Jaarverslag 2011 - de hallen haarlem

Jaarverslag 2011

Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem
Jaarverslag 2011

Frans Hals Museum
Sinds het Frans Hals Museum in 1913 zijn poorten aan het Groot Heiligland opende,
heeft het zich in een toenemende faam en belangstelling mogen verheugen. De
collectie van Haarlemse meesters uit de Gouden Eeuw, waaronder de grootste
verzameling schilderijen van Frans Hals ter wereld, is uniek. Aan het begin van de
zeven tiende eeuw onderging de schilderkunst een radicale verandering, waarvoor
in Haarlem de basis werd gelegd. Deze omslag bepaalde uiteindelijk de allure en de
grandeur van de Gouden Eeuw, waardoor Haarlem met recht kan worden aangemerkt
als de bakermat van de Gouden Eeuw. De collectie van het Frans Hals Museum,
waarin het hele spectrum van de 16e- en 17e-eeuwse schilderkunst op bijzonder
hoog niveau is samengevat, weerspiegelt die revolutionaire omwenteling.
De Hallen Haarlem
Zoals Haarlem in de zeventiende eeuw een vrijhaven vormde voor de vernieuwingsdrang
die zich in de kunst voordeed, zo wil De Hallen Haarlem ook nu een podium
bieden voor de ontwikkelingen die zich binnen de hedendaagse kunst aandienen.
Ze wil eenzelfde open, proactieve houding aan de dag leggen. Vernieuwingen roepen,
zeker als ze bestaande grenzen overschrijden en geldende normen openbreken,
altijd grote weerstand op. De Hallen Haarlem wil die confrontatie evenwel niet
uit de weg gaan en doelbewust dat spanningsgebied opzoeken. Ze wil zich nadrukkelijk
manifesteren als pleitbezorger voor een ‘levende’ cultuur; een cultuur die
voortdurend in beweging is en over het vermogen beschikt om iets nieuws tot stand
te brengen.
Missie
Het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem stellen zich ten doel om het publiek
te informeren over, en te laten genieten van, de ongekende bloei van de schilder -
kunst in de Gouden Eeuw, alsook van de internationale ontwikkelingen in de hedendaagse
beeldende kunst.
Het overdragen van de rijke collectie 16e- en 17e-eeuwse schilderkunst, en van de
verzameling moderne en hedendaagse kunst, aan toekomstige generaties staat hierbij
centraal.

Inhoud
1 Algemeen p. 5
1.1 Bericht van de Raad van Toezicht
1.2 Bericht van de directeur
2 Tentoonstellingen p. 15
2.1 Frans Hals Museum
2.2 De Hallen Haarlem
2.3 Publicaties
3 Collectie p. 31
3.1 Aankopen
3.2 Schenkingen
3.3 Bruiklenen
3.4 Registratie en inventarisatie
3.5 Restauraties
3.6 Activiteiten restauratoren
4 Publiekszaken p. 39
4.1 Bezoekers
4.2 Onderwijsprogramma’s
4.3 Publieksbegeleiding
4.4 Publieksactiviteiten
4.5 Marketing
4.6 Halszaken
5 Personeel en Organisatie p. 50
5.1 Organisatie
5.2 Personeelsleden
5.3 Personeelsvertegenwoordiging
5.4 Raad van Toezicht
5.5 Raad van Advies
5.6 Organogram
6 Vereniging van Vrienden p. 58
7 Financieel verslag p. 60
7.1 Subsidiënt en begunstigers
7.2 Bestedingen BankGiro Loterij
7.3 Rekening 2011

1 Algemeen
1.1 Bericht van de Raad van Toezicht
Het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem heeft opnieuw een belangrijk en succesvol
jaar achter de rug. De sterk opgaande prestatielijn sinds de verzelfstandiging
per 1 januari 2009 werd daarmee doorgetrokken. Uit het ‘Bericht van de directeur’
mag blijken dat op vele gebieden zoals tentoonstellingen, uitbreiding collectie,
sponsoring, schenkingen, bruiklenen en – last but not least – verbouwingen, tegelijkertijd
belangrijke vooruitgang werd geboekt. Er staat sinds het einde van het jaar
2011 een bijzonder verfraaid museum: een aantrekkelijke ontmoetingsplaats voor
velen in de komende jaren in Haarlem.
Ook de dagelijkse exploitatie van de museale activiteiten verliep voorspoedig.
Dat geldt ook voor ons voornemen het financiële fundament met het oog op de toekomst
geleidelijk te versterken. Het vorig jaar moesten wij in dit ‘Bericht’ melding
maken van het feit dat wij met de gemeente Haarlem onder meer nog in discussie
waren over haar bezuinigingsvoornemens. Thans kan gezegd worden dat alle lopende
relevante kwesties in goed onderling overleg zijn afgerond en opgelost. Wij
zijn de gemeente Haarlem erkentelijk voor haar constructieve opstelling en haar
commitment aan onze instellingen.
In het afgelopen jaar kwamen in onze vergaderingen en via bilaterale contacten
met directie en staf frequent onderwerpen aan de orde als strategie, kwaliteit
van de organisatie, het tentoonstellingsprogramma voor de komende jaren en het
100-jarig bestaan in 2013. Vanzelfsprekend stonden periodieke zaken op de agenda
als budget, meerjarenraming, taakstellingen, financiële verslaglegging en het sponsorbeleid.
Een en ander werd daarbij door onze auditcommissie zorgvuldig voor
besluitvorming voorbereid.
De Raad van Advies, met vertegenwoordigers uit de kunstwereld, het bedrijfsleven
en politiek vormt een zeer levendig en creatief gezelschap, dat vanuit ver-
Algemeen
5

15 april – schenking Elisabeth van Thüringenfonds
schillende invalshoeken voornemens en plannen van het Frans Hals Museum | De
Hallen Haarlem van kritisch commentaar en suggesties voorziet. Wij stellen de
veelzijdige bijdragen van de Raad van Advies zeer op prijs.
Onze instellingen mogen zich verheugen over zeer veel goede vrienden, verenigd
in de kring van ‘Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem’. De
sympathie en actieve steun, die daarvan voortdurend wordt ondervonden, zijn substantieel
en hartverwarmend. In velerlei opzichten! De Raad van Toezicht wil het
belang daarvan nog eens extra benadrukken in dit jaarverslag.
De hierboven geschetste positieve ontwikkelingen zijn natuurlijk met name te
danken aan de directie, de medewerkers en een groot aantal vrijwilligers. Er is het
afgelopen jaar vanwege een extra zwaar actieprogramma op diverse fronten veel
van hen gevraagd. Inzet en realisatievermogen bleken zeer groot te zijn. De Raad
van Toezicht spreekt dan ook dank en grote waardering uit voor deze zeer gemotiveerde
werkgemeenschap.
Joep Brentjens
voorzitter Raad van Toezicht
6
Algemeen

1.2 Bericht van de directeur
2011 was zondermeer een succesvol en memorabel jaar. Zo werd precies op de afgesproken
tijd de ingrijpende asbestoperatie afgerond, hetgeen gevierd werd met de
aansprekende tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest, en maakte de gemeente
bovendien een bijzonder genereus gebaar door de bezuinigingen voor het museum
op een dragelijk niveau te houden.
Zeer vermeldenswaard is het feit dat De Hallen Haarlem door het kunsttijdschrift
Kunstbeeld is uitgeroepen tot het beste museum voor hedendaagse kunst in
2011. En het Frans Hals Museum werd in een paginagroot artikel in de International
Herald Tribune van 23 november 2011 groots aangekondigd als een “hidden gem; the
home of some of the greatest masterpieces of 17th- and 18th-century Dutch painting.”
Asbestsanering
Wat aanvankelijk nog een redelijk eenvoudige klus leek, bleek gaandeweg toch een
bijzonder complexe operatie die het museum vanaf mei 2010 in een ijzeren greep
heeft gehouden. Als eerste moesten de duizenden voorwerpen die op de door asbest
verontreinigde zolders stonden opgeslagen, één voor één handmatig worden
schoongemaakt. Het ging hierbij om schilderijen, tekeningen, prenten, foto’s, penningen,
munten, gevelstenen, tafels, stoelen, kasten, schilderijlijsten, porselein,
glas, majolica, textiel, wapens, vaandels, martelwerktuigen en kinderspeelgoed.
Een arbeidsintensieve en ook fysiek zware klus, vooral omdat de werkzaamheden
moesten worden uitgevoerd in moeilijk wendbare ‘astronautenpakken’.
Nadat alle kunstwerken waren afgevoerd, kon begonnen worden met het saneren
van de asbest. Dat hield in dat de zolders volledig gestript werden en alle wanden,
vloeren, plafonds, leidingen en kabels eruit gesloopt werden. Daarna kon gestart
worden met het herstel, zoals het betimmeren, isoleren, schilderen en inrichten van
de verschillende ruimtes, het aanleggen van nieuwe bedrading en het aansluiten
van een nieuwe centrale verwarming.
Omdat de tentoonstellingszalen als gevolg van de sloopwerkzaamheden ernstige
schade hadden opgelopen, zijn hier bijna alle plafonds vervangen, de wanden opnieuw
gestuct en geschilderd, de houten lambrisering en deurlijsten in de lak gezet,
de parketvloeren geschuurd en afgelakt. En we hebben meteen van de gelegenheid
gebruik gemaakt om een geheel nieuwe LED verlichting aan te leggen.
De Gemeente Haarlem heeft zich zeer royaal opgesteld bij deze verbouwing,
waarvoor ik hen zeer erkentelijk ben.
Algemeen
7

Opening tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest: lezing Herman Pleij/optreden Camerata Trajectina
Tentoonstellingen
Erop terugkijkend is het asbest een ‘blessing in disguise’ geweest. Immers dankzij
het asbest beschikken we nu over een compleet vernieuwd museum, dat een waardig
en feestelijk onderkomen biedt aan De Gouden Eeuw viert feest. In deze tentoonstelling
wordt een overzicht gegeven van geschilderde feesten in de zeventiende eeuw,
variërend van bruiloften, doopfeesten, boerenkermissen, sinterklaasavonden en
Driekoningenfeesten tot galante buitenpartijen, schuttersbanketten en rederijkers-
8
Algemeen

ijeenkomsten. De opening van de
tentoonstelling, die op 11 november
plaats vond, werd de dag daarvoor
al feestelijk ingeluid met het slaan
op de gong bij de opening van de
beurshandel in Amsterdam.
De tentoonstelling is bijzonder
goed ontvangen door het publiek:
vanaf de opening op 11 november
tot en met 31 december trok deze al
meer dan 19.000 bezoekers die, getuige de opmerkingen in het gastenboek, unaniem
zeer lovend waren. De persreacties in dag- en weekbladen, kunsttijdschriften
en kunstprogramma’s op radio en tv waren zonder uitzondering ook zeer positief.
Ook andere tentoonstellingen konden op veel bijval rekenen: de film The Krazy
House (2009), waarin Rineke Dijkstra dansende adolescenten in een club in Liverpool
portretteert; de installatie Cantata Profana (2010) van Matt Stokes waarin een
klassiek muziekstuk door zes ‘grindcore’ vocalisten wordt uitgevoerd; de zomertentoonstelling
Zó Hollands. Ons landschap in de kunst sinds 1850 die een veelheid
aan artistieke interpretaties van het Hollands landschap liet zien; de presentatie
rondom de restauratie van het schilderij ‘De Zondvloed’ van de 16e-eeuwse meesterschilder
Jan Nagel; de tentoonstelling Een groots gebaar naar aanleiding van de
unieke schenking van het ‘Elisabeth van Thüringenfonds’; He disappeared into complete
silence waarin de jonge curatoren Laurie Cluitmans en Arnisa Zeqo, dankzij
een beurs van de ‘Dr. Marijnus Johannes van Toorn & Louise Scholten Stichting’,
hun droomtentoonstelling konden realiseren; John Currin ontmoet Cornelis van
Haarlem, waarin de fluweelzachte schilderijen van deze Amerikaanse kunstenaar
een dialoog aangingen met werken van 16e-eeuwse meesters als Cornelis van Haarlem,
Jan van Scorel en Maerten van Heemskerck.
Sadie Coles, John Currin,
Rachel Feinstein en Robin Vousden
Bezoekcijfers
Het jaar is afgesloten met 118.956 bezoekers. Dat is weliswaar minder dan in 2010,
toen we 122.187 bezoekers mochten verwelkomen, maar onder de gegeven omstandigheden
toch alleszins acceptabel. Ten gevolge van de asbestsanering waren
immers grote delen van het Frans Hals Museum voor het publiek gesloten en kon
gedurende de eerste tien maanden geen grote tentoonstelling Oude Kunst georganiseerd
worden.
Algemeen
9

Sponsoring
In termen van sponsoring kunnen we spreken van een zeer succesvol jaar. In totaal
hebben we aan externe bijdragen € 774.510 ontvangen: € 408.450 ten behoeve van
tentoonstellingen, € 183.387 voor aankopen, en € 182.673 voor restauraties en onderzoek.
Schuttersmaaltijd
Op 23 november werd voor de eerste maal de Schuttersmaaltijd georganiseerd,
een informeel maar feestelijk diner voor bruikleengevers, schenkers en belangrijke
sponsors, dat in gezelschap van directie, museummedewerkers, Raad van Toezicht
en Raad van Advies in de Renaissancezaal werd gehouden.
Uitreiking tijdens Goed Geld Gala van
de BankGiro Loterij, 10 februari 2011
Collectie
Restauraties
Dankzij de BankGiro Loterij, die ons
gedurende een periode van vijf jaar
een donatie van € 200.000 per jaar ter
beschikking stelt, zijn we in staat geweest
om een geweldige inhaalslag te
maken op restauratiegebied. Zo zijn
het afgelopen jaar ondermeer het schilderij
De Zondvloed (ca. 1600) van Jan
Nagel, het beroemde Schuttersstuk uit
1583 van Cornelis van Haarlem en het
Driekoningenfeest (1691) van Richard
Brakenburgh gerestaureerd. De laatste twee schilderijen zijn ook opgenomen in de
tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest.
Met particuliere steun is De Boerenbruiloft (1652) van Jan Miense Molenaer gerestaureerd,
zodat het eveneens in de De Gouden Eeuw viert feest kon worden opgenomen.Voor
degenen die het voorbeeld van deze gulle particulier willen navolgen,
heeft het Frans Hals Museum het project Adopteer een oude meester gelanceerd. Met
dit initiatief wil het museum particulieren en bedrijven de mogelijkheid bieden om
een 17e-eeuws schilderij dat restauratie behoeft te adopteren. Daartoe is een brochure
uitgegeven met een lijst van ongeveer twintig schilderijen die behandeling behoeven;
dat kan variëren van een simpele cosmetische ingreep tot een ingrijpende
restauratie. De ‘adoptieouder’ mag tussentijds een bezoek aan het restauratieatelier
brengen waar de restauratie nader zal worden toegelicht, krijgt als aandenken een
replica van een 17e-eeuwse roemer met inscriptie, en mag de afbeelding van het betreffende
werk gebruiken voor een eigen ansichtkaart. Bovendien zal, indien men
10
Algemeen

daar prijs op stelt, bij het schilderij de naam vermeld worden van degene die de restauratie
geadopteerd heeft. We hopen op deze manier veel mensen te betrekken bij
het in stand houden en optimaliseren van de collectie van het Frans Hals Museum.
Aankopen
Behalve deze gerestaureerde ‘aanwinsten’ uit de eigen collectie, heeft het Frans
Hals Museum het afgelopen jaar ook een aantal bijzondere aankopen kunnen doen.
Zo is uit het legaat van Drs. J-P de Man, dat speciaal bestemd is voor aankopen
van 17e-eeuwse schilderkunst, De slapende keukenmeid (ca. 1660) van Pieter van
Roestraeten aangekocht, alsook het vermakelijke Sint Nicolaasfeest van Richard
Brakenburgh.
Op een veiling in New York is met behulp van
bijdragen van de Mondriaan Stichting, de Vereniging
Rembrandt en de BankGiro Loterij, het
belangwekkende schilderij De koningin van Sheba
voor de tempel van Salomo in Jeruzalem uit 1657 van
Salomon de Bray verworven. Het toont de zwarte
koningin van Sheba (een land gelegen ter hoogte
van het huidige Ethiopië), die knielt voor de legendarische
tempel van de oudtestamentische koning
Salomo. Het schilderij van De Bray sluit goed aan
bij de architectuurschilderijen van Pieter Saenredam
en Job en Gerrit Berckheyde in de collectie.
Aankopen hedendaagse kunst waren onder
meer de film The Trainee (2008) van Pilvi Takala
waarin een stagiaire bij de firma Deloitte veel onrust
en irritatie onder de medewerkers veroorzaakt
door dagenlang helemaal niets te doen en
doelloos voor zich uit te staren; Fontenay-aux-
Roses (2010) waarin Pablo Pijnappel aan de hand
van oude foto’s van Parijs een ‘fictief’ verhaal vertelt
over gebeurtenissen en personen uit zijn jeugd; Jubilee Dancer (2011) van Matt
Stokes waar de uitzinnige dansbewegingen van een punkjongen zijn getoonzet op
een Ierse volksballade van The Chieftains.
Pablo Pijnappel, Fontenay-aux-Roses, 2010
Algemeen
11

Schenkingen
De collectie is dit jaar ongekend verrijkt met de unieke schenking van het Elisabeth
van Thüringenfonds. Niet minder dan elf schilderijen van oude meesters werden
aan het museum overgedragen, waaronder het imposante Regentenstuk (ca. 1641)
van Frans Hals en de niet minder imponerende Regentessen van het St. Elisabeths of
Groote Gasthuis (1641) van Johannes Verspronck. Uiterst belangwekkende aanvullingen
waren ook het Gezicht op Rome met de barmhartige Samaritaan uit 1550 van
Maerten van Heemskerck, de voorstelling van Juda en Tamar uit 1596 van Cornelis
van Haarlem (aan deze ‘Hollandse Michelangelo’ zal in 2012 een grote tentoonstelling
worden gewijd), de Fluitspelende vrouw (1630) van Dirck Hals en Semiramis
(1669) van Adriaan Backer.
Een bijzondere schenking van de Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise
Scholten Stichting betrof het schilderij Boslandschap met zandweggetje uit 1648 van
Jan Steen. Dit werk laat goed zien dat Steen zich aanvankelijk wilde bekwamen als
landschapschilder, in de traditie van Jacob van Ruisdael. Omdat hij echter al snel
besefte dat hij de concurrentieslag met succesvolle landschapschilders als Salomon
van Ruysdael, Pieter de Molijn en Jacob van Ruisdael niet kon winnen, heeft hij
reeds in 1649 zijn koers verlegd naar kluchtige genrevoorstellingen.
Bruiklenen
Onlangs hebben we van een Nederlandse
particulier een eerste proeve van dit nieuwe
specialisme van Jan Steen in bruikleen gekregen,
een Binnenhuistafereel uit 1649, zodat we
die stijlomslag van Steen nu treffend in beeld
kunnen brengen. Diezelfde particulier stelde
ons ook een Jongensportret van Jan Weenix
ter beschikking, alsmede het aandoenlijke
Portret van een oude vrouw van (waarschijnlijk)
Johannes Visscher.
Ook andere particulieren waren ons het
afgelopen jaar bijzonder goed gezind. We
hebben verschillende bruiklenen ontvangen
die de collectie 16e- en 17e-eeuwse schilderkunst
op een zinvolle manier aanvullen: het verfijnde Stilleven met haringen, oesters
en rookgerei (ca. 1625) van Floris van Schooten, het vorstelijke Portret van een
vrouw met handschoenen (ca. 1648) van Frans Hals, een Wintergezicht (1655) van Jan
van Goyen, alsmede een Boslandschap met vennetje (1648) en een Noorse Waterval
(1660) van Jacob van Ruisdael.
Frans Hals, Portret van een vrouw met handschoenen
12
Algemeen

Vrienden
Het is bijzonder stimulerend als
je weet dat er een uiterst betrokken
en actieve kring van Vrienden
om je heen staat. De Vereniging
van Vrienden van het Frans
Hals Museum | De Hallen Haarlem,
met bijna 1700 leden een van
de grootste in Nederland, kan in
dit opzicht niet genoeg geprezen
worden. De steun die wij van de
Vrienden ontvangen is onontbeerlijk voor het functioneren van het museum. Dit
jaar maakten de Vrienden de aankoop van het vloerkleed voor de Schutterszaal mogelijk
en financierden zij de avondopenstelling in De Hallen bij de zomertentoonstelling
‘Zó Hollands’.
Behalve financiële steun verlenen de Vrienden ook vele praktische diensten aan
het museum. Zo runnen ze met veel enthousiasme en toewijding zes dagen per
week de Vriendenwinkel, dragen ze er mede zorg voor dat Halszaken driemaal per
jaar verschijnt, verzorgen ze de jaarlijkse Soiree in het Frans Hals Museum en het
Hallenbal in De Hallen Haarlem, en fleuren ze in het voorjaar het museum op met
aantrekkelijke boeketten en in het oog springende bloemarrangementen. Ze waren
ook direct bereid om één dag per week assistentie te verlenen bij het uitreiken van
de gratis audiotour bij De Gouden Eeuw viert feest.
De Vrienden zijn de ware ambassadeurs van het museum, en ik hoop van harte
dat zij nog lang aan het museum verbonden blijven.
Het nieuwe kleed in de Schutterszaal
Algemeen
13

Frans Hals Museum: tentoonstelling Jan Nagel
De Hallen Haarlem: tentoonstelling Rineke Dijkstra

2 Tentoonstellingen
2.1 Frans Hals Museum
5 november 2010 t/m 30 januari 2011, verlengd tot 10 april 2011
Onder de loep. Tentoonstelling over de restauratie van vijf schilderijen
Bijna twee jaar is er gewerkt aan de restauratie van vijf schilderijen: De tabakskroeg
van een schilder uit de omgeving Adriaen Brouwer, Het drinkgelag van Cornelis
Dusart, De profeet Elisa wijst de gaven van Naäman af van Pieter de Grebber, De inneming
van Damiate van Cornelis van Wieringen en De aanbidding van de herders
van Karel van Mander.
In de loop der jaren is veel veranderd op het gebied van restauratiepraktijk. De
onderzoekstechnieken zijn sterk verbeterd en er wordt op een terughoudende manier,
met veel respect voor de originele verflaag, gerestaureerd. Voordat een schilderij
gerestaureerd kan worden, vindt uitgebreid onderzoek plaats om vast te stellen
wat er in het verleden aan de schilderijen is gedaan en wat origineel is en wat
later is toegevoegd. De conditie van het schilderij wordt nauwkeurig bekeken en er
wordt een restauratieplan opgesteld. Elk schilderij vraagt om een eigen aanpak, afhankelijk
van de problemen die zich voordoen. Zo kan het nodig zijn om de drager
– het doek of paneel waarop het schilderij is vervaardigd – te behandelen. Of om
losse verf vast te zetten, vernis af te nemen en om oude, verkleurde overschilderingen
of retouches te verwijderen. In deze tentoonstelling kregen bezoekers een beeld
van het restauratieproces van de vijf genoemde schilderijen. Een digitale presentatie
liet zien hoe het restauratieproces verliep.
Tentoonstellingen
15

15 april t/m 10 juli, verlengd tot 1 november
Een groots gebaar
Adriaen Backer, Semiramis, 1669
Het museum nam op 15 april op feestelijke
wijze de historische schenking ter waarde van
ruim 100 miljoen euro van het Elisabeth van
Thüringenfonds in ontvangst. In aanwezigheid
van de wethouder en de Raad van Bestuur
van het Kennemer Gasthuis, eigenaar
van de collectie van het Elisabeth van Thüringenfonds,
vond de overdracht van elf kunstwerken
uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw plaats.
De geschonken werken, waaronder de spectaculaire groepsportretten Regenten
en Regentessen van het St. Elisabeths of Groote Gasthuis van Frans Hals en Johannes
Verspronck, waren al langer te zien in het Frans Hals Museum als bruikleen
van het Elisabeth van Thüringenfonds. De bestuurders van dit fonds zijn de directe
erfgenamen van de mannen en vrouwen die Hals en Verspronck in hun schilderijen
portretteerden. Dankzij de buitengewoon genereuze schenking van het Elisabeth
van Thüringenfonds zijn de belangrijkste werken uit deze verzameling nu eigendom
van de Gemeente Haarlem, en daarmee onderdeel van de museumcollectie.
Een grotere of belangwekkendere gift is nauwelijks denkbaar – al was het alleen
maar omdat iconische groepsportretten als die van Hals en Verspronck zich allemaal
in museale collecties bevinden en niet meer op de markt zullen komen.
Tentoonstelling Een groots gebaar
16
Tentoonstellingen

Jan Nagel , De Zondvloed
22 april t/m 17 juli 2011, verlengd tot 1 november
Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder
Het Frans Hals Museum wijdde als eerste museum in Nederland een tentoonstelling
aan de zestiende-eeuwse schilder Jan Nagel. Het oeuvre van Nagel is erg klein:
slechts zes schilderijen, vier tekeningen en drie prenten zijn van hem bewaard gebleven.
De presentatie in het Frans Hals Museum bracht negen werken van Nagel
voor het eerst bij elkaar en wierp zo nieuw licht op het bescheiden, maar bijzondere
oeuvre van deze relatief onbekende kunstenaar.
Aanleiding vormde de restauratie van het schilderij De Zondvloed. In 2009 werd
De Zondvloed aan het museum in bruikleen gegeven. Het onderzoek tijdens de restauratie
leverde interessante gegevens op, maar ook de nodige raadsels. Deze werden
vastgelegd in de publicatie die bij de presentatie verscheen.
8 oktober 2011 t/m 8 januari 2012
Conversation Piece III: John Currin ontmoet Cornelis van Haarlem
In de serie ‘Conversation Piece’ wil het Frans Hals Museum werken uit de collectie
16e- en 17e-eeuwse schilderkunst combineren met hedendaagse kunst. Deze confrontaties
laten zien dat bepaalde schilderkunstige vraagstukken van alle tijden zijn
Tentoonstellingen
17

John Currin ontmoet Cornelis van Haarlem
en door de eeuwen heen steeds weer opnieuw door kunstenaars worden opgepakt.
Juist door oud en nieuw samen te brengen kunnen er verrassende verbanden ontstaan
en wordt een nieuw blik geworpen op de vaste collectie van het Frans Hals
Museum.
In de derde presentatie uit deze serie werden schilderijen van John Currin (1962)
met onder andere het werk van Cornelis van Haarlem (1562 – 1638) gecombineerd.
De Amerikaanse kunstenaar John Currin is zeer geïnteresseerd in de realistische
schildertechniek en het maniëristische schoonheidsideaal van de Noordelijke Renaissance.
In zijn werk, dat op een technisch uiterst bekwame manier is uitgevoerd,
stelt hij sociale alsook provocatieve seksuele thema’s aan de orde. Vaak vervormt of
overdrijft hij daarbij de vormen van zijn personages.
Net zoals Van Haarlem kiest Currin voor een koele benadering van de figuren,
die niet zozeer worden voorgesteld als menselijke wezens, maar eerder als objecten
die zijn overtrokken met een menselijke huid. Hoewel vier eeuwen van elkaar verwijderd,
hebben beiden, ter verlevendiging van de enscenering, een opmerkelijke
voorkeur voor vreemde vervormingen en anatomische overdrijvingen.
18
Tentoonstellingen

11 november 2011 t/m 6 mei 2012
De Gouden Eeuw viert feest
Met steun van het VSBfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds (Netty van Doorn Fonds), SNS REAAL
Fonds, Stichting Zabawas, J.C. Ruigrok Stichting, Dr. Marijnus Johannes van Toorn & Louise Scholten
Stichting, Gemeente Haarlem, ABN-AMRO Mees Pierson
Feesten zijn van alle tijden en van alle standen:
religieuze feesten, chique buitenpartijen,
kermissen, banketten en boerenbruiloften.
Voor schilders uit de Gouden Eeuw was
het een geliefd onderwerp. Meesterschilders
als Jan Steen en Frans Hals schilderden
de meest uitbundige feestelijke taferelen,
vaak met een knipoog naar de toen geldende
normen en waarden.
De tentoonstelling in het Frans Hals Museum
laat bezoekers kennismaken met de
vele feesten uit de Gouden Eeuw, waarvan
sommige tot op de dag van vandaag worden
gevierd. Maar bovenal is het een presentatie
van de mooiste voorbeelden van geschilderde
feesten in de Noord-Nederlandse schilderkunst
van de zeventiende eeuw. Niet
eerder werd een tentoonstelling rondom dit
thema georganiseerd. De expositie omvat
circa vijftig schilderijen, met topstukken uit
de eigen collectie en bruiklenen van onder meer het Metropolitan Museum (New
York) en de Gemäldegalerie (Berlijn). Getoond wordt werk van o.a. Jan Steen,
Frans Hals, Dirck Hals, Esaias van de Velde, David Vinckboons, Jan Miense Molenaer
en Pieter Codde.
Speciaal voor deze tentoonstelling creëerde Ruud van der Neut – geheel in stijl
en historisch verantwoord – in de Schutterszaal een overdadig gedekte tafel omringd
door stoelen waarop een paar tijdens het diner uitgetrokken zwartlaken mantels
hangen, alsof de dis overhaast verlaten werd door een feestvierend gezelschap.
Op de 11de van de 11de werd de tentoonstelling onder grote belangstelling geopend
door Herman Pleij.
Dirck Hals, Musicerend gezelschap op terras en Jan Steen, Het driekoningenfeest
Tentoonstellingen
19

2.2 De Hallen Haarlem
18 december 2010 t/m 13 maart 2011
10.189 bezoekers, waarvan 14% jongeren
Rineke Dijkstra, The Krazy House, Nicky
Rineke Dijkstra, The Krazy House
In The Krazy House (2009) stond Rineke Dijkstra’s
meest recente foto- en videowerk centraal. Hoewel
Dijkstra (Sittard, 1959) bekend is geworden als
fotograaf, is de videocamera inmiddels niet meer
weg te denken uit haar artistieke praktijk. Met The
Buzz Club/Mysteryworld (1996-97) maakte zij een
videowerk dat in al zijn formele eenvoud een even
krachtig als ontroerend beeld schetst van de hedendaagse
puber, door deze kortstondig te isoleren uit
het dansgewoel in een discotheek.
Dijkstra’s nieuwste foto- en videoproject The
Krazy House bestaat uit een serie foto’s en een 4-kanaals videoprojectie van dansende
adolescenten. Voor The Krazy House is zij teruggekeerd naar Liverpool, waar ze
bijna 15 jaar geleden The Buzz Club maakte. In The Krazy House staan opnieuw dansende
jongeren centraal en werpt de kunstenaar weer een blik op de lichaamstaal en
kledingcodes van de jongerencultuur. Voor dit werk heeft Dijkstra echter een andere
methode gehanteerd: waar ze bij The Buzz Club de jongeren rechtstreeks vanaf
de dansvloer voor haar camera kreeg, heeft zij ze voor dit project geportretteerd in
een speciaal gebouwde fotostudio op de dansvloer van club The Krazy House.
Cady Noland, The American Dream
Met name in de jaren tachtig oogstte Cady Noland (Washington D.C., 1956) veel
belangstelling met haar maatschappijkritische werk.
Binnen de Amerikaanse kunst neemt haar werk een volstrekt onafhankelijke
positie in. Ze heeft in haar korte carrière een onmiskenbaar stempel op de hedendaagse
kunst gedrukt en een onvergelijkbaar oeuvre ontwikkeld, waarin zij met
een scherp oog de verslindende consumptiemaatschappij en het huichelachtige
politieke gedrag onder de loep neemt en bekritiseert. Uit onvrede over het opportunistische
en speculatieve gedrag in de kunstwereld, heeft zij zich eind jaren ’90
teruggetrokken uit de kunst. Desalniettemin is zij tot op de dag van vandaag een
belangrijke bron van inspiratie voor vele jonge kunstenaars.
De focustentoonstelling in De Hallen Haarlem toonde 13 werken uit de periode
1989–1995 en bood bezoekers een kennismaking met een aantal belangrijke ijkpun-
20
Tentoonstellingen

Rineke Dijkstra Cady Noland
ten in Nolands oeuvre, zoals de keerzijde van The American Dream en de macht van
de media. De manier waarop in de Amerikaanse media held en antiheld verstrengeld
worden, waardoor een moordenaar als Charles Manson tot megaster kon uitgroeien,
vormt een rode draad in Cady Nolands werk. Haar assemblages en installaties
roepen een verontrustend beeld op van ongebreidelde consumptie, agressie,
angst en destructie.
Tentoonstellingen
21

Pierre Leguillon features Diane Arbus: A Printed Retrospective, 1960-1971
Acht jaar nadat De Hallen Haarlem een selectie foto’s van Diane Arbus (1923-1971)
uit de Sammlung Goetz toonde, presenteerde het museum nu een door de Franse
kunstenaar Pierre Leguillon (1969, Frankrijk) samengesteld Arbus-retrospectief
dat bestond uit alle tijdschriftfoto’s die de fotografe in de jaren ’60 in opdracht produceerde.
De tentoonstelling omvatte de originele tijdschriftpagina’s uit bladen als
‘Harper’s Bazaar’, ‘Esquire’, ‘Nova’ en ‘The Sunday Times Magazine’.
Deze tentoonstelling is zowel een prachtig overzicht van werk van Arbus binnen
de sociaal-politieke context van de tijdschriften uit die periode, als een experimen-
Pierre Leguillon features Diane Arbus: A Printed Retrospective, 1960-1971
24
Tentoonstellingen

tele benadering van het concept ‘retrospectieve tentoonstelling’. Pierre Leguillon is
geïnteresseerd in de manier waarop in onze door beelden overspoelde samenleving
afbeeldingen worden gereproduceerd, verspreid, verzameld, herschikt en geïnterpreteerd.
In de tentoonstelling had Leguillon ook teksten en foto’s van andere fotografen
opgenomen, zoals van Walker Evans, Annie Leibovitz, Victor Burgin en Wolfgang
Tillmans en integreerde hij een aantal werken uit de collectie van De Hallen Haarlem.
Zo werd er nieuw licht geworpen op een essentieel 20e-eeuws oeuvre.
26 maart t/m 13 juni
3.024 bezoekers, waarvan 19,5% jongeren
Matt Stokes, The Distant Sound
De Hallen Haarlem presenteerde hiermee de eerste museale solotentoonstelling
in Nederland van Matt Stokes (Penzance, 1973). Stokes maakt werk waarin performance,
muziek en sociaal engagement samenkomen. Doorgaans produceert hij
videowerk waarin wordt ingezoomd op de sociale en visuele codes van specifieke
subculturen, waaraan een periode van intensieve research en actieve samenwerking
met lokale gemeenschappen vooraf gaat.
In een coproductie met Kunsthalle Fridericianum in Kassel realiseerde Stokes
speciaal voor De Hallen Haarlem de video-installatie Cantata Profana, waarin
grindcore, een extreme punk/metalvariant, centraal staat. In Cantata Profana (2010)
wordt een klassiek muziekstuk uitgevoerd door zes grindcore vocalisten, allen bekende
figuren binnen deze radicale muziekstroming. De monumentale zeskanaals
video-installatie combineert de rauwe zang van grindcore met de plechtstatige,
‘nette’ structuur van de klassieke compositie. Door de confrontatie van traditionele
aspecten van de westerse muziekgeschiedenis met excentrieke hedendaagse genres
legt Stokes gedeelde wortels bloot, en worden deze in essentie contrasterende elementen
samengevoegd tot een opwindende, nieuwe vorm.
Voor de compositie van Cantata Profana werkte Matt Stokes samen met de Britse
klassieke componist Orlando Gough, die een moderne interpretatie van een klassieke
cantate schreef. Vervolgens nodigde Stokes zes zangers uit Engeland, Duitsland,
Amerika, Noorwegen en Nederland uit om de zes stemmen van de cantate
simultaan in te zingen, waarbij hij de zangers afzonderlijk met zes camera’s registreerde.
Voor de opzwepende dansfilm Long After Tonight (2005) liet Stokes een
Northern Soulavond in een kerk in Dundee herleven, waarbij adepten van het genre
de karakteristieke atletische manier van dansen demonstreerden. Het visueel mee-
Tentoonstellingen
23

slepende en ritmisch gemonteerde Long After Tonight is een ode aan de extase van
het dansen, en een eerbetoon aan de Noord-Engelse working class-soulmuziek uit
de jaren ’70.
De tentoonstellingstitel The Distant Sound verwijst zowel naar de fysieke sensatie
die ontstaat bij het naderen van een live concert, als naar een herinnering aan iets
dat voorbij is – twee noties die in het werk van Stokes steevast aanwezig zijn.
Nieuw in de collectie: Klara Lidén, Artur Žmijewski, Jakup Ferri
Klara Lidén, Drie videowerken
Video speelt een centrale rol in het werk van Klara Lidén (Stockholm, 1979). Meestal
gebruikt ze de camera om vanaf een vast standpunt een handeling van zichzelf
vast te leggen. Deze handelingen worden doorgaans gekenmerkt door balorigheid
en nutteloosheid, en monden regelmatig uit in een overschrijding van de grenzen
van de openbare moraal. De directe fysieke relatie tussen individu en zijn/haar directe
omgeving, de scheiding tussen private en openbare ruimte en de verstikkende
greep van maatschappelijke conventies op het individu zijn terugkerende onderwerpen
in Lidéns jonge oeuvre.
De drie tentoongestelde werken in De Hallen Haarlem zijn sinds 2006 door het
museum verzameld. Twee recente aankopen, Der Mythos des Fortschritts (Moonwalk)
(2008) en Kasta Macka (2009), zijn illustratief voor de manier waarop Lidén
werkt. Beide video’s spelen zich af in de grootstedelijke openbare ruimte en geven
24
Tentoonstellingen

Matt Stokes, Cantata Profana
een gevoel van landerigheid en verveling weer, zoals het uitvoeren van een nachtelijke
moonwalk op straat of het ketsen van stenen over een rivier of zoals in het
eerder aangekochte werk Bodies of Society het stelselmatig slopen van een fiets met
een ijzeren staaf.
Artur Žmijewski, Democracies
Voor Democracies filmde Artur Žmijewski (Warschau, 1966) uiteenlopende bijeenkomsten
op diverse locaties in Europa en het Midden-Oosten. Met de beelden
van de recente betogingen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten nog vers op ons
netvlies, valt vooral op dat de taal van de openbare politieke bijeenkomst over de
hele wereld ongeveer hetzelfde is: bij de demonstratie tegen de Israëlische bezetting
wordt er net zo hard op de trommels geslagen als bij de parade van de protestantse
‘Loyalists’ in Belfast. Zodra mensen bij elkaar komen, communiceren ze blijkbaar
altijd op dezelfde manier. Žmijewski laat de verkondiging van al deze verschillende
politieke ideologieën in Democracies samensmelten tot één enkele stem: die van de
democratie. (Aankoop met steun van de Mondriaan Stichting)
Jakup Ferri, An Artist Who Cannot Speak English Is No Artist
In 2010 maakte De Hallen Haarlem de solopresentatie Paper Vegetables met de Kosovaarse
kunstenaar Jakup Ferri (Pristina, 1981). De tekeningen en mozaïeken in
deze tentoonstelling lieten zien hoe Ferri zowel in miniatuur als in grote muurtekeningen
met eenvoudige middelen een licht surrealistische wereld te voorschijn
toverde. Een wereld waarin zowel bitterzoete melancholie als optimisme aanwezig
was. Het stripachtige werk van Ferri in Paper Vegetables was voor een belangrijk
deel het product van zijn residency-periode bij de Rijksakademie in Amsterdam.
Uit deze tentoonstelling verwierf De Hallen Haarlem een tekening alsook het videowerk
An Artist Who Cannot Speak English Is No Artist uit 2003.
Artur Žmijewski, Democracies
Tentoonstellingen
27

24 juni t/m 11 september
20.175 bezoekers, waarvan 4% jongeren
Zó Hollands. Ons landschap in de kunst sinds 1850
Met steun van de Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise Scholten Stichting. De avondopenstelling
werd mogelijk gemaakt door de Vrienden van het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem.
De tentoonstelling, die alle zalen van De Hallen Haarlem besloeg, was opgedeeld
in drie delen: impressie, expressie en manipulatie. Bij ‘impressie’ stond de indruk
die het landschap maakt centraal. Op min of meer realistische wijze wordt het landschap
beleefd en afgebeeld, zij het zelden echt vrij van romantische natuuropvattingen.
‘Expressie’ verwees naar het willen uitdrukken van eigen gevoelens door de
kunstenaar, en/of het trachten te vergroten van de uitdrukkingskracht van het werk
door te experimenteren met vormen, kleuren en compositie. ‘Manipulatie’ tot slot
slaat op het werk van kunstenaars die de fysieke natuur naar hun had proberen te
zetten en die op een eigen wijze vormgeven (‘Land art’), dan wel met gemanipuleerde
afbeeldingen van het landschap de gebruikelijke zienswijze van de beschouwer
trachten te verruimen of te doorbreken.
Groen polderland met koeien, sloten, boerderijen en windmolens, eindeloze vergezichten,
kleurrijke bollenvelden en weidse rivier- en duinlandschappen: het Hollandse
landschap was in al z’n facetten te bewonderen. Ruim honderdtwintig schilderijen,
aquarellen, prenten, foto’s en films van Nederlandse kunstenaars als Anton
Mauve, de gebroeders Maris, Piet Mondriaan, Jan Toorop, Jan Sluijters, Maurits
Escher, Jan Wolkers en Jan Dibbets lieten zien hoe inspirerend ons landschap is.
Zó Hollands; Jan Wolkers, ‘Zonder titel’, 2002
28
Tentoonstellingen

He disappeared into complete silence
23 september t/m 4 december
3.074 bezoekers, waarvan 11 % jongeren
He disappeared into complete silence: rereading a single artwork by Louise Bourgeois
Dit tentoonstellingsproject kon tot stand komen dankzij de Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise
Scholten Stichting, die de jonge curatorenbeurs van De Hallen Haarlem financieel mogelijk maakt.
Centraal in deze internationale groepstentoonstelling stond de uitgave He disappeared
into complete silence (1947), een relatief onbekend kunstwerk van de Frans-
Amerikaanse kunstenaar Louise Bourgeois. Dit boekje met negen etsen en negen
parabels vormde voor de samenstellers van de tentoonstelling, Laurie Cluitmans en
Arnisa Zeqo, de inspiratiebron v oor een tentoonstellingsproject dat naast de expositie
ook uit een publicatie en negen evenementen bestond. Zij ontvingen voor hun
projectvoorstel de tweejaarlijkse jonge curatorenbeurs van De Hallen Haarlem.
De hedendaagse relevantie van He disappeared into complete silence inspireerde
Cluitmans en Zeqo tot de centrale vraag van hun project in De Hallen Haarlem:
‘Hoe kunnen we een enkel werk als uitgangspunt nemen voor een tentoonstelling
en dit behandelen als een universum an sich?’ Ze proberen deze vraag te beantwoorden
door dit specifieke kunstwerk ‘onder de loep te leggen en vandaar uit richting
de sterren te katapulteren’.
In het universum dat Louise Bourgeois creëert, wordt de tragiek van het alledaagse
leven verbeeld via architectonische constructies in de etsen en geïsoleerde
figuren in de parabels. Oneindige eenzaamheid gaat gepaard met continue miscommunicatie,
die zowel absurdistisch als tragikomisch is.
Naast He disappeared into complete silence bestond de tentoonstelling uit werken
Tentoonstellingen
27

Harald Szeemann, Machine Torture
uit de collectie van De Hallen Haarlem, zoals van Charles Atlas, Sven Augustijnen,
Tracey Emin en Paul McCarthy & Mike Kelley, aangevuld met bruiklenen van de
kunstenaars Robert Barry, Zarina Bhimji, Alighiero e Boetti, Carol Bove, James Lee
Byars, Antonia Carrara, Tacita Dean, Roni Horn, Zoe Leonard, Tala Madani, Rory
Pilgrim, Pamela Rosenkranz, Francesco Vezzoli en Amanda Wasielewski. Ook was
de Machine Torture te zien die tentoonstellingsmaker Harald Szeemann liet maken
naar voorbeeld van Kafka’s martelmachine uit In de Strafkolonie.
23 september 2011 – heden
Hollandse Meesters in de 21e eeuw
In het Paviljoen presenteert De Hallen Haarlem de minibioscoop Hollandse Meesters
naar ontwerp van kunstenaar Rob Vrijen met filmische portretten van onder
meer Philip Akkerman, David Bade, Koos Breukel, en Erik van Lieshout – kunstenaars
waarvan het museum eerder werk toonde. Hollandse Meesters is een initiatief
van Michiel van Nieuwkerk en Ineke Hilhorst. De documentaires zijn gemaakt
door Pieter Verhoeff, Eddy Terstall, Sonia Herman Dolz, John Appel, Ditteke Mensink,
Barbara Makkinga, Robert Oey, Ineke Hilhorst, Mijke de Jong, René Roelofs,
Hans Hylkema, Martijn van Haalen, Michiel van Nieuwkerk en Sherman de Jesus.
De films waren eerst te zien in De Kunsthal Rotterdam, waarna het project als een
reizende tentoonstelling verschillende Nederlandse musea aandeed.
De Hallen Haarlem heeft een exemplaar van de minibioscoop in permanent
beheer gekregen.
28
Tentoonstellingen

2.3 Publicaties
Sara’s poppenhuis. Het poppenhuis van Sara Rothé in het Frans Hals Museum.
Frans Hals Museum, 2011. Tekst Monique van Royen-Engelberts; 80 pagina’s,
vormgeving Femke Tomberg.
Een groots gebaar. De schenking van het Elisabeth van Thüringenfonds. Frans Hals
Museum, 2011. Tekst Alexander de Bruin, redactie Anna Tummers en Shannon van
Muijden; 36 pagina’s, vormgeving Bregt Balk.
Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder / A Sixteenth-Century Master. Frans Hals
Museum, 2011. Tekst Liesbeth Abraham, Hessel Miedema en Herman van Putten;
36 pagina’s, vormgeving Bregt Balk.
De Gouden Eeuw viert feest. Frans Hals Museum / NAi Uitgevers, 2011. Samenstelling
en redactie Anna Tummers met bijdragen van Mickaël Bouffard-Veilleux,
Arjan van Dixhoorn, Jasper Hillegers, Shannon van Muijden, Herman Roodenburg,
Thijs Weststeijn en Marieke de Winkel; 160 pagina’s, vormgeving Bregt Balk.
Engelstalige versie: Celebrating in the Golden Age.
Zó Hollands. Het Hollandse landschap in de schilderkunst sinds 1850. Frans Hals
Museum | De Hallen Haarlem, 2011. Tekst Antoon Erftemeijer; 128 pagina’s,
vormgeving Willem Morelis.
He disappeared into complete silence: rereading a single artwork by Louise
Bourgeois. De Hallen Haarlem / Onomatopee, 2011. Samenstelling en redactie
Laurie Cluitmans en Arnisa Zeqo, met bijdragen van Robert Storr, Lytle Shaw,
Maria Barnas, Mieke Bal en Steven ten Thije; 112 pagina’s, vormgeving Julie
Peeters met Daniel Rother en Joris Kritis. De publicatie verscheen in zowel
een Nederlandstalige als Engelstalige uitgave.
Alle tentoonstellingen in De Hallen Haarlem werden begeleid door een gratis
publieksboekje.
Tentoonstellingen
29

Pilvi Takala, The Trainee, 2008
Pieter van Roestraeten, De slapende keukenmeid, ca. 1660

3 Collectie
3.1 Aankopen
Oude Kunst
Schilderkunst
• Pieter van Roestraeten, De slapende keukenmeid,
ca. 1660, o/doek, aankoop mogelijk gemaakt door
“schenking drs. J-P. de Man”
• Salomon de Bray, De koningin van Sheba voor de
tempel van koning Salomo, 1657, o/paneel, aankoop
mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt,
Mondriaan Stichting en BankGiro Loterij
• Richard Brakenburgh, Het Sint Nicolaasfeest,
ca. 1690, o/doek, aankoop mogelijk gemaakt door
“schenking drs. J-P. de Man”
Moderne/Hedendaagse Kunst
Audiovisueel
• Klara Lidén (1979, Stockholm), Der Mythos des
Fortschritts (Moonwalk), 2008
• Klara Lidén (1979, Stockholm), Kasta Macka
(New York), 2009
• Matt Stokes (1973, Penzance), Jubilee Dancer, 2011
• Pablo Pijnakker (1978, Parijs), Fontenay-aux-Roses,
2010
• Pilvi Takala (1981, Helsinki), The Trainee, 2008
Mixed Media
• Rory Pilgrim (1988, Bristol), Wholeheartedly, 2011
3.2 Schenkingen
Moderne/Hedendaagse Kunst
• Cees Bantzinger (1914 - 1985), Portret van H.F. Boot,
1939, tekening
Schenking van John C.G. Boot
Oude Kunst
• Anoniem, Haarlem –Vijf damasten servetten met
afbeelding ‘Orpheus en de dieren’ uit 1675-1700
Schenking mevrouw A.E.G. Rietema
• Anoniem, Haarlem – Damasten tafellaken uit
1600-1625
Schenking de heer Bert Duisenberg
• Anoniem, Haarlem – Damasten servet uit 1625-1650
Schenking de heer Bert Duisenberg
• Jan Havicksz Steen – Landschap, ca. 1648, o/doek,
schenking Dr. Marijnus Johannes van Toorn en
Louise Scholten Stichting
Schenking Stichting Elisabeth van Thüringenfonds
Haarlem
• Navolger van Joachim Patenier – Landschap met
voorstellingen uit de geschiedenis van Tobias, ca. 1550,
o/paneel
• Maerten van Heemskerck – Gezicht op Rome met de
barmhartige Samaritaan, ca. 1550, o/paneel
• Maerten van Heemskerck – De profeet Jesaja
voorspelt de terugkeer van de Joden uit ballingschap,
1560-65, o/paneel
• Cornelis van Haarlem – Juda bevestigt de onschuld
van Tamar, 1596, o/paneel
Collectie
31

nieuw in de collectie
Aankoop hedendaagse kunst
Pilvi Takala (1981, Helsinki), The Trainee,
2008, stills uit Working at Deloitte for a
Month. Installatie met brief, keycard, powerpoint
presentatie en drie video projecties.
Pilvi Takala speelt zelf de hoofdrol in haar
videowerken. Ze verschijnt in openbare instellingen
en door zich anders te gedragen
dan verwacht of getolereerd, tracht ze de ongeschreven
codes in onze samenleving bloot
te leggen. Voor haar ontregelende installatie
The Trainee (2008) werkte ze een maand
als stagiaire voor de firma Deloitte. Slechts
enkele personen binnen de organisatie waren
op de hoogte van haar kunstproject. Takala’s
aanwezigheid binnen de firma valt aanvankelijk
niet op, omdat ze gewoon haar werk lijkt
te doen. Maar naarmate ze dagenlang steeds
minder doet en zelfs een dag in de lift doorbrengt,
omdat ze daar beter kan nadenken,
gaan collega’s steeds geïrriteerder op haar
reageren en wordt haar positie onhoudbaar.
Takala wordt gezien als een serieuze bedreiging
voor de bedrijfscultuur van Deloitte: ze
is een kapot radertje in de machinerie.
• Dirck Franchoisz Hals – Vrouw spelend op fluit, 1630,
o/paneel
• Frans Hals – Regenten van het Sint Elisabeths of
Groote Gasthuis te Haarlem, 1641, o/doek
• Johannes Cornelisz Verspronck – De regentessen
van het Sint Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem,
1641, o/doek
• Nicolaes Roosendael – De barmhartige Samaritaan,
1665, o/doek
• Adriaen Backer – Semiramis ontvangt het bericht van
de opstand in Babylon, 1669, o/doek
• Frans Decker – Groepsportret van de regenten van het
St. Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1736,
o/doek
• Frans Decker – Groepsportret van de regentessen van
het St. Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1740,
o/doek
• Anoniem, Holland – ijzeren geldkist met beschilderingen,
eerste helft 17e eeuw
3.3 Bruiklenen
Langdurige bruiklenen inkomend
Oude kunst
• Cornelis van Haarlem, Portret van een man, 1595,
van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
• Jan Nagel, Dode man in het graf van Elisa, 1596,
van particulier
• Floris Gerritsz van Schooten, Stilleven met bokking,
oesters en rokersattributen, ca. 1625, van kunsthandel
Salomon Lilian
• Jan Visscher, Portret van een oude vrouw,
van particulier
• Jacob Isaaksz van Ruisdael, Boslandschap met vijver,
ca. 1647, van particulier
• Frans Hals, Portret van een vrouw met handschoenen,
ca. 1648, van particulier
• Jan Havicksz Steen, Interieurscène, ca. 1649,
van particulier
• Jan van Goyen, IJsgezicht, 1655, van particulier
• Jacob Isaaksz van Ruisdael, Waterval in berglandschap,
1660, van particulier
• Cornelis Dusart, Portret van een man in bruine jas,
van particulier
• Jan Baptiste Weenix, Portret van een jongetje in jurk
met hoed, van particulier
32
Collectie

nieuw in de collectie
Schenking oude kunst
Frans Hals (Antwerpen 1582/83 – Haarlem
1666), Regenten van het Sint Elisabeths of
Groote Gasthuis te Haarlem, 1641.
Dit schilderij is een van de sleutelstukken
van de Nederlandse schilderkunst uit de
zeventiende eeuw en behoort niet voor niets
tot de topwerken uit de collectie van het voormalige
Elisabeth Gasthuis. We zien de regenten
gegroepeerd rond een tafel met op de
achterwand een landkaart. Vanuit een niet
zichtbaar raam linksboven valt een zachte,
maar duidelijke lichtbundel in de ruimte, die
de gezichten en handen van de regenten een
verfijnd accent geeft. Het is het éérste Haarlemse
regentenstuk en het is het eerste regentenstuk
met een dynamische compositie: de
regenten zijn door houding en blikrichting
met elkaar in actie verbonden, in plaats van
dat ze statisch naast elkaar aan een tafel zitten
zoals tot dan toe gebruikelijk was. In hetzelfde
jaar schilderde Johannes Verspronck de
regentessen van het St. Elisabeths of Groote
Gasthuis.
De betekenis van deze twee topstukken voor
het Frans Hals Museum kan nauwelijks genoeg
benadrukt worden. Historisch gezien
zijn het cruciale stukken voor de ontwikkeling
van de Haarlemse portretschilderkunst;
daarnaast tonen ze door hun hoge kwaliteit
het belang van de Haarlemse kunst in de Hollandse
Gouden Eeuw. Het museum is bijzonder
veel dank verschuldigd aan de genereuze
regenten van het Elisabeth van Thüringenfonds,
die met de unieke schenking luister
geven aan de lange traditie van liefdadigheid,
die door hun 17e-eeuwse voorgangers in gang
is gezet.
Collectie
33

Retour langdurige bruiklenen
Oude kunst
• Leonardus Neyts, De vier evangelisten, 1525, aan
Elisabeth van Thüringenfonds
• Cornelis Symonsz van der Schalcke, Landschap
met schaapskudde, 1645, aan Elisabeth van
Thüringenfonds
• Anoniem Hollands, Het laatste oordeel, 19e-eeuws,
aan Elisabeth van Thüringenfonds
• Anoniem, Hert, 19e-eeuws, houten sculptuur,
aan Elisabeth van Thüringenfonds
• Anoniem, Jager, 19e-eeuws, houten sculptuur,
aan Elisabeth van Thüringenfonds
Kortdurende uitgaande bruiklenen t.b.v.
tentoonstellingen
Oude Kunst
Moderne Kunst
schilderijen 2 schilderijen/tekeningen 65
overige objecten 32 fotografie 2
---- ---
34 67
Kortdurende inkomende bruiklenen t.b.v.
tentoonstellingen
Frans Hals museum
De Gouden Eeuw viert feest: 51
Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder: 7
John Currin ontmoet Cornelis van Haarlem: 6
De Hallen Haarlem
Rineke Dijkstra – The Krazy House: 8
Cady Noland, The American Dream: 10
Pierre Leguillon features Diane Arbus: A Printed
Retrospective, 1960-1971: 1 (125 foto’s)
Matt Stokes – The Distant Sound: 4
Zó Hollands. Ons landschap in de kunst sinds 1850:
107
He disappeared into complete silence: rereading a
single artwork by Louise Bourgeois: 32
3.4 Registratie en inventarisatie
• Inventarisatie en registratie van 32 objecten.
• Schoonmaken van de deelcollecties – aardewerk, glas,
hout, ijzer, koper, porselein, speelgoed, textiel, tin,
zilver – afkomstig uit depot: ca. 1900 voorwerpen.
• Fotograferen en invoeren van beeldmateriaal in
TMS van ca. 1850 voorwerpen.
• Standplaatsregistratie van ca. 1700 objecten.
3.5 Restauraties
Voltooiing uitvoerige conservering en restauratie
schilderijen:
• Richard Brakenburgh, Driekoningenfeest, os-75-308.
• Jan Miense Molenaer, Boerenbruiloft, os-I 260.
• Jan Nagel, De Zondvloed, os 2009-21.
• Adriaen van Ostade, Kwakzalver op de Jaarmarkt,
os-57-1 SK-A- 300.
Aanvang/voorzetting uitvoerige conservering en
restauratie schilderijen:
• Cornelis van Haarlem, Maaltijd van de Haarlemse
schutters van Sint Joris en de Cluveniers, os-I-48.
• Richard Brakenburgh, Het Sint Nicolaasfeest,
os 2011-22.
Overige, kleine behandelingen (conservering en/of
restauratie) schilderijen:
• Diverse kleine behandelingen aan schilderijen i.v.m.
transport naar extern depot van kunsttransporteur
Hizkia van Kralingen in Den Haag, vanwege asbest
sanering depot FHM.
• Kleine behandeling aan Liggend naakt op sofa, msch
58-43, voor tentoonstelling ‘Sluijters’ in het Singer
Museum te Laren.
• Kleine behandelingen aan bruiklenen tijdens
voorbereiding tentoonstelling De Gouden Eeuw viert
feest.
• Conserverende behandelingen van bruiklenen,
terug uit het Rijksarchief, Haarlem, os I-589 t/m os
I-594, os 41-6 en os I-70.
Conservering/restauratie kunstnijverheid:
• Restauratie achttiende-eeuws vaandel met het motto
‘Liefde boven al’, anoniem Hollands, ova II-1574.
Gerestaureerd door Daphne Reijs.
• Onderhoud klokken: regelen, op slag brengen, olie
34
Collectie

estauratie
Richard Brakenburgh (Haarlem 1650 –
Haarlem 1702), Het Sint Nicolaasfeest,
ca. 1690
Een meisje met een koek in haar schortje
wijst naar haar huilende broer, die de roe in
zijn schoen kreeg. Het jongetje achter de tafel
lacht hem uit. De huilende jongen en de moeder
die haar armen uitstrekt naar het kleintje
gaan terug op Sinterklaasfeesten van Steen.
Anders dan bij Steen, is hier weinig snoep te
zien. Mogelijk gaf Brakenburgh die gereformeerd
gezind was, het standpunt weer van
deze groepering die moeite had met sinterklaassnoepgoed.
Maar net als Steen, stond
ook Brakenburgh bekend als feestganger.
Opmerkelijk is dat deze Sinterklaasviering
zich niet in december lijkt af te spelen, maar
op een moment in het jaar dat de blaadjes al
groen aan de bomen zitten en men het raam
kon openzetten. Het was Brakenburgh waarschijnlijk
eerder te doen om een sfeerimpressie
met doorkijkjes naar buiten en met een
mooie lichtval van een avondzon, dan om een
waarheidsgetrouwe verbeelding van het verhaal.
Een behandeling van het schilderij was op esthetisch
gebied zeer wenselijk. Er zat een dikke
laag stof op het oppervlak en de vernis was
sterk vergeeld. Tijdens de vernisafname werd
pas duidelijk hoe geel deze was. De kleuren
waren nog sprankelender en helderder dan
daarvoor werd verwacht.
Van links naar rechts: gehele schilderij vóór restauratie, detailopname
tijdens retoucheren en tijdens vernisafname
Collectie
35

nieuw in de collectie
Aankoop oude kunst
Salomon de Bray (Haarlem 1597 – Haarlem
1664), De koningin van Sheba voor de tempel
van koning Salomo, 1657.
Het schilderij toont het moment waarop de
koningin van Sheba de God van Salomo erkende.
Zij stond bekend als de rijkste vrouw
destijds; hij als de meest wijze man. De Bray
koos ervoor het respect dat de koningin toonde
voor Salomo’s God uit te beelden door
haar te laten knielen in het voorportaal van
Salomo’s tempel. Deze legendarische tempel
wordt beschreven in de Bijbel en gold als
ideaal beeld in de architectuur. Het was de
vermeende afspiegeling van de hemelse tempel
van God: een volmaakt, harmonisch gebouw.
Er werd in de zeventiende eeuw dan
ook zeer actief geprobeerd de proporties van
dit bijzondere bouwwerk te reconstrueren.
De Bray’s schilderij is – voor zover bekend –
het enige bewaard gebleven schilderij van het
interieur van de tempel uit de zeventiende
eeuw.
Met steun van de Vereniging Rembrandt, de
Mondriaan Stichting en de BankGiro Loterij
heeft het museum op 27 januari 2011 dit unieke
schilderij kunnen aankopen bij het veilinghuis
Sotheby’s in New York. Hiermee is het
Frans Hals Museum een sleutelstuk van Salomon
de Bray rijker.
36
Collectie

geven, uitvoeren van kleine reparaties ter plaatse van
de betreffende mechanieken van verscheidene klokken,
door Melgert Spaander.
• Anoniem, ‘Bedgordijn’, 1650-1670, ot 93-154 a t/m j,
conditiecontrole en afstoffen door ICAT.
3.6 Activiteiten restauratoren
Deelname (onderzoeks)projecten/ werkgroepen:
• Bijeenkomsten van het project ‘Onderzoek naar de
conditie van de panelen van het Gents altaarstuk
van de gebroeders van Eyck, St.Baafskathedraal te
Gent’.
• Voortzetting onderzoeksproject ‘Christus zegent de
kinderen: Familieportret Braems van der Laen’ van
Jan de Bray, os I-36 in samenwerking met Sam Visch
(natuurwetenschapper en fotograaf).
• ‘Frans Hals and the Haarlem School, Scanning and
Pilot Research Project’, i.s.m. Claus Grimm, o.l.v.
Anna Tummers.
• Eerste opzet project: ‘Onderzoek en restauratie
Regenten en Regentessen van Frans Hals’ in samenwerking
met het RKD.
• Liesbeth Abraham, “Je moet je vrijheid nooit
opgeven.” Enkele gedachten naar aanleiding van
twee gesprekken met Constant. Artikel in het boek
The Artist Interview, 2011.
• Publicatie en lezing: ‘Two treatment approaches
to one Dutch militia group portrait’, ICOM-CC
16th Triennial Conference, Lisabon, Portugal, 19-23
september 2011.
• ‘De restauratie van De Zondvloed. Een zoektocht vol
raadsels’, Liesbeth Abraham en Herman van Putten
in de publicatie: Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder.
• Powerpointpresentatie die gedurende de tentoonstelling
op zaal te zien was over de behandeling van
het schilderij De Zondvloed van Jan Nagel.
• Lezing over het onderzoek en de behandeling van
het schilderij De Zondvloed van Jan Nagel.
• Lezing: ‘Restauratiegeschiedenis met het oog op
de toekomst’ ter gelegenheid van het afscheid van
Anne van Grevenstein van de Universiteit van
Amsterdam, op 14 december 2011.
Lezingen en publicaties:
• Posterpresentatie tijdens panelencursus in Krakow,
over de conditie van de panelen van het Lam God’s
altaarstuk in de St. Baafskathedraal in Gent.
• Publicatie: Onder de Loep, Restauratie van vijf schilderijen.
Pieter Keune, Abbie Vandivere, Jessica Roeders
(kM 76 p.26-28).
• Publicatie: ‘The history of cradling in the Frans
Hals Museum Haarlem’. Jessica Roeders in: Phenix,
Alan and Sue Ann Chui, eds. Facing the Challenges
of Panel Paintings Conservation: Trends, Treatments,
and Training. Los Angeles: The Getty Conservation
Institute, 2011.
• Publicatie: ‘Gold Brocaded Velvets in Engebrechtsz
paintings’, Esther van Duyn, Jessica Roeders.
The Journal of the History of Netherlandish Art,
december 2011.
• Presentatie van Jan Miense Molenaer, Boerenbruiloft,
door Jessica Roeders.
• College aan de UvA over panelen en parketten,
door Jessica Roeders.
Collectie
37

Het ‘Serious Pleasure’ programma bij de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest
Muzikale performance Wholeheartedly door kunstenaar Rory Pilgrim met leerlingen van Stedelijk Gymnasium Haarlem

4 Publiekszaken
4.1 Bezoekers
Bijna 119.000 mensen brachten in 2011 een bezoek aan het Frans Hals Museum en
De Hallen Haarlem. Ondanks dat het bezoekersaantal iets lager uitvalt dan vorig
jaar (122.187) is het museum tevreden over het behaalde resultaat. Het Frans Hals
Museum was sinds mei 2010 gedeeltelijk gesloten wegens verbouwingswerkzaamheden,
waardoor er geen grote tentoonstellingen plaatsvonden. Pas in november
ging de eerste grote tentoonstelling van start. Desondanks hebben vele tienduizenden
mensen hun weg naar ons museum weten te vinden en genoten van de vaste
collectie en de relatief bescheiden tijdelijke tentoonstellingen.
Van het totaal aantal van 118.956 hebben 40.856 mensen De Hallen Haarlem bezocht.
De tentoonstelling Zó Hollands trok daarvan ruim 20.000 bezoekers. Ook
de tentoonstelling van Rineke Dijkstra in De Hallen Haarlem was goed voor 10.190
bezoekers.
De website van het Frans Hals Museum is in 2011 bijna 133.000 keer bezocht
(132.846 bezoeken). Dat is een stijging van 50% ten opzichte van het aantal in 2010
(87.442). De Hallen Haarlem ontvangt ook online steeds meer bezoeken: in 2010
waren het er nog 53.187, in 2011 al 70.610; ruim een derde meer dan het jaar ervoor.
4.2 Onderwijsprogramma’s
Het educatieprogramma van het Frans Hals Museum staat niet alleen op de site van
het museum, maar ook op de website voor scholen van Pier K, het kunstcentrum
van de Gemeente Hoofddorp en op Plein C, de cultuursite voor scholen van de
Provincie Noord-Holland. Eind augustus werden de nieuwe folders voor het basisen
voorgezet onderwijs als eerste verspreid op de Uitmarkt in Amsterdam. Vervolgens
zijn ze naar 650 basisscholen en 300 scholen voor het voortgezet onder-
Publiekszaken
39

wijs verstuurd. De oplage was dit jaar extra hoog omdat er een heel uitgebreid en
aantrekkelijk programma was ontwikkeld bij de tentoonstelling De Gouden Eeuw
viert feest. Het museum had voor het bijbehorende educatieprogramma genaamd
‘Serious Pleasure’ een zeer genereuze donatie ontvangen van het VSBfonds. Daardoor
kunnen leerlingen buiten Haarlem op een heel attractieve manier kennis maken
met het museum. Het museum biedt scholen buiten Haarlem gratis busvervoer
aan, het basisonderwijs gratis programma’s en het voortgezet onderwijs programma’s
tegen sterk gereduceerde prijzen. Annette Vorderhake en Rian Peeperkorn
werkten het conceptprogramma met veel succes tot in detail uit. Diede Kampen,
stagiaire CMV aan de Hogeschool Utrecht en Nina Kahlmann, stagiaire opleiding
docent beeldende kunst en vormgeving aan de HvA, assisteerden hierbij. Een
nieuw onderdeel van het programma-aanbod vormt de audiotour voor kinderen
van groep 6 tot en met groep 8 en voor de brugklas. Het ‘Serious Pleasure’ programma
ging op 11 november van start en loopt door tot 6 mei 2012.
Basisonderwijs
In totaal bezochten 2470 leerlingen van de basisschool in schoolverband het museum.
In 2011 bood het museum het basisonderwijs interactieve rondwandelingen,
Kijk&Doetochten, combinaties van rondwandelingen/workshops, en audiotours
aan. Aan de interactieve rondwandelingen namen 820 leerlingen deel, terwijl aan de
rondwandelingen/workshops 121 en aan de Kijk&Doetochten 362 leerlingen hebben
deelgenomen. 208 leerlingen bezochten in 2011 de tentoonstelling De Gouden
Eeuw viert feest met de nieuwe audiotour.
Via het Kunstmenu van de Gemeente Haarlem werden 458 leerlingen ontvangen.
In het kader van het succesvolle project ‘Wie wat bewaart, heeft wat’, kwamen
in 2010 19 groepen kleuters (groep 1 en 2) (ruim 500 leerlingen) naar het Frans Hals
Museum. ‘Wie wat bewaart, heeft wat’ is een samenwerkingsproject van Haarlemse
erfgoedinstellingen (het Archeologisch Museum Haarlem, het Dolhuys, het
Frans Hals Museum, de Grote of St. Bavokerk, het Historisch Museum Haarlem,
de Historische Vereniging Haerlem, Noord-Hollands Archief en de Stadsbibliotheek
en Teylers Museum), bestemd voor alle leerjaren van de basisschool.
Voortgezet onderwijs
Uit het voortgezet onderwijs kwamen 3050 leerlingen naar het Frans Hals Museum
en De Hallen Haarlem. 1573 leerlingen namen deel aan workshops: vooral de
workshops Van klassenfoto tot schuttersstuk en Style je eigen stilleven waren bijzonder
populair. Veel scholen voor het voortgezet onderwijs uit Haarlem bezoeken het
museum met een heel leerjaar en nemen vooral aan het eind van het schooljaar deze
workshops af. Een aantal scholen heeft het in hun jaarplan opgenomen. Daarnaast
40
Publiekszaken

Kinderen ontmoeten Cornelia Vooght in een interactieve rondwandeling
namen 685 leerlingen deel aan een interactieve museumwandeling, 45 liepen de audiotour
bij de tentoonstelling en 747 bezochten het museum zelfstandig of met hun
eigen docent. Zij maakten hierbij gebruik van eigen lesmateriaal of van de kijkwijzers
van het museum.
Hoger- en volwassenen onderwijs
100 studenten hebben het museum bezocht met een interactieve rondleiding, waaronder
3 groepen die aan Inholland een internationale minor Tourism and Culture
volgen. Eén groep heeft in nauw overleg met de afdeling pr en marketing publieks-
Publiekszaken
41

onderzoek bij De Gouden Eeuw viert feest verricht. Daarnaast gaven de conservatoren
oude en hedendaagse kunst verschillende malen lezingen en rondleidingen aan
studenten kunstgeschiedenis en kunstacademiestudenten.
4.3 Publieksbegeleiding
Rondleidingen
In 2011 werden door het rondleidersteam 69 Nederlandstalige rondleidingen in het
Frans Hals Museum gegeven en 9 in De Hallen. Het museum verzorgde tevens 55
rondleidingen in een vreemde taal. Daarnaast bezochten 110 groepen het museum
met een eigen rondleider, waarvan 55 uit het buitenland. Twaalf groepen meldden
zich aan voor een groepsbezoek aan De Hallen Haarlem. In 2011 werden in het
Frans Hals Museum op zondagmiddag 40 gratis rondwandelingen met een museumgids
aangeboden en 19 in De Hallen Haarlem tijdens de tentoonstelling Zó Hollands.
Het rondleidersteam van het Frans Hals Museum bestond dit jaar uit 22 freelance-medewerkers.
Onder hen bevindt zich 1 gastvrouw die leerlingen die een
Kijk&Doetocht of een audiotour lopen, ontvangt en op weg helpt.
Museumwandelingen op papier
In 2011 begeleidde de museumwandeling, ‘Vreemde stukjes verf’ de presentatie Onder
de loep. In november verscheen ‘Zelfportretten’ waarin ook een enkele schilderijen
uit de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest zijn opgenomen.
4.4 Publieksactiviteiten
Kinderen kijken en maken kunst (Frans Hals Museum)
In de kleine vakanties worden altijd vakantieworkshops voor kinderen georganiseerd.
De workshops zijn bestemd voor kinderen in de basisschoolleeftijd. De opzet
is dat de kinderen eerst onder leiding van een museumgids het museum ingaan
om schilderijen te bekijken en inspiratie opdoen om zelf een kunstwerk te maken.
In de krokusvakantie werden er 4 gehouden, in de meivakantie 2, in de herfstvakantie
3 en in de kerstvakantie 1. In totaal deden 104 kinderen mee. De onderwerpen varieerden
van ‘Carnaval vieren als schutter of regent’ tot ‘Het Poppenhuis van Sara
Rothé’ en ‘Helden en kleine beestjes in het museum’. Voor deze workshops heeft
Bregt Balk nieuwe, aantrekkelijke, in de huisstijl vormgegeven flyers ontworpen.
Ook organisaties voor naschoolse opvang zoeken contact met het museum voor
42
Publiekszaken

Kinderen kijken en maken kunst
een museumactiviteit. Nu eens wordt er iets speciaals, zoals een dierenrondleiding,
voor deze kinderen georganiseerd, dan weer doen zij mee aan de vakantieworkshops
of lopen zij de kinderspeurtochten. In totaal bezochten 50 kinderen op deze
manier het museum.
19 kinderen gaven hun verjaarspartijtjes in het museum en zij nodigden hierbij
213 vriendjes en vriendinnetjes uit.
Bij evenementen wordt regelmatig een knutseltafel ingericht. Voor kinderen die
in gezinsverband het museum bezoeken zijn altijd museumspeurtochten beschikbaar.
Ook die zijn in een nieuw jasje gestoken.
Publiekszaken
43

Evenementen rond De Gouden Eeuw viert feest
Familiedag
De tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest kent een uitgebreid evenementenprogramma.
De meeste evenementen vinden plaats in 2012. Op zondag 13 november
vond de zogenaamde Familiedag plaats met ‘feestelijke verhalen op zaal’ door
o.a. Dieuwertje Blok. Zij vertelde over het Sinterklaasfeest door de eeuwen heen.
Stadshistoricus Wim Cerutti schetste een beeld van feesten op de Grote Markt en
bij bierkenner Walter Schelfhout leerden de bezoekers over de vele facetten van
bier. Kinderen konden maskers knutselen en bij de ‘soetwarenkraan’ werden lekkernijen
uit vroeger tijden verkocht.
Rondleidingen
Elke zondag om 14.00 uur is er voor bezoekers van het museum een gratis rondleiding.
Elke maand – in 2011 op 20 november en 18 december – zijn er ook speciale
familierondleidingen. Ouders en kinderen starten gezamenlijk met de rondleiding,
maar na een kwartier gaan de kinderen met een begeleider aan de slag in een creatieve
workshop.
Vakantieworkshops
Op dinsdag en donderdag worden er tijdens de vakanties speciale kinderworkshops
aangeboden waarbij de thema’s aansluiten op de tentoonstelling. Zo werd er een
workshop gehouden over ‘vuurwerk maken’, een Driekoningenkroon gemaakt en
een Driekoningenspel gespeeld.
BankGiro Loterij – Burenavond
Voorafgaand aan het Museumweekend organiseerden de musea die gesteund worden
door de BankGiro Loterij voor het eerst een Burenavond. Elk museum mocht
zelf hiervoor aangeven wie en hoeveel mensen men wilde uitnodigen. In samenwerking
met de Nederlandse Museumvereniging werd een uitnodiging ontwikkeld en
verstuurd naar de ‘buren’ van het museum. Tijdens de avond was er naast ‘verhalen
op zaal’ ook van alles te eten in het museumcafé. Buren bleven tot laat met elkaar
borrelen en eten. Het concept sloeg zo aan dat de BankGiro Loterij besloten heeft
de Burenavond voort te zetten in 2012.
Museumweekend – 2 en 3 april
Tijdens het museumweekend werden er op zaterdag en zondag gratis rondleidingen
verzorgd door de rondleidsters. Er was gekozen om alvast een klein voorproefje te
geven over de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest met rondleidingen over
bijvoorbeeld ‘eten en drinken in de Gouden Eeuw’, ‘wat draagt een rijke dame in de
44
Publiekszaken

zeventiende eeuw’ en ‘portretten van rijke burgers in de Gouden Eeuw’. Er stond
en knutseltafel klaar voor de jonge bezoekers.
In totaal ontving het Frans Hals Museum tijdens de Burenavond en het Museumweekend
1.246 bezoekers.
Open Monumentendagen – 10 en 11 september
De Open Monumentendagen vallen in Haarlem gelijk met het festival De Stad als
Podium waarbij Haarlemse instellingen alvast een voorproefje laten zien van het
culturele seizoen. De binnentuin van het Frans Hals Museum vormde op zaterdagavond
het decor voor optredens van singer-songwriters I am Oak en Eefje de Visser.
Tussen de 16e-eeuwse schilderijen dansten Isabelle Chaffaud en Jérôme Meyer een
speciaal voor het museum gemaakte choreografie. Helaas werkte het weer voor de
optredens in de binnentuin niet echt mee, maar de sfeer in het museum werd door
alle bezoekers als heel bijzonder ervaren. Tijdens de Open Monumentendagen konden
bezoekers op zondag weer genieten van ‘verhalen op zaal’.
In totaal mocht het museum tijdens het weekend 1.707 bezoekers ontvangen.
Museumboot
De Postverkadegroep verzorgt op dinsdag en donderdag de museumboot. De boot
start bij het Dolhuys en vaart vervolgens naar het Frans Hals Museum. Na een high
tea worden de deelnemers dan afgezet bij het Teylers museum. In totaal maakten
125 mensen gebruik van de museumboot.
Ter gelegenheid van de tentoonstellingen Zó Hollands werd een speciaal bootarrangement
ontwikkeld waarvan 35 mensen gebruikmaakten.
Kerstkoor
Op Tweede Kerstdag verzorgde het koor Just Friends een klein sfeervol concert in
het Frans Hals Museum, waarvoor elk jaar weer graag extra bezoekers komen.
Avondopenstellingen De Hallen Haarlem
Sinds 2010 organiseert De Hallen Haarlem maandelijkse avondopstellingen. Met
lezingen, optredens, en concerten wordt context en verdieping gegeven bij de tentoonstellingen.
Met name nieuwe bezoekers krijgen zo de kans om (nader) kennis
te maken met de collectie en tentoonstellingen van De Hallen Haarlem. Andersom
is het ook een manier om betrokkenheid bij het museum te stimuleren.
In de programmering en promotie van de avonden wordt zoveel mogelijk samenwerking
gezocht met specifieke doelgroepen. Door de inzet van social media boort
het museum nieuwe bronnen van veelal jonge bezoekers aan.
Publiekszaken
45

Orgelconcert Matt Stokes Nieuwe Kerk
Avondprogramma Cady Noland
- 27 januari: Programma met Krist Gruijthuijsen i.h.k.v. tentoonstelling Cady
Noland.
- 17 februari: Lezing over Diane Arbus i.h.k.v. tentoonstelling Pierre Leguillon
features Diane Arbus: A Printed Retrospective, 1960-1971 door fotografie- en
kunstcriticus Merel Bem.
- 10 maart: Interview van NRC journalist Joyce Roodnat met fotograaf Rineke
Dijkstra.
- 7 april: Northern Soul. Avond met film en muziek i.h.k.v. tentoonstelling
Matt Stokes.
- 9 juni: Sacred Selections. Orgelconcert in de Nieuwe Kerk Haarlem. In de orgelconcerten,
die Matt Stokes zes jaar geleden begon, worden transcripties van
46
Publiekszaken

hedendaagse muziekstromingen als happy hardcore en black metal wereldwijd
op kerkorgels uitgevoerd. In de Nieuwe Kerk stond happy hardcore centraal.
- 1 september: lezingenavond bij de zomertentoonstelling Zó Hollands – Ons landschap
in de kunst sinds 1850. Tijdens deze avond vertelde kunstcriticus en schrijver
Hans den Hartog Jager op welke wijze het Nederlandse landschap verbeeld
werd in de schilderkunst vanaf de 15e tot en met de 21ste eeuw. Vervolgens ging
Kester Freriks, auteur van onder meer Verborgen Wildernis. Ruige natuur & kaarten
in Nederland, in op de vraag of er nog ongerepte natuur bestaat in Nederland.
Deze avond werd mede mogelijk gemaakt door de Vrienden van het Frans Hals
Museum | De Hallen Haarlem.
Belangrijk onderdeel van het tentoonstellingsproject He disappeared into complete
silence was een serie van negen evenementen, waarin werd ingezoomd op verschillende
aspecten van het boekje He disappeared into complete silence van Louise
Bourgeois. Zo vond er in connectie met de zesde parabel Leprosarium, Louisiana
een lezingenavond plaats over leprozenhuizen, en aansluitend op de lugubere,
zevende parabel, waarin een man zijn vrouw vermoordt en een stoofpot van haar
kookt, een besloten ‘diner/debat’. Het volledige programma:
I Vrijdag 23 september, 17:00 uur; Opening.
II Zondag 2 oktober, 16:00 uur; Stadswandeling door stadsdichter Sylvia
Hubers.
III Donderdag 20 oktober, 19:00 uur; Een conference-dinner.
IV Zondag 23 oktober, 15:00 uur; Tegen eenzaamheid: een middag met moeders
en zonen. Moeder – zonenquiz en high tea.
V Zondag 30 oktober, 15:00 uur; Een salonbijeenkomst ter ere van Louise
Bourgeois en boekpresentatie. Met bijdragen van dichter en beeldend
kunstenaar Maria Barnas, actrice Johanna ter Steege en de Britse musicus
Momus. Foto’s die Johannes Schwartz speciaal maakte voor de tentoonstelling
werden geprojecteerd.
VI Zaterdag 5 november, 20:00 uur; Intiem concert van Alamo Race Track.
VII Donderdag 10 november, 20:30 uur; Theaterperformance The Philosophy of
the Thinking Flower door Snejanka Mihaylova.
VIII Donderdag 17 november, 19:30 uur; Leprosaria, een verborgen geschiedenis; een
avond over leprosaria en eenzaamheid, in Museum Het Dolhuys, Haarlem.
IX Zaterdag 3 december, 14:00 uur, Muzikale performance Wholeheartedly door
kunstenaar Rory Pilgrim met leerlingen van Stedelijk Gymnasium Haarlem,
in het Stedelijk Gymnasium Haarlem.
Publiekszaken
47

Intiem concert van Alamo Race Track
Stadswandeling door stadsdichter Sylvia Hubers
4.5 Marketing
De marketing en communicatie voor het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem
waren in 2011 met name gericht op de tijdelijke tentoonstellingen. Er is veel
samenwerking gezocht met andere partijen, om krachten te bundelen en bereik
te vergroten onder (liefst nieuwe) publieksgroepen. Naast gezamenlijke promotie
vonden ook andere samenwerkingsvormen plaats. Zo werden in cursussen kunstgeschiedenis
gegeven door de Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs (introductie
kunstgeschiedenis) en Art Update (hedendaagse kunst).
48
Publiekszaken

De schenking van het Elisabeth van Thüringenfonds bracht het Frans Hals Museum
in het voorjaar veel persaandacht. De door het museum ingezette gezamenlijke
communicatiestrategie van het Kennemer Gasthuis, Gemeente Haarlem en Frans
Hals Museum resulteerde in een druk bezochte persconferentie met burgemeester
Bernt Schneiders en veel artikelen en uitzendingen in media in binnen- en buitenland.
De tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest is aanleiding geweest om het Frans
Hals Museum steviger op de kaart te zetten, ook in het buitenland. Er is samenwerking
gezocht met het NBTC (het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen),
onder meer door persreizen te organiseren voor Franse en Duitse journalisten.
Ook de NBTC kantoren in Italië en de V.S. hebben een actieve bijdrage
geleverd aan de promotie van de tentoonstellingen in hun verzorgingsgebied. Meer
dan voorheen is aandacht besteed aan de marketing naar het onderwijs, om de door
het VSBfonds mogelijk gemaakte programma ‘Serious Pleasure’ te promoten.
De Hallen Haarlem is verder gegaan met het verkennen van de mogelijkheden op
het gebied van social media. Deze online platforms stellen het museum in staat om
snel en gericht te communiceren met specifieke doelgroepen. De tentoonstellingen
en avondopenstellingen waren aanleiding voor diverse samenwerkingsacties. Zo
werden 5 gesigneerde exemplaren van Rineke Dijkstra’s boek Portraits verloot, hetgeen
resulteerde in een forse toename van Facebookvrienden. De Hallen Haarlem
had eind 2011 ca. 1.000 Facebookvrienden en ongeveer evenveel volgers op Twitter.
4.6 Halszaken
In 2011 verschenen de nummers 28, 29 en 30 van Halszaken, waarin niet alleen veel
aandacht aan de tentoonstellingen werd besteed, maar waarin ook de restauraties
en nieuwe aanwinsten uitvoerig werden belicht.
Publiekszaken
49

5 Personeel en organisatie
5.1 Organisatie
Beveiligingsmedewerker Virga van Heiningen ging op 28 april, na 15 dienstjaren,
met pensioen.
Op 31 augustus is Ineke Hollink (teamcoördinator) na ruim 18 dienstjaren met vervroegd
pensioen gegaan. Haar vacature werd op 1 december vervuld door Ron van
den Broek.
In oktober is afscheid genomen van 65+ medewerkers Frits de Koeijer en Joop van
Gelder.
In november vertrok Thomas van Kesteren, die na een lange ziekteperiode helaas
werd afgekeurd.
Met veel verdriet hebben wij op 4 januari 2012 plotseling afscheid moeten nemen
van Bas Quakernaat, die op zijn vakantieadres in Frankrijk op 50-jarige leeftijd
aan een hartstilstand overleed. Bas was sinds drieëneenhalf jaar aan het museum
verbonden als medewerker technische dienst. Met zijn vrolijke en opgeruimde
karakter was hij een geliefde collega, die door ons allemaal zeer wordt gemist.
Vanwege de verbouwing van het restauratieatelier zijn de restauratoren ruim 6
maanden te gast geweest in het Ateliergebouw van het Rijksmuseum in Amsterdam.
Het jaarlijks personeelsuitje op maandag 30 mei ging naar de Hoge Veluwe en het
Kröller-Müller Museum, met afsluitend een rondvaart en diner in Amersfoort.
Op maandag 14 november werd er een feestelijk ontbijt in de Renaissancezaal gehouden
voor personeel en relaties van het museum, ter ere van de opening van de
tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest alsmede ter gelegenheid van de beëindiging
van de asbestsanering.
50
Personeel en organisatie

5.2 Personeelsleden
Directie
Karel Schampers – directeur
Secretariaat
Anneke Bakker – directieassistent
Judith Harren – secretariaatsmedewerker
Museale Zaken
Anke van der Laan – hoofd
Anna Tummers – conservator oude kunst
Antoon Erftemeijer – conservator moderne kunst
Xander Karskens – conservator hedendaagse kunst
Joke van Haaren – registrar collectie
Susanna Koenig – registrar tentoonstellingen
Liesbeth Abraham – restaurator
Mireille te Marvelde – restaurator
Jessica Roeders – restaurator
Anneke Wouters – medewerker conservering
Fred Hoogland – depotbeheerder
Cees Visser – medewerker licht en klimaat
Frans van Lieshout – voorman technische dienst
Bas Quakernaat – medewerker technische dienst
Publiekszaken
Anna Brolsma – hoofd
Annelieke van Halen – medewerker communicatie De Hallen Haarlem
Monique van Royen – medewerker communicatie Frans Hals Museum
Neeltje Köhler – kunsthistorisch medewerker
Charlotte Wiethoff – medewerker onderwijs & CKV
Financiën
Rob de Nieuwe – hoofd
Francien Stiekema – boekhoudkundig medewerker
Rita Weijers – boekhoudkundig medewerker
Bedrijfsvoering
John Büch – hoofd
Personeel en organisatie
51

Cees Grotenhuis – projectleider
Rien Broertjes – teamcoördinator bewaking & informatie
Sabine Dol – teamcoördinator bewaking & informatie
Ineke Hollink – teamcoördinator bewaking & informatie (tot 31 augustus)
Ron van den Broek – teamcoördinator beveiliging (vanaf 1 december)
Bob Smit – telefonist
Laura Alting – beveiligingsmedewerker (vanaf 1 december)
Hans Bekker – beveiligingsmedewerker
Sandy Bersee – beveiligingsmedewerker
Boukje de Boer – beveiligingsmedewerker
Cyril Cavé – beveiligingsmedewerker (tot 1 juli)
Gré Dolfing – beveiligingsmedewerker
Joop van Gelder – beveiligingsmedewerker (tot oktober)
Marije van der Giessen – beveiligingsmedewerker
Virga van Heiningen – beveiligingsmedewerker ( tot 1 mei 2011)
Piet Hoogland – beveiligingsmedewerker
Thomas van Kesteren – beveiligingsmedewerker/ medewerker technische dienst bij
tentoonstellingen (tot 9 november)
Frits de Koeijer – beveiligingsmedewerker (tot oktober)
Susan Lamas – beveiligingsmedewerker
Jaap van Munster – beveiligingsmedewerker
Gerard Nijssen – beveiligingsmedewerker/ medewerker technische dienst bij
tentoonstellingen
Ellen van Riessen – beveiligingsmedewerker
Otto Schilling – beveiligingsmedewerker
Joop Schrotenboer – beveiligingsmedewerker
Joop van der Voet – beveiligingsmedewerker
Monique Wentink – beveiligingsmedewerker
Personeelszaken
Rob de Jong
Gastmedewerkers
Restauratieatelier
Esther van Duyn
Mireille Engel
ICAT textielrestauratie, verscheidene medewerkers
Lauren Fly
Danny Paff
52
Personeel en organisatie

Herman van Putten
Melgert Spaander
Susanne Stangier
Abbigail Vandivere
Jonge curatorenbeurs
Laurie Cluitmans
Arnisa Zeqo
Publiekszaken
Marije Kool
Lene Grooten
Ilga Minjon
Stagiaires
- Heleen Huisman (1 juli t/m 1 oktober), master Moderne en Hedendaagse Kunst van
de Universiteit Utrecht.
- Shannon van Muijden (17 januari t/m 16 mei), master kunstgeschiedenis aan de
Universiteit van Amsterdam.
- Kerry Gavaghan (29 november tot 23 december), promovendus aan de Universiteit
van Oxford in Engeland, waar zij haar proefschrift voorbereidt over Nederlandse
familieportretten uit de zeventiende eeuw.
- Diede van Kampen (1 september t/m 31 december), Culturele Maatschappelijke
Vorming aan de Hogeschool Utrecht.
- Sophie Rietveld (18 juli t/m 18 november), master Kunstgeschiedenis Universiteit
van Amsterdam.
- Nina Kahlmann (2 oktober t/m 31 december), opleiding docent beeldende kunst en
vormgeving aan de AHK, Amsterdam.
Rondleidsters
Karin ter Beek
Irene van Beek
Karin Bodewes
Evelyn Cnossen
Giulia Franceschini
Peter van Graafeiland
Betty van Heurn
Els Hoekstra
Ati Kodde
Personeel en organisatie
53

Willien Korthals Altes
Mirna Ligthart
Luitgard Maassen
Emmelie de Mol van Otterloo
Ilse van Mook
Maya Mutlu
Rian Peeperkorn
Martijn Pieters
Renee Roebbers
Hans Schaafsma
Veronique Steijn
Anette Vorderhake
Lies de Wolf
5.3 Personeelsvertegenwoordiging
De personeelsvertegenwoordiging bestond in 2011 uit Antoon Erftemeijer, Neeltje
Köhler en Ellen van Riessen. Het overleg met de directie vond 4 keer plaats.
5.4 Raad van Toezicht
De Stichting Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem wordt bestuurd door een
directeur/bestuurder met een Raad van Toezicht. Deze Raad van Toezicht vervult
de toezichthoudende taken. Bestuur en toezicht verhouden zich tot elkaar conform
het Raad van Toezichtmodel zoals dat is beschreven in de Code Cultural Governance.
Cultural Governance
De directeur/bestuurder is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken binnen
het museum en de Raad van Toezicht houdt toezicht op de uitvoering van het
vastgestelde algemene en financiële beleid.
De Raad van Toezicht evalueert jaarlijks in hoeverre de stichting ‘voldoet’ aan
de Code Cultural Governance. Met betrekking tot het door de code genoemde
risicomanagement wordt in het directeurs- en financiële verslag, dat ten behoeve
van de vergaderingen van de Raad van Toezicht wordt opgesteld en waarin over de
dagelijkse gang van zaken wordt gerapporteerd, ook informatie opgenomen over
mogelijke risico’s. Door de Raad van Toezicht is vastgesteld dat de communicatie-
54
Personeel en organisatie

lijnen tussen bestuurder en toezichthouder voldoende kort zijn en dat de verschafte
informatie volledig en helder is.
Een audit-commissie overlegt namens de Raad van Toezicht meerdere keren
per jaar met de directeur en het hoofd financiën, alsmede eenmaal per jaar met de
accountant van het museum, en rapporteert de bevindingen aan de Raad van Toezicht.
Samenstelling
De samenstelling van de Raad van Toezicht van de Stichting Frans Hals Museum |
De Hallen Haarlem is in 2011 niet gewijzigd en bestond uit:
De heer drs. J.L. Brentjens (1940) – voorzitter
diverse commissariaten en verschillende bestuursfuncties
Mevrouw mr. M. Bax MBA (1961)
lid Raad van Toezicht en voorzitter Remuneratie Commissie ASR Insurances; initiatiefneemster
‘Talent naar de Top’, lid Raad van Toezicht CSM Nederland NV
Mevrouw drs. A.P.H.M. Hovius (1961)
zelfstandig bestuursadviseur en toezichthouder/bestuurslid bij diverse organisaties in de
non-profit en profit sector
De heer J.M. de Jong (1945)
lid diverse Raden van Commissarissen in binnen en buitenland
De heer H. Marseille (1941)
directeur van enige groepsvennootschappen van een buitenlands concern
Mevrouw T.S.M. van Schie (1960)
eigenaar/directeur van TSM van Schie Consulting BV en toezichthouder/bestuurslid bij
diverse organisaties in de non-profit en profit sector
Bijeenkomsten 2011
De Raad van Toezicht is viermaal bijeen gekomen – op 22 maart, 22 juni, 14 september
en 8 december.
De Raad heeft zijn goedkering aan de jaarrekening 2011 en de begroting 2012 verleend.
Tevens is er een nieuw rooster van aftreden opgemaakt en zijn aankoopvoorstellen
besproken, alsook de plannen die het museum ontwikkelt om zijn ambities
in inhoudelijke en financiële zin waar te maken.
Personeel en organisatie
55

5.5 Raad van Advies
De Raad van Advies is in 2011 eenmaal bijeen gekomen – op 15 november. In deze
bijeenkomst werden de eerste bevindingen van het onderzoek door bureau Courante
besproken. In de samenstelling van de Raad van Advies is in 2011 geen wijziging
gekomen.
De heer mr. W.F.Th. Corpeleijn – voorzitter
Mevrouw drs. M.A.M. Barth
De heer drs. C. Boer
Mevrouw M.Y.C.G. Bolhuis-Eysvogel
De heer prof. dr. mr. F. Bolkestein
De heer H. Driessen
De heer drs. F.J. Duparc
De heer ir. G-J. Kramer
De heer W. van Krimpen
Mevrouw E. Kwaks
De heer P. Mayer
Mevrouw M. Mosler
De heer drs J.A.J.L.G. Rademakers
De heer drs A.P.V. Schipper
De heer drs J.M. Ubbens
De heer D.P.M. Verbeek
De heer mr. D.C. baron van Wassenaer
56
Personeel en organisatie

5.6 Organogram
Raad van Toezicht
Directie
Directiesecretariaat
Financiën/ P&O
Sponsering
Publiekszaken
Educatie, onderwijs,
website, PR, marketing,
voorlichting, communicatie
Museale Zaken
Conservatoren, technische
dienst, restauratie,
registratie, depot, klimaat
Bedrijfsvoering
Bewaking, beveiliging,
gebouwbeheer,
schoonmaak, telefonie,
automatisering, winkel,
kassa
Personeel en organisatie
57

6 Vereniging van Vrienden
De Vereniging van Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem bestaat
sinds 1987 en telde in 2011 1705 leden. De Vereniging heeft als primair doel het
Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem financieel te ondersteunen bij aankopen
en restauraties. Zij haalt haar inkomsten uit contributies, donaties en voor een
belangrijk deel uit de verkoop van artikelen in de Museumwinkel van de Vrienden.
Het bestuur bestaat uit een Dagelijks Bestuur (voorzitter, penningmeester en
secretaris) en een Algemeen Bestuur – in 2011 als volgt samengesteld:
Marthy Schipper-Hofman, voorzitter
Herman Schoenmaker, penningmeester
Anneke de Vries-Staleman, secretaris
Liesan van Keulen-Kautz, winkel
Floor de Bruijn Kops, redactie Halszaken
Renée Roebbers-Zürcher, PR
Emmelie de Mol van Otterloo-Mijs, activiteiten
Guusta Köhler-Veldman, soiree
De kascommissie bestond in 2011 uit de volgende leden: Bart van Loon, Guus de
Gruijter en Michiel Verschuijl.
De ledenadministratie wordt verzorgd door Kitty Schoenmaker.
Vrienden krijgen gratis toegang tot het museum en worden uitgenodigd voor openingen
en private views van tentoonstellingen. Tevens ontvangen zij het bulletin
Halszaken, waar de Vrienden zowel financieel als tekstueel een bijdrage aan leveren,
en worden er gratis of met korting activiteiten voor hen georganiseerd.
58
Vrienden

Vriendenactiviteiten
De activiteitencommissie organiseerde dit jaar een aantal interessante activiteiten
voor de Vrienden. In maart werd een stadswandeling gemaakt door Dordrecht en
werd het vernieuwde Dordrechts Museum bezocht; in mei vond een architectuurwandeling
over het Westerdokseiland en de Westelijke eilanden in Amsterdam
plaats. In september was Amsterdam wederom aan de beurt en werden tentoonstellingen
in het Rembrandthuis en het Joods Historisch Museum bezocht. In oktober
bleef men in Haarlem en was er een rondleiding door het prachtige Hodshon Huis.
De Algemene Ledenvergadering vond plaats op zaterdag 26 maart en werd bezocht
door circa 50 Vrienden.
Woensdag 14 december vond traditiegetrouw de Soiree in het Frans Hals Museum
plaats. Deze sfeervolle avond werd bezocht door ruim 370 Vrienden. Dit jaar
was het thema ‘A Touch of Gold’.
Vrienden
59

7 Financieel verslag
7.1 Subsidiënt en begunstigers
Subsidient
Gemeente Haarlem
Begunstigers
Vereniging van Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem
BankGiro Loterij
Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise Scholten Stichting
VSBfonds
Vereniging Rembrandt
Mondriaan Stichting
SNS REAAL Fonds
Stichting Zabawas
J.C. Ruigrok Stichting
Prins Bernhard Cultuurfonds (Netty van Doorn Fonds)
De heer en mevrouw I.Bier-von Fabris auf Mayerhofen
ABN AMRO Mees Pierson
Stichting Dorodarte
Oggu
Veddett
60
Financieel verslag

7.2 Besteding gelden BankGiro Loterij
De gelden van de BankGiro Loterij werden in 2011 aangewend voor:
Het realiseren van een gratis museumwandeling bij de vaste collectie van het
museum: ‘Zelfportretten’. (€ 4.886)
De voortzetting van de restauratie van: (€ 92.849)
- Cornelis van Haarlem (1562-1638), Maaltijd met leden van de Haarlemse
Cluveniersschutterij, 1583.
- Jan Nagel ( 1560/65-1602), De Zondvloed, ca. 1595.
De restauratie van: (€ 24.585)
- Adriaen van Ostade, Kwakzalver op de jaarmarkt, 1648
- Richard Brakenburgh, Driekoningenfeest, 1691
De aanvang van restauratie van: (€ 8.667)
- Frans Hals, Regenten van het Sint Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1641
Aankoop oude kunst: (€ 64.487)
- Salomon de Bray, De koningin van Sheba voor de tempel van koning Salomo, 1657.
Totaal € 197.089
Financieel verslag
61

7.3 Rekening 2011
Balans per 31 december 2011
(in euro's; na verwerking resultaat)
31 december 2011 31 december 2010
Vaste activa
Materiële vaste activa
Machines, apparatuur en installaties 1.231.812 716.563
Overige activa 69.456 66.845
1.301.269 783.408
Voorraden
Voorraad catalogi en museumkaarten 67.323 41.690
67.323 41.690
Vlottende activa
Vorderingen
Debiteuren 359.112 225.612
Belastingen en premies 127.581 76.778
Overlopende activa 186.505 125.834
673.198 428.224
Liquide middelen
Totaal liquide middelen 2.369.575 3.077.449
2.369.575 3.077.449
Totaal activa 4.411.364 4.330.771
Eigen Vermogen
Algemene reserve 370.843 230.918
Egalisatiereserve afschrijvingen 556.347 593.439
Bestemmingsreserve Frans Hals 210.000 210.000
1.137.190 1.034.357
Aankoopfondsen
Fonds de Man 334.900 438.522
Aankoop- en restauratiefonds 766.695 887.422
1.101.595 1.325.944
Voorzieningen
Voorziening jubilea 50.394 48.836
50.394 48.836
Kortlopende schulden
Schulden aan leveranciers 367.522 189.819
Belastingen en premies 110.254 130.073
Vooruitontvangen subsidie 1.235.969 1.211.462
Overige schulden 134.203 171.788
Overlopende passiva 274.237 218.492
2.122.185 1.921.634
Totaal passiva 4.411.364 4.330.771
62
Financieel verslag

Exploitatierekening 2011
baten
2011
2011 Begroting 2010
Directe opbrengsten 1.336.209 945.000 955.503
Indirecte opbrengsten 52.325 43.000 76.749
Totale opbrengsten 1.388.534 988.000 1.032.252
Subsidie gemeente Haarlem
Exploitatiebijdrage 2.464.942 2.425.12 2.406.180
Bijdrage huur en onderhoud 634.809 676.000 431.002
Overige bijdragen 215.718 161.000 257.793
3.315.469 3.262.123 3.094.975
Overige inkomsten 25.34 55.000 25.602
Totale baten 4.729.348 4.305.12 4.152.829
lasten
Salarislasten en inhuur 2.240.244 2.190.000 2.135.621
Afschrijvingen 164.373 148.000 154.230
Huisvestingskosten 1.071.889 1.012.000 859.112
Aankopen 301.492 152.000 194.191
Collectiefunctie 90.191 148.000 125.633
Tijdelijke presentaties 595.454 259.000 308.695
Publiciteit 165.145 138.000 196.591
Algemene kosten 261.622 253.000 262.026
Totale lasten 4.890.410 4.300.000 4.236.099
Saldo uit gewone bedrijfsvoering 161.062- 5.123 83.270-
Saldo rentebaten/-lasten 28.173 34.000 32.974
Mutatie aankoopfondsen 153.621 100.000
Exploitatieresultaat 20.732 39.123 49.704
Resultaatbestemming
Toegevoegd aan bestemmingsreserve
Frans Hals 0 0 -60.000
Mutaties egalisatiereserve afschrijvingen 107.819 0 127.299
Toevoeging aan algemene reserve,
deel overname boekwaarde gemeente -85.906 0 -106.018
Resultaat -42.645 -39.123 -10.985
-20.732 -39.123 -49.704
Financieel verslag
63

© Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem 2012
Bezoekadres
Frans Hals Museum
Groot Heiligland 62
Haarlem
De Hallen Haarlem
Grote Markt 16
Haarlem
Postadres
Postbus 3365, 2001 DJ Haarlem
office@franshalsmuseum.nl
office@dehallen.nl
www.franshalsmuseum.nl
www.dehallenhaarlem.nl
Redactie Anneke Bakker
Ontwerp Bregt Balk
Druk Lenoirschuring
Oplage 250 stuks
Fotoverantwoording
Fred Ernst (p. 6, 8, 38 bovenste twee foto’s, 41)
Rory Pilgrim (p. 38 onderste twee foto’s)
Herman van Putten (p. 17)
Gert Jan van Rooij (p. 14, 16, 18, 21, 22, 24-28)
Margareta Svensson (p. 16 boven, 33)
Arend Velsink (p. 12, 30 onder, 36)
His Grace the Duke of Bedford and the Trustees of
the Bedford Estates (p. 19)
Courtesy Rineke Dijkstra / Marian Goodman Gallery
Paris / New York (p. 20)
medewerkers Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem
(p. 9, 13, 35, 43, 46, 48, 59)
Omslag
(links) Adriaen Hanneman, Portret van Mary Stuart met
een dienstbode, c. 1664, Koninklijk Kabinet van
Schilderijen Mauritshuis, Den Haag
(rechts) Rineke Dijkstra, The Krazy House, Amy,
Courtesy Rineke Dijkstra / Marian Goodman Gallery
Paris / New York