f Leon Smets, consulent <strong>behoud</strong> en <strong>beheer</strong><br />

T 03 224 15 47, leon.smets@erfgoednet.be<br />

Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium<br />

Jubelpark 1, 1000 Brussel<br />

f Marina Van Bos, werkleider departement laboratoria<br />

T 02 739 67 11, marina.vanbos@kikirpa.be<br />

Monumentenwacht Vlaanderen vzw<br />

Erfgoedhuis Den Wolsack — Oude Beurs 27, 2000 <strong>Antwerpen</strong><br />

f T 03 212 29 50<br />

secretariaat.vlaanderen@monumentenwacht.be<br />

Monumentenwacht <strong>Antwerpen</strong><br />

f T 03 360 52 34, mowa.antwerpen@skynet.be<br />

Monumentenwacht Limburg<br />

f T 011 23 75 90, mowa@limburg.be<br />

Monumentenwacht Oost-Vlaanderen<br />

f T 09 267 72 42, monumentenwacht@oost-vlaanderen.be<br />

Monumentenwacht Vlaams-Brabant<br />

f T 016 31 97 50, monumentenwacht@vl-brabant.be<br />

Monumentenwacht West-Vlaanderen<br />

f T 050 40 31 36, monumentenwacht@west-vlaanderen.be<br />

Provinciebestuur <strong>Antwerpen</strong> Dienst Cultureel Erfgoed<br />

Koningin Elisabethlei 22, 2018 <strong>Antwerpen</strong><br />

f Annemie Adriaenssens, consulent musea<br />

T 03 240 64 29<br />

anna-maria.adriaenssens@admin.provant.be<br />

f Marc Mees, kerkelijk erfgoed<br />

T 03 240 64 21, marc.mees@admin.provant.be<br />

f Annemie Van Dyck<br />

T 03 240 64 14, annemie.vandyck@admin.provant.be<br />

Provinciebestuur Limburg<br />

Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed<br />

Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt<br />

f Anne Milkers, consulent musea<br />

T 011 23 75 80, amilkers@limburg.be<br />

Provinciebestuur Oost-Vlaanderen<br />

9de Directie – Cultuur en Monumentenzorg<br />

Gouvernementstraat 1, 9000 Gent<br />

f Anneke Lippens, consulent musea<br />

T 09 267 72 52, anneke.lippens@oost-vlaanderen.be<br />

f Mieke Van Doorselaer, consulent musea<br />

T 09 267 72 85<br />

mieke.van.doorselaer@oost-vlaanderen.be<br />

f Livia Snauwaert, roerend erfgoed [kerkelijk interieur]<br />

T 09 267 72, livia.snauwaert@oost-vlaanderen.be<br />

Provinciebestuur Vlaams-Brabant<br />

Dienst Cultuur — Provincieplein 1, 3010 Leuven<br />

f Rebecca Schoeters, consulent musea<br />

T 016 26 76 19, rebecca.schoeters@vl-brabant.be<br />

Provinciebestuur West-Vlaanderen<br />

Afdeling Cultureel Erfgoed<br />

Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries-Brugge<br />

f Reinoud Van Acker, consulent musea<br />

T 050 40 35 70<br />

reinoud.van_acker@west-vlaanderen.be<br />

Vlaamse Gemeenschapscommissie<br />

Dienst Cultuur — Sainctelettesquare 17, 1000 Brussel<br />

f Peggy Voesterzoons, consulent musea<br />

T 02 208 02 94, peggy.voesterzoons@vgc.be<br />

18<br />

ALS HET MAAR GEZOND IS


publicaties<br />

Verkrijgbaar bij Culturele Biografie Vlaanderen vzw<br />

VerzekerDe Bewaring<br />

[Brussel/<strong>Antwerpen</strong>: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap / Culturele Biografie<br />

Vlaanderen vzw, s.d.]<br />

Losbladige publicatie in 22 afleveringen over diverse aspecten van de preventieve conservering<br />

van objecten.<br />

Het waterschadewiel<br />

Handig leeswiel met compacte, overzichtelijke aanwijzingen over wat u moet doen bij waterschade<br />

in uw museum, depot of archief. Een hebbeding en een must voor elke erfgoedbewaarder!<br />

Verkrijgbaar bij Monumentenwacht Vlaanderen vzw<br />

Schoon Schip: handleiding voor het courant onderhoud van waardevolle kerkinterieurs<br />

[<strong>Antwerpen</strong>: Monumentenwacht Vlaanderen, 2000]<br />

colofon<br />

Deze brochure is een uitgave van het samenwerkingsverband tussen Culturele Biografie Vlaanderen vzw,<br />

het Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed Limburg en de Musea Stad <strong>Antwerpen</strong> [Dienst Collectiebeleid<br />

- Behoud en Beheer] en de <strong>Erfgoedcel</strong> <strong>Antwerpen</strong>.<br />

INHOUD<br />

REDACTIE<br />

FOTOGRAFIE<br />

VORMGEVING<br />

DRUK<br />

Jan Cools, Sofie De Ruysser, Géraldine Leus, Anne Milkers,<br />

Leon Smets, Tuur Van Hove<br />

Patrick De Rynck<br />

Annemie America (stad Hasselt), Monumentenwacht Limburg,<br />

Tonny Schouteden (Provinciaal Centrum Cultureel Erfgoed Limburg),<br />

<strong>Erfgoedcel</strong> <strong>Antwerpen</strong>, Bart Van der Moeren<br />

Línk nv — Waregem<br />

Concordia — Roeselare<br />

V.U.<br />

Jan Cools, Culturele Biografie Vlaanderen vzw<br />

Huis den Rhyn, Hofstraat 15, 2000 <strong>Antwerpen</strong><br />

Wettelijk depot: D/2004/9921/5<br />

19


Extra exemplaren van deze brochure kan u aanvragen via info@erfgoednet.be

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!