De Veluwe randmeren

Recreatie
Impressie
Natura 2000 gebieden Nederland
Wat is er te doen
Het Infocentrum Veluwerandmeren biedt veel informatie
over de natuur, de recreatiemogelijkheden, de historie en het
waterbeheer in het gebied. Het is gevestigd aan de Bremerbergdijk
10a te Biddinghuizen. Kijk op www.infoveluwerandmeren.nl.
Op veel plaatsen ligt direct langs de randmeren een fietspad.
Bij Strand Horst kan men het Nuldernauw met het Horsterveer
oversteken naar Zeewolde. Er zijn verschillende afvaarten per
uur. Ook het Veluwemeer kan in de zomermaanden worden
overgestoken met het Veluwerandveer bij camping de Hoge
Bijssel bij Nunspeet.
Vogelkijkvoorzieningen zijn er bij Polsmaten, de voormalige
Ludgeruskerk van Doornspijk, de Delta Schuitenbeek (strand
Nulde) en op de Knardijk bij Zeewolde. Boten zijn te huur in
Harderwijk: www.derandmeren.nl
Regelmatig wordt er een vogelexcursie naar de Delta Schuitenbeek
gehouden. Kijk op www.knnv.nl/noordwestveluwe.
De waterhuishouding van de randmeren is bijzonder omdat
de meren gevoed worden door grondwater dat van de Veluwe
ondergronds afstroomt naar de polders. Daarnaast voeren de
talrijke beken, zoals bijvoorbeeld de Hierdensche Beek, vanaf
de Veluwe rechtstreeks water af naar de randmeren. De rivier
de IJssel voert haar water af naar het Zwarte Water bij Kampereiland.
In het verleden varieerde de kwaliteit van dit toestromende
water sterk. Het water in de beken was tot eind jaren
tachtig rijk aan stikstof en fosfaat als gevolg van uitspoeling
van deze meststoffen vanuit de landbouw. Ook de rioolzuiveringsinstallaties
leverden veel voedingsstoffen af via het afgevoerde
rioolwater. Nu is de situatie sterk verbeterd door de
maatregelen in de landbouw en op de zuiveringsinstallaties.
Het doorzicht is nu goed en op de meeste plaatsen in de randmeren
is de bodem te zien. Door deze spectaculaire verbetering
groeien er nu weer kranswieren over grote oppervlakten
in het water. Kranswieren vormen een belangrijke voedselbron
voor sommige vogelsoorten.
Bovenste foto - baars
Onderste foto - Vogelkijkpunt bij voormalige Ludgeruskerk
De Veluwerandmeren
Veluwemeer
COLOFON
Voor meer informatie over dit gebied en Natura 2000 zie
de website www.natuurinnederland.eu.
Deze brochure is gemaakt in opdracht van de KNNV
[www.knnv.nl] en KNNV Uitgeverij [www.knnvuitgeverij.nl]
door Blikveld [www.blikveld.nl] Foto’s Tjalling van der Meer,
Janus Verkerk, Kees Marijnissen en Saxifraga Foundation.
Kaarten topografische dienst.
De Europese Unie heeft een zeer gevarieerde en rijke natuur
die van grote biologische, esthetische en economische
waarde is. Om deze natuur te behouden heeft de Europese
Unie het initiatief genomen tot Natura 2000. Dit is een
samenhangend netwerk van beschermde natuurgebieden.
In Nederland gaat het om 162 gebieden.
Het doel van Natura 2000 is het behoud en herstel van de
biodiversiteit (soortenrijkdom) in Europa. De Europese Unie
wil door middel van de Natura 2000 gebieden bedreigde en
waardevolle typen leefgebieden en soorten in stand houden
en zo mogelijk herstellen.
Het Drontermeer, Veluwemeer, Wolderwijd en Nuldernauw,
welke samen worden aangeduid als Veluwerandmeren, zijn vier
ondiepe zoetwatermeren op de overgang van de Veluwe en de
IJsselvallei naar Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. Oorspronkelijk
waren ze een onderdeel van de Zuiderzee, maar door de aanleg
na 1957 van de Flevopolders liggen ze nu als min of meer geïsoleerde
wateren tussen het oude land en de polders. De randmeren
zijn aangelegd om verdroging van het oude land tegen te
gaan. Oude visserssteden zoals Harderwijk en Elburg herinneren
ons aan de visvangst in de Zuiderzee als een belangrijke bron
van inkomsten voor de plaatselijke bevolking.

Natuurwaarden Beheer en ontwikkeling Gebiedskaart Veluwerandmeren
De randmeren vervullen een belangrijke schakel in het
natuurleven in ons land. Het gaat om drie peilers:
• De aanwezigheid van kranswierwateren en fonteinkruidvelden,
modderkruipers en plantenetende watervogels. De
randmeren als geheel vormen een aaneengesloten veld van
kranswieren van in totaal 5.000 ha (liggen ook gedeeltelijk
buiten dit Natura 2000 gebied Veluwerandmeren). De kranswiervelden
zijn het leefgebied van de kleine modderkruiper
die massaal is toegenomen na de groei van de kranswieren.
De kleine zwaan is een tijdlang de mascotte van de randmeren
en is ook nu nog vrij talrijk, zeker gezien de teruglopende
aantallen elders. De aantallen tafeleenden liepen
recent op tot 25.000 maar dalen momenteel weer. Dat kan
niet gezegd worden van planteneters als knobbelzwaan (tot
13.000) en meerkoet (soms wel 70.000) die het net als andere
planteneters (krakeend, krooneend) goed doen;
• De aanwezigheid van driehoeksmossels en dieren die
deze mossels eten. Driehoeksmossels zijn van betekenis
als zuiveraar van het water waardoor het water helderder
wordt (een volwassen mossel filtert 1 liter water per dag).
Driehoeksmossels vormen daarnaast een voedselbron voor
duikeenden zoals kuifeend en tafeleend;
• De aanwezigheid van vis. Visetende vogels, zoals fuut,
aalscholver, nonnetje en grote zaagbek foerageren op de
randmeren. Zij moeten het hebben van de rijke visstand.
Een belangrijke vissoort is de spiering maar ook baars,
blankvoorn en pos staan op het menu.
Langs de steenbeschoeiing van de randmeren leeft de rivierdonderpad.
De eilanden in de randmeren zijn geschikte slaapplaatsen
voor onder andere zwarte sterns. De meervleermuis
heeft zijn kolonies in gebouwen op het oude land. ’s Nachts
komen behalve deze soort ook andere vleermuissoorten over
kanalen en beken naar de randmeren om er boven het water
te foerageren.
De waterkwaliteit van de randmeren heeft vanaf de tachtiger
jaren aanleiding gegeven tot het uitvoeren van talrijke
waterwerken. Het rioolwater dat geloosd wordt op de randmeren
wordt door middel van rioolzuiveringsinstallaties van
fosfaten ontdaan (zogenaamde derde trap zuivering). Nabij
Elburg stroomt dit water uit in een lagune waardoor natuurlijke
zuivering plaatsvindt. Meer recent is de Schuitenbeek bij
Ermelo aangepast en ook dit beekwater stroomt uit in een
lagune. Het schone grondwater uit de Flevopolders wordt
gebruikt om watertekorten in de zomer aan te vullen.
In de toekomst zal er een ecologische verbinding komen
tussen de Veluwe en de Oostvaardersplassen. Daarvoor zal
ook een aanpassing plaatsvinden in de randmeren om de
overtocht voor grote dieren zoals edelhert en ree mogelijk
te maken.
De zonering van de recreatieve activiteiten zal in het toekomstige
beheersplan voor dit Natura 2000 gebied aandacht
krijgen. Het is gewenst dat de voor vogels belangrijke foerageergebieden
als rustgebieden worden ingericht.
1. Delta Schuitenbeek
2. Vogelkijkpunt in Flevoland in de hoek Knardijk-
Zeewolderdijk
3. Vogelkijkpunt Polsmaten
4. Vogelkijkpunt voormalige Ludgeruskerk
5. Infocentrum Veluwerandmeren
Wat is er te zien
Van april tot september zijn de stranden bij mooi weer druk
bezet met zwemmers en surfers en wordt in het bijzonder de
vaargeul gebruikt door recreatie- en beroepsvaart. De randmeren
zijn ook goed te beleven vanaf het oude land, zoals
vanaf het fietspad over de Zuiderzeedijk dat vanaf Ermelo
via de Putterpolder naar polder Arkemheen loopt. Vanaf dit
fietspad heeft men ook een goed zicht op de lagune van de
Schuitenbeek die recent is aangelegd. Veel vogelsoorten zoals
visdief, lepelaar en een groot aantal wintergasten kunnen
daar waargenomen worden.
Fraai ontwikkeld is ook de oeverzone tussen Zeewolde en
kleine modderkruiper
Nijkerk aan de noordkant van de randmeren. Hier vindt men
een begroeiing die onder invloed staat van het kalkrijke
grondwater dat vanuit de Veluwe afstroomt. Er zijn zeldzame
plantensoorten zoals orchideeën te vinden.
kleine zwaan
Delta Schuitenbeek
In ontwikkeling is ook het plan Hierdense Poort om een
groene verbinding te realiseren tussen de Veluwe en
de Veluwerandmeren met onder andere een ecoduct nabij
Hierden.