TIST: Toetsbladen

OVERLEVEN IN HET WILD
Opdracht:
Hieronder vind je een tekst uit een schoolboek. De tekst geeft een overzicht
van de verschillende manieren waarop dieren proberen te voorkomen dat
zij door andere dieren worden gedood en opgegeten. Voor elke manier vind
je in de tekst ook een of meer voorbeelden.
Lees de tekst aandachtig.
Voor veel dieren in het wild is het leven
heel zwaar. Planteneters (zebra’s,
giraffen, konijnen) worden opgegeten
door vleeseters (leeuwen, luipaarden,
vossen). Maar er zijn ook vleeseters die
op hun beurt worden opgegeten door
grotere dieren. Dieren die als voedsel dienen voor andere dieren worden
prooidieren genoemd. Om te voorkomen dat ze door hun vijanden worden
opgegeten, hebben prooidieren in de loop van de tijd allerlei vaardigheden
en eigenschappen ontwikkeld.
DEEL 1
Sommige prooidieren hebben geleerd heel snel en handig te lopen, vliegen
of zwemmen en slagen er dus vaak in aan hun vijand te ontsnappen als die
hen achterna zit. Zo kunnen bijvoorbeeld herten en wilde paarden in minder
dan geen tijd een hoge snelheid ontwikkelen; konijnen kunnen grote
sprongen maken en brengen hun achtervolger in verwarring door snelle
zigzagbewegingen; ook duiven weten door snel zigzaggen te ontkomen
aan roofvogels als valken en haviken.
DEEL 2
Andere prooidieren beschikken dan weer over speciale
verdedigingsmiddelen zoals onder meer slagtanden, gif, hoorns, poten of
klauwen, en gaan daarmee in de tegenaanval. Denk aan de hoorns van de
antiloop, het hert of de bizon of aan de stevige poten van de zebra.
DEEL 3
Er zijn ook prooidieren die helemaal niet hoeven te vluchten of in de
tegenaanval te gaan omdat ze voorzien zijn van een natuurlijke
bescherming tegen tanden of klauwen: stekelvarkens en egels hebben
harde stekels, gordeldieren zijn ingepakt in een soort van harnas en
slakken zitten veilig in een huisje.
DEEL 4
En dan heb je tenslotte nog de prooidieren die in staat zijn om te
voorkomen dat hun vijanden hen in het oog krijgen. Bepaalde diersoorten
hebben namelijk zo’n sterk ontwikkelde zintuigen dat ze de vijand kunnen
horen, zien of ruiken voordat hij hen heeft opgemerkt. Denk bijvoorbeeld
aan dolfijnen en bruinvissen: zij kunnen van op zeer grote afstand de
kleinste geluiden onderscheiden en komen dus ruim op tijd te weten dat er
gevaar dreigt. Andere diersoorten zijn niet zo’n goede hoorders, kijkers of
ruikers, maar hebben het vermogen ontwikkeld om zich op één of andere
manier onzichtbaar te maken voor de vijand. Zij hebben hun
onzichtbaarheid te danken aan de kleur van hun huid of hun vacht. Doordat
de ijsbeer en de sneeuwuil wit zijn, kan je hen moeilijk onderscheiden van
de sneeuwvelden waar ze leven. Ook de kikker is onopvallend in zijn vijver:
van boven is hij immers net zo groen als de planten en het kroos die op het
water drijven, en zijn buik is even bleek als het licht dat door water schijnt.
In de Afrikaanse vlakte, vol met schaduw- en kleurvlekken, vallen de
gevlekte giraffen of de gestreepte zebra’s vaak helemaal niet op. Het
vermogen om niet op te vallen in de omgeving noemt men camouflage.
Een dier dat de technieken van camouflage het best beheerst is de
kameleon. Hij is namelijk in staat van kleur te veranderen: als hij op een
kale tak gaat zitten, wordt hij al heel gauw bruin van kleur; kruipt hij even
later op een tak met bladeren, dan geeft hij zichzelf prompt een groen
kleurtje.
18