1994-16-03 - Vrienden van Blijdorp

Mede-bestuurslid Ton Slijkoort zal u, met ingang van dit nummer; in een nieuwe rubriek "De
Afrikaanse Dierenwereld" informeren over enige, ook in de Diergaarde aanwezige, vertegenwoordigers
van de Afrikaanse fauna. Als zeer ervaren safari-deelnemer heeft hij ons in woord
en beeld (wie kent niet zijn prachtige dia's) heel wat te vertellen.
De Afrikaanse dierenwereld.
De grote koedoe
(wetenschappelijke naam:
Tragelaphus strepsiceros).
Een van de sierlijkste antilopen uit het geslacht
van de schroefhoorn-antilopen is ongetwijfeld
de grote koedoe. Deze grote antilope
bewoont een groot gedeelte van Afrika, n.l. van
Tsjaad en Ethiopië via de oostkant van Mrika
tot Zuid-Mrika toe. Opmerkelijk is dat deze
soort ontbreekt in grote delen van Kenia en
Tanzania als gevolg van de runderpest-epidemie
die in het begin van deze eeuw Mrika teisterde.
Wat bij de mannelijke dieren meteen in
het oog springt zijn de kurketrekkervormige
hoorns, die een lengte kunnen bereiken van
168 cm .. Aan de hoorns valt verder op dat zij
gekield zijn, d.w.z. dat er op de hoorns een verhoogde
richel aanwezig is. Naast de hoorns zijn
bij beide geslachten ook de grote trechtervormige
oren karakteristiek; op de rug bevinden zich
manen. De tekening bestaat uit een witte V
voorop de kop, diverse witte vlekken en op de
flanken een variabel aantal witte strepen. De
mannetjes hebben tevens halsmanen die wel
20 cm. lang kunnen worden. Er worden diverse
ondersoorten onderscheiden, waarbij opgemerkt
kan worden dat de dieren van het noorden
naar het zuiden donkerder van kleur en tevens
groter worden.
Het leefgebied van de grote koedoe is gevarieerd,
maar de dieren geven de voorkeur aan gebroken
rotsachtige gebieden met redelijk veel
struikgewas en tevens aan plaatselijk dichte
struiken waar overdag gerust wordt. In het
laagland zijn de dieren te vinden in de acaciagordels
langs de rivieren. Op de open vlaktes
en in woestijnen zal men nooit een koedoe tegenkomen.
De grote koedoe is wat de Engelsen
een "browser" noemen. In het Nederlands is dit
te vertalen met "knabbelaar". Dit houdt in dat
de dieren hoofdzakelijk blad eten, hetgeen ongeveer
80% van hun dieet uitmaakt. Voor de
overige 20% worden grassen en kruiden gegeten.
In de droge tijd kan dit dieet aangevuld
worden met wortels, sappige knollen en vochthoudende
vruchten zoals wilde meloenen. Als
er water aanwezig is, drinken de dieren regelmatig.
Het is echter niet zo dat koedoes gebonden
zijn aan water, omdat er met het voedsel
ook het nodige vocht naar binnen komt. In de
droge tijd, wanneer het voedsel schaars wordt,
willen koedoes wel eens een excursie ondernemen
naar boerderijtjes van de plaatselijke bevolking.
Bescherming hiertegen is niet gemakkelijk
omdat de dieren, die toch wel een 300 kg.
wegen, met gemak over een omheining van 2,5
m. hoog springen.
Koedoes leven in familiegroepjes van 6 tot 12
dieren. Dit zijn meestal moeders met kalveren
en oudere dochters waarbij zich soms een paar
mannelijke dieren aansluiten. In de droge tijd
kunnen zich groepen van wel 100 dieren vormen.
Wanneer dit gebeurt in wildparken waar
omheen een omheining staat, zoals het Krugerpark
in Zuid-Mrika, kan het voorkomen dat de
bomen afweermiddelen gaan produceren in de
bladeren. Dit middel, Tannine genaamd, is er
de oorzaak van dat er dan sterfte optreedt onder
de dieren die te veel van de bladeren met
dit produkt eten. De voortplanting van de koedoe
is niet overal aan een vaste tijd gebonden.
In sommige streken is de natte tijd een kriteriurn,
terwijl in andere gebieden het gehele jaar
door kalveren worden geboren. De draagtijd is
ongeveer 7 maanden waarna er een enkel kalf
wordt geboren. De kalveren "drukken" zich de
eerste tijd en worden enkele keren per dag door
de moeder opgezocht om gezoogd te worden. De
leeftijd van de koedoe bedraagt in de natuur 7-
8 jaar. In de dierentuin is dit aanzienlijk meer.
Er is een leeftijd van 23 jaar geregistreerd.
Predatoren zijn luipaard, hyenahond, cheetah
en leeuw, terwijl de jonge dieren ook wel gegrepen
worden door de arend en de serval.
Naast deze predatoren is er nog een belager,
namelijk de mens. Koedoes zijn jarenlang een
begeerde jachtbuit geweest. Overal kan men
aan muren de trofeeën tegenkomen. Ook nu
nog is het in bepaalde Afrikaanse landen mogelijk
om tegen betaling van een fors bedrag te
jagen op groot wild. Meestal gebeurt dit onder
strenge controle, terwijl het geld dat binnenkomt
in de vorm van deviezen goed gebruikt
kan worden. Van de geschoten dieren wordt alles
benut. Van het vlees maakt men biltong.
Het vlees wordt hiervoor in dunne repen gesneden
en in de zon gedroogd. Zo vormt het een eiwitrijke
aanvulling op het overigens vaak eiwitarme
dieet van de bevolking.
T. Slijkoort