Over Rand - Vlaamse Landmaatschappij

106 107
Hieronder volgt een samenvatting van de analyse
die Elke Vanempten, doctoraatsonderzoekster
K.U.Leuven, Erasmushogeschool Brussel, maakte
voor een eerste workshop rond de Vlaamse
Rand in oktober 2011. Een aanzet voor een onderbouwde
visie op de Vlaamse Rand
Open ruimtes leveren diensten op verschillende
schaalniveaus: van lokaal over nationaal tot internationaal.
Randstedelijke open ruimtes bevinden zich
veelal in de frontlinie van ontwikkeling en toch zijn
ze vaak weinig bekend of er ontbreken verbindingen
om ze op een hoger kwaliteits- en gebruiksniveau
te kunnen tillen. De Vlaamse Rand is bovendien een
relatief onderbestudeerd gebied met veel kennishiaten.
De meeste studies en prognoses gaan bovendien
over de relatie tussen Brussel als centrum met zijn
rand. De relatie van de rand met het verdere hinterland
is veel minder belicht. Nochtans is ook die band
voor open ruimte een belangrijk gegeven.
De open ruimte heeft nood aan een sterke boodschap
en een verhaal dat verteld wordt vanuit de open ruimte
zelf, die over eigen waarden beschikt in de nabijheid
van een stad. Volgens deze visie bouwen we een logica
op vanuit open ruimte zelf, terwijl we er rekening
mee houden dat de meeste van die ruimtes de invloed
van mogelijke verstedelijking zeer sterk voelen. Hun
ontwikkelingsnoden zijn daar logischerwijs mee gerelateerd,
zonder dat daarom hun hele functioneren op
het stedelijke is afgestemd. Als we het klassieke
verhaal van Brussel met zijn rand doorbreken, dan
krijgen we een perspectief van een landelijk openruimtegebied
met uitlopers in de rand en op een
aantal plekken verder tot in het centrum van Brussel.
De rand zit geprangd tussen allerlei institutionele en
mentale grenzen en is geen eindpunt of eiland, maar
een onderdeel van een ruimer geheel.
Een overkoepelend beeld op de ontwikkeling van
Brussel en zijn rand dat door alle instanties gedragen
wordt, bestaat vandaag nog niet echt. Door de
afwezigheid van dat grotere perspectief en kader
bestaat het risico dat gebieden als eilanden gepercipieerd
worden, terwijl ze het vaak helemaal niet zijn.
Een verdere fundering via een visie op hogere schaal
om van daaruit af te dalen naar een lager schaalniveau
lijkt daarom wenselijk, al blijft de wisselwerking
tussen die twee niveaus altijd van belang.
Vanuit een pragmatisch standpunt vatten we open
ruimte op als inversie van bebouwde ruimte. Open
ruimte slaat daarbij dus zowel op landbouwgebieden,
natuurdomeinen, snippers onbebouwd gebied langs
snelwegen, spoorwegbermen, bossen, boomgaarden,
wateroppervlakken, volkstuinen en potentieel te
hergebruiken brownfields, zoals voormalige ontginningsterreinen,
afgedankte industrie, stortplaatsen,
enz.