EEN KANS VOOR OPEN DOEL - Sport Development

EEN KANS
VOOR OPEN DOEL
De kracht van sport in
ontwikkelingssamenwerking
8
Tussentijdse evaluatie landenprogramma’s
periode 2008 – 2010
NCDO Publication Series Sport & Development / MEI 2011 / 8

EEN KANS VOOR
OPEN DOEL
De kracht van sport in
ontwikkelingssamenwerking
Tussentijdse evaluatie landenprogramma’s
periode 2008 – 2010
3

4
Zuid-Afrika - Aaron Winter (KNVB)

VOORWOORD //
Sport is een krachtig en goedkoop middel om maatschappelijke problemen aan te pakken. Dat is de
strekking van dit rapport. Om dat te geloven hoeft u niet zelf te sporten – of sport zelfs maar leuk te
vinden. En u hoeft ons ook niet op ons woord te geloven.
De resultaten van deze evaluatie spreken voor zich. Niet eerder werd de toegevoegde waarde van
sport zo tastbaar geformuleerd. De overheid investeerde in het gebruik van sport in
ontwikkelingssamenwerking. En de tussentijdse cijfers laten zien dat die investering razendsnel
vruchten afwerpt. Hiermee overstijgt deze tussentijdse evaluatie het niveau van mooie anekdotes
over sportprojecten.
Al zijn die verhalen er óók. Zo leest u in dit document over Mozambique. Daar worden
gehandicapten uit schaamte weggestopt door hun familie. Een speciaal opgezet programma
organiseerde sportactiviteiten voor gehandicapten, en haalde hen zo uit hun isolement. In Zambia,
Zuid-Afrika en Senegal werden ondertussen voetbaltrainingen aan hiv/aids-voorlichting gekoppeld.
Lokale sporthelden namen het voortouw om het taboe op hiv/aids te doorbreken.
En zo is er meer. In Guatemala staat ‘sport’ bijvoorbeeld niet langer gelijk aan ‘voetbal voor mannen’.
Vrouwen zijn er trots en vol zelfvertrouwen speler geworden op het sportveld. In Kenia werd in
diezelfde periode ingestoken op het versterken van de samenwerking, kennis en efficiëntie onder
lokale sportprojecten. En in enkele fragiele staten bleek sport een krachtig instrument om mensen uit
strijdende groepen samen te brengen en vluchtelingen kracht en inspiratie te bieden.
Al met al is er sinds de start van de beleidsnotitie ‘Kans voor open doel’ in weinig tijd veel bereikt.
Door teamwork. Door internationale banden aan te halen. En door lokale organisaties bij de inzet te
betrekken. Via de tientallen projecten heeft Nederland internationaal een reputatie opgebouwd als
betrouwbare samenwerkingspartner.
Maar we zijn er nog niet. Veel projecten staan pas in de kinderschoenen. In enkele landen moeten
flinke obstakels worden overwonnen voor de eindstreep in zicht komt. Er is dus nog werk aan de
winkel, maar daarin zit hem juist de sport. En daar zijn professionele spelers voor. Als dit rapport íets
aantoont, dan is het dat zij – de uitvoerders van de projecten – weten wat ze doen. Hun score is de
investering waard.
De Inspiratie- en Innovatiegroep Sport & OS;
Mohammed Allach,
Frits Barend,
Peter Heerschop,
Erica Terpstra,
Frank van de Wall Bake
5

6
Suriname (fotograaf: Peter van der Linden)

INHOUDSOPGAVE //
Voorwoord 5
Inhoudsopgave 7
SAMENVATTING 8
DEEL 1: TOTAALOPBRENGSTEN EN CONCLUSIES
Inleiding 14
Beleidsplan ‘Kans voor open doel’ in het kort 16
Totaal overzicht inhoud en status VWS-programma’s (‘Sportcoalities’) 20
Totaal overzicht resultaten VWS-programma’s (‘Sportcoalities’) 24
Totaaloverzicht inhoud en status ambassadeprogramma’s 28
Totaaloverzicht resultaten ambassadeprogramma’s inclusief fragiele staten 32
Het uitvoeringsproces: conclusies en aandachtspunten 36
DEEL 2: PROGRAMMARESULTATEN PER LAND
Bhutan 40
Burkina Faso 45
Guatemala 51
Indonesië 63
Kenia 73
Mozambique 86
Senegal 92
Suriname 101
Zambia 111
Zuid-Afrika 116
Fragiele staat Burundi 134
Fragiele staat Palestijnse gebiedsdelen 136
Fragiele staat Zuid-Soedan 138
BIJLAGEN 140
1. Alfabetische afkortingenindex 140
2. Rapportageformulier 144
7

SAMENVATTING
Sport is geen wondermiddel tegen ontwikkelingsproblemen. Maar, zo blijkt in de praktijk,
sport is vanwege haar maatschappelijke betekenis, populariteit en zichtbaarheid wel een
goede katalysator voor de oplossingen van die problemen. Wereldwijd groeide de afgelopen
tien jaar de overtuiging dat sport een veelzijdig instrument kan zijn bij het bereiken van
ontwikkelingsdoelen en sociale verandering.
Ook de overheid en organisaties in Nederland geloven in deze kracht van sport. Nederland heeft sinds
1998 een gewaardeerde voortrekkersrol op het terrein van sport & ontwikkelingssamenwerking (OS).
Vele (sport)organisaties zijn al jarenlang op eigen initiatief wereldwijd actief in sport voor ontwikkeling.
Het enthousiasme van Nederlandse (top)sporters om zich als ambassadeur en rolmodel in te zetten
voor ontwikkeling en vredesbevordering is een grote verworvenheid. Met de beleidsnotitie ‘Kans voor
open doel. De kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking’ (2008) heeft Nederland opnieuw gehoor
gegeven aan de internationale oproepen van de VN om sport te integreren in programma’s die gericht
zijn op sociale verandering en het behalen van de Millennium Ontwikkelingsdoelen (MDG’s). Daarbij
doet sport ook dienst als een praktisch en kostenefficiënt instrument: de beperkte inzet van middelen
voor sport & OS kan in tijden van bezuinigingen toch veel (maatschappelijke) resultaten boeken.
Bovendien past de gezamenlijke inzet van de ministeries van VWS en BZ, en van organisaties in
Nederland en in het Zuiden, bij het belang dat de overheid hecht aan samenwerking (cross-sectorale
partnerships) en gedeelde verantwoordelijkheid voor ontwikkeling.
Doel van de nota ‘Kans voor open doel’ was sportontwikkelingsinitiatieven te versterken in tien
ontwikkelingslanden en drie fragiele staten. Voor de periode van 2008 tot 2011 heeft Nederland in
totaal 16 miljoen euro beschikbaar gesteld om de doelen uit de beleidsnota te verwezenlijken. Een
budget van 10 miljoen euro is verdeeld over twee trajecten. In de eerste plaats de inzet van (de
expertise en methoden van) Nederlandse sport- en/of ontwikkelingsorganisaties; dit zijn de
zogeheten VWS-programma’s. En in de twee plaats een ambassadetraject, met een focus op de
ondersteuning van lokale organisaties in ontwikkelingslanden; dit zijn de ambassadeprogramma’s.
Eind 2010 liep het beleidsprogramma drie jaar. De beleidsnota stelt voor begin 2011 een tussentijdse
evaluatie in het vooruitzicht. In opdracht van de ministeries van VWS en BZ heeft NCDO van
september tot december 2010 deze tussentijdse evaluatie uitgevoerd om in kaart te brengen wat er
inmiddels tot stand is gebracht in de dertien doellanden van het beleid.
Deze tussentijdse evaluatie geeft antwoord op verschillende belangrijke vragen. Levert het
beleidsprogramma een bijdrage aan de gestelde overheidsdoelen en zijn beleidsmiddelen
verantwoord ingezet? Welke concrete resultaten worden behaald? En wat valt er te leren van het
uitvoeringsproces met het oog op impact in het veld, op samenwerking en op kwaliteitsversterking
van uitvoerders en programma’s voor de (nabije) toekomst? Kortom: leiden de gedane investeringen
tot zichtbare resultaten en uiteindelijk tot de gewenste effecten?
8
In 2009 zijn sportorganisaties met grote betrokkenheid en enthousiasme aan de slag gegaan om hun
Nederlandse expertise lokaal in te zetten. Gesteund door een grondig vooronderzoek van NOC*NSF in
2008 blijken de programma’s van deze organisaties goed aan te sluiten bij bestaande lokale instituten
en structuren. Ambassades hebben met hun gedegen lokale kennis op een vraaggerichte manier heel
snel sportprojecten op de rit gekregen. Hoewel samenwerking tussen de uitvoerende organisaties nog
vooral functioneel is, blijkt dat werkelijke kruisbestuiving voor extra impact zorgt. Dat is vastgesteld in
vier landen waar sportorganisaties en ambassades hun krachten hebben gebundeld.

Tussentijdse resultaten
Sinds in 2008 het programma ‘Een kans voor open doel’ begon, is in de tien geselecteerde landen
veel tot stand gebracht. Ondanks vertraging in het proces van landeninventarisatie en
subsidietoekenning, laten de VWS-programma’s in slechts twee jaar tijd (2009 - 2010) goede
voortgang en concrete resultaten zien. Samen met de ambassadeprojecten, die sinds 2008 lopen,
zijn reeds de volgende opbrengsten gerealiseerd:
• Binnen de VWS-programma’s lag de focus vooral op opleidingen en capaciteitsversterking door
professionals van Nederlandse organisaties. Hierbij zijn wereldwijd in totaal 37 nieuwe
opleidingen ontwikkeld, 1265 sportleiders opgeleid en zijn er 123 organisaties versterkt waarbij
724 medewerkers zijn getraind in diverse (organisatie)vaardigheden. Door het opleiden van zo’n
100 train-the-trainers is een basis gelegd om de opgedane kennis verder te verspreiden. Dit is
verder gestimuleerd door het tot stand brengen van ruim dertig nieuwe
samenwerkingsverbanden en sportstructuren. Daaraan werd deelgenomen door lokale ngo’s,
sportbonden, overheden en opleidingsinstituten.
• Binnen de door de ambassades gefinancierde projecten lag de nadruk meer op het opzetten van
nieuwe sportactiviteiten door lokale organisaties. Hierdoor zijn onder meer ruim 5500 jongeren,
vrouwen en gehandicapten bereikt met nieuw opgezette, structurele sportactiviteiten.
• Bij zowel de VWS-programma’s als de ambassadeprogramma’s zijn vooral veel activiteiten
ontwikkeld voor kinderen en jongeren. Binnen het VWS-programma bestond ca. 85% van de
doelgroep uit jongeren, 37% uit vrouwen en meisjes en 9% uit gehandicapten. Binnen de
ambassadeprogramma’s bestond ruim de helft van de deelnemers uit vrouwen en meisjes en
ruim de helft uit jongeren en kinderen.
• Als successen noemden de rapporterende organisaties onder meer de nieuwe netwerkrelaties
tussen organisaties, die ook resulteerden in samenwerking op andere terreinen. In Kenia is
bijvoorbeeld vanuit het opgerichte netwerk van twintig ngo’s een gezamenlijke lobby opgezet
richting de overheid voor verbetering van de positie van sportontwikkelingswerk. Het organiseren
van trainingen in netwerkverband heeft de uitwisseling van kennis nog verder vergroot. Ook de
betrokkenheid van universiteiten werd genoemd als succes, omdat kennis over sport & OS via
deze weg een erkende status krijgt en het vakgebied zo verder ontwikkeld kan worden binnen
het land. Op het gebied van emancipatie van gehandicapten en vrouwen werden belangrijk
stappen gezet, bijvoorbeeld door evenementen te organiseren waar gehandicapten
maatschappelijk meer betrokken werden, en door veel vrouwelijke sportleiders op te leiden.
9

Overzicht tussentijdse totaalopbrengsten beleidsprogramma ‘Kans voor open doel’
Resultaat
TOTAAL OPBRENGSTEN
Sportopleidingen:
Aantal nieuwe opleidingen ontwikkeld 36
Uit hoeveel dagdelen bestaan de nieuwe opleiding(en)? 394
Aantal opleidingen versterkt 27
Aantal curricula/manuals/lespakketten ontwikkeld 45
Aantal curricula/manuals/lespakketten verbeterd 14
Aantal sportleiders opgeleid via opleiding 2387
Aantal docenten (Train the trainers) opgeleid 124
Andere resultaten sportopleidingen 10
Sportactiviteiten
Aantal sportcompetities opgezet 51
Aantal deelnemers aan de competities 7309
Aantal deelnemende vrouwen of meisjes 3944
Aantal deelnemende gehandicapten 89
Aantal deelnemende jongeren 4088
Aantal structurele sportactiviteiten 53
Aantal deelnemers aan de structurele activiteiten 82313
Aantal deelnemende vrouwen of meisjes 35343
Aantal deelnemende gehandicapten 752
Aantal deelnemende jongeren 56412
Aantal eenmalige sportactiviteiten 3068
Aantal deelnemers aan de eenmalige activiteiten 12916
Aantal deelnemende vrouwen of meisjes 3350
Aantal deelnemende gehandicapten 780
Aantal deelnemende jongeren 14311
Sportvoorzieningen
Aantal nieuwe accommodaties ontwikkeld 8
Aantal accommodaties verbeterd 16
Andere resultaten op het gebied van sportvoorzieningen:
194
Sport clubs
10

Resultaat
TOTAAL OPBRENGSTEN
Sportstructuren
Aantal nieuwe sportstructuren opgezet 40
Aantal bestaande sportstructuren versterkt 46
Andere resultaten sportstructuren 0
Capaciteitsversterking
Aantal organisaties bereikt met het capaciteitsversterking binnen uw 157
programma
Aantal curricula/manuals/toolkits ontwikkeld voor capaciteitsversterking 72
Aantal trainingen gegeven t.b.v. capaciteitsversterking 124
Aantal trainingsdagdelen gegeven 376
Aantal medewerkers getraind 781
Dit overzicht met totale opbrengsten van het beleidsprogramma is de optelsom van alle tussentijdse
resultaten behaald in het sportcoalities-programma en het ambassadeprogramma. Voor beide
programma’s staan de opbrengsten per land schematisch weergegeven op pagina: 22 en 30.
11

SAMENVATTING
Belangrijke aandachtspunten voor verdere uitvoering van het beleidsprogramma zijn:
• Leg in ieder land waar nodig alsnog een verbinding tussen het ambassadeprogramma en het
VWS-programma en kijk of er (meer) kennisuitwisseling en samenwerking tot stand gebracht kan
worden.
• Stuur aan op meer kennisuitwisseling, hergebruik van producten en uitwisseling van best
practices tussen de uitvoerders; zowel tussen partners in Nederland (tussen coalitiepartners
onderling of tussen coalitiepartners en ambassades) als tussen zuidelijke en Nederlandse
partners. Dit versterkt de samenwerking, verhoogt de kwaliteit en voorkomt dubbel werk.
• Reik kaders (zoals sturingsindicatoren) aan voor verdere rapportage, inclusief de eindrapportage
en de resultaten van monitoring en evaluatie (M&E). Op basis hiervan valt meer te concluderen
over de maatschappelijke effecten (impact) van deze projecten.
• Stuur aan op kennisuitwisseling en samenwerking tussen M&E-projecten van de verschillende
landenprogramma’s.
• Veranker de opgedane kennis en ervaringen van betrokkenen bij het beleid, om de opbrengsten
van dit beleidsterrein te optimaliseren en de kennis breed inzetbaar te maken voor internationale
organisaties en hun sport & OS-programma’s.
• Maak meer gebruik van het communicatiepotentieel van (top)sporters bij het creëren van
aandacht en draagvlak voor sport & OS-initiatieven.
• Continueer de financiële ondersteuning van succesvolle programma’s na 2011 om inbedding van
nieuwe structuren meer kans te geven en de ontwikkelingen die in gang zijn gezet te kunnen
uitbouwen. Dit komt niet alleen ten goede aan de uiteindelijke impact en duurzaamheid van het
beleid, maar ook aan het imago van Nederland als betrouwbare partner. Zorg daarnaast dat er
meer zuidelijke partners worden ingezet voor het geven van trainingen en maak meer gebruik van
bestaande opleidingsproducten.
De schematische overzichten na de inleiding (schema 1 t/m 4) geven een totaalbeeld van alle
uitgevoerde landenprogramma’s en de resultaten die per land zijn behaald, voor zover gerapporteerd.
12

DEEL 1 //
TOTAALOPBRENGSTEN EN CONCLUSIES
Zuid-Afrika - Coach Jack with Thapelo (KNVB)
13

INLEIDING
Achtergrond
Op 11 februari 2008 kondigden minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking en
staatssecretaris Bussemaker van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een nieuwe impuls voor sport &
ontwikkelingssamenwerking aan. Hun beleidsnotitie (‘Een kans voor open doel. De kracht van sport
in ontwikkelingssamenwerking’) zette in op het stimuleren van sportactiviteiten voor kansarme
groepen in ontwikkelingslanden. Sport is daarbij een instrument voor gezondheidsbevordering,
vredesopbouw in fragiele staten en conflictpreventie, verzoening en rehabilitatie in (post-)
conflictlanden.
De beleidsnota onderschrijft de wereldwijd gehuldigde overtuiging dat sport vanwege haar
populariteit, zichtbaarheid en maatschappelijke betekenis een katalysator en veelzijdig middel kan
zijn voor het helpen bereiken van specifieke ontwikkelingsdoeleinden. Voor de periode van 2008 tot
2011 hebben de ministeries van VWS en Buitenlandse Zaken 16 miljoen euro beschikbaar gesteld
om de doelen uit de beleidsnota te verwezenlijken. Dit geld is deels bedoeld om de inzet van
Nederlandse sport- en/of ontwikkelingsorganisaties te financieren. Een ander deel is via de
ambassades in ontwikkelingslanden beschikbaar gesteld voor ondersteuning van lokale organisaties.
NOC*NSF heeft in de periode augustus 2008 tot mei 2009 een deel van de beleidsnotitie
vormgegeven en vertaald naar een uitvoeringsprogramma. Dit gebeurde in opdracht van de
staatssecretaris van VWS. Onder de noemer ‘Sportcoalities aan de slag’ is in tien geselecteerde
landen onderzocht en programmatisch beschreven hoe de inzet van Nederlandse (sport)organisaties
optimaal en duurzaam benut kan worden voor ontwikkeling. Op basis van het door NOC*NSF
opgestelde profiel zijn voor ieder land hoofduitvoerders geselecteerd. Sinds september 2009 zijn
door het ministerie van VWS subsidies verstrekt aan vijf hoofduitvoerders, die de diverse
programma’s en activiteiten in het betreffende land monitoren.
De ambassades zijn vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken gestimuleerd om lokale
organisaties door sport te ondersteunen en op deze manier bij te dragen aan de Millennium
Ontwikkelingsdoelen. In zeven landen en drie fragiele staten hebben Nederlandse ambassades sinds
2008 geïnvesteerd in lokale sportprojecten.
Eind 2010 liep het programma bijna drie jaar. Aan NCDO is toen gevraagd de aangekondigde
tussentijdse evaluatie – en publicatie daarvan – te verzorgen en zo inzicht te geven in de voortgang
en voorlopige resultaten van de dertien landenprogramma’s. Wat lijken de investeringen te gaan
opleveren in de doellanden? Het onderhavige document bevat de uitkomsten van deze evaluatie.
Aanpak en proces van evaluatie
14
De tussentijdse evaluatie legt een verband tussen de doelstellingen en uitgangspunten in de
beleidsnotitie en de landenprogramma’s zoals ze zijn opgezet en worden uitgevoerd.
Als bron is enerzijds gebruik gemaakt van de tussenrapportages zoals aangeleverd door de
hoofduitvoerders van de VWS-programma’s. Anderzijds heeft NCDO zelf op basis van een eigen
analysekader een vragenlijst opgesteld en laten invullen door de hoofduitvoerders en ambassades.
Op basis hiervan heeft NCDO verschillende programma’s met elkaar kunnen vergelijken en een
totaalbeeld van de opbrengsten gepresenteerd. Hierbij werd behalve naar procesmatige en

kwalitatieve aspecten ook gekeken naar de kwantitatieve output in relatie tot het toegekende
subsidiebedrag van ieder land.
Behalve op rapportages en ingevulde vragenlijsten is de tussentijdse evaluatie gebaseerd op de
volgende documenten:
• Beleidsnota ‘Een kans voor open doel’.
• Adviesplan en landenprogramma’s NOC*NSF.
• Projectplannen van sportcoalitiepartners en beschikkingen van VWS.
• Voor enkele landen de Bemo’s (beoordelingsmemoranda) van ambassades.
In aanvulling op deze schriftelijke informatie is met de meeste sportcoalitiepartners een
telefoongesprek gevoerd voor het verhelderen van onduidelijkheden. De informatie zoals
aangeleverd, is verwerkt tot dit rapport.
Vanuit de ambassades en BZ was minder informatie voor analyse beschikbaar, vergeleken met de
sportcoalitiepartners. De ambassade-activiteiten beperken zich vaker tot het ondersteunen en
faciliteren van lokale organisaties, die pas na afloop van het project evaluatiegegevens indienen.
Daardoor is weinig bekend over de uitvoering en tussentijdse status van deze projecten. Dit maakt
het lastig een eenduidig en vergelijkbaar beeld van alle uitgevoerde projecten te geven. De informatie
over ambassadeprojecten in dit document beperkt zich dan ook veelal tot een projectbeschrijving en
een getalsmatige opsomming van resultaten.
In de beleidsnota stonden geen uitgangspunten en afspraken over indicatoren, succesfactoren en de
weging daarvan. Deze rapportage kan daarom niet beschouwd worden als beoordelingsrapportage.
Het is een voortgangsevaluatie met speciale aandacht voor de reeds behaalde resultaten.
De resultaten in dit rapport beslaan de periode vanaf de start tot en met september 2010. Een
kanttekening is hierbij op zijn plaats. Want hoewel de beleidsperiode loopt vanaf begin 2008, zijn de
VWS-programma’s pas in september 2009 van start gegaan. Dit betekent dat deze programma’s
pas één jaar liepen, toen dit evaluatieonderzoek werd gedaan. Dit had uiteraard gevolgen voor de
voortgang en het werken aan de duurzame inbedding van de activiteiten. De ambassadesubsidies
zijn al in 2008 verstrekt en veelal in 2008/2009 opgezet en/of uitgevoerd. De vertraagde start van het
VWS-programma en de consequenties daarvan, worden verder toegelicht in het hoofdstuk
‘Conclusies en aandachtspunten’.
Methode
Doel bij het opstellen van het analysekader was niet alleen om inzicht te verkrijgen in proces en
opbrengsten (output) van het beleidsprogramma, maar ook om het anekdotische niveau te
overstijgen en uiteindelijk (voorzichtige) conclusies te kunnen trekken over de impact (outcome). Voor
impactmeting is echter diepgaander onderzoek nodig en moet de outcome goed worden
gespecificeerd bij aanvang van het traject. Dat was in de beleidsnota niet het geval, noch in de
programmaplannen van de sportcoalitiepartners. Output en resultaten waren wel geformuleerd maar
in de meeste gevallen onvoldoende SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch,
Tijdgebonden) en zeer divers in termen van doel, resultaat en output. Er was daarom weinig basis
voor een heldere en eenduidige weergave van de opbrengsten en beoogde effecten.
15

DEEL 1
Besloten is daarom dicht bij de speerpunten uit de beleidsnota te blijven – het enige echt
gemeenschappelijke kader – met als doel om te kijken of datgene wat in het veld gebeurt
daadwerkelijk aansluit bij de speerpunten in de beleidsnota.
Hieruit kwam een analysekader voort waarin de grootste gemene delers uit alle projectplannen het
uitgangspunt vormen. Dit geeft meer greep op de output en levert tegelijk een basis voor vergelijking
met de laatste programmaperiode en een eventuele eindrapportage. Deze vergelijkbaarheid maakt
het mogelijk gezamenlijk indicatoren te ontwikkelen waarmee een concrete eerste stap gezet kan
worden naar daadwerkelijke impactmeting van sport & OS.
Zie bijlage 2 voor het rapportageformulier
Leeswijzer
Deel 1 van de rapportage gaat van start met een samenvatting van de beleidsnota (hoofdstuk 1) en
verschaft – in vier schematische overzichten – een kernachtig totaalbeeld van de lopende
programma’s en de tussentijdse resultaten in de 10 landen en 3 fragiele staten van het beleid:
1. Totaaloverzicht VWS-programma’s; inhoud en status.
2. Totaaloverzicht VWS-programma’s: resultaten.
3. Totaaloverzicht ambassadeprogramma’s: inhoud en status.
4. Totaaloverzicht ambassadeprogramma’s: resultaten.
Deze overzichten geven een totaalbeeld van wat er over de gehele linie gedaan en bereikt is en ze
maken het mogelijk alle programma’s op dezelfde punten te bekijken en vergelijken. Deel 1 sluit af
met een aantal algemene conclusies en aandachtpunten ten aanzien van het totale
beleidsprogramma en de uitvoering daarvan.
In deel twee van de rapportage komen per land de programmaopzet en de resultaten aan bod. In deze
hoofdstukken volgt een meer gedetailleerde beschrijving van de doelen van het betreffende
landenprogramma, evenals van de betrokken partijen, uitgevoerde activiteiten en de voorlopige
resultaten daarvan. Ook geven de hoofduitvoerders in deze hoofdstukken hun eigen visie op het project.
Verspreid in de publicatie staan een achttal portretten van deelnemers
aan projecten en enkele lokale programmacoördinatoren. Zij vertellen
kort maar krachtig wat het sportprogramma in hun land voor henzelf en
hun omgeving betekent.
Beleidsplan ‘Kans voor open doel’ in het kort
Het doel van het programma ‘Een kans voor open doel. De kracht van sport in
ontwikkelingssamenwerking’ is om sportontwikkelingsinitiatieven en maatschappelijke processen te
versterken in ontwikkelingslanden en fragiele staten waarmee Nederland een bijzondere relatie
onderhoudt. Dit zijn de reguliere OS-partnerlanden inclusief de sportlanden waarmee VWS al
samenwerkt (Suriname en Zuid-Afrika) en de prioritaire fragiele staten. De achterliggende gedachte is
dat overheden en organisaties in ontwikkelingslanden (uiteindelijk) zelf in staat zijn de kracht van
sport- en spelprogramma’s optimaal en duurzaam te benutten.
16

De nota richt zich enerzijds op het versterken van de positie van kwetsbare groepen (vrouwen,
gehandicapten en jongeren), onder meer door het inzetten van Nederlandse sportkennis en -kunde.
Anderzijds dienen sportprojecten onderdeel te zijn van bredere programma’s die zich richten op hiv/
aids-preventie, onderwijs, emancipatie/participatie en conflictpreventie. Ten derde zet het beleid in op
publiciteitsgevoelige (top)sportactiviteiten (zoals het WK 2010), waarbij populaire sporters als
rolmodel en ambassadeur de publieke aandacht kunnen vestigen op de rol van sport bij ontwikkeling
en vredesbevordering.
Belangrijk uitgangspunt bij de beleidsuitvoering is de bundeling van krachten. Het tegengaan van
versnippering en het versterken van samenwerking tussen betrokken organisaties in Nederland en
het Zuiden bevordert efficiëntie, ownership en kwaliteit van de projecten. Andere uitgangspunten
dragen gezamenlijk bij aan de duurzaamheid van projecten en verdienen daarom speciale aandacht:
meerjarigheid, capaciteitsopbouw bij mensen, organisaties en overheden, lokaal ownership bij de
zuidelijke partners en inbedding in lokale structuren. Ten slotte beoogt het beleid ook het draagvlak in
Nederland voor sport & OS en voor ontwikkelingssamenwerking in het algemeen te vergroten door
de inzet van Nederlandse sport & OS-organisaties.
Voor wie
Het programma richt zich op de kwetsbare groepen jongeren, meisjes, vrouwen en gehandicapten.
Het programma moet al deze doelgroepen in meer of mindere mate bereiken.
Waar
Voor implementatie van het programma zijn tien prioriteitslanden gekozen waarmee Nederland
bilaterale relaties onderhoudt op het gebied van ontwikkelingssamenwerking: Bhutan, Burkina Faso,
Guatemala, Indonesië, Kenia, Mozambique, Senegal, Suriname, Zambia, Zuid-Afrika. Daarnaast is
via de ambassades nog geld beschikbaar gesteld voor ondersteuning van projecten in drie prioritaire
fragiele staten: Burundi, Ramallah (Palestijnse gebiedsdelen) en Soedan.
Periode
Het beleidskader bestrijkt de periode van 2008 tot en met 2011. De financiële middelen uit de
beleidsnota zijn zodoende beschikbaar gesteld voor deze vier jaren.
Hoe
De programma’s in de verschillende landen moeten zo worden uitgevoerd dat de ngo’s en de diverse
betrokken maatschappelijke organisaties meer samenwerken en hun krachten bundelen. Dit wordt
bereikt door:
• een programmatische aanpak (samenhangend, vraaggericht en op basis van ownership),
gebaseerd op een contextanalyse die in ieder land is uitgevoerd door NOC*NSF;
• het betrekken van elkaar aanvullende partijen met diversiteit in uitvoerders en coördinatoren;
• de inzet van de verschillende Nederlandse en lokale organisaties op elkaar af te stemmen,
evenals de inzet via ambassades, die vooral gericht zal zijn op ondersteuning van lokale partners;
17

DEEL 1
Doreen Nabwire, 24 jaar. Mathare, Kenya
Volunteer peer educator/counceller under MYSA (Mathare Youth Sports
Organization), specialized in the field of HIV/AIDS awareness.
Trained trainer by the Dutch Football Federation (KNVB) coaching
U-14 girl’s teams.
What do you think about the sportdevelopment program?
The MYSA (supported by KNVB) program is great. Most especially since it’s aimed at mobilizing youths
and keeping them off the streets. And [providing] sports at the same time with life skills, which in turn
helps put the lives of the involved youths straight. It also gives other youths, who are unable to
participate in football, a chance to do other activities, like photography, art and drama, working with
the community in clean up activities.
Do you see concrete change for good or bad?
Positive - A big number of youths are empowered. This helps them to lead positive lives despite the
difficult backgrounds they come from. They set examples to their followers and help groom other
young ones. This could lead to leaders of tomorrow in various fields.
18

• aan te sluiten bij activiteiten van lokale organisaties en lokaal beleid (lokaal leiderschap,
ownership en participatie);
• deskundigheidsbevordering en kwaliteitsverbetering van het S&O-werkterrein, waarbij het
benoemen van proces- en leerdoelen in de vorm van ijkpunten, dan wel een M&E-structuur, een
vast onderdeel is van de programma’s;
• naast kennis- en deskundigheidsbevordering gebruik te maken van publiciteitsgevoelige (top)
sportactiviteiten, waarbij populaire topsporters als ambassadeur en rolmodel kunnen fungeren.
binnen vier jaar moeten er in elk land zichtbare resultaten zijn, of in ieder geval een zichtbare
basis voor verdere ontwikkeling.
Een initiatief van BZ en VWS
Het programma is een gezamenlijk initiatief van de ministeries van Buitenlandse Zaken en
Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Het BZ-deel van het programma is uitgerold via de ambassades in de geselecteerde landen. VWS
heeft het uitvoeringstraject ingezet via Nederlandse organisaties die al actief zijn binnen het
werkterrein sport & ontwikkelingssamenwerking. Omdat de uitvoerende organisaties nadrukkelijk
vanuit samenwerkingsverbanden opereren, kreeg het VWS-programma de titel ‘Sportcoalities aan
de slag’.
Financiering en budget
Voor financiering van het beleidskader sport & ontwikkelingssamenwerking is voor de jaren 2008 tot
en met 2011 in totaal een budget van circa 16 miljoen euro beschikbaar gesteld. Daarvan was 10
miljoen euro bestemd voor de financiering van het zogenaamde beleidsinstrumentarium voor
ambassades en Nederlandse sport & OS-organisaties.
Overige fondsen zijn aangewend voor:
1. deskundigheidsbevordering met specifieke aandacht voor projectformuleringen, monitoring en
evaluaties van sportprogramma’s;
2. bewustwording door het maatschappelijk draagvlak voor sport & OS te bevorderen, aangevuld
door profilerende sportprojecten rondom internationale evenementen, zoals het WK 2010 in
Zuid-Afrika;
3. actieve betrokkenheid bij de VN Werkgroep ‘Sport voor Ontwikkeling en Vrede’.
4. Los van de programma’s die vanuit het sportcoalitieprogramma zijn gesubsidieerd is er vanuit
VWS al langere tijd een subsidiestroom die voortkomt uit Memorandum of Understandingovereenkomsten
met Indonesië, Suriname en Zuid-Afrika.
Hiernaast hebben de topsporters Lornah Kiplagat (hardlopen) en Ilonka Elmont (judo) zich pro bono
ingezet als Nederlandse ambassadeurs voor sport & OS. Zij hebben zo publieke aandacht gevestigd
op de beleidsdoelen.
19

DEEL 1
Totaal overzicht inhoud en status VWS-programma’s (‘Sportcoalities’)
Land Hoofdaannemer
Subsidie Besteed Uitputting Voortgang Uitvoerders
Bhutan St. Bhutan € 239.954 € 120.000 50% 15% Youth development
Fund Bhutan,
Mark Blankwater,
UvU, Mainline
(verslaafdenzorg)
Burkina Faso NSA € 754.972 € 407.685 54% 86% NSA, INJEPS, KNVB,
NeVoBo en NHV
Guatemala Todos € 255.000 € 130.199 51% 60% Change the Game,
Caja Ludica,
ACJ (YMCA),Peronia
Adolescente, Youth
Security Program(
ICCO),
ALO Amsterdam
Indonesië Respo € 260.000 € 107.673 41% 49% KNVB
NSA
CALO Zwolle
Kenia NSA € 734.089 € 421.947 57% 50% KNVB
WomenWin
Right To Play
SOPA (Seeds of Peace
Afrika)
20

Doelgroep
Samenvatting project Status V G J
Multidisciplinaire aanpak om het leven van 60 jongeren in een achterstandswijk
op de rit te krijgen m.b.v. sportactiviteiten volgens ‘participatory’
aanpak. Project dient als pilot om een sociale structuur op te zetten
waarmee in de toekomst ook andere jongeren worden geholpen. Scope
omvat: Opzetten van een nieuw jeugdcentrum, selecteren en (on the job)
trainen medewerkers, afstemmen met andere organisaties en overheden.
Via het versterken van de organisatie INJEPS (sportopleiding en facilitator
van breedtsport) en de sportinfrastructuur in Burkina Faso de leefomstandigheden
van jongeren in vijf regio’s van Burkina Faso te ontwikkelen.
Activiteiten in dit kader zijn het (laten) opzetten van lokale amateursportcompetities,
opleiden kader (diverse disciplines) en bewerkstelligen
samenwerking tussen lokale overheid, scholen en andere relevante
organisaties. Uitvoering activiteiten door INJEPS, capaciteitsversterking
door NSA, sporttechnische capaciteitsversterking door KNVB, NeVoBo en
NHV.
Een bestaand succesvol netwerk van Jongerenorganisaties in achterstandswijken
versterken met kennis en vaardigheden op het gebied van
sport en spel. De organisaties werken volgens het ‘Young leadership’
model. Alle jongeren in de doelgroep worden gestimuleerd om zelf leiders
te worden en activiteiten te ontplooien voor weer andere jongeren.
Zodoende leren ze ‘life skills’ om een bestaan op te bouwen en een
bijdrage aan hun gemeenschap te leveren. Kennis wordt doorgegeven door
betaalde sport coördinatoren.
1. Gehandicapten programma ‘Sportsamenwerking op Java’: Universiteit
helpen met ontwikkelen gehandicapten curriculum, sportprogramma’s
opzetten in 6 gehandicapteninstellingen + opzetten evenementen om
gehandicapten zichtbaar te maken. (door Nederlandse projectmedewerkers
van CALO Windesheim)
2. Versterking Indonesische voetbalbond door KNVB met train-the-trainer
trainingen (jaarlijkse missie door KNVB)
3. Sportontwikkeling op de Molukken: Opzetten sportinfrastructuur voor
gemeenschapsontwikkeling en gehandicaptenprogramma op Ambon d.m.v.
missies. (door Respo, CALO, NSA, St. Sunrise)
Via een opgericht netwerk van 20 NGO’s (KNSDP) zorgen voor betere
samenwerking, kennisuitwisseling en versterking van organisatiecapaciteit,
technische kennis en vaardigheden, en skills op gebied sport en OS. De
organisatie SOPA wordt door het programma betaald om als facilitator op
te treden.
2 leiders getraind, 8 jongeren in het
programma, samenwerkingsafspraken
gemaakt.
Sporttechnische opleidingen door
KNVB, Nevebo en NHV ontwikkeld
en gegeven. 17 accommodaties
opgeknapt, 8 sportbonden
versterkt. 100% van beoogde
deelnemers bereikt met
sportactiviteiten.
Olievlek werkt zeer effectief. Al
4000 jongeren hebben deelgenomen
aan activiteiten die zijn
georganiseerd door 200 ‘young
leaders’ die met enthousiasme de
opgedane kennis toepassen.
1. Respo-Java project loopt goed,
wekelijks worden ruim 500
kinderen bereikt met een
sportprogramma.
2. KNVB op schema
3. Inventarisatie NSA gereed
realisatiemissie vanaf 2011
Samenwerking binnen netwerk
verloopt voorspoedig. 244 trainers,
opleiders en projectleiders hebben
specifieke trainingen gevolgd
gericht op het vergroten van hun
competentie binnen de 20
organisaties.
V
V V V
V V
V V V
V V V
21

DEEL 1
Land Hoofdaannemer
Subsidie Besteed Uitputting Voortgang Uitvoerders
Mozambique KNVB € 250.000 € 76.616 31% 40% KNVB
APAID
Respo
Senegal KNVB € 255.000 € 86.638 34% 25% KNVB
KNDB (Dambond)
Respo International
Suriname NSA € 444.735 € 240.559 54% 60% KNVB
Atletiekunie
NeVoBo
JBN
Sport2All
Zambia KNVB € 250.000 € 77.583 31% 30% KNVB
KNHB
Respo International
Zuid-Afrika KNVB € 280.500 € 147.569 53% 30% KNVB
Stars in their Eyes
22

Doelgroep
Samenvatting project Status V G J
1. Laranja Mécanica: in 3 provincies werken aan sportinfrastructuur in
communities. (voetbal, basketbal, atletiek)
2. Capaciteitsopbouw FMF (Voetbalbond) / vrouwenvoetbal
3. Organisatie ontwikkeling ProSport (stichting in oprichting)
4. Gehandicaptensport (i.s.m. APAid en Respo International)
1. Capaciteitsopbouw FSF (Fédération Sénégalaise de Football)
2. Organisatie ontwikkeling FSF: Management skills en netwerk
3. Gehandicaptensport (i.s.m. Respo International)
4. Sport Development - Dammen KNDB
Voortbouwen op bestaande MoU samenwerking Nederland –
Suriname met nadruk op sportontwikkeling (SO):
1. Capaciteitsopbouw van 7 organisaties op gebied van
Bestuur&Management en Monitoring & Evaluatie
2. Emancipatie/participatie door opleiden sport- en spelleiders voor
gehandicapten en train-the-trainers.
3. Onderwijs: Curriculumontwikkeling en sportspecifieke kaderscholingen
gericht op voetbal, judo, atletiek en volleybal
4. Emancipatie/participatie gemeenschapsopbouw Brokopondo door
opzetten sportstructuren en capaciteitsversterking
Project 1 t/m 3 worden uitgevoerd
door/met stichting ProSport. Alleen
opleiden vrouwelijke coaches loopt
achter. Overige projecten lopen op
schema.
1. 66 coaches opgeleid (25
vrouwen)
2. Samenwerking tussen FSF en
NGO opgezet
3. Inventarisatie gedaan
4. Opgestart
- Voortgang over het algemeen
goed. Alleen gehandicaptenprogramma
verloopt wat trager
- borgen opleiding capaciteitsversterking
blijkt moeilijk
V V V
V V V
V V
1. Capaciteitsopbouw FAZ (Football Association of Zambia)
2. Organisatie ontwikkeling FAZ en Kalusha Foundation (KBFT)
3. Gehandicaptensport (i.s.m. Respo International)
4. Sport Development - Hockey KNHB
1.Football for Community Development (Hillbrow project): voetbalcoaches
trainer, soccer legents, 80 straatkinderen begeleiden
2.Stars in their Eyes (Community Development through Sport): Opleiden 80
coaches, organiseren toernooitjes, life skills, meiden, 40 Zuid-Afrikaanse
clubs linken aan 40 Nederlandse teams.
3.Ondersteuning SFA Soweto (SAFA Branch): 1200 coaches trainen,
instructor school opzetten, train-the-trainer, life skills
4.WorldCoaches Academy Witwatersrand Universiteit: opleiden coaches,
ontwikkelen curriculum voor internationale opleiding t.b.v. Afrikaanse
coaches
1. 70 sportleiders opgeleid (31
vrouwen)
2. Technisch directeur aangesteld en
life skills curriculum ontwikkeld
3. 200 gehandicapte kinderen
bereikt met structureel aanbod
4. Hockey programma net opgestart
Projecten 1, 2 en 4 lopen volgens
schema. Project 3 is nog niet op
gang gekomen wegens problemen
bij SFA.
Grootste successen:
- Life Skills Manual ontwikkeld
t.b.v. community programma’s
- Capaciteit opgebouwd t.b.v. het
Hillbrow community programma
- Capaciteit opgebouwd t.b.v. het
Stars in their Eyes programma
V V V
V
V
23

DEEL 1
Land Hoofdaannemer
Subsidie Besteed Uitputting Voortgang Uitvoerders
Zuid-Afrika Respo € 190.000 € 150.000 79% 50% Ndlovu Care Group in
Elandsdoorn
Eltingh Haarhuis Tennis
& Events
CALO Zwolle
Johan Cruyff
Foundation
TJOMMIE Foundation
totaal € 3.914.250 € 1.966.469 50%
Totaal overzicht resultaten VWS-programma’s (‘Sportcoalities’)
Resultaat beaald/beoogd Bhutan Burkina Guatemala Indonesië Kenia
Hoofdaannemer St. Bhutan NSA Todos Respo NSA
Subsidie € 239.954 € 754.972 € 255.000 € 260.000 € 734.089
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
Sportopleidingen
Aantal nieuwe opleidingen ontwikkeld 2/- * 6/6 2/1 2/2 10/10
Aantal ontwikkelde dagdelen 6/- 75/75 192/- 46/36
Aantal opleidingen versterkt 8/8 4/3 0/1
Aantal curricula/manuals/lespakketten
6/6 4/1 3/1 1/3
ontwikkeld
Aantal curricula/manuals/lespakketten verbeterd 8/8
Aantal sportleiders opgeleid via opleiding 2/2 105/100 65/200 190/- 199/100
Aantal docenten (Train the trainers) opgeleid 30/30 4/3 22/8
Sportactiviteiten
Aantal sportcompetities opgezet 3/3 28/30
Aantal deelnemers aan de competities 69/- 1680/1500
24

Doelgroep
Samenvatting project Status V G J
1. Project ‘Joy of Movement’ voor gehandicapten: Opleiden sportleiders en
opzetten structurele sportactiviteiten in drie lokale communities. (door
Respo, DCDD, Windesheim)
2. Project ‘Show your talent’: In vier regio’s evenementen organiseren om
gehandicapten op positieve wijze zichtbaar te maken. (+
kennisoverdracht)
3. Project ‘Youth leading Positive Community Change’: Life skill trainingen
voor gehandicapte jongeren. (door Respo, DCDD, Windesheim)
4. Selfdefence trainingen voor gehandicapten organiseren via opleiden
trainers.
5. Rolstoelbasketbal: Train-the-trainer programma + capaciteitsversterking
+ organiseren evenementen en competities.
1. Project 1 in 2 regio’s op gang.
2. Project 2 in 2 regio’s gestart
3. Identificatiefase
4. Eerste trainers zijn getraind
5. Coaches opgeleid
V V V
9 8 11
Mozambique Senegal Suriname Zambia Zuid-Afrika
voetbal
Zuid-Afrika
Gehandic.
KNVB KNVB NSA KNVB KNVB Respo
Totaal
€ 250.000 € 255.000 € 444.735 € 250.000 € 280.500 € 190.000 € 3.914.250
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
behaald /
beoogd:
4/4 1/1 5/9 1/1 1/1 2/4 36
12/12 12/12 27/36 12/12 4/4 6/- 392
2/2 2/2 2/2 1/1 6/- 25
6/6 6/6 4/8 6/6 6/6 0/5 42
1/1 9
125/175 66/80 56/97 70/100 237/250 40/40 1155
7/7 7/7 0/6 2/2 17/20 0/20 89
31
1749
25

DEEL 1
Resultaat beaald/beoogd Bhutan Burkina Guatemala Indonesië Kenia
- Aantal deelnemende vrouwen/meisjes 14/14 800/750
- Aantal deelnemende gehandicapten 22/22
- Aantal deelnemende jongeren 69/69 1680/1500
Aantal structurele sportactiviteiten 1/1 27/- 10/6
Aantal deelnemers aan de structurele activiteiten 12/12 3675/4000 390/500
- Aantal deelnemende vrouwen of meisjes 4/4 1887/- 150/-
- Aantal deelnemende gehandicapten 390/-
- Aantal deelnemende jongeren 16/16 3091/- 390/-
Aantal eenmalige sportactiviteiten 1/1 15/15 3/- 3/- 20/16
Aantal deelnemers aan de eenmalige activiteiten 11/11 2500/2500 3355/- 350/1500 2000/-
- Aantal deelnemende vrouwen of meisjes 900/900 1500/- 150/- 800/-
- Aantal deelnemende gehandicapten 350/- 30/-
- Aantal deelnemende jongeren 11/11 2500/2500 2500/- 350/- 1900/-
Sportvoorzieningen
Aantal nieuwe accommodaties ontwikkeld 0/1 3/4
Aantal accommodaties verbeterd 1/1 15/15
Andere resultaten op het gebied van
sportvoorzieningen:
Sportstructuren
Aantal nieuwe sportstructuren opgezet 1/1 13/- 3/4 10/-
Aantal bestaande sportstructuren versterkt 5/- 16/-
Capaciteitsversterking
Aantal organisaties bereikt met het capaciteitsversterking
6/- 8/8 13/- 5/7 20/20
binnen uw programma
Aantal curricula/manuals/toolkits ontwikkeld voor
6/6 57/- 0/1
capaciteitsversterking
Aantal trainingen gegeven t.b.v.
6/- 12/12 73/- 1/1 12/10
capaciteitsversterking
Aantal trainingsdagdelen gegeven 180/180 96/- 4/- 46/36
26
Aantal medewerkers getraind 420/420 59/- 75/- 28/20
* nr/- betekent: beoogde aantallen onbekend

Mozambique Senegal Suriname Zambia Zuid-Afrika
voetbal
Zuid-Afrika
Gehandic.
Totaal
814
22
1749
niet bekend niet bekend niet bekend 9/13 47
250/- 4327
100/125 2141
200/- 590
50/- 3547
15/15 7/- 64
3000/3000 500/800 11716
0/400 3350
400/600 780
3000/3000 10261
1/1 4
16
2/2 1/1 3 3/- 36
2/2 6 2/- 31
20 8/8 40/- 3/- 123
2/2 65
5/5 3/3 3/- 1/- 724
40/60 4/- 370
16/16 16/16 70/100 20/- 704
27

DEEL 1
Totaal overzicht inhoud en status ambassadeprogramma’s
Land Subsidie Uitputting** % Uitvoering
Bhutan
nvt
Burkina Faso
nvt
Guatemala € 442.400 € 189.071 43% Safe Passage
Embajadores en Deporte Guatemala
Indonesië € 278.639 € 265.162 95% ca. 13 lokale organisaties
Kenia € 329.612 € 142.486 43% Woman Win en 4 lokale NGO’s, Diocese
of Lodwar
Mozambique € 150.000 Lurdes Mutola Foundation – Desporto
da Vida
28

Project
Resultaat / Status
Toevoegen van sport en spel activiteiten aan organisatie ‘Safe
Passage’ die jongeren helpt om uit de sloppen te komen en naar
school te gaan.
‘Embajadores en Deporte Guatemala’ organiseert sport- en
spelactiviteiten om jongeren uit de achterstandswijken van
Guatemala-Stad op het rechte pad te houden
1. Opzetten voetbalcompetitie Molukken
2. Organiseren gehandicapten sporttournooi (inclusief
draagvlakactiviteiten)
3. Special Olympics Documentary
4. Play Day voor kinderen (sport & spel)
5. Opzetten ‘Ambassador’s Cup’ voetbalcompetitie + structuur
6. Versterken FPOK universiteit
7. De ontwikkeling van trainingscentra in 10 Indonesische provincies
voor mensen met een geestelijke beperking.
8. Rolstoeltennisactiviteiten voor vrouwen
9. Football Academy Plus
10. Voebalclinic Simon Tahamata
11. Drie projecten in aanvraag
1. Women Win project: Versterken van 4 lokale organisaties met
trainingen en capaciteitsversterking om sportactiviteiten voor
vrouwen te organiseren.
2. Ontwikkelen sportinfrastructuur en activiteiten voor schoolgaande
jeugd in het bisdom van Lodwar.
20 sportleiders in opleiding, 9 medewerkers
getraind, meer dan 1000 jongeren bereikt met
sportactiviteiten.
1. Uitgevoerd
2. Uitgevoerd
3. Uitgevoerd
4. Uitgevoerd
5. Uitgevoerd
6. Lopend
7. Bijna gerealiseerd
8. Uitgevoerd
9. Evaluatie 1ste jaar
10. Lopend
11. Lopend
• Meer dan 3000 vrouwen bereikt met sportactiviteiten.
Meer dan 500 vrouwelijke sportleiders
getraind. 22 train-the-trianers opgeleid.
• In Lodwar town zijn rond de 3000 kinderen
bereikt met sport-activiteiten. Het programma
heeft ook meer contacten tussen scholen
onderling tot stand gebracht.
Opleiden van trainers op gebied van voetbal, communicatieve
vaardigheden, gezonde levensstijl, drugs en HIV/Aids-preventie. Doel
is onderwijsprestaties van leerlingen te verhogen.
Geen informatie
29

DEEL 1
Land Subsidie Uitputting** % Uitvoering
Senegal € 352.042 € 153.938 44% 1) Olympisch Committee Sénégal
(CNOSS)
2) Association Culturelle Educative et
Sociale(ACAPES)
Suriname € 387.742 Diverse NGO’s, sportbonden en
directoraat Sportzaken
Zuid-Afrika € 1.334.245 € 505.234 38% Wits Universiteit, SCORE, Stars in their
eyes, KNVB, Youth Zone Legacy
Network
Burundi* € 506.032 € 300.701 59% Right To Play, NIF (Norwegian Olympic
Committee)
Ramallah* € 226.473 € 0 0% Playgrounds for Gaza, partner: UNRWA
Soedan* € 701.000 € 232.785 33% Right To Play, NIF (Norwegian Olympic
Committee)
totaal € 4.708.185 € 1.789.377 38%
* Fragiele staten
30

Project
1. Ontwikkeling sportactiviteiten voor gemarginaliseerde jongeren
en gehandicapten
2. Versterken van twee scholen met sportfaciliteiten en training deels
op gebied van HIV/aids bewustwording
1. Bouw van Huis voor de Sport
2. Opzetten schoolsportprogramma
3. Opzetten buurtsportprogramma’s
Resultaat / Status
Praktische doelen zijn gerealiseerd, bewustwordingsdoelen
zijn nog in uitvoering. Ruim 2000
jongeren zijn bereikt met sportactiviteiten. Netwerk
van 4 org’s die met gehandicaptensport werken tot
stand gebracht.
De drie genoemde onderdelen zijn gerealiseerd.
Ruim 2000 kinderen hebben deelgenomen aan
sportactiviteiten.
1. BidVest Wits FC Hillbrow Youth Dev.
2. Stars in their Eyes
3. WorldCoaches
4. Sociaal programma voor jongeren
1. Versterken sportstructuren (nationaal en regionaal)
2. Vredesopbouw terugkerende vluchtelingen
3. Inclusion: sport en spel voor kwetsbare groepen.
4. Capaciteitsversterking jeugdorganisaties
Aanleg van 2 speelterreinen, waar vluchtelingen-kinderen in het
kader van een schoolopleiding kunnen spelen en zich ontspannen
1. Project loopt volgens schema
2. Grootste deel uitgevoerd
3 Project loopt volgens schema
4 nieuw programma
Het programma loopt voorspoedig, maar heeft
enigszins vertraging opgelopen als gevolg van
verkiezingen. Er vond uitbreiding plaats naar twee
nieuwe provincies: Gitega and Makmaba
Geen resultaat wegens ontbreken van toestemming
van Israelische autoriteiten.
1. Versterken lokale Right To Play organisatie
2. Opzetten structurele sportactiviteiten voor kinderen en jeugd
3. Gezondheidsbewustzijnscampagne
4. Netwerken versterken met sportkennis
Het programma heeft ondanks de verkiezingen en
het referendum in 2010 grote vooruitgang geboekt.
Wel zijn de activiteiten op een lager pitje gezet,
voornamelijk in de eerste helft van 2010. Het
programma is o.a. uitgebreid van 24 scholen in
2009 tot 45 scholen en 20 gemeenschapscentra in
2010 en er werden meer kinderen bereikt
31

DEEL 1
Totaal overzicht resultaten ambassadeprogramma’s inclusief fragiele staten
Guatemala Kenia Senegal Suriname
Resultaat bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd
Sportopleidingen:
Aantal nieuwe opleidingen
ontwikkeld
Uit hoeveel dagdelen bestaan de 2 2
nieuwe opleiding(en)?
Aantal opleidingen versterkt 2 2
Beschrijf bij de toelichting welke
expertise/modulen/trainingen is
toegevoegd
Aantal curricula/manuals/
3 3
lespakketten ontwikkeld
Aantal curricula/manuals/
5 5
lespakketten verbeterd
Aantal sportleiders opgeleid via 20 12 511 400 33 33
opleiding
Aantal docenten (Train the trainers) 0 22 20
opgeleid
Andere resultaten mbt
sportopleidingen
10 10
32
Sportactiviteiten:
Aantal sportcompetities opgezet 1 1 7 7 11 11 1 1
Aantal deelnemers aan de 50 25 3021 2800 2289 2289 200
competities
Aantal deelnemende vrouwen
3021 2800 109 109
of meisjes
Aantal deelnemende
30 30 37 37
gehandicapten
Aantal deelnemende jongeren 50 25 2289 2289
Aantal structurele sportactiviteiten 5 5 1 1
Aantal deelnemers aan de 250 250 3293 3000 2000
structurele activiteiten
Aantal deelnemende vrouwen
3293 3000
of meisjes
Aantal deelnemende
30 30
gehandicapten
Aantal deelnemende jongeren 250 250
Aantal eenmalige sportactiviteiten 3 3 3000 3000 1 1

Zuid-Afrika Indonesië Burundi* Soedan* Ramallah* Totaal
bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd
0
2
1 2
3
1 5
297 600 371 300 1232
10 13 18 35
10
1
20
5560
3130
67
1000 6
2339
41946 20000 77986
17728 7000 12181 33202
132 162
38352 20000 14263 52865
4 3004
33

DEEL 1
Guatemala Kenia Senegal Suriname
Resultaat bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd
Aantal deelnemers aan de 1050 1050 150
eenmalige activiteiten
Aantal deelnemende vrouwen of
meisjes
Aantal deelnemende
gehandicapten
Aantal deelnemende jongeren 1050 1050 3000 3000
Sportvoorzieningen
Aantal nieuwe accommodaties 0 0 2 2
ontwikkeld
Aantal accommodaties verbeterd 0 0
Andere resultaten op het gebied
van sportvoorzieningen
0 0
Sportstructuren
Aantal nieuwe sportstructuren
opgezet
Aantal bestaande sportstructuren
versterkt
Andere resultaten sportstructuren
0 0 1
0 0 1 1
Capaciteitsversterking
Aantal organisaties bereikt met het 1 0 5 5 2 2
capaciteitsversterking binnen uw
programma
Aantal curricula/manuals/toolkits 1 1 5 5 1 1
ontwikkeld voor
capaciteitsversterking
Aantal trainingen gegeven t.b.v. 1 1 5 5 2 2
capaciteitsversterking
Aantal trainingsdagdelen gegeven 0 0 6 6
Aantal medewerkers getraind 9 5 25 25 43 43
Andere resultaten ten aanzien van
capaciteitsversterking
34

Zuid-Afrika Indonesië Burundi* Soedan* Ramallah* Totaal
bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd bereikt beoogd
1200
0
0
500 4050
4050
2 10 4
0 2 0
2 192 194
1 10 1 1 1 4
3 8 4 6 15
0
5 11 46 10 183 34
7
8
10 6
77
0
35

DEEL 1
Het uitvoeringsproces: conclusies en aandachtspunten
Algemeen
De aankondiging van de beleidsnota in 2008 kon in Nederland rekenen op veel bijval van de sport &
OS-organisaties die al langer op eigen initiatief actief zijn met sport en spel in ontwikkelingslanden.
Deze organisaties zijn dan ook met grote betrokkenheid en enthousiasme aan de slag gegaan om
hun Nederlandse expertise lokaal in te zetten. Gesteund door een grondig vooronderzoek van
NOC*NSF zijn in relatief korte tijd tien landenprogramma’s opgetuigd. Daarnaast hebben
ambassades met hun gedegen lokale kennis op een vraaggerichte manier heel snel sportprojecten
op de rit gekregen in zeven landen en twee fragiele staten.
Hieronder volgen enkele tussentijdse observaties en aandachtspunten met betrekking tot de
uitvoering van het beleidskader sport & OS.
Coherent beleid en tegengaan versnippering initiatieven
De aanpak waarbij de projectplannen grotendeels gebaseerd waren op de door NOC*NSF
opgestelde landenprogramma’s, lijkt bij de VWS-programma’s goed uit te pakken. De programma’s
sluiten goed aan bij bestaande instituten en structuren in de landen, en dat komt de duurzaamheid
van de initiatieven ten goede. Wel wordt aangegeven dat voor het ontwikkelen van een coherent
beleid op nationaal niveau meer tijd nodig is dan de duur van dit programma.
De ambassadeprogramma’s laten bij de uitvoering van het beleid een meer projectmatige benadering
zien. In een faciliterende rol hebben ze vooral ingezet op de ondersteuning van lokale organisaties en
projecten. De projecten van de ambassades volgen inhoudelijk vooral de thematische speerpunten
van de beleidsnota, gericht op het versterken van de Millennium Ontwikkelingsdoelen. Bij de
ambassades is daarentegen minder aandacht voor de uitgangspunten van samenwerking (vooral
wat betreft de coalitiepartners) en voor het versterken van bestaande (sport)structuren.
Binnen de verschillende programma’s is veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van curricula, nieuwe
producten en trainingsmodules. Er is weinig gekozen voor het versterken van bestaande producten
en modules. Dit kan te maken hebben met het ontbreken van bestaande curricula en producten op
specifieke gebieden. Ook kan het duiden op een sterke eigen aanbodgerichte aanpak of
profileringsdrang van de uitvoerende organisaties.
Aanhakend op dat laatste valt op dat de samenwerking tussen Nederlandse coalitiepartners
voornamelijk functioneel rondom financiën is georganiseerd en weinig rondom kennisuitwisseling en
kwaliteitsversterking. Het lijkt er soms op dat, ondanks de intentie om samenwerking te stimuleren,
iedereen zich nog steeds grotendeels richt op de eigen activiteiten, zodat er onvoldoende
kruisbestuiving is. Een programmatische aanpak leidt dus niet automatisch tot samenhangende
programma’s, waarin men elkaar aanvult in competenties en kennis. Dikwijls is het resultaat van zo’n
aanpak niet meer dan een optelsom van losse projecten. Ook tussen programma’s kan veel meer
kennisuitwisseling plaatsvinden om zo de internationale meerwaarde van het Nederlandse beleid te
kunnen bepalen en bij te dragen aan de ontwikkeling van wereldwijde best practices. Enkele
programma’s, bijvoorbeeld in Kenia en Senegal, hebben een alternatieve insteek. Zij investeren
specifiek in onderlinge samenwerking en uitwisseling, en in het versterken van de lokale netwerken
van organisaties. Dit geeft in deze landen een extra spin-off in de vorm van een gezamenlijke lobby
36

ichting de overheid voor erkenning en ondersteuning van sport & OS. Versterking van de lokale
(samenwerkings)capaciteit draagt zodoende bij aan ownership en een meer duurzame inbedding van
sport & OS-activiteiten.
Afstemming ambassadeprogramma’s en VWS-programma’s
In slechts vier van de tien landen (Suriname, Zuid-Afrika, Senegal en Indonesië) was een goede
afstemming tussen het VWS-programma en het BZ-programma. Juist de combinatie van
Nederlandse expertise en een financiële injectie voor lokale organisaties zorgt voor een meerwaarde
en een grotere impact. Enkele organisaties gaven dan ook aan dat dit een gemiste kans is geweest
in de andere zes landen. Idealiter had men bij de toekenning van ambassadegelden ook aansluiting
gezocht bij de VWS-programma’s, zodat de projecten elkaar hadden kunnen versterken.
Door verschillende oorzaken van organisatorische aard bij VWS en NOC*NSF heeft het hele proces
van inventarisatie en subsidietoekenning (van de VWS-subsidies) langer geduurd dan gepland.
Daardoor konden de VWS-programma’s pas eind 2009 starten. De ambassades waren daarentegen
al in 2008 voortvarend subsidies gaan verstrekken. Een aantal kortstondige ambassadeprojecten zijn
al in 2009 afgerond, toen de VWS-programma’s nog maar net waren begonnen. Hierdoor kon de
gewenste afstemming niet tot stand komen.
Programmaplannen en rapportages
Zowel de programmaplannen als de ontvangen rapportages bevatten een grote diversiteit in opzet
en inhoud. Dit bemoeilijkt het vergelijken van – en sturen op – resultaten. Een van de oorzaken
hiervan is dat NOC*NSF de opdracht om de subsidieaanvragen voor het beleidsprogramma te
beoordelen wegens capaciteitsgebrek heeft teruggegeven aan het ministerie van VWS. Dit gebeurde
direct na het uitvoeren van de landeninventarisaties en uitbrengen van het adviesrapport. Hierdoor is
op een kritiek punt in het traject belangrijke expertise weggevallen en was er bij aanvang van het
programma onvoldoende sturing vanuit het ministerie. Als vanaf het begin, op basis van de
programmaplannen in de subsidieaanvragen, meer duidelijk geformuleerde sturingsindicatoren waren
meegegeven en wellicht ook een rapportageformat, was het gemakkelijker geweest om de projecten
halverwege goed te beoordelen, te vergelijken en waar nodig bij te sturen.
Vanuit de ambassades is voor de tussenrapportage minder informatie beschikbaar geweest dan
vanuit de VWS-programma’s. Wel valt op dat er binnen deze programma’s voor relatief weinig geld
soms veel gedaan is doordat de subsidie grotendeels lokaal wordt besteed. Een goed voorbeeld
hiervan is het ambassadeprogramma van Indonesië. Voor sommige landen is over de voortgang en
tussentijdse resultaten van lokale ambassadeprojecten weinig bekend. Meestal ontbreken dan nog
de eindevaluaties van lokale partijen.
Aanpak
De aanpak van de sportcoalities lijkt nogal missiegericht. Een substantieel deel van de middelen
wordt ingezet voor expertiseoverdracht uit Nederland. Bij de sportcoalitiepartners bestaat de
restrictie dat middelen besteed dien(d)en te worden aan de inzet van Nederlandse sportexpertise.
Deze restrictie was echter niet hard. Blijkbaar is niet goed gecommuniceerd dat het geld ook aan
lokale uitvoerders besteed mocht worden. Meer inzet van lokale (zuidelijke) expertise of Zuid-Zuidkennisuitwisseling
had diverse programma’s en projecten nog meer kunnen versterken, ook omdat
inzet van deze expertise minder kosten met zich meebrengt.
37

DEEL 1
Speerpunten uit beleidsnota
Een aantal belangrijke speerpunten uit de beleidsnota is goed zichtbaar in de landenprogramma’s:
het bereiken van kwetsbare groepen (vrouwen, gehandicapten, jongeren), de aansluiting bij lokale
structuren en beleid, en de nadruk op kennisoverdracht en capaciteitsversterking, zowel bij ngo’s als
binnen de sportsector. Een speerpunt dat minder goed uit de verf komt, is de inzet van sport als
onderdeel van grote (inter)nationale programma’s op het terrein van gezondheidszorg, hiv/aidsbestrijding,
onderwijs en conflictpreventie en vredesopbouw. Dit speerpunt was ook niet expliciet
door NOC*NSF opgenomen in haar advies aan het ministerie van VWS. De enige uitzondering hierop
zijn de ambassadeprogramma’s in de fragiele staten Burundi en Soedan, die mede door de Noorse
overheid worden gefinancierd om voor vredesopbouw te zorgen.
Daarnaast combineren de meeste programma’s wel sportactiviteiten met het overbrengen van life
skills, om een bredere ontwikkeling te stimuleren. Hierbij komen onderwerpen aan bod als hiv/aids,
criminaliteit, verslaving, genderongelijkheid en milieu.
Ook het inzetten van topsporters als ambassadeurs en rolmodellen komt in weinig programma’s
terug. Een uitzondering is het WorldCoaches-programma dat rond het WK 2010 veel aandacht
wekte voor de bijdrage van sport aan ontwikkelingsdoelen. Hierbij waren coach Bert van Marwijk en
spelers van het Nederlands elftal betrokken. Daarnaast speelden populaire oudvoetballers, onder wie
Ruud Gullit en Ronald de Boer een wedstrijd tegen Zuid-Afrikaanse ‘Legends’ met Kalusha en Pelé,
om de eerste concrete programmaresultaten te vieren.
Financiële tussenstand
De ontvangen rapportages laten zien dat tot 2010 (peildatum 30-09-’10) aan de VWS-projecten in
totaal € 3.914.250 is toegekend en aan de ambassadeprogramma’s € 4.708.185. Daarnaast zijn
overige fondsen uit het beleidsbudget (deels of geheel) aangewend voor ondersteuning van projecten
in het kader van de sportsamenwerkingsovereenkomsten (MoU’s) met Suriname en Zuid-Afrika, en
voor actieve betrokkenheid bij de VN Werkgroep Sport for Development & Peace.
“Versterking van de lokale (samenwerkings)capaciteit draagt bij aan
ownership en een meer duurzame inbedding van sport & OS-activiteiten”
Monitoring en evaluatie (M&E)
Hoewel alle programma’s in meer of mindere mate een voorziening hebben getroffen voor M&E is er
in deze tussentijdse evaluatie nog maar beperkt zicht op de uitvoering van deze activiteiten.
Vermoedelijk is het nog te vroeg om al uitkomsten vrij te geven. Wel zou het interessant zijn om over
dit onderdeel een meer gestructureerde terugkoppeling te vragen, waarin uitvoerders op een
vergelijkbare manier rapporteren over de uitgevoerde en geplande activiteiten, de aanpak en de
voorlopige opbrengsten. Wanneer dit wordt gecombineerd met meer uitwisseling en afstemming
tussen de Nederlandse partijen, kan dit leiden tot het ontwikkelen en toepassen van gezamenlijke (of)
vergelijkbare indicatoren en/of instrumenten. En met deze gezamenlijkheid als basis wordt het
mogelijk het totale effect te meten van alle inspanningen op het gebied van sport en OS.
38

DEEL 2 //
PROGRAMMARESULTATEN PER LAND
Kenia - Moving The Goalposts (WomenWin)
39

BHUTAN
Bhutan (Bhutan and Partners)
Het land
Bhutan is een koninkrijk met een bevolking van 670.000 inwoners. Het ligt in de Himalaya ingeklemd
tussen China (Tibet) en India. De hoofdstad Thimphu heeft 100.000 inwoners. In Bhutan hecht men
veel waarde aan het behoud van culturele waarden en het beschermen van de natuur. Koning Jigme
Singye Wangchuk introduceerde eind jaren tachtig het begrip Bruto Nationaal Geluk. Een eerste
‘Gross National Happiness’ conferentie kwam eind jaren negentig tot stand met Nederlandse hulp.
Ook op het gebied van sport bestaat sinds 2001 een samenwerkingsverband met Nederland, met
name gericht op boogschieten en voetbal.
De problematiek van migratie van platteland naar de stad is relatief nieuw in Bhutan. Door de
werkloosheid en het wegvallen van traditionele sociale structuren komen jongeren in aanraking met
drugs, hiv en prostitutie. Er is nog niet veel ervaring opgedaan met het omgaan met jongeren zonder
werk, en de overheid is dan ook nog zoekende naar een geschikte aanpak. Er zijn enkele hulploketten
op centrale locaties in de stad waarbij kortdurende crisisopvang plaatsvindt. Er is behoefte aan
een decentrale langetermijnaanpak waarbij jongeren in hun eigen wijk leren een bestaan op te
bouwen.
In Bhutan is alleen een VWS-programma opgezet. De ambassade heeft hier geen subsidies
verstrekt.
40

VWS-programma
Hoofduitvoerder: Bhutan and partners
Het programma in Bhutan behelst een multidisciplinaire aanpak om het leven van 60 jongeren in een
achterstandswijk op de rit te krijgen. Mede door inzet van sportactiviteiten volgens de ‘participatory’
aanpak. Het project dient als pilot om een sociale structuur op te zetten waarmee in de toekomst
ook andere groepen jongeren worden geholpen. De scope omvat het opzetten van een nieuw
jeugdcentrum, het selecteren en (on-the-job) trainen van medewerkers en afstemming met andere
organisaties en overheden.
Successen
Samenwerking tussen het Youth Development Fund en het ministerie van Onderwijs (afdeling Jeugd
en Sport) is tot stand gebracht.
Er is een eerste stap gezet om op een participatieve manier met jongeren te werken. Vanuit het
ministerie van Onderwijs is door enkele andere sportleiders interesse getoond in de aanpak zoals
toegepast in het Chang Jiji-centrum.
Vanuit het Chang Jiji centrum is een basketbalteam opgericht om (vroegtijdige) schoolverlaters aan te
trekken en hen in contact te brengen met gezonde en toekomstgerichte activiteiten.
Voor wie
Het programma richt zich op de jeugd, met name (voortijdige) schoolverlaters, werklozen en
verslaafden.
Doel
Het doel is een actieve bijdrage van jongeren aan een gezonde en welvarende ontwikkeling van
Bhutan en hun lokale gemeenschappen te verhogen.
Waar
Thimphu (hoofdstad)
Aanpak
Via een 5-stappenplan (pilot) wordt een pilot met jongeren uitgevoerd en uitgerold: oriëntatie &
selectie, eerste hulp, rehabilitatie, integratie en replicatie.
Concreet betekent dit dat het Chang Jiji-jongerencentrum is ingericht in een woonwijk in Thimphu. Er
zijn twee jeugdcoördinatoren aangesteld om jongeren te begeleiden. Deze coördinatoren ontvingen
hiervoor on-the-job training van de Nederlandse consultant Mark Blankwater. Het jeugdcentrum en
de aanpak van jongeren dienen als pilot. Bij gebleken succes wordt deze aanpak op meer plaatsen
in de stad toegepast. Een van de pijlers is de participatieve aanpak waarbij samen met jongeren
activiteiten worden opgestart.
Uitvoering
Youth Development Fund, Mark Blankwater, UU, Mainline.
Betrokken organisaties
• Youth Development Fund (Bhutan): Een lokale ngo voor jeugdactiviteiten, drugsprogramma’s,
speciaal onderwijs, trainingen in basisvaardigheden, beroepsopleidingen en het bevorderen van
41

DEEL 2
onderzoek en onderwijs. Het YDF coördineert het programma en is eigenaar van het
jeugdcentrum.
• UU en Mainline (Nederland) leveren respectievelijk expertise op het gebied van monitoring en
evaluatie en drugs en gezondheid, en geven hier trainingen over.
• Mark Blankwater - Youth sports development consultant (Bhutan and Partners / Nederland) geeft
on-the-job trainingen aan de aangestelde jeugdcoördinatoren om hen te leren volgens het
participatieve model te werken en sportactiviteiten te gebruiken bij het begeleiden van jongeren.
• Naast de uitvoerende partijen wordt er samengewerkt met de Bhutan Olympic
Committee*National Sport Foundation, lokale media/artclubs, de politie, het ministerie van
Onderwijs (afdeling Jeugd en Sport), het ministerie van Werkgelegenheid, de voetbalbond en de
basketbalfederatie om de jongeren toegang te geven tot sport, cultuur, scholing en banen.
Resultaten tot dusver
• 1 jongerenpanel is opgezet met 3 sessies op gebied van sociale onderwerpen en sport/
leiderschapstrainingen.
• 1 wekelijkse basketbaltraining is opgezet (2 keer per week met 16 jongeren, onder wie 4
meisjes).
• 2 sportleiders/jongerenwerkers zijn opgeleid in de participatieve werkwijze via een on-the-job
coaching van vijf weken. Eerste activiteiten (2 wedstrijden, 2 jeugdpanels) gepland en uitgevoerd
binnen deze periode. Jongerenwerkers moeten nog extra training en coaching krijgen om met
zelfvertrouwen deze werkwijze te kunnen toepassen.
• 3 basketbalcompetities zijn opgezet met 69 deelnemende jongeren (van wie 14 meisjes).
• Het opgerichte basketbalteam heeft met 11 spelers deelgenomen aan het President
Cup-toernooi.
• 1 jongerencentrum is opgeknapt (grond voor een nieuwe accommodatie is aangevraagd).
• 1 nieuwe sportstructuur is opgezet: binnen de Chang Jiji-wijk is het jongerencentrum bedoeld als
het centrum van activiteiten die voor en met de jongeren georganiseerd worden. Er wordt
samengewerkt met de school. Het lokale bedrijfsleven en de informele leiders van Chang Jiji
worden geïnformeerd en in een later stadium nauwer betrokken.
• 6 organisaties zijn bereikt met capaciteitsopbouw vanuit het programma: YDF, de politie, het
ministerie van Onderwijs (afdeling Jeugd en Sport), het ministerie van Werkgelegenheid, de
voetbalbond en de basketbalfederatie.
• 6 trainingen (10 van 18 geplande dagdelen) zijn gegeven t.b.v. capaciteitsversterking van
organisaties:
- 5-daagse studiereis naar Nederland in 2009.
- 2 M&E-workshops (ca. 4 dagdelen) / 14 deelnemers.
- 2 stakeholderworkshops (ca. 4 dagdelen) / 16 deelnemers.
- 1 workshop over drugs en gezondheid (2 dagdelen) / 8 deelnemers.
- 5 weken on-the-job coaching t.b.v. participatieve jeugdwerk (genoemd bij sportopleidingen).
- Daarnaast informele contacten en coaching via email en telefoon.
- 1 website is gerealiseerd om alle betrokkenen te informeren over de voortgang van het
programma. www.bhutanandsports.org.
Voortgang en planning
De hulpinfrastructuur in Bhutan is nog dermate in ontwikkeling dat het te vroeg is gebleken om twee
verschillende centra op te zetten en te coördineren zoals aanvankelijk gepland. Ook lijkt de begroting
42

“In Bhutan weten ze: sport verbindt, inspireert en draagt bij tot het Bruto
Nationaal Geluk, waar dit Koninkrijk in de Himalaya zo beroemd om is.”
- Erica Terpstra
ontoereikend voor het huren, inrichten en onderhouden van twee locaties. De wijk Chang Jiji is
gekozen als pilot, met het jeugdcentrum als ontmoetingsplek naast een sportveld voor
buitenactiviteiten.
Ook is het aantal jongeren dat momenteel betrokken is bij het programma beduidend kleiner dan
aanvankelijk beoogd. Het oorspronkelijke plan was om 60 jongeren intensief te begeleiden.
Momenteel zijn dit er 10.
Is 2011 wordt extra aandacht besteed aan de werkprocessen en lokaal programmamanagement.
Het lokale team zal intensief ondersteund worden met wekelijkse contacten. Er zal permanente
M&E-ondersteuning zijn. Ook staat er een on-the-job training van 3 maanden gepland door een
jeugdwerkconsultant. De projectcoördinator zal extra begeleid worden.
Leerpunten
• Het introduceren en implementeren van een participatieve werkwijze kost veel tijd.
• Samenwerking tussen verschillende stakeholders in een programma is niet gebruikelijk in Bhutan.
Samenwerking tussen YDF, politie en de afdeling Jeugd en Sport kan dus gezien worden als een
grote prestatie.
• Werken met de doelgroep is een grote uitdaging en vraagt om professionals. Jongeren die
deelnemen aan programma’s zoals die van sportcoalities, zijn gewend om geld te ontvangen
voor hun aanwezigheid, terwijl dit niet het geval is in het sportcoalitiesprogramma.
Budget
Aan het programma in Bhutan is een subsidie van € 239.954 verstrekt.
Hiervan is per 30 september 2010 € 120.000 besteed.
Bhutan - painting the youth center (Bhutan and Partners)
43

DEEL 2
Karma Lam Dorji
Project coördinator Sportscoalitions program in Chang Jiji area, Bhutan.
The Sportcoalitions program in Bhutan is implemented and supported
by: Bhutan and Partners.
How do you value the program?
The goal of this project is excellent, because I personally feel that in Bhutan there are enough
opportunities for the in-school youth, but not much at all for out of school youth, who are equally
important to society. This is a good project targeting a group of people [school drop-outs from
disadvantaged communities] that need support. I am confident that even if we do not meet our goals
in the stipulated time, it will have impact on our youth and society sooner or later.
Can the program sustain itself after 2011 without Dutch support?
After 2011 the project could continue without foreign support, but it would be extremely difficult. At
this moment it is only because of the assistance we receive, that we are able to take the project this
far. It is only a matter of time that many of the youth will bounce back to good life. For a project with
such goals, and the challenges it faces, [the implementation of the program from] November 2009 to
December 2011 is too short a time.
44

BURKINA FASO //
Burkina Faso (NSA)
Het land
Burkina Faso is een republiek in West-Afrika. In tegenstelling tot veel andere Afrikaanse landen heeft
het na de onafhankelijkheid van Frankrijk in 1984 geen oorlog gekend. Droogte, slechte bodem
(vooral in de noordelijke Sahel-regio’s), een slechte infrastructuur, het opleidingsniveau en gezondheidszorg
zijn de voornaamste problemen. Het land is sterk afhankelijk van steun van westerse
landen, waarbij Nederland een belangrijke donor is, en van multilaterale instellingen als de VN.
Uit de inventarisatiemissies is gebleken dat er in dit land nog geen goede sportstructuur bestaat en
dat er relatief weinig kennis en aandacht voor het gebruik van sport voor ontwikkelingsdoeleinden is.
Op basis van deze bevindingen werden de volgende programmadoelen geformuleerd.
• Het opzetten van een duurzame sportstructuur met meer betrokkenheid van de lokale
gemeenschap.
• Verhoogde inzet van sport voor sociale doeleinden.
• Versterking van de positie van meisjes / vrouwen.
• Versterking van lokale organisaties ten behoeve van bovenstaande maatschappelijke
veranderingen.
Als een van de weinige buitenlandse organisaties is de NSA is al geruime tijd betrokken bij de
ontwikkeling van de sportinfrastructuur in Burkina Faso. De afgelopen jaren heeft deze betrokkenheid
zich vooral gericht op de ontwikkeling van het INJEPS, het nationale instituut voor jeugd, bewegingsonderwijs
en sport. Het INJEPS heeft als taak om leraren lichamelijke opvoeding op te leiden maar
faciliteert ook sportbonden en lokale sportverenigingen. Mede door de betrokkenheid van de NSA
heeft het INJEPS de afgelopen jaren op basis van de aanwezige sportkennis de capaciteit
45

DEEL 2
opgebouwd om initiatieven op het gebied van maatschappelijke ontwikkeling te ondersteunen.
Opleidingen voor sportleiders zijn ontwikkeld, met daarbij speciale aandacht voor de positie van
meisjes en het thema hiv/aids.
Het landenprogramma in Burkina Faso bouwt voort op deze samenwerking en opgebouwde kennis.
De gedachte is dat, door het versterken van INJEPS, deze organisatie in staat zou moeten zijn om
binnen een paar jaar structureel goed sportaanbod te kunnen leveren dat moet bijdragen tot
gewenste maatschappelijke veranderingen: een sterkere positie van jongeren, meisjes en vrouwen.
Om een structureel goed sportaanbod te kunnen leveren zal INJEPS naast hun huidige samenwerkingspartners
ook nieuwe samenwerkingsverbanden aan moeten gaan met scholen, bonden, de
overheid en andere organisaties. Dit betekent dat INJEPS een sleutelorganisatie zal worden in het
sportaanbod op scholen en in de wijken en een belangrijke regulator zal zijn voor het aanbieden van
informatie en kennis aan jongeren via deze kanalen.
In Burkina Faso is geen ambassadeprogramma.
VWS-programma
Hoofduitvoerder: NSA
Het programma van NSA richt zich op het versterken van de organisatie INJEPS met als doel de
sportinfrastructuur in Burkina Faso te ontwikkelen. Een deel van het budget gaat direct naar INJEPS
en lokale clubs zodat zij nieuwe structurele sportactiviteiten kunnen opzetten. Ongeveer twee derde
van het budget gaat naar Nederlandse organisaties om INJEPS op diverse terreinen te versterken.
De sporten voetbal, volleybal en handbal krijgen hierbij speciale aandacht.
Successen
De grootste successen tot dusver zijn dat er in de geselecteerde regio’s sportvoorzieningen zijn
ontwikkeld en sportwedstrijden worden georganiseerd. Daarnaast zijn inmiddels de eerste opgeleide
train-the-trainers ter plaatse inzetbaar zodat de kennis vermenigvuldigd kan worden en meer
duurzaam is verankerd.
Voor wie
Via het versterken van INJEPS worden jongeren, meisjes en vrouwen bereikt met sportactiviteiten.
Doel
Het programma heeft tot doel de positie van jongeren, meisjes en vrouwen in de maatschappij te
versterken door:
• het opzetten van een duurzame sportstructuur;
• het inzetten van sport voor sociale ontwikkeling en community development;
• meisjes en vrouwen door middel van sport uit hun isolement te halen en meer zelfvertrouwen te
geven;
• lokale organisaties te versterken ten behoeve van bovenstaande maatschappelijke
veranderingen/doeleinden.
Waar
Het programma richt zich binnen Burkina Faso op 5 geselecteerde regio’s.
46

Burkina Faso (NSA)
Aanpak en activiteiten
• In iedere geselecteerde regio worden amateursportcompetities voor jongeren (vooral meisjes)
opgezet via aanwezige lokale verenigingen.
• Trainen van kader: sportleiders, coaches, scheidsrechters en begeleiders in de geselecteerde
regio’s worden opgeleid en begeleid.
• Bewerkstelligen van samenwerking tussen lokale overheid, scholen en andere relevante
organisaties op het gebied van sport en onderwijs.
• Omdat Burkina geen apart ambassadeprogramma heeft, is er vanuit het
sportcoalitiesprogramma geld beschikbaar gesteld (een derde van het budget) om inzet van
lokale organisaties te financieren. Dit is deels ontvangen door INJEPS en deels door lokale
sportverenigingen.
Uitvoering
De activiteiten worden uitgevoerd door INJEPS, lokale verenigingen en de Nederlandse organisaties:
• De NSA verzorgt workshops, opleidingen en coaching op het gebied van capaciteitsversterking
en organisatieontwikkeling.
• De KNVB verzorgt sporttechnische training en begeleiding op het gebied van voetbal.
• De Nederlandse Volleybalbond (NeVoBo) verzorgt sporttechnische training en begeleiding op het
gebied van volleybal.
• De Nederlandse Handbalvereniging (NHV) verzorgt sporttechnische training en begeleiding op
het gebied van handbal.
47

DEEL 2
Burkina Faso (NSA)
Betrokken lokale organisaties
• INJEPS.
• Burkinese voetbalbond.
• Burkinese handbalbond.
• Burkinese volleybalbond.
• 5 regionale organisaties voor sport en recreatie.
• GTCF (werkgroep voor bevordering deelname van vrouwen en meisjes aan sport).
• Vrouwenorganisatie Buayaba.
Resultaten tot dusver
• Met betrekking tot het opzetten van amateursportcompetities voor jongeren, in het bijzonder voor
meisjes, zijn de volgende resultaten bereikt binnen de vijf geselecteerde regio’s:
• Deelnemende clubs en organisaties zijn geselecteerd en georganiseerd.
• 3 nieuwe accommodaties zijn ontwikkeld.
• 15 sportaccommodaties zijn verbeterd (3 per regio).
• Voor iedere regio is sportmateriaal aangeschaft (ballen en netten) t.b.v. de organisatie van de
sportcompetities.
• 28 (van 30 beoogde) sportcompetities zijn opgezet, waarvan 14 voor jongens en 14 voor meisjes met
in totaal 1680 deelnemers (180 meer dan beoogd), allen jongeren. Onder hen waren 800 meisjes.
• Er is een driewielerwedstrijd georganiseerd voor 22 deelnemers met een handicap door de GTCF
(werkgroep die de deelname van vrouwen en meisjes aan sportevenementen bevordert).
• 15 eenmalige activiteiten zijn georganiseerd voor voetbal, volleybal en handbal met 500
deelnemende jongeren per regio (2500 in totaal). Onder hen waren 900 meisjes.
Ten aanzien van het opleiden van kader is het volgende bereikt:
48

• 5 nieuwe opleidingen zijn ontwikkeld voor de handbal-, volleybal- ,voetbal- en basketbalbond en
ENEP (nationale school voor docenten voor basisonderwijs). Iedere opleiding duurt 15 dagdelen.
In totaal zijn dus 75 dagdelen ontwikkeld.
• 1 participatory video is ontwikkeld voor medewerkers van de verschillende organisaties (INJEPS,
bonden, GTCF) die betrokken zijn bij de uitvoering van het programma.
• 8 opleidingen zijn versterkt: opleidingen voor trainers en scheidsrechters zijn versterkt op het
gebied van technische en strategische kwaliteiten en de opleidingen voor docenten van INJEPS
en jeugdbegeleiders zijn uitgebreid met een formele diplomering.
• 6 handleidingen voor trainers, scheidsrechters, sportleraren en jeugdleiders zijn ontwikkeld
(voetbal, handbal en volleybal), waaronder een curriculum voor een opfriscursus voor
sportleiders.
• 105 sportleiders uit de vijf geselecteerde regio’s zijn opgeleid door INJEPS, van wie 45
vrouwelijke sportleiders.
• 30 train-the-trainers zijn opgeleid binnen de drie bonden.
• 10 docenten sport van de 5 ENEPS (lerarenopleidingen basisonderwijs) zijn geschoold door
INJEPS.
• Een deel van het sportterrein en de digitale infrastructuur van INJEPS is vernieuwd t.b.v.
opleidingen in de toekomst.
• 8 organisaties zijn bereikt met capaciteitsversterking. De Burkinese bonden voor voetbal,
handbal en volleybal; de GTCF; AFD/Buayaba (vrouwenvereniging voor ontwikkeling); Burkinese
sportbond voor gehandicapten en de ENEP.
• 12 trainingen zijn gegeven in het kader van capaciteitsversterking op het gebied van sportbeleid;
versterking van kennis; sport en economie; bijdrage van sport aan de ontwikkeling. Hierbij zijn
420 medewerkers van de diverse organisaties opgeleid.
• Als gevolg van het programma geven de bonden en INJEPS nu erkende diploma’s en
getuigschriften af aan stagiaires. Voorheen leidde iedere eenheid haar eigen trainers en
scheidsrechters op. Deze werden door de andere instellingen niet erkend.
Voortgang en planning
Het programma loopt op schema. Bijna alle trainingen ten behoeve van capaciteitsversterking zijn
afgerond. Alleen de scholingen op het gebied van fondsenwerving, programmamanagement en M&E
moeten deels nog plaatsvinden. Ook moet het opzetten van regionale structurele sportcompetities
nog gedeeltelijk uitgevoerd worden.
Samenwerking
Zowel in Nederland als in Burkina Faso is de afstemming tussen de betrokken partners gewaarborgd
door regulier afstemmingsoverleg onder leiding van NSA en INJEPS.
Dankzij het programma zijn nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan tussen sportbonden, de
regionale besturen en de vrouwenorganisaties in Burkina Faso. Ook zijn er nieuwe activiteiten
opgezet vanuit de samenwerking tussen de bonden en de regionale besturen. De samenwerking zou
nog verder versterkt kunnen worden door de opleidingen te intensiveren, om hiermee continu te
voorzien in goed opgeleide sportleiders.
Er is een bilaterale samenwerking gestart tussen de volleybalbonden in Nederland (NeVoBo) en
Burkina Faso, gericht op volleybalontwikkeling voor de jeugd in de vijf geselecteerde regio’s.
Voornaamste focus van deze samenwerking is het opleiden van trainers en opleiders voor jeugd
vanaf 10 à 11 jaar.
49

DEEL 2
De bilaterale samenwerking tussen de voetbalbonden KNVB & FBF (Féderation Burkinabé de
Footbal) is opgestart voor voetbalontwikkeling gericht op jeugd in de vijf geselecteerde regio’s.
Voornaamste focus van deze samenwerking is gedeeltelijke herziening en doorontwikkeling van de
basisopleiding ‘voetbaltrainer’ van de FBF. In dit licht worden nieuwe trainers en opleiders opgeleid.
Er is tevens een bilaterale samenwerking gestart tussen de handbalbonden NHV en de Handbalbond
Burkina Faso voor handbalontwikkeling, eveneens gericht op jeugd in de vijf geselecteerde regio’s.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
• Meer investeren in het ondersteunen van INJEPS bij het zoeken naar toekomstige financiering
om de verworven kennis te versterken.
• De leden van het plaatselijke bestuurscomité van het project opleiden om met beeldopnamen te
kunnen werken t.b.v. de eindevaluatie van het programma.
• Een documentaire realiseren over de impact van diverse projecten en programma’s.
NSA € 291.256,00
INJEPS € 289.166,00
KNVB € 78.250,00
NeVoBo € 48.150,00
NHV € 48.150,00
Totaal € 754.972,00
Uitputting per 30 september 2010: € 407.685 (= 54%).
Burkina Todos Guatemala Faso (NSA)
50

GUATEMALA //
Guatemala (Todos)
Het land
Guatemala is een land met een relatief jonge bevolking. Door sociale uitsluiting, armoede, geweld in
huis en op straat, discriminatie en weinig kansen tot onderwijs en werk is het leven voor veel
jongeren zwaar. De drempel om een jeugdbende in te gaan is laag. Dat geeft jongeren een identiteit,
het gevoel ergens bij te horen, geld en macht. Daarnaast zijn vaak juist jongeren het slachtoffer van
51

DEEL 2
het geweld. Een groot aantal wijken van de hoofdstad is door de regering uitgeroepen tot ’rode zone’
vanwege het gevaar en de armoede. Regelmatig worden jongeren in verband gebracht met
delinquentie en drugs, of worden zij in één adem genoemd met de jeugdbendes. Zelden worden
positieve acties en talenten van de overgrote meerderheid van de jongeren genoemd, zoals bijvoorbeeld
in sport, kunst en theater.
Het land kent een dichte institutionele sportstructuur die echter vooral toegankelijk is voor bevoorrechte
lagen van de bevolking. Ontwikkelingsorganisaties zien elkaar vaak als concurrent op gebied
van fondsenwerving of deelname van participanten. Door de moeilijke geschiedenis van Guatemala,
met een recente burgeroorlog en een bendeoorlog die nog steeds meer dan 5000 slachtoffers per
jaar maakt, is samenwerking geen vanzelfsprekendheid.
Een positieve uitzondering op het gebied van samenwerking tussen hulporganisaties is het Youth
Security Program van PSJ/ICCO. Dit bestaat uit 15 lokale organisaties in Midden-Amerika die met
jeugd werken. Deze organisaties hebben een succesvolle aanpak ten aanzien van de jongeren
waarbij jongeren zelf tot jeugdleiders worden opgeleid en weer andere jongeren helpen.
Het VWS-programma, dat door stichting Todos wordt aangestuurd, richt zich op het versterken van
het Youth Security Program waarbij vier geselecteerde organisaties extra steun ontvangen.
Het ambassadeprogramma ondersteunt twee organisaties: Camino Seguro en Embajadores en
Deporte Guatemale. Over het laatste project is geen informatie ontvangen.
In de beoordelingsmemoranda van de ambassade wordt aangegeven dat het project met Camino
Seguro mede is opgezet als pilot voor het Youth Security Program. Uit de ontvangen informatie
vanuit het Youth Security Program blijkt echter dat er weinig contact is geweest tussen Camino
Seguro en het Youth Security Program-netwerk. Opvallend is wel dat met dezelfde organisatie
gewerkt wordt voor het implementeren van een sportprogramma, namelijk Change the Game/ARCA.
Blijkbaar heeft dit niet geleid tot kennisuitwisseling en samenwerking tussen het ambassadeprogramma
en het VWS-programma.
VWS-programma
Hoofduitvoerder: Todos
Het programma van Todos bestaat uit het versterken van vier organisaties uit het Youth Security
Program met kennis en vaardigheden op het gebied van sport en spel. De organisaties werken
volgens het ‘Young leadership’-model. Alle jongeren in de doelgroep worden gestimuleerd om zelf
leider te worden en op vrijwillige basis activiteiten te ontplooien voor weer andere groepen jongeren
zodat er een olievlek werking ontstaat. Door de trainingen leren de jongeren life skills om een bestaan
op te bouwen en een bijdrage aan hun gemeenschap te leveren. De kennis over het toepassen van
sportactiviteiten wordt doorgegeven en geborgd door betaalde sportcoördinatoren.
Successen
Inmiddels is bijna 100% van het beoogde aantal kinderen (4000) die de sportactiviteiten ontvangen
behaald, doordat de opgeleide jongeren direct de methode toepassen binnen hun eigen gemeenschap.
Alle activiteiten worden tevens kwalitatief beoordeeld door de coördinatoren van de projecten
in een aangepast M&E-traject, waaruit blijkt dat de kinderen/jongeren daadwerkelijk vaardigheden
ontwikkelen door middel van sport en spel.
52

Het samenwerkingsverband dat is ontstaan, dient als voorbeeld voor veel ngo’s in de regio. Meerdere
lokale jongerengroepen zijn aangesloten en zij ondersteunen elkaar nu ook op andere gebieden dan
alleen de sport. Er is een basisstructuur neergezet ten behoeve van de beslissingsbevoegdheden van
een bestuur en een uitvoerend team en een en ander is juridisch vastgelegd in contracten.
Binnen het opleidingsplan met Change the Game heeft een zeer effectieve zuid-zuiduitwisseling met
Brazilië plaatsgevonden waarbij 2 coördinatoren een opleiding in Brazilië hebben gevolgd. Daarbij is
nu ook onverwacht de Universiteit van Uruguay verbonden via ACJ met een erkend diploma voor de
jeugdsportleiders in de nabije toekomst.
Sport had in Guatemala een imago van ‘voetbal, competitie en mannen’. Het is al duidelijk te zien dat
dat beeld is doorbroken. De organisaties en jongeren zien nu dat sport en spel kan bijdragen aan
sociale, persoonlijke, cognitieve en productieve competenties en dat dit allemaal meehelpt bij het
vormen van jeugdleiderschap. Ook andere organisaties worden enthousiast over het inzetten van
sport en spel, zowel in Guatemala als in de omliggende landen die aangesloten zijn bij het Youth
Security Program van ICCO.
Voor wie
De doelgroep voor het programma in Guatemala bestaat uit kinderen en jongeren van 10 tot 24 jaar
uit achterstandswijken, met speciale aandacht voor inheemse jongeren.
Doel
De algemene doelstelling van het project is bijdragen aan de integrale ontwikkeling van kinderen en
jongeren, inheems en niet-inheems, man en vrouw om evenredige en rechtvaardige sociale participatie
mogelijk te maken.
Subdoelstellingen behelzen enerzijds het stimuleren van de ontwikkelingen van kinderen en jongeren
door deelname aan sport- en spelactiviteiten en anderzijds het versterken van het al aanwezige
jeugdleiderschap bij deelnemende organisaties door sport en spel.
Bovendien is het de bedoeling dat er samengewerkt wordt en kennisuitwisseling plaatsvindt tussen
de coalitiepartners onderling en andere gerelateerde organisaties in Guatemala. Deze uitwisseling
resulteert in een netwerk voor sport & OS in Guatemala, dat versterkt wordt door de kennisuitwisseling
met Nederland.
Waar
Het programma is gericht op achterstandswijken in het hele land. De vier participerende organisaties
werken in de regio’s Altaverapaz, Rabinal Baja Verapaz, Huehuetenango, Amatitlan, San Cristobal
Verapaz en Villa Nueva (hoofdstad).
Uitvoering
• Todos geeft training over het organiseren van sport- en spel activiteiten.
• ICCO/KiA Nederland, afdeling Togethere, organiseert samenwerking en uitzending van jongeren.
• De Hogeschool van Amsterdam participeert in kennisuitwisseling tussen Nederlandse studenten
en jongeren in Guatemala.
• Change the Game ontwikkelt opleidingsmateriaal.
• ARCA (Brazilië) geeft training over sport en life skills op basis van 10 jaar ervaring in Brazilië op dit
gebied.
Vanuit het programma worden ook de lokale coördinatoren van de vier versterkte organisaties
betaald voor hun werkzaamheden.
53

DEEL 2
Guatemala (Todos)
Betrokken lokale organisaties
• YMCA/ACJ: ACJ is de afdeling in Guatemala Asociación Cristiane de Jovenes. Deze
jongerenorganisatie werkt al 45 jaar in Guatemala aan sociale rechtvaardigheid.
• Caja Ludica: Straatkunst, theater en circusactiviteiten als alternatief voor jeugdbendes, inmiddels
uitgegroeid tot een enorm (inter)nationaal netwerk van jongeren.
• Peronia Adolescente: Jongeren leren jongeren te overleven in hun risicowijk Peronia. In plaats van
zich aan te sluiten bij jeugdbendes nemen ze deel aan educatieve en recreatieve/sportieve
projecten en proberen een eerlijk inkomen te verwerven middels een fietsenproject.
• PSJ Youth Security Program, een initiatief van ICCO: Het PSJ Consortium in Guatemala is een
internationaal sport & OS-netwerk, waarbij de opbouw van jeugdleiderschap door middel van
sport en spel geheel centraal staat. Sport en spel dragen bij aan de integrale ontwikkeling van
jongens en meiden uit de marginale (stads)gebieden en wordt ingezet als alternatief voor
jongeren ter preventie van jeugdbendes. De lokale organisaties van het netwerk hebben
jarenlange ervaring in het jeugdwerk, en gaan dankzij dit nieuwe netwerk en de inzet van Todos
als hoofduitvoerder van het programma nu ook sport- en spelprogramma’s inzetten. Todosmedewerkers
uit Brazilië helpen daarbij op intensieve wijze, door middel van (kennis)uitwisseling
om de jonge leiders op te leiden. Het innovatieve samenwerkingsverband tussen de drie landen
staat in het teken van leren van elkaar.
Aanpak en activiteiten
De aanpak bestaat uit het opleiden van ‘young leaders’ in het programma om sportactiviteiten op te
zetten voor andere jongeren. Zo krijgt deze opleiding een structurele plaats in de vier deelnemende
organisaties en is uitbreiding naar andere organisaties in het Youth Security-netwerk mogelijk.
Om de implementatie van het sportprogramma duurzaam te maken, wordt er in dit programma veel
54

aandacht besteed aan kennisoverdracht, netwerken en uitwisseling. Hierdoor vormt sport en spel
ook op de lange termijn onderdeel van het educatieproces van jongeren uit achterstandswijken van
participerende organisaties in Guatemala.
Resultaten tot dusver
• 2 nieuwe opleidingen zijn ontwikkeld en gegeven. Er is een algemeen sport en spel
opleidingsplan ontwikkeld onder begeleiding van Change the Game voor de 4 betrokken
organisaties. Het Youth Security Program van ICCO draagt bij aan de algemene ontwikkeling van
jeugdige deelnemers. Op sportvlak richt de opleiding zich op de manieren waarop sport en spel
ingezet kunnen worden als pedagogisch middel en op de algemene kwaliteit van de
sportactiviteiten. Vanuit het Consortium en Change the Game ontvangen de jeugdsportleiders
een diploma. De meeste trainingen vinden plaats in ‘campamentos’ , dus trainingskampen van
meerdere dagen, omdat de jeugdleiders vanuit het hele land komen en moeten reizen. In totaal
duurde de opleidingen 192 dagdelen.
• 4 opleidingen van de vier deelnemende organisaties zijn versterkt door het programma. De
expertise gaat over het professionaliseren van de sport en spel activiteiten en het creëren van
nieuwe vormen van sport en spel activiteiten binnen het huidige programma. Daarbij ontvangen de
jeugdleiders van het Consortium een diploma, waardoor zij betere kansen hebben in de toekomst.
• 4 lespakketten zijn ontwikkeld op gebied van sport en spel, 1 voor iedere organisatie, afgestemd
op de doelgroep (bijvoorbeeld stadsgebied of ruraal).
• 65 van 200 beoogde sportleiders zijn opgeleid. Een sportleider opleiden kost tijd. Gelukkig is een
deel van hen al jeugdleider en dat verkort de opleiding tot sportleider. De jeugdleiders hebben al
geleerd hoe ze hun kennis kunnen overbrengen, wat zichtbaar is bij de kinderen waarmee zij
activiteiten ontplooien. Een ander deel wordt juist nu aangetrokken door de sport en wordt vanaf
het begin opgeleid tot jeugdleider.
• 4 coördinatoren zijn aangesteld en opgeleid, waarvan één algemene coördinator en voor ieder van
de drie participerende organisaties één coördinator. De vierde organisatie, die later is toegevoegd,
heeft geen door het programma betaalde coördinator, omdat hiervoor de middelen ontbraken.
• 4 train-the-trainers (3 beoogd) zijn opgeleid en worden nog verder geschoold. Dit zijn de vier
vanuit het programma aangestelde coördinatoren.
• 2 coördinatoren hebben een sportcoördinatortraining in Brazilië gevolgd. Daarbij is ook nog een
trainer uit Uruguay (ACJ) betrokken die erg veel vertrouwen heeft opgebouwd bij ACJ in
voorgaande jaren. Dit bleek een goede match te zijn met de trainers van Change the Game,
vanwege de uitwisseling van kennis tussen drie Latijns-Amerikaanse landen.
• 27 structurele sportactiviteiten zijn opgezet door de ‘Young leaders’ van de vier deelnemende
organisaties, ieder in hun eigen regio en wijk. Dit zijn veelal activiteiten die deels uit sport en deels
uit life skills-training bestaan en minimaal 1 maal per week plaatsvinden.
• 3675 personen (4000 beoogd) hebben deelgenomen aan de structurele activiteiten. Onder hen
waren 1887 vrouwen of meisjes en 3091 jongeren. De deelnemers kwamen uit 6 verschillende
etnische groepen: 233 Kachiquel, 473 Mam, 295 Quekchí, 326 Canjobales, 322 Pocomchí en
2026 Mestizos hebben geparticipeerd.
• 3 eenmalige activiteiten zijn georganiseerd: 1 toernooi, 1 kamp en 1 circustraining met optocht.
Hieraan hebben 3355 deelnemers meegedaan, onder wie1500 vrouwen en meisjes en 2500
jongeren en kinderen.
• 13 organisaties zijn via samenwerkingsverbanden met de 3 lokale organisaties betrokken bij de
sportactiviteiten en zijn via het programma versterkt.
55

DEEL 2
• 57 nieuwe curricula zijn ontwikkeld voor capaciteitsversterking. De curricula hebben met name
betrekking op jongerenorganisaties en hun administratie, thema’s (zoals seksuele voorlichting,
politieke situatie van jongeren, persoonlijke ontwikkeling, gendergelijkheid, etc.), sport als middel,
M&E en de kracht van sport.
• 73 trainingen zijn gegeven op het gebied van capaciteitsversterking en sportleiderschap, waarin
de onderwerpen uit de ontwikkelde curricula aan bod zijn gekomen.
• 7112 werkuren zijn er in totaal besteed aan het programma ‘Sport is veel meer’ door alle
coördinatoren, jeugdleiders en vrijwilligers.
• Op 5 verschillende scholen heeft de organisatie Peronia Adolescente de bestaande
sportstructuren m.b.t. de lessen lichamelijke opvoeding versterkt door middel van het opleiden
van de sportdocenten.
• De facilitator uit Uruguay is aangesloten bij de Universiteit Uruguay, die op termijn een officieel
diploma wil gaan uitreiken aan de jonge sportleiders Dit is enerzijds een mooie erkenning en
anderzijds vergroot dit de kansen op de arbeidsmarkt voor deze jongeren uit marginale situaties.
“Met 10 bestaande sportaccommodaties en sportvelden is een samenwerkings- of bruikleenafspraak
gemaakt voor het organiseren van de structurele sportactiviteiten. Een mooi voorbeeld is Sakerty, waar het
lokale programma toestemming moest vragen aan bendeleiders om op de velden te mogen sporten.
Normaliter worden deze veldjes bezet door drugdealers en bendeleiders. Nu mogen wij daar ieder weekend
met alle kinderen vrij op spelen. Een ander voorbeeld in de wijk Peronia is dat er absoluut geen plek is om
veldjes aan te leggen vanwege plaatsgebrek (krottenwijk boven op een berg zonder uitbreidingsmogelijkheden
en de veldjes die er zijn, zijn in handen van particulieren die hoge verhuurprijzen hanteren). Dankzij het
sportprogramma hebben zij toestemming gekregen van alle basisscholen om daar les te geven, maar ook
om vrije toegang te hebben tot het schoolplein om te spelen met kinderen uit de wijk.”
Voortgang en planning
Voor een aantal doelstellingen zijn hogere resultaten behaald dan verwacht. Daarnaast zijn een aantal
geplande activiteiten met goede redenen uitgesteld. De gemiddelde voortgang wordt geschat op 60%.
Het beoogde aantal opgeleide jeugdsportleiders is nog niet behaald. Een jeugdleider vormen kost
soms jaren en de start van het project is langzamer gegaan dan verwacht. De target van 4000
kinderen is wel bijna gehaald, waardoor we in de toekomst met meer sportleiders ook meer kinderen
kunnen gaan betrekken in de sport- en spelactiviteiten.
Door de vertraagde start heeft het Consortium in Guatemala, in overleg met de ALO, besloten om de
samenwerking met de ALO uit te stellen naar 2011. De reden hiervoor is dat er eerst een goede
structuur op gemeenschapsniveau moet staan met vertrouwen uit de omgeving. Op dit moment is
de situatie in Guatemala te onrustig en te onveilig. We hebben er dus voor gekozen om te wachten
tot 2011 met het uitzenden van docenten en stagiaires. Specialisten kunnen meer bijdragen op het
moment dat er ook daadwerkelijk activiteiten zullen plaatsvinden.
Met de ALO is tevens contact geweest over het M&E-traject. Zij zullen niet betrokken zijn bij de
researchprojecten, omdat zij op dit gebied geen expertise hebben. Er zal wel kennisuitwisseling
plaatsvinden met ALO om de samenwerking op dit terrein te blijven versterken.
Op verzoek van het Consortium is gekozen voor een uitwisseling tussen studenten in plaats van het
sturen van 6 Nederlandse studenten naar Guatemala: dit zullen er 3 zijn, en 3 Guatemalteekse
56

sportleiders zullen naar Nederland komen. Nederlandse studenten zullen daar evenveel van leren en
dat geeft ook kansen aan de lokale sportleiders. Dit is wederom besproken met betrokken partijen
en VWS. In samenwerking met Togetthere van ICCO zal Todos hier een veilig en uitdagend programma
neerzetten.
Leerpunten
Het deel van de subsidie dat via de ambassade is uitgegeven, is niet in dit Consortium terechtgekomen,
waardoor er een tekort aan sportmaterialen, accommodaties en activiteitenmiddelen is. Eén
van de gevolgen hiervan was dat het Consortium opstartproblemen had met de planning van de
targets.
Samenwerking
Een samenwerkingsverband op deze schaal in Guatemala binnen het jeugdwerk is in meerdere
opzichten innoverend, waardoor het aanvankelijk ook spanningen opleverde. Organisaties zien elkaar
doorgaans als concurrent op gebied van fondsenwerving en het bereiken van de doelgroep. Dit is
mede een gevolg van de moeilijke geschiedenis van Guatemala. De samenwerking is echter
ontzettend waardevol gebleken en ook op andere vlakken dan sport zetten zij zich voor elkaar in,
bijvoorbeeld op administratief of logistiek vlak. De samenwerking lijkt daardoor duurzaam te zijn.
Naast het samenwerkingsverband tussen de 3 lokale organisaties en daarbij het Programma Jeugd
en Veiligheid van ICCO zijn er meerdere nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan. Lokaal ontstond
de Breakdance Academie AGH Trasciende. En internationaal: de Nederlandse ambassade met een
klein fonds uit Cultuur (zie later bij ‘aanbevelingen’ voor uitleg), de Universiteit van Uruguay en Arca in
Fortaleza.
Een mooi nevenresultaat is ook de samenwerking met de Universiteit van Uruguay (ACJ) waarvan de
jeugdleiders in de toekomst een erkend diploma kunnen ontvangen. In Guatemala bestaat nu nog
geen officiële opleiding op dit gebied.
De samenwerking zou aanzienlijk verbeterd kunnen worden indien de (financiële) steun vanuit
Nederland verlengd wordt tot na 2010, zodat er tijd is om meer lokale organisaties te betrekken. Het
creëren van samenwerkingsverbanden vraagt meer tijd en kost nu eenmaal geld. Op dit moment
wordt druk gezocht naar geldbronnen voor de toekomst, maar deze tijd zou ook geïnvesteerd
kunnen worden in het ondersteunen/versterken van meerdere lokale jongereninitiatieven.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
Momenteel komt het ambassadefonds ten goede van één organisatie1. Het Consortium is een
samenwerkingsverband met een eigen bestuur, vertegenwoordigd door de drie lokale organisaties
en Programma Jeugd en Veiligheid van ICCO. Het verdient dan ook aanbeveling om de subsidiestroom
vanuit de ambassade in het vervolg via dit bestuur te laten lopen, in plaats van naar één
organisatie, zodat er meer organisaties van kunnen profiteren. Juist het leerelement van het vormen
van coalities en versterken van samenwerking wordt niet meegenomen via deze organisatie. De
ambassadesubsidie is nu vooral aan materialen en sportaccommodaties besteed, terwijl het
Consortium juist daar een groot tekort aan heeft.
De investering kan een veel groter bereik krijgen via het uitgebreide netwerk van het Youth Security
Program, dat contacten onderhoudt met jongerenorganisaties in heel Centraal-Amerika. Zij zijn alle
zeer geïnteresseerd om mee te doen aan het sportprogramma.
57

DEEL 2
Een andere uitbreidingskans ligt in het meer betrekken van de gemeenschappen met een focus op
bijvoorbeeld gehandicapten. Eerst moet de sportstructuur er staan, met getrainde jeugdleiders.
Daarna zijn er kansen om de bakens te verzetten naar de genoemde gebieden.
Samenvattend blijkt de sportsamenwerking zeer succesvol. De implementatie van dit nieuwe
fenomeen in Guatemala om sport in te zetten als pedagogisch middel valt goed bij de organisaties
en nog belangrijker, bij de jongeren en kinderen. Dit blijkt ook uit de evaluaties van alle activiteiten en
opleidingen. Een suggestie is dan ook om vooral door te gaan, ook na 2011. De geplande programmaduur
van 2,5 jaar is een korte tijdspanne om complete onafhankelijkheid te verwachten. Hoewel
wij van mening zijn dat dit zeker zal gaan lukken in de toekomst, zou meer tijd en financiële steun
ook meer effect op de langere termijn tot gevolg hebben. Een kroon op het werk zou zijn dat de
jeugdsportleiders vanuit een Universiteit in Guatemala een erkend diploma kunnen ontvangen. Dit
proces is vanuit Uruguay in gang gezet maar kan nog jaren in beslag nemen. Deze investering is
echter de moeite waard met het oog op de betekenis voor het gehele sportbeleid in Guatemala.
Budget
Toegekende subsidie totaal: € 255.000.
Door hoofduitvoerder besteed per 30-09-2010: € 130.199.
“Sport had in Guatemala een imago van ‘competitie, voetbal en mannen’.
Het is al duidelijk te zien dat dat beeld is doorbroken”
58

RODRIGO PASCUAL
Sportcoordinator Methodiek van het Consortium ‘Sport is veel meer’
te Guatemala. Dit project is opgezet en wordt ondersteund door
Stichting Todos (Toekomst Door Sport).
‘Mijn droom is om uit te breiden naar Centraal Amerika”
Wat betekent het sportprogramma ‘Sport is veel meer’voor jou?
Het meest indrukwekkende van het programma is het opleiden van jeugdleiders en dat zij alles wat ze
leren vermenigvuldigen in hun gemeenschap, ruraal gebied of stadswijk. Dat door middel van sport en
spel het echt mogelijk is om jonge mensen uit te dagen een community-leider te worden/zijn. Dat had
ik nooit verwacht.
Zie jij concrete verandering om je heen, in gang gezet door het
sportprogramma?
Er is enorme impact op het feit dat mensen overal in het land anders zijn gaan denken over sport en
spel. Sport werd als iets heel negatiefs gezien, met veel competitie en veel pijn. Nu wordt sport en
spel ingezet als pedagogisch middel en hebben ze er zelfs een naam voor bedacht ‘el deporte ludico’.
Wat te vertalen valt als ‘spelende sport’ of ‘ludieke sport’.
Wat is er nodig om dit programma in de toekomst voort te zetten?
In principe is het belangrijkste de wil en motivatie van de mensen. Financiële middelen komen pas
op de tweede plaats, want we hebben bewezen heel creatief te zijn in oplossingen bedenken. En
iedereen is enorm gemotiveerd: Het werk door de jongeren op het gebied van sport en spel zal zeker
doorgaan!
59

DEEL 2
Guatemala (Todos)
Ambassadeprogramma
Begunstigde: Camino Seguro
Camino Seguro (‘veilige doorgang’) werkt onder families die afval sorteren op de grootste vuilnisbelt
van Centraal-Amerika. Door het werk van Camino Seguro gaan er nu 500 kinderen naar school.
Buiten schooltijd volgen zij aanvullend onderwijs, zoals huiswerkbegeleiding, een programma voor
vredesopbouw en Engels. Het enige dat ontbrak in het project is de kans tot regelmatig sporten en
spelen. De Nederlandse overheid heeft daarom via de ambassade een project gefinancierd om een
duurzaam sport- en spel programma te ontwikkelen voor deze 500 kinderen. Door het ontwikkelen
van sociale en persoonlijke competenties kunnen de jongeren makkelijker weerstand bieden aan de
verleiding van jeugdbendes.
Dit project heeft tot doel om met hulp van met het Nederlandse bedrijf Change the Game, een
constructief en duurzaam sport- en spel programma te ontwikkelen voor 500 kinderen in de leeftijd
van 5 tot en met 21 jaar. Tot nu toe is sport nog niet ingezet als pedagogisch middel in de
60

sloppenwijken van Guatemala. ‘Empowerment door middel van sport en spel’, zal een innoverende
en baanbrekende rol kunnen gaan spelen in de jeugdpreventie.
Het sport- en spelprogramma sluit aan op het Peace Program (via Unicef) van Camino Seguro,
waarin kinderen iedere dag een halfuur les krijgen op het gebied van verantwoordelijkheid nemen,
vrede, respect, samenwerken en tolerantie. In de vorm van sportclubs kunnen kinderen na schooltijd
de sport beoefenen en daarbij professioneel begeleid worden.
Om de sportclubs en het bewegingsonderwijs te kunnen verwezenlijken, worden jongeren uit het
project opgeleid tot jeugd- sportleider. Dit biedt hun bovendien een kans op de arbeidsmarkt.
Uiteindelijk is het de bedoeling dat na 2 jaar het project geheel onafhankelijk en duurzaam door de
jongeren zelf geleid gaat worden, met monitoring op afstand.
Successen
Het project heeft ertoe geleid dat de persoonlijke en integrale prestaties van de deelnemende
jongeren zijn verbeterd. De deelnemers werken met meer toewijding aan hun taken.
Voor wie
Kinderen en jongvolwassenen in de leeftijd categorie van 5 tot en met 21 jaar en 20 toekomstige
sportleiders.
Doelstelling
Het project heeft tot doel het educatieve programma van Camino Seguro te ondersteunen met
educatieve sport- en spelactiviteiten voor kinderen en jongeren, ter bevordering van hun integrale
ontwikkeling en hun functioneren in de samenleving.
Sport en spel wordt ingezet als 1) pedagogisch instrument, 2) zinvol tijdverdrijf, 3) middel om jong
leiderschap te ontwikkelen, 4) middel om de betrokkenheid van de lokale gemeenschap te
versterken.
Waar
Guatemala Stad (zone 3 en 7).
Aanpak en activiteiten
Door middel van sport en spel, aansluitend op het Peace program van Unicef, worden kinderen en
jongeren ondersteund in hun ontwikkeling van sociale, persoonlijke, cognitieve en productieve
competenties. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een programma dat door ARCA is ontwikkeld en
ondergebracht is in de stichting Change the Game. Minimaal één keer per week nemen de kinderen
deel aan sport- en spelactiviteiten.
Minimaal 12 jongeren van 16 tot en met 21 jaar moeten worden opgeleid als sportleider. Na 2 jaar
moet het project geheel onafhankelijk en duurzaam door de jongeren zelf worden geleid, met
monitoring op afstand.
Ouders nemen deel aan sportactiviteiten, zodat het gemeenschapsgevoel en de betrokkenheid van
de buurt worden versterkt.
Betrokken organisaties
• Camino Seguro leidt dit sport- en spelproject
• Vodafone betaalt het salaris van de Nederlandse consulent van Change the Game in het
eerste jaar.
• Change the Game verzorgt trainingen voor de activiteitenbegeleiders van Camino Seguro.
61

DEEL 2
Resultaten tot dusver
• 2 nieuwe trainingen zijn ontwikkeld.
• 20 deelnemers nemen deel aan de training voor sportleider/activiteitenbegeleider (12 beoogd).
• 1 (interne) sportcompetitie is opgezet met 50 deelnemers (25 beoogd).
• 5 structurele sportactiviteiten vinden plaats.
• 250 kinderen en jongeren nemen deel aan de structurele activiteiten.
• 3 eenmalige sportactiviteiten hebben plaatsgevonden.
• 1050 kinderen en jongeren namen deel aan de eenmalige activiteiten.
• 1 organisatie is versterkt door samenwerking met ‘Change the Game’.
• 1 handboek t.b.v. capaciteitsversterking is ontwikkeld.
• 1 training t.b.v. capaciteitsversterking is ontwikkeld.
• 9 werknemers van Camino Seguro zijn getraind.
Voortgang
Het project is voor bijna afgerond. Het uiteindelijke doel – dat de doelgroep een positieve bijdrage
levert aan de maatschappij – is moeilijk te meten.
Leerpunten
Met beperkte middelen kunnen toch resultaten behaald worden. Omdat het project een beperkt
bereik heeft, blijft ook de impact beperkt.
Samenwerking
Dit project werkt op lokaal niveau samen met het Peace program van UNICEF. Het project is bij
aanvang ook opgezet als pilot. De bedoeling is dat zowel de organisatie als het Youth Security
Program van ICCO ervan leren, met als doel het programma uit te breiden en meerdere organisaties
erbij te betrekken.
Budget
De Nederlandse Ambassade in Guatemala financiert grotendeels het programma, dat loopt van 1
november 2008 tot 31 oktober 2010, met een bijdrage van € 242.348. Hiervan was per 30 september
2010 € 189.071 uitgeput.
Naast de subsidie aan Camino Seguro is er door de ambassade ook een subsidie van € 200.000
verstrekt aan Embajadores en Deporte Guatemala. Deze organisaties zetten sport- en spelactiviteiten
in om jongeren uit de achterstandswijken van Guatemala-Stad op het rechte pad te houden. Over dit
programma is geen verdere informatie ontvangen.
62

INDONESIë //
Indonesië (Respo International)
Het land
De Republiek Indonesië bestaat uit een archipel van meer dan 17.000 eilanden met een etnisch zeer
gevarieerde bevolking. 86% daarvan behoort tot de islam en 10% tot het christendom. Het land
heeft ongeveer 240 miljoen inwoners en is daarmee het land met de grootste moslimbevolking ter
wereld. Door de etnische diversiteit en de dominantie van de islam liggen conflicten in Indonesië op
de loer. Met name de Molukken vormen een gebied waar de conflicten hoog oplopen. De centrale
regering doet er alles aan om de eenheid in het land te bewaren en gebruikt daarvoor de slogan
‘eenheid in diversiteit’.
Hoewel Indonesië de status van de Wereldbank heeft van ‘lower middle income country’, leeft de
helft van de bevolking van minder dan $ 2 per dag en heeft de wereldcrisis er hard toegeslagen.
De kwaliteit en toegankelijkheid van onderwijs lopen sterk achter bij andere landen. Een ander
probleem is de slechte positie van minderheden, kinderen, vrouwen en mensen met een handicap.
Mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking worden vaak weggestopt en krijgen onvoldoende
gelegenheid om deel te nemen aan de maatschappij. Hun aantal is ongeveer 6 miljoen.
In een wet uit 2005 wordt sport door de centrale regering als middel tot gezondheid, morele
waarden, sportiviteit, discipline, nationale eenheid, waardigheid en veiligheid van de Indonesische
bevolking uitgeroepen. Helaas wordt deze verklaring door de overheid niet omgezet in voldoende
63

DEEL 2
middelen voor een sportinfrastructuur die nodig is om de genoemde idealen te kunnen
verwezenlijken.
In Indonesië richt het VWS-programma zich, via de organisatie Respo, vooral op het verbeteren van
de positie van gehandicapten.
Vanuit de ambassade hebben zo’n 10 organisaties een subsidie ontvangen voor veelal kortdurende
projecten, grotendeels ook op het gebied van gehandicaptensport. Enkele van deze projecten sluiten
aan bij het VWS-programma, waaronder het programma op de UPI universiteit.
VWS-programma
Hoofduitvoerder: Respo International
Het programma in Indonesië heeft 3 deelprojecten:
1. Sportsamenwerking op Java door Respo International: Er komt een intensieve samenwerking tot
stand tussen Respo International, Hogeschool Windesheim en de Pendidikan Universiteit (UPI)
om een duurzaam beweegmodel op Java op te zetten en te implementeren voor mensen met
een handicap.
2. Trainingsprogramma Voetbal door KNVB: Met de organisatie van train-the-trainerprogramma’s,
specifiek gericht op de voetbalsport, wordt gewerkt aan capaciteitsopbouw en het herstel van de
relatie tussen de voetbalbond in Indonesië (PSSI) en de KNVB.
3. Sportontwikkeling op de Molukken door NSA: Dit project omvat bewustwording over de
betekenis van sport bij de lokale gemeenschap, versterken van de sportinfrastructuur, het
samenbrengen van bevolkingsgroepen en toegankelijkheid van sport voor jeugd, vrouwen en
mensen met een handicap.
Successen
De verbinding met de lokale universiteit in Bandung die binnen het bestaande onderwijssysteem een
nieuw curriculum ontwikkelt over ‘sport en handicap’. Alle lokale studenten die in de toekomst gaan
afstuderen zullen hier enige kennis over hebben. Dit gaat vervolgens als een olievlek zorgen voor
integratie van mensen met een handicap binnen sportfaciliteiten.
In Bandung (Java) zijn 7 scholen structureel verbonden aan het programma. Het effect is dat 390
kinderen met een handicap structureel sport aangeboden krijgen binnen het speciaal onderwijs.
Bij het voetbalproject van de KNVB is er aanwijsbaar meer contact tussen de KNVB en de PSSI.
Doel
Het doel van het programma is het versterken van de positie van mensen met een handicap door de
inzet van sport- en bewegingsactiviteiten. Dit is uitgewerkt in de volgende concrete doelstellingen:
1. Toegenomen participatie van mensen met een handicap in sport- en recreatieve activiteiten.
2. Versterkte lokale en duurzame gehandicaptensportstructuur t.b.v. sociale en community
ontwikkeling vanuit het principe ‘nothing about us without us’.
3. Toegenomen bewustwording, met name onder de niet-gehandicapte personen, en een afname
van stigmatisering en discriminatie van gehandicapten.
4. Toegenomen levensverwachting en leiderschapsvaardigheden van gehandicapte jongeren via de
sport.
Er wordt met het programma gestreefd naar een toegenomen draagvlak voor sport als een middel
voor emancipatie, integratie en empowerment van mensen met een handicap onder beleidsmakers,
64

dienstverleners, sportacademies en -clubs, ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties, mensen met
een handicap zelf en hun organisaties (DPO’s).
Voor wie
Het programma is in eerste instantie gericht op mensen met een handicap en in tweede instantie op
achtergestelde gemeenschappen in de Molukken.
Waar
Java als basislocatie, van waaruit uitgebreid kan worden naar naburige eilanden. Daarnaast speelt
een deel zich af op de Molukken.
“Dankzij het programma is er samenwerking tot stand gekomen tussen
de Nederlandse partners Respo International, KNVB en NSA”
Aanpak en activiteiten
Voor het gehandicaptenprogramma op Java werken vier Nederlandse projectmedewerkers (afgestudeerden
en studenten van CALO Windesheim) voor langere tijd op zeven geselecteerde scholen voor
speciaal onderwijs om activiteiten op te zetten, leerkrachten te begeleiden en on-the-job training te
geven. Voor de ontwikkeling van het curriculum op de universiteit is een Nederlands expertteam
samengesteld om workshops te geven en inhoudelijk sturing en ondersteuning te bieden. Daarnaast
hebben vier docenten van de UPI een werkbezoek aan Hogeschool Windesheim gebracht. Ten slotte
wordt er door de projectmedewerkers in samenwerking met Indonesische organisaties een ‘Sport for
all handicapped’-festival georganiseerd.
Voor het voetbalprogramma zijn coachingclinics gegeven door KNVB-docenten en is samenwerkingsoverleg
geweest tussen de KNVB en de Indonesische voetbalbond.
Ten behoeve van het gemeenschapsprogramma op de Molukken is een werkgroep geformeerd van
lokale organisaties die door NSA begeleid zullen worden bij het opzetten van een sportstructuur. In
Ambon wordt een gehandicaptenprogramma opgezet in samenwerking met de UPI universiteit. Hier
zullen train-the-trainers worden opgeleid om een lokale sportstructuur voor gehandicapten op te
zetten.
Uitvoerders
• Respo International (projectleider).
• Hogeschool Windesheim, lectoraat Bewegen en Gedragsbeïnvloeding en CALO.
• KNVB.
• NSA.
• Mobilae Maluku Foundation.
Lokale organisaties
• Universitas Pendidikan Indonesia (UPI).
• Zeven scholen speciaal onderwijs.
65

DEEL 2
• LSM Cergas (voetbal).
• Saint Prima (voetbal).
• PSSI (Voetbal).
Resultaten tot dusver
• 7 scholen zijn structureel verbonden aan het programma met het effect dat 390 kinderen met
een handicap sport aangeboden krijgen binnen het speciaal onderwijs.
• 2 nieuwe opleidingen zijn ontwikkeld:
• Respo ‘train-the- trainer’-opleiding: hierbij zijn 75 personen getraind gedurende 4 dagdelen.
• KNVB basistraining ‘coach’.
• 3 handleidingen zijn geschreven voor alle trainingen en programma’s. Deze worden gedurende
de training verder ontwikkeld en aangepast.
• 190 sportleiders zijn opgeleid. 115 door KNVB programma’s en 75 binnen het ‘train-the-trainer’-
programma van Respo International. De deelnemers binnen het programma van Respo hebben
nog 3 modules te volgen.
• 10 structurele activiteiten zijn opgezet voor kinderen met een handicap binnen de 7
speciaalonderwijsscholen.
• 390 van de beoogde 500 kinderen met een handicap hebben deelgenomen aan deze structurele
activiteiten, onder wie150 meisjes.
• 3 evenementen zijn georganiseerd op de 7 speciaalonderwijsscholen.
• 350 van de beoogde 1500 kinderen hebben dit jaar meegedaan aan evenementen
georganiseerd tussen scholen. 7 scholen voor speciaal onderwijs hebben een materiaalpakket
ontvangen voor sportactiviteiten. De helft van de deelnemers bestond uit meisjes.
• Indirect zijn er nog eens 2500 kinderen bereikt met het programma, via 80 docenten die een
training ‘bewegen in het speciaal onderwijs’ aanbieden. Deze leraren hebben hiervoor een
opleiding gevolgd en zij passen de opgedane kennis toe in hun lessen op de school waar zij
werken.
• 3 nieuwe samenwerkingsverbanden zijn tot stand gekomen: De KNVB-verbinding met PSSI,
Nevebon met Ambonese organisaties en Respo met Ambonese organisaties.
• 5 organisaties zijn bereikt met capaciteitsversterking: Voetbalclub Sint Prima Bandung, PSSI,
Indonesische ambassade en het ministerie van Sport.
• 1 training voor capaciteitsversterking is gegeven die tevens een ‘train-the-trainer’-training is.
Binnen deze training wordt nagedacht over het versterken en verbeteren van het
bewegingsonderwijs in Indonesië. Als de docenten in staat zijn om de kwaliteit van het
bewegingsonderwijs binnen het speciaal onderwijs te verbeteren, draagt dit bij aan een betere
participatie en integratie van mensen met een handicap. Beoogd is dat er verschillende
organisaties betrokken worden bij de organisatie van de festivals waardoor deze organisaties
vanuit de ‘awarenesskant’ leren organiseren en nadenken over de inzet van festivals en
sportevenementen bij capaciteitsverbetering.
• 75 medewerkers van betrokken organisaties hebben training op het gebied van
capaciteitsversterking ontvangen.
• Binnen de UPI in Indonesië participeren Nederlandse studenten van de CALO binnen het
bewegingsonderwijs. Binnen dit bewegingsonderwijs wordt van de student verwacht dat hij/zij
iets vertelt over ‘sport en handicap’ in Nederland. De theorie wordt tevens vertaald naar praktisch
oefenen. Binnen deze lessen is dus een overdracht tussen studenten uit Indonesië en Nederland.
66

Voorgang en planning
Respo International is goed op weg, maar moet alleen meer investeren in een structureel sport- en
bewegingsprogramma op instellingen voor mensen met een handicap.
Op Ambon wordt nog een train-the-trainersopleiding ontwikkeld en op de UPI wordt in 2011 verder
gewerkt aan het curriculum voor gehandicaptenbeweging. Door de samenwerking met de UPI, de
aangeboden trainingen en de ontwikkeling van het curriculum, zullen van de universiteit de ‘train-thetrainers’
moeten komen.
Aankomend jaar zal Respo ook op de andere scholen evenementen organiseren. Volgend jaar zullen
2 festivals worden georganiseerd, waarbij meer kinderen zullen participeren. In 2011 zal het programma
met de 7 speciaalonderwijsscholen doorgaan en worden van hieruit nog 6 evenementen
georganiseerd.
De KNVB is goed op weg en zal de trainingen in 2011 voortzetten.
De NSA heeft alle voorbereidingen getroffen om eind 2010 aan de slag te kunnen gaan. De uitdaging
voor de NSA ligt nu in het praktiseren van de activiteiten.
Samenwerking
Dankzij het programma is er samenwerking tot stand gekomen tussen de Nederlandse partners
Respo, KNVB en NSA. De programma’s worden wel op verschillende locaties georganiseerd.
Nieuwe samenwerkingsverbanden zijn ook tot stand gekomen tussen de KNVB en PSSI, Nevebon
met Ambonese organisaties en Respo met Ambonese organisaties.
De samenwerking tussen Hogeschool Windesheim en de UPI Indonesië is versterkt en kan nog
verder verbeterd worden als er toekomstperspectief voor het programma is, en meer
kennisuitwisseling.
Respo International is de mogelijkheid aan het verkennen om Indonesische gemeenschappen in
Nederland te betrekken bij de projecten in Indonesië. Dit kan bijdragen aan de capaciteitsversterking
van de projecten in Indonesië.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
• Mensen met een handicap actief betrekken in organisatie en uitvoering.
• Uitwisseling van lokale kennis en ervaringen benutten.
• Presentatie van projectinitiatieven en -resultaten in Nederland en Indonesië.
• Een gemiste kans is het gebrek aan afstemming met de Nederlandse ambassade en een
integrale projectstrategie voor beide subsidies. Deze ontkoppeling heeft gezorgd voor onnodige
versnippering.
Budget
Toegekende subsidie totaal: € 260.000.
Door hoofduitvoerder besteed per 30-09-2010: € 107.673.
67

DEEL 2
Ambassadeprogramma
Het ambassadeprogramma in Indonesië bestaat uit 10 projecten die grotendeels reeds zijn uitgevoerd.
Daarnaast waren er nog drie projecten in aanvraag op het moment dat deze rapportage
opgesteld werd.
Project Organisatie Start Eind Doelstelling Subsidie Status
Soccer sport
& development
Ambon/
Maluku
Cergas nov-08 nov-08 Een samenwerkingsproject tussen
SV Jong Ambon uit Middelburg en
Yayasan Cergas op Ambon om een
reguliere voetbalcompetitie op de
Molukken op te zetten en de
benodigde capaciteiten hiervoor op
te bouwen. Naast de algemene
ontwikkeling van sport/voetbal op
Ambon, heeft het project ook als
doel het nader tot elkaar brengen
van de verschillende bevolkingsgroepen
(m.n. christenen en
moslims) door middel van sport.
€ 11.844 Uitgevoerd
SOIna 2008
Basketball
and Aquatic
National
Competition
Special
Olympics
Documentary
SOIna okt-08 mrt-09 Een groot basketbal- en zwemtoernooi
voor atleten met een
geestelijke handicap uit heel
Indonesië organiseren, met als doel
de gehandicaptensport in Indonesië
op een hoger niveau te brengen, de
atleten voor te bereiden op
internationale wedstrijden en de
positie van Indonesiërs met een
handicap te verbeteren.
ECCO Films
Indonesia
okt-08 mrt-09 Om de werkzaamheden van de
organisatie onder de aandacht te
brengen bij een breed publiek is
een documentaire gemaakt over
twee deelnemers aan het toernooi.
Deze documentaire wordt op het
EU-filmfestival in november 2010
verder gepromoot.
€ 18.979 Uitgevoerd
€ 24.474 Uitgevoerd
68

Project Organisatie Start Eind Doelstelling Subsidie Status
Celebrating
International
Children’s
Day
Right To
Play
nov-08 nov-08 Een pilotproject van Right To Play in
Jakarta waar kinderen uit
weeshuizen de gelegenheid krijgen
om deel te nemen aan een Play
Day, waar hun door middel van
sport en spel nuttige vaardigheden
wordt aangeleerd.
€ 18.163 Uitgevoerd
Soccer clinic
and
tournament
‘The
Ambassador’s
Cup’
Revitalising
the School of
Sport and
Health
Education
Development
training
centers for
people with
intellectual
disabilities
IKANED nov-08 nov-08 Een project gericht op het opzetten
van een reguliere jeugdvoetbalcompetitie
en de opbouw van de
benodigde capaciteiten hiervoor. Dit
houdt in dat gewerkt wordt aan
begeleiding van de competitie en
de sportorganisaties, capaciteitsopbouw,
het vinden van sponsors en
advies.
UPI jul-09 jun-10 De versterking van de infrastructuur
op het gebied van sport & OS in
Indonesië, en dan met name in
West-Java als pilot. Het programma
van De Faculty of Sport and Health
Education (FPOK) van Universitas
Pendidikan Indonesia (UPI) in
Bandung zal zich richten op de
versterking van de faculteitsstructuur
en competenties van de staf,
de oprichting van een life skills
centre (LSC) in het instituut en later
op andere plaatsen in de provincie.
Het uiteindelijke doel is de
empowerment van jongeren en
kinderen door middel van
sportprogramma’s.
SOIna okt-09 dec-11 De ontwikkeling van trainingscentra
in 10 Indonesische provincies voor
mensen met een geestelijke
beperking. In samenwerking met
lokale overheden, universiteiten en
vrijwilligers zullen nieuwe
concepten, faciliteiten en
trainingsprogramma’s worden
uitgewerkt en opgezet.
€ 5.803 Uitgevoerd
€ 25.713 Lopend
€ 80.562 Lopend
69

DEEL 2
Project Organisatie Start Eind Doelstelling Subsidie Status
Wheel chair
tennis for
women with
disabilities
€ 14.852 Lopend
FootballPlus
Academy
Voetbalclinic
Simon
Tahamata
Indonesian
Association
of Women
with
Disabilities
Yayasan
Generasi
Baru
Stichting
Mobilae
Maluku
Foundation
nov-09 okt-10 De empowerment van vrouwen met
een lichamelijke handicap door
sociale conditionering en (speciale)
sportactiviteiten. Als bijdrage aan
de verwezenlijking van deze
doelstelling wordt een rolstoeltennistraining
georganiseerd voor
gehandicapte vrouwen tussen de
leeftijd van 20 en 40 jaar. Als
resultaat hoopt men een team op te
richten en voor te bereiden op
nationale en internationale
wedstrijden.
okt-09 dec-11 De oprichting van 10 academies, de
opleiding van 100 coaches en de
training van (in eerste instantie) van
1000 spelers. Door middel van
voetbal (voetbal, futsal en
strandvoetbal) worden kennis en
vaardigheden overgedragen ter
ontwikkeling van de capaciteiten
als speler en als persoon. Naast het
opzetten van professionele
academies, zal een substantieel
deel van de activiteiten zich richten
op arme kinderen, straatkinderen
en kinderen met een handicap.
nov-10 nov-10 Een voetbaltrainingsprogramma in
Ambon, met als trainer Simon
Tahamata, bekende Nederlandse
voetballer met Molukse achtergrond.
De activiteit betreft een
vijfdaagse voetbaltraining en een
technische lezing voor lokale
coaches.
€ 44.053 Lopend
€ 3.967 Lopend
Successen
1. Met hulp van CALO Windesheim wordt binnen de FPOK-UPI universiteit een curriculum
ontwikkeld zodat toekomstige bewegingsonderwijzers zich kunnen bekwamen in bewegen en
sport voor gehandicapten.
2. Training van jeugd en coaches van sportorganisaties op Ambon en realisatie van de voetbalclinic
met rolmodel Simon Tahamata. Hierdoor kunnen op Ambon reguliere voetbalcompetities worden
gestart en ontstaat een voetbalstructuur die als middel voor conflictpreventie kan worden
ingezet.
70

Indonesië (Respo International)
3. Realisatie van sportcompetities voor gehandicapten en het maken van een documentaire die op
de lokale tv en tijdens het Europese Filmfestival wordt vertoond.
Doel
• Landelijk: Versterking van nationale instituten om kwetsbare jongeren en personen met een
handicap als doelgroep op te nemen in hun curricula, met name voor sportactiviteiten.
• Molukken: Versterking van lokale organisaties om sport te gebruiken als middel om participatie in
de gemeenschap te vergroten, verbeteren van genderbewustzijn en gendergelijkheid, verbetering
van het bewustzijn onder de jeugd van sociale inclusie en sociaal kwetsbare groepen.
71

DEEL 2
Uitvoerders
• Cergas.
• SOIna.
• ECCO Films Indonesia.
• Right To Play.
• IKANED.
• UPI.
• Indonesian Association of Women with Disabilities.
• Yayasan Generasi Baru.
• Mobilae Maluku Foundation.
Resultaten
Van de volgende resultaten is vermeld dat de projecten zijn uitgevoerd. Aangenomen wordt dat de
beoogde resultaten ook zijn gerealiseerd:
• 4 organisaties zijn versterkt: De staf van 4 weeshuizen is getraind in gestructureerde sport- en
spelactiviteiten voor kinderen als een opstap naar brede implementatie van de programma’s in
stedelijke gebieden in Indonesië.
• 1 organisatie is versterkt: Een project gericht op het opzetten van een reguliere
jeugdvoetbalcompetitie en de opbouw van de benodigde capaciteiten hiervoor. Dit houdt in dat
gewerkt wordt aan begeleiding van de competitie en de sportorganisaties, capaciteitsopbouw,
het vinden van sponsors en advies.
• 10 organisaties zijn versterkt: Nieuwe concepten, faciliteiten en programma’s voor trainingscentra
voor mensen met een geestelijke handicap in 10 Indonesische provincies.
• 1 groot basketbal- en zwemtoernooi is georganiseerd voor atleten met een geestelijke handicap
uit heel Indonesië.
• 1 documentaire is gemaakt over twee deelnemers aan het basketbal- en zwemtoernooi. Deze
documentaire film wordt in EU-filmfestival november 2010 verder gepromoot.
• Een onbekend aantal sporttrainers en deelnemers voor het damesteam rolstoeltennis is getraind.
• 1 eenmalige activiteit is georganiseerd: Een pilotproject van Right To Play in Jakarta waar
kinderen uit weeshuizen de gelegenheid krijgen om deel te nemen aan een Play Day, waar hun
door middel van sport en spel nuttige vaardigheden wordt aangeleerd.
• Een onbekend aantal sportleiders is opgeleid: Training van jeugd en coaches van
sportorganisaties op Ambon, als middel voor conflictpreventie en zodat een reguliere
voetbalcompetitie kan worden gestart en de voetbalstructuur op Ambon functioneert.
• 1 samenwerkingsproject tussen SV Jong Ambon uit Middelburg en Yayasan Cergas in Ambon is
tot stand gebracht om een reguliere voetbalcompetitie op de Molukken op te zetten en de
benodigde capaciteiten hiervoor op te bouwen.
Leerpunten
1. Samenwerking met een gemotiveerde lokale organisaties levert goede resultaten op.
2. Financiële rapportage moet van tevoren goed doorgesproken worden.
Budget
In totaal is er € 278.639 verstrekt aan de verschillende projecten. Hiervan was € 265.162 besteed.
72

KENIA //
Kenia - project Safe Spaces (Women Win)
Het land
Kenia is behalve om de wildparken bekend om zijn hardlopers en andere atleten van wereldfaam. Zij
brengen geld en roem naar hun land en lokale gemeenschappen. Hierdoor komt de focus van de
sportsector al snel op topsport te liggen, ten koste van breedtesport.
73

DEEL 2
Uit de verkenningsmissie is gebleken dat sportinfrastructuur nog te zwak is om echt effect te hebben
op de sociale problemen van het land. Vrouwen zijn nog vaak achtergesteld ten opzichte van
mannen. Mensen met een beperking leven veelal in de marge van de samenleving en kinderen
krijgen dikwijls niet de kans om zich veilig te ontwikkelen, door misbruik en verwaarlozing. Het
percentage mensen dat besmet is door hiv/aids is relatief hoog, met als gevolg vele wezen.
Een bekend succesverhaal op het gebied van sport & OS is MYSA, een organisatie in Nairobi die
zo’n 15.000 jongens en meisjes georganiseerd laat voetballen onder leiding van de eigen jeugdleiders
die zelf ook uit de sloppenwijk komen en op deze manier life skills ontwikkelen. Sport wordt in
Kenia in toenemende mate ingezet voor ontwikkelingsdoeleinden, niet alleen door MYSA maar door
tal van Keniaanse organisaties. De samenwerking tussen sportbonden, organisaties en ngo’s is
echter gebrekkig of afwezig. Het programma in Kenia is er daarom op gericht om 20 van deze
organisaties met elkaar te verbinden op het gebied van sport & OS. Dit heeft geresulteerd in het
KNSDP-netwerk (Kenyan Netherlands Sport for Development Partnership).
De NSA is sinds enkele jaren betrokken bij de inzet van sport voor maatschappelijke ontwikkeling in
Kenia. Met name in het noorden van Kenia heeft de NSA een aantal programma’s ondersteund,
vooral gericht op de bijdrage van sport aan vredesopbouw. Binnen deze programma’s heeft de NSA
onder andere intensief samengewerkt met Seeds Of Peace Africa (SOPA), de coördinator van het
sportcoalitieprogramma in Kenia en facilitator van het opgerichte KNSDP-netwerk.
De ambassadesubsidie is buiten het sportcoalitieprogramma om verstrekt aan vijf lokale organisaties
die echter wel deel uitmaken van het KNSDP-netwerk. Deze organisaties zijn actief op het gebied
van vrouwenrechten en hebben ook trainingen op dit gebied verzorgd voor het KNSDP-netwerk.
VWS-programma
Hoofduitvoerder: NSA
Het sportcoalitieprogramma in Kenia is erop gericht via het KNSDP-netwerk van 20 ngo’s en
Community Based Organisations (CBO’s) te zorgen voor betere samenwerking, kennisuitwisseling en
versterking van organisatiecapaciteit, technische kennis en vaardigheden op het gebied sport & OS.
De organisatie SOPA wordt door het programma betaald om als facilitator en coördinator op te
treden.
Successen
Inmiddels is het netwerk opgezet, zijn alle 20 deelnemende organisaties op diverse gebieden
versterkt en is uitwisseling tot stand gekomen. 244 trainers, opleiders en projectleiders hebben
specifieke trainingen gevolgd gericht op het vergroten van hun competentie. Vanuit het netwerk is
een gezamenlijke lobby opgestart richting 5 Keniaanse ministeries voor de positie van sport for
development binnen landelijk beleid.
Voor wie
Het programma is gericht op het verbeteren van de positie voor jongens, vrouwen en gehandicapten
door de inzet van sportactiviteiten.
Doel
De volgende subdoelstellingen zijn geformuleerd voor dit programma:
74

• Technische sportontwikkeling binnen de sportinfrastructuur in Kenia.
• De structurele ontwikkeling van het aanbod van sport voor jongeren, met speciale aandacht voor
vrouwensport.
• Meer aandacht voor sport als katalysator voor ontwikkeling, emancipatie en participatie.
• Versterking van de organisatiecapaciteit van sport & OS-organisaties op het gebied van
programmamanagement en monitoring & evaluatie.
Waar
De 20 ngo’s vertegenwoordigen lokale gemeenschappen in verschillende regio’s: 5 organisaties
vanuit Nyanza, 2 vanuit de westelijke regio, 3 vanuit Rift Valley, 9 vanuit Nairobi en 1 vanuit het
kustgebied.
Aanpak en activiteiten
Het programma beoogt in het kader van de beschreven doelstellingen de capaciteit van de 20
organisaties te versterken op het gebied van de zes thema’s. Voor ieder thema zijn trainingen en
begeleidingsactiviteiten georganiseerd:
1. Technische infrastructuur van de voetbalsport: KNVB zorgt in samenwerking met partner KISE
(Kenyan Institute for Soccer Education) voor vier opleidingen voor startende voetbaltrainers van
Keniaanse ngo’s en train-the-trainers.
2. Opleiden community sport leaders: NSA en Right To Play zorgen voor opleidingen en materiaal
waarmee de ngo’s zelf community sport leaders kunnen opleiden. Right To Play richt zich daarbij
op jonge kinderen.
3. Participatie en emancipatie van vrouwen door sport: Women Win heeft in samenwerking met vier
Keniaanse partners een training ontwikkeld (zie ook het ambassadeprogramma Kenia).
4. Monitoring & evaluatie: NSA & Women Win geven gezamenlijk invulling aan dit
ondersteuningstraject.
5. Programmamanagement: Dit traject richt zich in eerste instantie op kleinere ngo’s, Community
Based Organisaties en de jonge organisaties en wordt verzorgd door NSA en Women Win.
6. Lobby richting overheid voor de rol van sport binnen maatschappelijke ontwikkeling: In dit traject
neemt Right To Play het voortouw.
Uitvoering
NSA, KNVB, Right To Play en Women Win zorgen voor training en begeleiding op het gebied van de
diverse benoemde thema’s. De lokale organisatie Seeds of Peace Africa (SOPA) coördineert het
netwerk.
Betrokken lokale organisaties
Naast de facilitator SOPA nemen 20 ngo’s en CBO’s deel aan het KNSDP netwerk:
1. Africa Sports and Talents Empowerment Program (A-STEP).
2. Catholic Diocese of Lodwar – Youth Empowerment Program (DYEP).
3. Trans Nzoia Youth Sports Association (TYSA).
4. Smart Ladies (SL).
5. Global with Hope (G-WHO).
6. People’s Arts, Culture and Sports Organisation for Development (PASCOD).
7. Center for Regeneration and Empowerment of Africa Through Africa (CREATA).
8. St. John’s Sports Association (SSS), Nuru Development Center (NDC).
75

DEEL 2
9. Initiative For Sports and Arts (ISSA).
10. Amani Kibera (AK).
11. Sadili Oval.
12. Box Girls (BG).
13. Kenya Union of the Blind (KUB), Safe Spaces (SSO).
14. Kenya Institute of Soccer Education (KISE).
15. Moving the Goal Post (MTG).
16. Alive and Kicking.
17. Kisumu Youth Football Association (KYFA).
18. Mathare Youth Sports Association (MYSA).
19. Maembe Sports Club(MSC).
20. Nyando Sports Club.
Resultaten tot dusver
• 10 nieuwe opleidingen zijn ontwikkeld: Soccer Coaching skills, Refereeing, Women
Empowerment through Sports, Early Childhood Development through Sports and Play, Lobbying
and Advocacy, value based sports, Monitoring and Evaluation, Strategic Planning and Resource
mobilization, Sports Leadership and Management. De meeste opleidingen duurden 3 dagen, de
voetbaltraining werd georganiseerd in 5 dagen. In totaal zijn er 46 dagdelen ontwikkeld.
• Een internationale guideline voor ‘women empowerment through sports’ is mede op basis van
ervaringen binnen dit programma ontwikkeld.
• 199 sportleiders zijn opgeleid (99 meer dan beoogd): 123 voetbaltrainers, 48 vrouwelijke
sportleiders en 28 trainers in value based sports zijn opgeleid.
• 22 train-the-trainers zijn opgeleid: 4 voetbalopleiders hebben training en coaching on-the-job
gekregen en werken toe naar een zelfstandig opleiderschap. 1 opleider heeft deelgenomen aan
International Coaching Course van de KNVB. 17 opleiders zijn getraind in Early Childhood
Development through Sports and Play.
• Alle deelnemende organisaties aan het netwerk organiseren eigen sportcompetities, trainingen en
toernooien, maar deze activiteiten zijn niet direct toe te schrijven aan het
sportcoalitiesprogramma. Deelnemersaantallen hiervan zijn niet bekend.
• 20 eenmalige activiteiten zijn georganiseerd: Elke deelnemer aan het netwerk heeft in het kader
van de lancering van het netwerk een toernooi georganiseerd binnen het eigen werkgebied. Het
merendeel van deze toernooien was gericht op jeugd, zowel meisjes als jongens. De gespeelde
sporten waren vooral balsporten als voetbal, volleybal, basketbal, hockey en tennis. Voetbal was
verreweg het populairst. Naar schatting hebben ongeveer 2000 mensen deelgenomen aan deze
activiteiten waarvan ca. 1900 jongeren, 800 vrouwen of meisjes en 30 gehandicapten.
• 10 van de deelnemende organisaties hebben door deelname aan KNSDP een groei gezien in het
aantal sportteams dat aangesloten is bij hun organisatie.
• 16 van de deelnemende organisaties hebben door deelname aan KNSDP hun organisatieinfrastructuur
versterkt. De capaciteit van de uitvoerende staf en het management is door
deelname verbeterd.
• De 20 versterkte ngo’s en CBO’s binnen KNSDP vertegenwoordigen grassroots communities
vanuit verschillende regio’s binnen Kenia.
• 12 trainingen hebben plaatsgevonden op het gebied van capaciteitsversterking binnen het
KNSDP-netwerk: 2 trainingen op het gebied van Women Empowerment, 2 trainingen op het
gebied van Value Based Sports, 5 trainingen voor voetbaltrainers, 1 training op het gebied van
76

Kenia - project Moving The Goalposts (Women Win)
programmamanagement; fondsenwerving, strategische planning, marketing en communicatie, 1
training op het gebied van Early Childhood Development Through Sports and Play, 1 training op
het gebied van Lobby en Advocacy. De meeste trainingen duurden 3 dagen, de voetbaltraining
werd georganiseerd in 5 dagen.
• Bovenop de eerder genoemde 199 opgeleide sportleiders en 22 getrainde opleiders zijn er 28
medewerkers getraind op het gebied van programmamanagement; fondsenwerving, strategische
planning, marketing en communicatie.
Alle betrokken partners hebben gezamenlijk lobbythema’s geïdentificeerd. Er is een lobbyteam
gevormd en eerste bijeenkomsten met overheidsfunctionarissen van de landelijke overheid hebben
plaatsgevonden.
Voortgang ten opzichte van de planning
Over het algemeen loopt het programma goed op schema. Een aantal trainingen en manuals moet
nog in 2011 ontwikkeld en gegeven worden, met name op het gebied van value based sports en op
het gebied van programmamanagement; fondsenwerving, strategische planning, marketing en
communicatie. Van de reeds gegevens trainingen zijn in 2011 opfriscursussen gepland om effectieve
implementatie in de praktijk te waarborgen.
Leerpunten
• Bij het opstarten van een netwerk is het creëren van een vertrouwensbasis cruciaal. Hiervoor zijn
heldere doelstellingen, duidelijke randvoorwaarden en gelijkwaardigheid tussen deelnemende
partners noodzakelijk.
• Goede selectie van deelnemers is bepalend voor de kwaliteit van de aangeboden
trainingstrajecten.
• Samenwerken en opleiden is een proces van de lange adem. Long term commitment is nodig
om organisaties en mensen binnen organisaties de kans te geven zich te ontwikkelen en te
groeien.
77

DEEL 2
Samenwerking
Het KNDP-netwerk is een nieuwe samenwerkingsstructuur. Er bestonden al contacten tussen
deelnemers aan KNSDP uit dezelfde regio, maar relaties zijn door deelname aan KNSDP versterkt.
Dit blijkt onder andere uit spontane uitwisselingsbezoeken en uitnodigingen voor elkaars toernooien
en activiteiten. Door de opleidingen zijn in verschillende regio’s ook lokale netwerken rondom
specifieke thema’s (value based sports, voetbaltrainers, lobbying and advocacy) ontstaan. Activiteiten
ontstaan ook op dat niveau om ervaringen te delen. Voor de opbouw van expertise op grassrootsniveau
is dit een positieve en belangrijke ontwikkeling.
De gezamenlijke lobby naar de overheid is een andere nieuwe samenwerkingsvorm die uit het
netwerk is ontstaan.
De samenwerking kan nog verder versterkt worden door (regionale) uitwisselingsprogramma’s,
regionale sporttoernooien en continuering van de trajecten gericht op capaciteitsopbouw.
Voor het functioneren van dit landenprogramma is de noodzaak van een adequate afstemming en
informatievoorziening in zowel in Nederland als in Kenia onderkend. In Nederland is deze afstemming
gewaarborgd door regulier afstemmingsoverleg van de betrokken partners onder leiding van NSA,
ongeveer eens per kwartaal.
In Kenia is vanuit de grote groep van deelnemende organisaties aan het programma een stuurgroep
geformeerd die de opzet en implementatie van het programma moet bewaken. In deze stuurgroep
nemen acht organisaties zitting. Bij het selecteren van de acht organisaties is rekening gehouden met
geografische spreiding (ten minste één organisatie vanuit elk van de vier regio’s die centraal staan in
het programma) en partnervertegenwoordiging (ten minste één directe partnerorganisatie van elk van
de vier betrokken Nederlandse organisaties bij het programma).
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
• Maak meer gebruik van de mogelijkheden van (jongeren)uitwisseling als vorm van
capaciteitsopbouw.
• Zet meer capaciteitsopbouwtrajecten in, gericht op value based sports, strategische planning,
M&E en sports leadership om de duurzaamheid en het maatschappelijk rendement optimaal te
kunnen garanderen.
• Stimuleer nieuwe grassrootsinitiatieven met ‘seed money’, kleine opstartsubsidies voor nieuwe,
veelbelovende CBO’s. Betere afstemming tussen KNSDP en het ambassadetraject is hiervoor
noodzakelijk.
Budget
Toegekende subsidie
NSA € 247.021,00
KNVB € 179.940,00
Women Win € 161.505,00
SOPA € 77.210,00
Right To Play € 68.413,00
Totaal € 734.089,00
Uitputting per 30 september 2010: € 421.947.
78

Francis Kimanzi
Co-founder and director of Kenya Institute of Soccer Education (KISE)
KISE is supported by the Dutch Royal Football Academy (KNVB).
Why is sport(development) important in Kenya?
Sport is very popular and mostly very flexible and accomodative for all. It’s through sports that we
are taught a fundamental value how to manage important situations in life, like the principle behind
the love of winning and the hate of losing.
Are there any challenges while building up the programs?
Challenges will always be there. Every idea in any community based program raises a lot of
expectation and desire for ownership. This is always the biggest challenge, even before the stability
of the program is reached.
79

DEEL 2
Ambassadeprogramma
Het ambassadeprogramma in Kenia is verdeeld over twee hoofduitvoerders:
1. Woman Win coördineert een programma voor vrouwen waarbij 4 lokale ngo’s worden versterkt
met kennis en kunde over vrouwen en sport.
2. Het bisdom van Lodwar is hoofduitvoerder voor een sport- en spelprogramma in het
Turkana-district.
Programma Vrouwen en Sport – Women Win
De Stichting Women Win ondersteunt 4 organisaties in Kenia die sport inzetten om op te komen
voor vrouwenrechten. Dit doen zij o.a. door het gevoel van eigenwaarde van meisjes en jonge
vrouwen in Kenia te versterken. Women Win bevordert de samenwerking tussen de organisaties.
De ambassadesubsidie stelt Women Win in staat technisch advies te geven en de capaciteit te
versterken van de betrokken organisaties.
Successen
Er is betere toegang tot ‘safe places’ voor tienermeisjes in Kenia, op 4 locaties, met toegang tot
verschillende sporten (boksen, basketbal, american football, korfbal).
Er zijn vernieuwende programma’s ontwikkeld, die meisjes betere kansen geven in de maatschappij,
zoals:
1. het organiseren van Girl Power Clubs op middelbare scholen;
2. het registreren van het eerste ‘slum girls’ basketbalteam bij de Basketball Association voor jonge
vrouwen in Nairobi;
3. het introduceren van een programma rond american football voor 5- tot 9-jarige meisjes op het
platteland in Kilifi;
4. het organiseren van bokstoernooien in Kariobangi South, ter bevordering van de gemeenschapsbetrokkenheid
en gendergelijkheid.
Door de versterking van de 4 Keniaanse organisaties waren zij in staat 10 andere organisaties te
helpen die actief zijn in Kenia. Dit was mogelijk dankzij een aantal workshops en trainingen rond
‘Winning for Girls’.
Voor wie
Meisjes en vrouwen.
Doel
Het ondersteunen van organisatieontwikkeling en programmering om tienermeisjes en jonge vrouwen
te versterken door het toepassen van holistische sportprogramma’s met een focus op vrouwenrechten
in Kenia.
Waar
Kilifi, Nairobi en Kisumu.
Aanpak en activiteiten
De aanpak is gericht op een duurzame versterking van 4 organisaties die zich richten op meisjes en
jonge vrouwen. Deze organisaties koppelen sportprogramma’s aan het ontwikkelen van life skills voor
adolescente meisjes. De life skills hebben betrekking op het omgaan met seksueel geweld, seksuele
80

gezondheid, leiderschap en economische weerbaarheid. De 4 organisaties brengen hun expertise
weer over op andere sportbonden of organisaties. Women Win traint in eerste instantie de leiders
van de organisaties, theoretisch en praktisch, door met de betrokkenen sportactiviteiten van
uiteenlopende aard te organiseren. Behalve aan de technische aspecten van sport en spel wordt ook
aandacht besteed aan het verwezenlijken van maatschappelijke doelen.
Om de training te consolideren zijn curricula en handleidingen ontwikkeld.
Betrokken lokale organisaties
1. Moving the Goalposts, Kilifi.
2. Boxgirls, Nairobi.
3. Safe Spaces, Nairobi.
4. Sadili Oval, Nairobi and Kisumu.
Resultaten tot dusver
• 3 lespakketten zijn ontwikkeld:
- Girl Power manuals and toolkits voor Sadili Oval.
- Toto – een pakket voor meisjes van 5 tot 9 jaar – voor Moving the Goalposts.
- Een programma voor doven en slechthorenden.
• 5 curricula zijn ontwikkeld voor de deelnemende organisaties, op het gebied van sport en life
skills en capaciteitsversterking: 4 Making the Case-trainingen en 1 Smart Growth-workshop voor
Moving the Goalposts.
• 511 van de 400 beoogde vrouwelijke sport- en groepsleiders zijn getraind.
• 22 leerkrachten hebben training ontvangen.
• 7 sportcompetities zijn opgezet, waaraan 3021 meisjes deelnamen (2800 beoogd).
• 30 van de 3021 deelnemers waren meisjes met gehoorproblemen.
• 3293 meisjes nemen deel aan structurele sportactiviteiten (3000 beoogd).
• 1 workshop Smart Growth is georganiseerd voor Moving the Goalposts.
• 1 workshop getiteld ‘Winning for Girls’ is door de 4 organisaties gegeven aan de organisaties in
het KNSDP-netwerk. De workshop ging over het ontwerpen en verbeteren van
sportprogramma’s ten behoeve van adolescente meisjes.
• 1 handleiding over M&E is ontwikkeld voor de 4 organisaties. Iedere organisatie heeft daarnaast
training over dit onderwerp gehad.
• 25 stafleden van de 4 organisaties hebben training ontvangen, met het doel om de capaciteit van
hun eigen organisatie te versterken.
• 5 trainingen zijn georganiseerd op het gebied van capaciteitsversterking.
• 300 meisjes zijn geënquêteerd over sport en vrouwenrechten in het kader van M&E.
Voortgang
Het programma verloopt voorspoedig. De organisaties ontwikkelen ook een gedragscode, met name
gericht tegen seksuele intimidatie binnen sportontwikkelingsprogramma’s. Sport wordt in Kenia
gedomineerd door mannen, die er soms toe neigen hun positie te misbruiken ten koste van vrouwen.
Leerpunten
Door de uitvoering van dit project blijkt dat er een sterke behoefte in Kenia is naar sportactiviteiten
gericht op meisjes met het doel hun positie te verbeteren en life skills aan te leren. Alle betrokken
organisaties merkten dat er een verhoogde vraag was naar hun diensten, zowel van de meisjes zelf
81

DEEL 2
als van hun ouders en leraren.
Het aanleren van M&E-vaardigheden is cruciaal voor verbetering van programma’s en versterking van
de organisatie. De 4 organisaties werden getraind in het uitbrengen van verslagen over de ontwikkeling
van sociale vaardigheden bij meisjes, ‘Making the Case’ genoemd.
Bestuur en staf van Moving the Goalposts ontvingen training over strategische planning. Deze
training heeft geresulteerd in een programma van 2011 tot en met 2013. Deze pilot was zo succesvol
dat Women Win nu ook met de andere 3 organisaties aan de slag gaat.
Samenwerking
De investering in de vier organisaties is ten goede gekomen aan meer dan 10 andere sportontwikkelingsorganisaties
in Kenia. Via Women Win hebben de vier organisaties een reeks workshops en
trainingen gegeven aan het KNSDP-netwerk.
Alle vier de organisaties participeren in het netwerk Sport for Social Change East Africa. De directeur
van Sadili Oval, Liz Odera, is gekozen als de huidige voorzitter van het netwerk.
Aanbevelingen
Het tot stand brengen van ‘safe spaces’ voor tienermeisjes verdient alle steun.
Veel (middelen voor) sportprogramma’s worden vooral beheerd en gebruikt door jongens en mannen
in de sport- en ontwikkelingssector. Door het steunen van vrouwenrechtenorganisaties wordt een
krachtig signaal afgegeven aan de sector.
De sportprogramma’s die door de Nederlandse overheid gefinancierd worden, zouden een gedragscode
moeten ondertekenen die kinderen en vrouwen beschermt tegen misbruik en geweld.
Budget
€ 234.954 gespreid over 3 jaar.
Tot 30 september 2010 uitgegeven: € 52.763.
82

Programma Community Sports for Youth Development, Turkana
Hoofduitvoerder: Lodwar Bisdom
In Turkana is een tweejarig pilotprogramma gestart, gericht op jongeren van drie kerken van Lodwar
Town. NSA verzorgt de training en begeleiding van een sportcoördinator en 6 vrijwillige sportleiders,
die uiteindelijk verantwoordelijk zullen zijn voor de sportactiviteiten van de drie kerken.
Ook de sportfaciliteiten die nodig zijn om het project te realiseren, moesten gerepareerd en verbeterd
worden.
Successen
• In 2009 waren naar schatting zo’n 3.000 jongeren betrokken bij diverse sportactiviteiten
gedurende het jaar.
• Tijdens de verschillende feestdagen werden sportactiviteiten georganiseerd in elke parochie.
• In 2009 zijn ongeveer 1.500 kinderen van 13 basisscholen betrokken bij diverse activiteiten
voortvloeiend uit dit programma.
• Leerlingen van 2 scholen voor voortgezet onderwijs en studenten van de Lodwar hbo-opleiding
namen deel aan sportevenementen.
Voor wie
De doelgroep die men uiteindelijk wil bereiken zijn kinderen, tieners op school en werkloze jongeren.
Doelstelling
Sport wordt ingezet om:
• meisjes meer te betrekken in de samenleving;
• informatie te verstrekken over hiv/aids, met het doel om gedragsverandering te bewerkstelligen;
• jongeren life skills aan te leren en een zinvolle vrijetijdsbesteding te geven om hen uit het criminele
circuit te houden.
Regio
De provincie Turkana
Aanpak en activiteiten
Om het project te doen slagen was het noodzakelijk om de juiste jongeren te selecteren voor de
positie van sportcoördinator en sportleider.
Verder was samenwerking essentieel met andere groepen in Turkana en Kenia, zodat dit pilotproject
in een later stadium ook breder kon worden ingezet.
Samenwerking met de ‘Youth Friendly Voluntary Counseling & Testing (VCT) centre’ was noodzakelijk
om effectiever te zijn. VCT test jongeren op hiv/aids. Ook het ‘Entrepreneurship Training & Revolving
Fund’, dat door DYEP wordt beheerst, werd betrokken in dit programma. Het fonds verschaft
microkredieten aan kleine zelfstandigen. De 6 sportleiders ontvingen een fiets, kleding en een
bescheiden bedrag na een jaar om zelfstandig te kunnen opereren.
Betrokken organisaties
Het bisdom van Lodware is via het Dioces of Lodwar Youth Empowerment Programme (DYEP)
hoofduitvoerder.
83

DEEL 2
Een aantal organisaties is zijdelings betrokken bij het programma, zoals Sports for Discipline, Sports
and Women Empowerment, Sports for Socialisation, Sports for Recreation en Sports for Exposure.
Bovendien is het bestaande ‘Voluntary Counseling and HIV Testing Centre’ ingebed in de
sportprogramma’s.
Resultaten
• 21 jongeren uit 6 kerken werden gerekruteerd en opgeleid. Uiteindelijk hebben deze cursussen
geleid tot de selectie van een sportcoördinator en 6 sportleiders, die ook gedurende het
programma verder begeleid werden door NSA
• 6 kerken deden mee, zodat meer kerken kennis konden maken met het programma.
• 17 jongeren deden praktijkervaring op door het organiseren van de ‘Mama Mzungu Cup’ – een
voetbalcompetitie voor jongens en meisjes.
• Ca. 10 sportevenementen zijn opgezet ter gelegenheid van International Women’s Day, Labour
Day, African Child Day, World Youth Day en andere feestdagen.
• Ca. 3000 kinderen en jongeren hebben deelgenomen aan de bovengenoemde evenementen.
• 17 Lagere en enkele middelbare scholen werkten mee met het programma.
• 1500 lagereschoolleerlingen van 13 scholen hebben in 2009 deelgenomen aan sportactiviteiten.
Nog eens 1500 jongeren van het vervolgonderwijs deden mee.
• 24 jongeren van het Lodwar Bisdom hebben 3 dagen gesport met jongeren van het rurale Kaeris
Bisdom om op deze manier conflicten rond veeroof te kanaliseren. 75 plattelandsjongeren en
potentiële veerovers deden hieraan mee.
• 17 jongeren bezochten Nairobi, met steun van ‘Seeds of Peace Africa (SOPA)’ in het kader van
een netwerkuitwisselings- en leerprogramma.
• Bestaande faciliteiten, zoals een basketbalveld, een tennisveld, doelpalen, volleybalnetten, etc.
zijn opgeknapt. Ook werd een garage omgebouwd tot gymnastiekzaal.
• 17 lagere scholen, die binnen het gebied van de 3 betrokken kerken vallen, werden uitgerust met
sportmateriaal, zoals ballen, netten, fluitjes en rackets.
Voortgang
Het project verloopt succesvol. Wel bleek dat tijdens het eerste jaar slechts 15 tot 20% van de
deelnemers uit meisjes bestond. In het tweede jaar zal meer aandacht worden besteed aan de
betrokkenheid van kerkleiders, lokale leiders en ouders door hen uit te nodigen bij sportevenementen.
Ook zal er meer aandacht zijn voor het doorgeven van informatie ten behoeve van de gemeenschap
op het gebied van gezondheid, hygiëne, voeding en seksuele voorlichting.
Leerpunten
Als gevolg van de armoede en de gewoonte van ngo’s om tijdens trainingsactiviteiten eten en drinken
en soms een financiële vergoeding uit te delen, bestond deze verwachting ook bij deelnemers aan dit
programma.
De bovenstaande verwachting was ook aanwezig bij leerkrachten die buiten schooltijd sportactiviteiten
moesten leiden.
Veel tijd en energie ging zitten in de logistiek rond het plannen en organiseren van sportactiviteiten.
Hierdoor is onvoldoende aandacht geweest voor de organisatorische inbedding binnen het bisdom.
84

Samenwerking
Dankzij dit programma zijn verschillende lagere en middelbare scholen met elkaar gaan samenwerken
op het gebied van sport. De banden tussen parochies binnen het bisdom zijn versterkt.
Budget
Subsidie: € 107.603.
Uitputting: € 101.998.
Kenia - NSA
85

MOZAMBIQUE
KNVB - Mozambique
Het land
Hoewel Mozambique nog steeds één van de armste en minst ontwikkelde landen ter wereld is, heeft
het land de laatste jaren een sterke economische groei doorgemaakt. De armoede is verminderd en
de sociale indicatoren zijn verbeterd. Toch is de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog groot.
Meer vrouwen dan mannen zijn analfabeet. Ze zijn minder betrokken in de besluitvorming en zijn
vaker het slachtoffer van fysiek geweld.
De KNVB heeft een jarenlange relatie met de nationale voetbalbond Federaçao Moçambicana de
Futebol (FMF), met aandacht voor meisjesvoetbal. In samenwerking wordt het sportkader landelijk
uitgebouwd.
Naast vrouwen en meisjes hebben gehandicapten ook een moeilijke positie. Veelal worden zij uit
schaamte door de familie weggestopt. Het Departement van Sport in Mozambique heeft in overleg
met het ministerie VWS in 2008 besloten dat een programma opgesteld moet worden om gehandicapten
uit hun isolement te halen.
De KNVB werkt in Mozambique samen met de lokale partner, ProSport Mozambique. Deze partner
is een belangrijke schakel in de activiteiten van de KNVB in Mozambique en Afrika. Met hulp van
Respo en APAID wordt een gehandicaptenprogramma opgezet.
Naast het VWS-programma is er door de ambassade 150.000 euro verstrekt aan de organisatie
Desporto da Vida, die voetbal gebruikt om ontwikkelingsdoelen te realiseren, met name op het
gebied van gezondheid en hiv/aids-voorlichting. Over dit project is verder geen informatie ontvangen.
86

KNVB WORLDCOACHES
Naar aanleiding van de Sportcoalitie programma’s, heeft de KNVB
het bestaande Coach-the-Coach-programma uitgebreid tot
WorldCoaches.
WorldCoaches is het internationale sociale programma van de
KNVB, waarbij de voetbalbond samen met lokale partners coaches
opleidt in ontwikkelingslanden. Elke jonge voetballer en
voetbalster verdient een goede coach. Een WorldCoach.
Een WorldCoach leert kinderen op een leuke en verantwoorde
manier (beter) voetballen. De coach traint en begeleidt de kinderen
en beïnvloedt hen op een positieve manier tijdens
voetbalactiviteiten.
Een WorldCoach is tevens een sociale coach die de kinderen life skills bijbrengt. Hij of zij begeleidt de lokale
jeugd en geeft voorlichting over belangrijke zaken als de preventie van hiv/aids en criminaliteit.
Kortom: een andere naam voor het programma, maar hetzelfde streven: coaches opleiden die de lokale
jeugd kunnen helpen zich te ontwikkelen. Op voetbalgebied, maar zeker ook op sociaal vlak, want een
WorldCoach is een rolmodel. Binnen én buiten het veld.
VWS-programma
Hoofduitvoerder: KNVB
Het programma van de KNVB in Mozambique bestaat uit vier projecten:
1. Laranja Mécanica: Ontwikkelen sportinfrastructuur in 3 provincies op het gebied van
breedtesport, vrouwenvoetbal, basketbal, atletiek en capaciteitsversterking in de voetbalsport.
Dit project wordt helemaal door ProSport uitgevoerd en grotendeels gefinancierd door het
ambassadeprogramma. ProSport wordt daarbij gecoacht en ondersteund door de KNVB.
2. Capaciteitsversterking van de landelijke voetbalbond FMF en het ontwikkelen van
vrouwenvoetbal op landelijk niveau
3. Organisatieontwikkeling van de nieuw opgerichte stichting ProSport om in Mozambique
sportontwikkelingsprojecten uit te voeren voor Nederlandse counterparts.
4. Gehandicaptensport: ProSport wordt begeleid en getraind door Respo International om
gehandicaptensport te ontwikkelen.
Successen
• ProSport is de leidende organisatie op het gebied van sportactiviteiten en opleidingen geworden.
• Regionale sportontwikkeling is op gang gebracht
• Gehandicaptensport is uit haar isolement gehaald
87

DEEL 2
Wie
Het programma richt zich via het opleiden van sportleiders op jongeren, meisjes en mensen met een
handicap.
Doel
Het programma heeft tot doel de positie van groepen jongens, meisjes, vrouwen en gehandicapten
te verbeteren door:
• het opzetten van een duurzame sportstructuur;
• het inzetten van sport voor sociale ontwikkeling en community development;
• het versterken van lokale organisaties.
Waar
Het Laranja Mécanica project richt zich op drie provincies: noord, midden, zuid. De projecten met
FMF en ProSport zijn landelijk en het gehandicaptenproject richt zich op een aantal geselecteerde
regio’s, waaronder Maputo en Inhambane.
Aanpak en activiteiten
De aanpak is gericht op het geven van (train-the-trainers)trainingen en curriculumontwikkeling.
Daarnaast helpt de KNVB met capaciteitsversterking ten behoeve van ProSport en FMF, bijvoorbeeld
bij het maken van samenwerkingsafspraken tussen ProSport, FMF, ministeries en zakenleven. Door
ProSport worden activiteiten ontplooid, zoals het opzetten van kleinschalige vrouwencompetities in
diverse regio’s. Op het gebied van gehandicaptensport (project 4) zijn er trainingen voor sportleiders
gegeven en zijn sportleiders begeleid in het opstarten van wekelijkse activiteiten voor gehandicapten.
Uitvoering
De KNVB verzorgt opleidingen en coaching op het gebied van voetbal en workshops ten behoeve
van capaciteitsversterking.
Daarnaast zorgt de KNVB voor organisatieontwikkeling en versterking van partners.
APAID en Respo International verzorgen workshops, opleidingen en coaching op het gebied van
gehandicaptensport.
Betrokken organisaties
• ProSport is de lokale counterpart in dit programma voor het uitvoeren van lokale activiteiten
binnen de vier projecten. Zij worden deels gefinancierd door het ambassadeprogramma.
• FMF (Federaçao Moçambicana de Futebol).
• Bij de projecten met ProSport en FMF worden ook ministeries en bedrijfsleven betrokken.
Resultaten tot dusver
• 4 nieuwe opleidingen (samen 12 dagdelen) zijn ontwikkeld op het gebied van life skills,
gehandicaptensport en sportmanagement.
• 2 docentenopleidingen zijn versterkt met life skills-componenten op het gebied van criminaliteit,
verslaving, genderongelijkheid, hiv/aids en een schone omgeving.
• 1 life skills manual ontwikkeld met zes uitgewerkte hoofdstukken op het gebied van criminaliteit,
verslaving, genderongelijkheid, hiv/aids en schone omgeving gericht op de voetbalsport.
• 83 (van de 175 beoogde) sportleiders zijn opgeleid. Op het gebied van vrouwelijke sportleiders
88

moet nog een inhaalslag gemaakt worden.
• 7 docenten (train-the-trainers) zijn opgeleid in een doorlopend programma van de KNVB en FMF.
• 1 oud-international en aanvoerder van het nationale team van Mozambique is op kosten van het
project naar Nederland gekomen om de jaarlijkse KNVB International Coaching Course in Zeist te
volgen.
• Voor ProSport is een kantoor gehuurd en personeel aangenomen.
• 22 managers in het voetbal zijn opgeleid.
• Diverse sportcompetities, structurele en eenmalige activiteiten zijn opgezet door ProSport, met
name binnen project 1. Deelnemersaantallen zijn niet bekend.
• ProSport heeft zich op de kaart gezet door in juni 2010 een stadstoernooi te organiseren
(Mundialito), waarbij 32 teams uit wijken in Maputo het WK 2010-schema volgden.
• 45 sportleiders zijn getraind in gehandicaptensport.
• 240 kinderen met een handicap zijn bereikt met nieuwe wekelijkse sportactiviteiten.
• De ontwikkeling van de basketbalsport is in gang gezet, zowel voor jongens als meisjes. De
eerste 300 kinderen hebben aan het programma meegedaan.
• De atletieksport heeft diverse trainingen gekregen van Letitia Vriesde, voormalig atlete uit
Suriname, tijdens haar bezoek in 2010.
“De gehandicaptensport meer zichtbaar maken is erg noodzakelijk in dit
land en daar moet absoluut mee worden doorgegaan.”
Voortgang ten opzichte van de planning:
• Project 1: Het ambassadeproject Laranja Mécanica is volledig in handen van ProSport. Het
eerste jaar is goed verlopen met veel activiteiten, vooral in het zuiden (Maputo) en noorden (Tete).
Een veelheid aan projecten is uitgevoerd door ProSport. Het programma ligt op schema.
Ongeveer 30% van de geplande activiteiten is afgerond. Met de organisatie van de Mundialito
(U13-toernooi voor scholen tijdens het WK met betrokkenheid van veel ambassades) heeft
ProSport een zeer goede naam gemaakt in Mozambique.
• Project 2 – Capaciteitsopbouw FMF: Vrouwenvoetbal is dit jaar niet specifiek aan de orde
gekomen, vanwege de problemen binnen de FMF en het ministerie. Het zal nu door ProSport als
try-out op kleine schaal uitgezet worden in en rond Maputo. Dit is een aandachtspunt voor 2011.
Het ontwikkelen van kader zal voortgezet worden ter professionalisering van de processen in de
sport. Capaciteitsopbouw van technisch kader verloopt naar wens, hoewel de basis van
kwalitatieve mensen klein is. Er zal gewerkt moeten worden aan een jongere en kwalitatief betere
groep voor de toekomst. Gebrek aan professionalisme bij de FMF en de clubs is het grootste
obstakel voor de ontwikkeling van het voetbal in Mozambique en het zal veel inspanning en
investering vergen om een cultuuromslag te maken. Totale voortgang is ongeveer 30%.
• Project 3: ProSport is in het eerste jaar van haar bestaan gegroeid van een eenmansbedrijf naar
een klein bedrijf in ontwikkeling met enkele personeelsleden en een aantal personen eromheen
op parttime of projectbasis. Processen en procedures zijn voor verbetering vatbaar.
89

DEEL 2
Cursusregistratie moet bijvoorbeeld beter. Zoals bij veel kleine bedrijfjes is ProSport soms
geneigd te veel verschillende dingen aan te pakken. Ze toetsen wel regelmatig bij de KNVB of ze
wel of niet projecten aan moeten nemen.
• Project 4: Er is een gehandicaptensportcurriculum ontwikkeld en er zijn sportleiders opgeleid. Het
opzetten van structurele activiteiten voor gehandicapten op regionaal niveau moet nog gebeuren.
Bijsturing en wijzigingen
Er zijn geen noemenswaardige aanpassingen aangebracht op het programma zoals gepland.
Leerpunten
• De invloed van de overheid blijft groot. Een ontwikkelpad buiten de overheid om stuit op vele
barrières, maar biedt ook veel kansen met de private sector.
• Regionale ontwikkeling is van belang voor de sport en voor het welzijn van de mensen in de
buitengebieden (Midden- en Noord-Mozambique).
Samenwerking
De positie van de lokale counterpart ProSport heeft tot veel nieuwe initiatieven geleid voor diverse
sporten. De band tussen FMF en KNVB is versterkt als gevolg van het programma, waarbij moet
worden opgemerkt dat de relatie nog niet gelijkwaardig is. KNVB is voor FMF nog te veel donor en
aanjager.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
Het Laranja Mecanica-project is nu een jaar op stoom en lijkt een zeer grote impact te krijgen op
diverse sportgebieden. Het verdient aanbeveling om hiermee door te gaan.
De capaciteitsopbouw voor FMF kan langzaam afgebouwd worden. In 2014 zal er een goede groep
lokale experts de programma’s kunnen uitvoeren. Daarna zal de nadruk op ondersteuning van
bredere communitycoaching moeten komen te liggen.
Gehandicaptensport meer zichtbaar maken is erg noodzakelijk in dit land en daar moet absoluut
mee worden doorgegaan.
Samenvattend: het programma zou moeten worden voortgezet tot zeker 2014.
Budget
Voor dit programma is € 250.000 subsidie ontvangen.
Tot en met 30 september 2010 is er € 76.616 uitgegeven.
90

Ambassadeprogramma
Uitvoerder: Lurdes Mutola Foundation – Desporto da Vida
Het ambassadeprogramma in Mozambique bestaat uit het opleiden van trainers op gebied van
voetbal, maar ook t.a.v. communicatieve vaardigheden, gezonde levensstijl, drugs en hiv/aidspreventie.
Doel is onderwijsprestaties van leerlingen te verhogen.
Desporto da Vida, of Sport for Life, is een organisatie die gebruik maakt van voetbal om gezondheidsvoorlichting
te promoten. Het programma gaat ervan uit dat een voetbalcoach er alles aan doet
om te winnen, en daarvoor heeft hij betere spelers nodig. Goede spelers letten op hun gezondheid
en passen hun gewoontes aan om geen hiv of malaria te krijgen. Het programma werkt met een
handleiding, die specifiek gemaakt is voor coaches die werken met kinderen van 8 tot 16 jaar. Het
introduceert spelen die de vaardigheden ontwikkelen om stervoetballer te worden, zowel op als
buiten het veld.
Desporto da Vida bouwt op individuele en gemeenschappelijk initiatieven, die reeds bestaan rond
voetbal. Het programma gaat uit van een holistische benadering om betere teams en spelers te
ontwikkelen met gebruik van ‘the Star! manual, training, support, and materials’. Coaches worden
hiervoor een week lang getraind. Zij leren hoe de ‘manual’ te gebruiken, zodat de spelers structuur
aanbrengen in hun leven en hun houding t.a.v. hun gezondheid veranderen. Teams ontvangen ballen,
waarvoor de ‘Passa Bola campaign’ zorgt, en werken samen om fondsen aan te boren voor ander
materiaal. Hierbij verzamelen zij logo’s van producten, die deel uitmaken van de ‘Passa Bola
campaign’, en ruilen die om voor geld.
Over het ambassadeprogramma in Mozambique is geen verdere informatie ontvangen.
Dit programma heeft een subsidie van € 150.000 ontvangen.
91

DEEL 2
// SENEGAL
Senegal (KNVB)
Het land
Senegal maakt deel uit van West-Afrika en is sinds 1960 onafhankelijk van Frankrijk. De economie
van Senegal behoort tot de zwakste van de wereld. Werkeloosheid is hoog en het onderwijs staat
nog in de kinderschoenen. Ongeveer 60% van de kinderen volgt slechts enkele jaren lager onderwijs.
Vooral meisjes komen onderwijs te kort. Zij worden vaak met het huishouden belast.
Veel mensen met een handicap worden uitgestoten uit de samenleving. De kinderen gaan meestal
niet naar school en doen niet mee aan lichamelijke opvoeding. Zelfs onder hun eigen ouders heersen
vaak nog vooroordelen over het hebben van een handicap. Wel bestaat er een aantal centra voor
gehandicapten.
De Senegalese voetbalbond (FSF) verkeerde in een zwakke staat na de uitschakeling voor de Africa
Cup in 2008 en voor het WK 2010. Het voetbal ontwikkelt zich slecht, mede door de eenzijdige
aandacht die voetbalscholen hebben voor de export van te jonge talenten naar Europa. De FSF heeft
ondersteuning nodig om de nationale sport aan te pakken en haar organisatiestructuur te verbeteren.
Het VWS-programma in Senegal richt zich op het versterken van de voetbalbond FSF, het opbouwen
van een relatie tussen de Nederlandse en Senegalese dambond, en het verbeteren van de situatie
van gehandicapten door deelname aan sportactiviteiten.
De ambassadesubsidie is verstrekt aan een gehandicaptenprogramma van een consortium van 4
organisaties onder leiding van het Olympisch Comité en aan een onderwijsorganisatie die veel
aandacht heeft voor sport in combinatie met (aids)voorlichting aan de schooljeugd.
92

VWS-programma
Hoofduitvoerder: KNVB
Het programma in Senegal richt zich op het versterken van de voetbalbond FSF en het verbeteren
van de situatie van gehandicapten door deelname aan sportactiviteiten. De KNVB heeft hiervoor 4
projecten opgestart:
1. Capaciteitsopbouw FSF (Fédération Sénégalaise de Football): Opleiden coaches en diverse
soorten sportleiders, ontwikkelen breedtesport met speciale aandacht voor vrouwenvoetbal.
2. Organisatieontwikkeling FSF door het opzetten van een afdeling technische zaken binnen FSF.
Daarnaast wordt een netwerk met ngo’s opgericht om de combinatie sport en life skills te
ondersteunen vanuit FSF.
3. Ontwikkelen van gehandicaptensport met hulp van Respo International.
4. Landelijke ontwikkeling van de damsport door de Koninklijke Nederlandse Dambond (KNDB).
Wie
Door het versterken van de FSF worden alle beoefenaars van de voetbalsport bereikt, met name
amateurs van verschillende leeftijden en vrouwen.
Het project van Respo is gericht op gehandicapten van alle leeftijden. Het damproject richt zich
vooral op jongeren (jongens en meisjes).
Doel
Het doel van het programma in Senegal is het versterken van de voetbalstructuur om de ‘talentenexport’
(voetbal) van jongeren af te zwakken en de participatie van vrouwen te bevorderen. Daarnaast
richt het programma zich op het beter organiseren van de gehandicaptensport om de positie van
benadeelde gehandicapten te verbeteren en hen in de maatschappij te integreren. Met het damproject
wordt beoogd om de jeugd in Senegal te interesseren voor de damsport en de gelijke positie van
jongens en meisjes te bevorderen.
Waar
Alle projecten hebben een landelijk bereik. Het gehandicaptenproject is vooral gericht op de steden
Thies en Dakar.
Aanpak en activiteiten
De activiteiten zijn vooral gericht op het trainen van kader binnen de verschillende sporten, organisatieversterking
en het ontwikkelen van sportprogramma’s en curricula middels missies vanuit
Nederland. Binnen het damproject worden ook materialen aangeschaft en wordt deelname van
Senegalese jongeren aan internationale toernooien bekostigd.
Uitvoering
• De KNVB verzorgt opleidingen en coaching op het gebied van voetbal en capaciteitsversterking
en curriculumontwikkeling.
• Respo International verzorgt workshops, opleidingen en coaching op het gebied van
gehandicaptensport.
• De KNDB versterkt de capaciteit van de Senegalese Dambond door opleiding, coaching en
curriculumontwikkeling.
93

DEEL 2
Betrokken lokale organisaties
• De FSF (Fédération Sénégalaise Football) bestaat in haar huidige vorm pas sinds 2009, na
interventie van de FIFA. Ze is opnieuw opgericht na een ernstige crisis binnen de toenmalige
voetbalbond in 2008.
• Diambars is een voetbalschool op sociale leest in Saly, opgezet door de voetballers Bernard
Lama, Jimmy Adjovi-Bocco en Patrick Vieira.
• ‘Centre Talibou Dabo’ is een rehabilitatiecentrum en een school voor kinderen met een geestelijke
of lichamelijke beperking.
• De ‘Fédération Sénégalaise de Jeux des Dames’ is de nationale Senegalese Dambond.
Successen
• De eerste Senegalese cursus voor vrouwencoaches is gerealiseerd
• De FSF is opengesteld voor samenwerking
• Samenwerking tussen de KNDB-FSJD is mogelijk gemaakt
Resultaten tot dusver
• 1 nieuwe opleiding van 12 dagdelen op het gebied van voetbal en life skills is ontwikkeld voor de
FSF.
• 2 docentenopleidingen zijn uitgebreid met life skills-componenten op het gebied van criminaliteit,
verslaving, genderongelijkheid, hiv/aids en milieubewustzijn.
• 1 Life Skills Manual ontwikkeld met 6 uitgewerkte hoofdstukken op het gebied van criminaliteit,
verslaving, genderongelijkheid, hiv/aids en schone omgeving gericht op de voetbalsport. Deze is
nog niet in het Frans beschikbaar.
• 56 sportleiders zijn opgeleid in verschillende disciplines (van 80 beoogde sportleiders).
• Van de 56 sportleiders zijn er 25 vrouwelijke voetbalcoaches opgeleid.
• 7 train-the-trainers zijn opgeleid op basaal niveau (1e module) om sportleiders op te leiden.
• Voortvloeiend uit het programma zijn structurele en eenmalige activiteiten opgezet. Hierover heeft
de KNVB geen kwantitatieve informatie.
• 2 nieuwe samenwerkingsverbanden zijn opgezet: tussen KNVB en FSF en tussen de KNDB en
FSJD.
• Ca. 20 ngo’s zijn versterkt door middel van een vrouwencursus.
• 5 trainingen zijn gegeven ten behoeve van capaciteitsversterking, waaronder een studiereis met 7
coaches naar Nederland.
• 1 inventarisatiemissie is uitgevoerd ten behoeve van het gehandicaptenproject. De uitvoering van
dit project is nog niet gestart.
94

Voortgang ten opzichte van de planning
Project 1 en 2 liggen op schema met uitzondering van het trainen van management binnen project 2.
Bijsturing en wijzigingen
Er zijn nog geen noemenswaardige aanpassingen aangebracht op het programma zoals gepland.
Wel zal het gehandicaptendeel mogelijk beëindigd worden.
Belangrijkste leerpunten:
1. Senegal kent een sterk francofone structuur die moeilijk te doorbreken valt, zeker in het voetbal.
2. Als mensen eenmaal overtuigd raken van andere en begrijpelijke nieuwe structuren gaan ze
makkelijk mee in het proces.
3. Senegal kent sterke vrouwen die echter weinig mogelijkheden krijgen in het voetbal.
Samenwerking
Dankzij dit programma zijn samenwerkingsverbanden tot stand gekomen tussen de voetbalbonden
van Nederland en Senegal (KNVB en FSF). Hetzelfde geldt voor de dambonden KNDB en FSJD.
Naar aanleiding van dit programma is er ook uitwisseling van docenten en kennis geweest tussen de
voetbalbonden van Senegal en Burkina Faso (FBF). Hierdoor is de onderlinge relatie tussen de twee
voetbalbonden verbeterd.
“Dankzij dit programma zijn samenwerkingsverbanden tot stand
gekomen tussen de voetbalbonden van Nederland en Senegal”
95

DEEL 2
KNVB - Senegal
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
• De opgezette samenwerking met FSF is net gerealiseerd in 2010 vanwege een volledig nieuwe
voetbalbond. Dit geldt ook voor de Dambond. Het programma verdient in beide gevallen de tijd
om aan te tonen dat sociale structuren opgezet zijn. De periode die daarvoor nodig is, beslaat
zeker nog 4 jaar.
• Het programma met gehandicapten loopt erg moeizaam. Begin 2011 zal bekeken worden of er
aanpassingen aan nodig zijn of dat het zelfs stopgezet moet worden.
• Senegal is één van de jongste landen binnen de sport & OS-landen en de periode is nu nog te
kort om conclusies te trekken over de impact. Het programma heeft meer tijd nodig om zich te
bewijzen.
Budget:
KNVB € 198.000
KNDB € 15.000
Respo € 42.000
Totaal € 255.000
Uitputting tot en met september 2010: € 86.638.
96

Ambassadeprogramma
Vanuit de ambassade is een subsidie verstrekt aan het Nationaal Olympisch Comité van Senegal
(CNOSS) en aan de organisatie ACAPES, die achtergestelde kinderen en jongeren wil laten participeren
in het onderwijssysteem.
Het eerste project is opgezet door vier organisaties die zich met sport voor gehandicapten bezighouden.
Het CNOSS is administrateur van het programma.
Het ACAPES-project is gericht op lagereschoolkinderen, met voorlichting over de preventie van hiv/
aids, en sport voor jongeren met een handicap. Het programma wordt op twee scholen, in Thies en
Tambacounda, uitgevoerd.
Successen
• Dankzij het CNOSS-programma is de integratie van gehandicapten verbeterd door een reeks aan
activiteiten, waaronder een jaarlijks sportkamp voor jongeren.
• Binnen de bestaande schoolstructuur van ACAPES-scholen – voor leerlingen die buiten het
reguliere onderwijssysteem vallen – heeft sport een belangrijke plaats veroverd.
• Op de school in Thies is een multifunctioneel sportterrein gerealiseerd, een handboek voor
sportinstructeurs ontwikkeld en zijn er 33 sportleraren van scholen uit diverse regio’s van Senegal
opgeleid, waardoor sport aan betekenis heeft gewonnen.
• In Tambacounda is een opleiding voor trainers op het gebied van hiv/aids-voorlichting gestart, is
een extra klaslokaal gebouwd voor lessen over sport en ontwikkeling, zijn
voorlichtingsbijeenkomsten over hiv/aids gehouden in diverse wijken en zijn sportieve
evenementen georganiseerd waarin ook voorlichting over hiv/aids.
Voor wie
Schooljeugd en gehandicapten.
Doelstelling
Ontwikkeling van sport ten behoeve van traditioneel gemarginaliseerde groepen in Senegal, met
name jongeren en gehandicapten.
Waar
Het gehandicaptenprogramma van CNOSS wordt uitgevoerd in Dakar en Thies en het scholenprogramma
is gesitueerd in Thies en in Tambacounda.
Aanpak en activiteiten
De aanpak bestaat enerzijds uit het opleiden van sportinstructeurs, voorlichters en management en
anderzijds aan de verbetering of de bouw van meerdere sportfaciliteiten rond de scholen.
Bovendien zijn samen met de lokale partners sportactiviteiten ontwikkeld en zijn er diverse voorlichtingsbijeenkomsten
gehouden over hiv/aids.
Betrokken lokale organisaties
• Comité National Olympique Sport Sénégal (CNOSS).
• Association Culturelle d’Autopromotion Educative et Sociale (ACAPES), met de scholen in Thies
en in Tambacounda (ACAPES heeft 13 scholen in Senegal).
97

DEEL 2
Resultaten tot dusver
• 2 sportopleidingen zijn versterkt: een sportinstructeuropleiding van ACAPES en een hiv/
aids-voorlichtersopleiding.
• 33 sportinstructeurs zijn opgeleid via ACAPES.
• 10 voorlichters zijn opgeleid op het gebied van hiv/aids.
• 1 sportcompetitie is opgezet met een groot aantal wedstrijden in het kader van een 6-daags
kamp.
• 289 mensen hebben meegedaan aan de sportcompetitie, waarvan 109 meisjes en 37 jongeren
met een beperking.
• 10 sportieve evenementen in 10 wijken van Tambacounda hebben plaatsgevonden met
voorlichting over hiv/aids.
• 2000 jongeren hebben deelgenomen aan de 10 sportieve evenementen.
• 2 sportaccommodaties zijn ontwikkeld, bestaande uit een multifunctioneel sportterrein met
bijbehorend materiaal binnen een onderwijsstructuur. In dit kader zijn trainingen gegeven
betreffende de voorlichting over hiv/aids in de marge van sportactiviteiten.
• 4 bestaande organisaties op het gebied van sport voor jongeren en gehandicapten hebben zich
onder leiding van CNOSS verenigd in een consortium om het effect van de activiteiten te
versterken.
• De bestaande schoolstructuur van ACAPES-scholen – voor leerlingen die buiten het reguliere
onderwijssysteem vallen – is versterkt met kennis over sport voor maatschappelijke doelen.
• Capaciteitsversterking werd gerealiseerd op scholen van ACAPES en sportbonden.
• Een handboek voor sportinstructeurs is ontwikkeld voor de scholen van ACAPES.
• 2 trainingen zijn gegeven voor capaciteitsversterking op het gebied van hiv/aids-voorlichting en
versterking van de positie van doelgroepen.
• 43 deelnemers hebben training ontvangen over hiv/aids. Bovendien kregen zij voorlichting met
het doel om de positie van de doelgroep te verbeteren.
Leerpunten
Een erkende organisatie op sportgebied heeft niet noodzakelijkerwijs de capaciteiten in huis voor een
goed administratief beheer.
Meerjarige committeringen met sportorganisaties zijn in de huidige situatie van financiële krapte en
onzekerheid moeilijk te realiseren.
98

Voortgang
Meerdere doelstellingen zijn al behaald en andere zijn nog in ontwikkeling. Maatschappelijke
bewustwording van de belangen van jongeren en gehandicapten is een proces in ontwikkeling,
evenals het betrekken van de doelgroepen in de organisatie van activiteiten. Wel is het merendeel
van de andere doelen gehaald, zoals ook blijkt uit de successen en resultaten.
Samenwerking
Het CNOSS coördineert een nieuw gevormd consortium van vier organisaties die activiteiten
uitvoeren op het gebied van gehandicaptensport. Deze aanpak voorkomt versnippering en leidt tot
het delen van de opgebouwde expertise van de afzonderlijke organisaties.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
Gebruik van sport als vehikel voor het overbrengen van bepaalde boodschappen kan heel succesvol
zijn, aangezien sport een zeer geliefde bezigheid is in Senegal.
Budget:
Toegekend Besteed per
30-09-2010
CNOSS € 256.000 € 67.500
ACAPES – Thies € 48.021 € 48.021
ACAPES
€ 48.021 € 38.417
– Tambacounda
Totaal € 352.042 € 153.938
99

DEEL 2
Irvin Ntsiba-Ntsiba, Delft - Cape Town
SPAT-student (Sport and Physical Activity Trainer)
Het Project Joy of Movement / Show your talent (SPAT) is opgezet,
en wordt ondersteund, door RESPO international.
Waarom is sport ontwikkeling belangrijk?
Het is leuk en gezond. Aangezien wij nu met veel mensen met een handicap bij elkaar komen,
ontstaat er ook een beetje bewustwording bij niet-gehandicapte mensen.
100

SURINAME //
Suriname - Jan Siemerink geeft clinic
(fotograaf: Peter van der Linden)
Het land
Op gebied van sport bestaat al geruime tijd een relatie tussen Nederlandse en Surinaamse sportorganisaties.
Nederland en Suriname hebben hun samenwerking op het gebied van sport sinds 2007
vastgelegd in een Memorandum of Understanding (MoU) tussen het Nederlandse ministerie van
VWS en het Surinaamse ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling (MINOV). Voor de uitvoering
van het MoU dat van 2007 tot 2011 duurt, heeft Nederland aanvankelijk een bedrag van € 475.000,-
beschikbaar gesteld en is in Suriname de Commissie Toezicht Sportprojecten (CTS) opgericht, met
vertegenwoordigers uit de overheid, het bedrijfsleven en de sport. Het CTS voert de lokale coördinatie
uit in samenwerking met het directoraat Sportzaken van het ministerie van Sport en Jeugdzaken.
In het kader van de MoU kregen 7 sportwerkgebieden een impuls voor verbetering van de kwaliteit
en kwantiteit, te weten:
101

DEEL 2
1. Huis voor sport.
2. Sportopleidingen.
3. Talentontwikkeling.
4. Sportsteunpunten.
5. Community sportontwikkeling.
6. Dopingpreventie.
7. Specifieke projecten gericht op gehandicaptensport en aanpak obesitas.
Het sportcoalitieprogramma in Suriname haakt in op drie werkgebieden uit het MoU die passen
binnen de doelstellingen van het beleidskader sportcoalities, namelijk: (2) Sportopleidingen, (5)
Community Sportontwikkeling en (7) Specifieke projecten gericht op gehandicaptensport en aanpak
obesitas. CTS heeft de behoeften op dit gebied geïnventariseerd.
De NSA was al voor het sportcoalitieprogramma actief binnen de projecten die plaatsvonden in het
kader van de MOU. De specifieke ondersteuning die de NSA bood, was gericht op de ondersteuning
in programmaformulering van het directoraat Sportzaken, capaciteitsversterking van ontwikkelingsprogramma’s
in verschillende districten, de opleiding van sportkader en de institutionele versterking
van de gehandicaptensport in Suriname.
Het ambassadeprogramma in Suriname haakt ook in op de MoU en sluit aan bij het sportcoalitieprogramma
waarbij de lokale organisaties financiële steun krijgen.
VWS-programma
Hoofduitvoerder: NSA
Het programma dat onder leiding van NSA wordt uitgevoerd, is een voortzetting van de MoUsamenwerking
tussen Nederland en Suriname, met nadruk op sport & OS. Het bestaat uit de
volgende onderdelen:
• Capaciteitsopbouw van 8 organisaties op het gebied van Bestuur & Management en Monitoring
& Evaluatie.
• Emancipatie/participatie:
- van gehandicapten door opleiden sport- en spelleiders voor gehandicapten en
train-the-trainers;
- van dorpsgemeenschappen in Brokopondo door opzetten sportstructuren en
capaciteitsversterking.
• Onderwijs: Curriculumontwikkeling en sportspecifieke kaderscholingen gericht op voetbal, judo,
atletiek en volleybal.
Successen
Een belangrijk gerealiseerd resultaat is de integrale opleiding sportmanagement voor alle Surinaamse
coalitiepartners. Het was voor het eerst dat sportbonden, community sports en gehandicaptensport
in eenzelfde training met eenzelfde doel aan tafel zaten. Alleen al de kennismaking met elkaar en de
mogelijkheden die hierdoor zijn ontstaan voor samenwerking is een belangrijk resultaat.
Door de coalitiebenadering worden vanuit bilaterale relaties sporttakoverstijgende opleidingen ook
toegankelijk voor de andere partijen uit sportcoalities Suriname, zoals de opleiding ‘competentie
gericht opleiden’, waar niet alleen de judopartners bij betrokken werden maar alle coalitiepartners.
102

Door de sterke organisatorische structuur in het district Brokopondo, voortvloeiend uit het sportontwikkelingsproject
Brokopondo, ontstaan er mogelijkheden voor sportbonden en gehandicaptensport
om hun werkgebied te vergroten naar het binnenland.
Curriculumontwikkeling en sportspecifieke kaderscholingen worden succesvol uitgevoerd.
Wie
Het programma richt zich op kinderen op scholen, mensen uit achterstandsgemeenschappen,
vrouwen en gehandicapten.
Doel
Het programma in Suriname heeft tot doel de positie van groepen jongeren, meisjes en vrouwen en
mensen met een handicap door middel van de inzet van Nederlandse sportkennis te verbeteren. Dit
vertaalt zich voor Suriname in de volgende specifieke ontwikkelingsdoelen:
• Community development met speciale aandacht voor rurale gebieden, zodat de kansen op een
betere toekomst voor gemarginaliseerde jongeren, meisjes en vrouwen en gehandicapten hier
wordt vergroot.
• Het inzetten van sport in de wijken ter vergroting van de leefbaarheid en sociale cohesie.
• Het inzetten van sport ter bevordering van de gezondheid in de verschillende districten.
Waar
Paramaribo en Brokopondo (gemeenschapsontwikkeling)
Aanpak en activiteiten
Om de doelgroep duurzaam verder te helpen wordt kader opgeleid, de capaciteit van organisaties
versterkt en de sportstructuur verbeterd. Hierbij ligt een sterke nadruk op samenwerking, zowel
tussen de betrokken Surinaamse en Nederlandse organisaties als tussen de Surinaamse organisaties
onderling.
Ter versterking van kennis en kunde staat de ontwikkeling van sportopleidingen centraal, bij voorkeur
op het niveau van bondsopleidingen en erkend door het ministerie van Sport van Suriname. Ten
behoeve van de opleidingen worden curricula, lespakketten en handleidingen ontwikkeld. De
betrokken Nederlandse organisaties werken daarbij nauw samen met ‘Stichting Instituut
Sportopleidingen Suriname’, zodat de continuïteit van de opleidingen gewaarborgd is.
Het project Brokopondo geeft volop gelegenheid voor opgeleide sportleiders om kennis en kunde in
de praktijk te brengen door coaching on-the-job, begeleiding bij projectplanning, beheer, en M&E.
Bovendien is Brokopondo een pilotproject voor andere districten in Suriname.
Uitvoering
• NSA: Coördineert de Nederlandse inzet als hoofduitvoerder, verzorgt opleidingen en advies op
het gebied van capaciteitsversterking (sportmanagement, M&E en maatschappelijke betekenis
van sport) binnen het Brokopondoproject en aan de 8 betrokken Surinaamse organisaties en
bereidt uitzendingen van Nederlandse sportbonden voor.
• KNVB: Verzorgt opleidingen en begeleiding op het gebied van voetbal en treedt op als versterker
van de capaciteit van de SVB op het vlak van accommodaties, beleid en management.
• Atletiekunie: Verzorgt opleidingen en begeleiding op het gebied van atletiek
• NeVoBo: Verzorgt opleidingen en begeleiding op het gebied van volleybal in scholen.
103

DEEL 2
Suriname (fotograaf: Peter van der Linden
• JBN: Verzorgt opleidingen en begeleiding op het gebied van judo in het kader van
schoolsport(clubs).
• Sport2All: Verzorgt opleidingen en capaciteitsversterking op het gebied van gehandicaptensport.
Aanvankelijk waren RESPO/DCDD als partner op dit gebied aangetrokken. Door verschil in
strategisch en methodisch inzicht tussen RESPO en de Surinaamse counterpart werd
samenwerking door de Surinaamse partij als onmogelijk benoemd. Dit is na een werkbezoek van
de Surinaamse partner aan Nederland en een uitgebreide voorbereidingsmissie van RESPO aan
Suriname duidelijk geworden. De behoefte aan versterking van gehandicaptensport bleef,
vandaar dat er een nieuwe partner in plaats van RESPO aan het programma is toegevoegd.
Betrokken lokale organisaties
• Stichting Instituut Sportopleidingen Suriname (SISO).
• Surinaamse ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling (MINOV), met name het directoraat
Sportzaken.
• Commissie Toezicht Sportprojecten Suriname (CTS). Deze commissie heeft aanvankelijk de
programma-activiteiten gecoördineerd, maar in 2010 heeft het MINOV zijn rol overgenomen
omdat CTS door gebrek aan capaciteit onvoldoende invulling kon geven aan haar coördinerende
taak.
• Sports Unlimited Suriname (SUS), nationaal sportplatform voor mensen met een beperking.
• Surinaamse Volleybal Bond (SuVoBo), voor volleybalontwikkeling (CMV) in Suriname en de
districten.
• Surinaamse Judo Federatie (SJF), voor een programma voor schoolsport(clubs).
• Surinaamse Atletiek Bond (SAB).
• Surinaamse Voetbal Bond (SVB).
• Sport Ontwikkelings Project Brokopondo.
Resultaten tot dusver
• 5 nieuwe opleidingen zijn ontwikkeld: sportmanagement (10 dagdelen), Cool Moves Volley (8
dagdelen), jeugdatletiekleider (10 dagdelen), B-cursus voetbal, coaches topsectie voetbal en
104

competentiegericht opleiden.
• 4 van de 8 beoogde handleidingen zijn ontwikkeld voor docenten en cursisten van verschillende
sporten.
• 40 van de beoogde 60 volleybalsportleiders zijn getraind door NeVoBo
• In Brokopondo vinden wekelijks structureel sportactiviteiten plaats in verschillende takken van
sport voor honderden kinderen, meisjes, en jongeren. Opgezette competities in Brokopondo zijn
o.a. dammen, voetbal, slagbal en volleybal. Na afronding van de verschillende opleidingen kan
meer gezegd worden over het aantal structurele nieuwe competities en activiteiten.
• 1 landelijke sportstructuur is opgezet: de coalitiegroep Sport Suriname o.l.v. het ministerie.
Deelnemende partijen zijn sportbonden en ngo’s.
• 2 sportstructuren zijn versterkt:
• Sportontwikkelingsproject Brokopondo: coaching on-the-job van het projectteam en training van
de stuurgroepleden in projectplanning en beheer, zowel in inhoud als financieel en M&E.
• SISO is Stichting Instituut Sportopleidingen Suriname en draagt zorg voor borging van alle
bondsopleidingen in Suriname. SISO ontvangt on-the-job coaching door de verschillende
actoren met wie SISO werkt.
• 1 beleidsmatige training is gegeven aan het bestuur van de Surinaamse Atletiek Bond.
• 8 organisaties zijn bereikt met capaciteitsversterking waarvan 2 ngo’s, 4 sportbonden, lokale
overheid en landelijke overheid.
• 3 trainingen zijn gegeven op het gebied van capaciteitsversterking en sportmanagement met
daarin de volgende onderwerpen: monitoring en evaluatie, beleid en strategie, marketing en
communicatie, projectmatig werken, vergadertechnieken, sport als middel voor emancipatie van
achtergestelde groepen.
• De Surinaamse judobond is begeleid in het toepassen van competentiegericht opleiden.
• 4 sportbonden en vertegenwoordigers van de landelijke overheid zijn getraind in
competentiegericht opleiden.
• 16 deelnemers uit 8 organisaties hebben de cursus sportmanagement gevolgd.
Voortgang ten opzichte van de planning
Over het algemeen loopt het programma op schema. Het onderdeel Emancipatie Gehandicapten
loopt iets achter op de andere programma’s.
In 2011 worden de opleidingen ToT sportmanagement, ToT CMV, monitoring en evaluatie, sportleider
mensen met een beperking verder ontwikkeld.
21 cursisten volgen de opleiding jeugdatletiek sportleider en 5 docenten volgen nog een train-thetrainerscursus
in atletiek of volleybal.
De trainingen op het gebied van capaciteitsversterking krijgen in 2011 een vervolg. Ook moeten er in
2011 resultaten behaald worden op het gebied van toegenomen participatie van beoogde doelgroepen.
Ten slotte moeten de diverse ontwikkelde sportopleidingen in 2011 goed belegd en geborgd
worden binnen de betrokken Surinaamse sportbonden.
Leerpunten
• Sterke lokale regie is nodig, want samenwerking is niet een vanzelfsprekendheid. Voor deze regie
is budget nodig en dat is er niet in de Surinaamse situatie.
• Sport en maatschappijontwikkeling gaan verder dan het uitzenden van sportspecifieke trainers
door Nederlandse sportbonden. Om daadwerkelijk de capaciteit van de lokale organisaties te
versterken is niet alleen sporttechnische ondersteuning nodig, maar bovendien een integrale
105

DEEL 2
capaciteitsbenadering van de sportbond. Dit vereist een visie op sport &
ontwikkelingssamenwerking van de Nederlandse sportbonden. Bij nieuwere organisaties en
bonden is deze visie beperkt aanwezig.
• Er is een lokaal activiteitenbudget nodig om de coalitie nog sterker van de grond te krijgen. Dit
red je niet met uitsluitend de inzet van Nederlandse expertise.
Samenwerking
In Nederland wordt het proces van onderlinge afstemming en informatie-uitwisseling door de NSA
gefaciliteerd door het organiseren van coalitiebijeenkomsten eens in de 4 tot 6 weken. Hierin wordt
de voortgang van het programma besproken, maar bovenal wordt er kennis en informatie uitgewisseld
en gewerkt aan een meer integrale benadering van sport- en maatschappijontwikkeling in
Suriname. Naast procesafspraken staat de inhoudelijke ontwikkeling van sportcoalities in Suriname
centraal. Een terugkerend onderwerp is de noodzaak voor een goed functionerend coalitienetwerk in
Suriname.
Samenwerking tussen organisaties, sportbonden, overheidsinstanties, scholen en ngo’s vond tot de
invoering van het programma nauwelijks plaats in Suriname. De nieuwe samenwerking tussen alle
Surinaamse counterparts, waarbij een overstijgend doel centraal staat, is uniek. Het was voor het eerst
dat de betrokken partijen over hun schutting keken. Vooral degenen die zich bezighouden met sport
voor mensen met een beperking zijn gebaat bij de samenwerking. Daarnaast zijn de bilaterale relaties
tussen volleybal, atletiek en gehandicaptensport tussen Nederland en Suriname nieuw. Hierbij moet
worden opgemerkt dat er een duurzame relatie met Nederland nodig is om de samenwerking te
verankeren en de capaciteit van de betrokken organisaties en overheidsinstanties te versterken. Door
gebrek aan capaciteit in Suriname vinden er nog onvoldoende overkoepelende activiteiten plaats. De
capaciteit van de deelnemende organisaties is nog zo zwak en het fenomeen samenwerken zo nieuw
dat er nu nog steeds wordt gewerkt binnen het domein ‘bewustwording’ van de kansen die samenwerken
biedt. Daarnaast valt het op dat de nieuwe bilaterale relaties vooral instrumenteel sporttechnisch
zijn ingegeven en dat de sportbonden (in Nederland en in Suriname) het lastig vinden verder te kijken
dan de sporttechnische ondersteuning. Dit is begrijpelijk, want men staat aan het begin van een
ontwikkeltraject. De opleidingen maken nog geen onderdeel uit van de capaciteitsversterking van de
bond als geheel. Hiervoor is een duurzame relatie nodig, gebaseerd op versterking van de bond, en
niet alleen van de opleidingen. De capaciteit van de lokale organisaties wordt belemmerd door
onzekerheid over hun budget. Hierdoor is het moeilijk om tijdig sportactiviteiten te plannen.
Op lokaal niveau zijn er dankzij de coalitie-impulsen samenwerkingen ontstaan, bijvoorbeeld tussen
gehandicaptensport en judo en volleybal. Dit biedt voor de bonden mogelijkheden om de districten in
te gaan.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
• Versterk de capaciteit van de lokale coalitiestructuur met een eigen budget voor het organiseren
van overkoepelende activiteiten.
• Ontwikkel een duurzaam partnership met SISO. Dit is nu een side-actor in het programma, maar
uiteindelijk wel verantwoordelijk voor borging en doorontwikkeling van de verschillende
bondsopleidingen.
• Zorg voor intensieve en langdurige begeleiding van de sportbonden om te werken aan de
versterking van hun capaciteit.
106

Subsidie
Toegekend: € 444.735.
Tot 30-9-2010 besteed: € 240.559. (= 54%).
Suriname (fotograaf: Peter van der Linden)
107

DEEL 2
Ambassadeprogramma
Het ambassadeprogramma in Suriname is, evenals het VWS-programma, opgesteld op basis van de
Memorandum of Understanding. Commissie Toezicht Sport (CTS) heeft de behoeften in Suriname, passend
binnen de afspraken betreffende de MoU, geïnventariseerd en vervult hier de rol van lokale coördinator.
Het programma richt zich voornamelijk op het opleiden van coaches, het implementeren van diverse
sportprogramma’s en verbetering van de sportstructuur door sportvelden en sportaccommodaties
aan te pakken. De coaches zijn buurtwerkers, sportleraren en onderwijzers. Ook zijn er managementopleidingen
t.b.v. capaciteitsversterking van de betrokken organisaties opgestart.
Successen
• Bouw van Huis voor de Sport.
• Buurtsportactiviteiten worden wekelijks georganiseerd, jaarlijks wordt een competitie tussen de
buurten georganiseerd.
• In het kader van de MoU Sport is de schoolsportcompetitie opgestart, waaraan ongeveer 2000
kinderen deelnemen.
• Meer samenwerking tussen de bestaande sportorganisaties, waarbij ook sport voor
gehandicapten betrokken is.
• Opzet uitleencentrum aangepast sport- en spelmateriaal voor kinderen/jongeren met een
beperking, en training van sport- en spelleiders.
• Ontwikkelingen van sportactiviteiten in het binnenland (Brokopondo, Djumu en Kwamalasemutu).
Voor wie
Kinderen op scholen, mensen uit achterstandswijken, vrouwen en gehandicapten en
binnenlandbewoners.
Doel
• In Suriname is de MoU Sport leidend. Binnen het programma S&O zijn de doelstellingen:
• deskundigheid op het gebied van gender en women empowerment;
• deskundigheid op het gebied van sportbuurtwerk in achterstandswijken (sport als ‘middel’);
• deskundigheid op het gebied van gemarginaliseerde jongeren.
Waar
Paramaribo en omstreken, Brokopondo en de Indiaanse binnenlanden.
Aanpak en activiteiten
• Er worden drie projecten in de Indiaanse binnenlanden van Suriname uitgevoerd met
sportleiderscursus en sportmaterialen
• In district Brokopondo worden schoolsportaccommodaties opgeknapt en wordt er sportkader
opgeleid.
• Er is een multifunctioneel sportstadion tot stand gekomen met hulp van Suriprofs en KNVB.
• Aandacht voor aanpak van obesitas en de rol die sport en bewegen hierin moet spelen,
voorlichting over gezonde voeding en gezonde levenswijze.
• Gemeenschapsopbouw door het ontwikkelen van buurtsportactiviteiten in achterstandswijken
t.b.v. schoolgaande jeugd, het trainen van buurtsportbegeleiders, promotie streetbasketbal en
het opzetten van een buurtcompetitie.
108

Uitvoering
• Commissie Toezicht Sport (CTS).
• SUS (Sport Unlimited Suriname) gericht op sport voor mensen met een beperking.
• SISO.
• St. Letitia Vriesde Sportpromotie: partner voor buurtsportontwikkeling en naschoolse
sportactiviteiten.
• Surinaamse Voetbalbond i.s.m. KNVB: partner voor ‘Young in Prison’.
• PAHO: partner voor World Health Day.
• St. Sports Entertainment Group: partner voor streetbasketbal.
Betrokken lokale organisaties
Diverse ngo’s, sportbonden en directoraat Sportzaken
Behaalde resultaten
• Buurtsportactiviteiten worden wekelijks georganiseerd.
• 1 competitie tussen de buurten wordt jaarlijks georganiseerd.
• Ca. 200 buurtbewoners nemen deel aan de buurtcompetitie.
• 1 schoolsportcompetitie is in het kader van de MoU Sport opgestart.
• Ca. 2000 scholieren nemen deel aan de schoolsportcompetitie.
• 1 eenmalige streetbasketbalcompetitie is georganiseerd, waaraan ongeveer 150 jongeren
deelnamen.
Leerpunten
Geïnvesteerd moet worden in de zwakke organisatiestructuur binnen de organisaties en overheid.
Gebruik maken van lokaal aanwezig kader om draagvlak te bevorderen.
Samenwerking
Met name in het kader van het Sportcoalitiesprogramma is samenwerking ontstaan tussen organisaties.
Samenwerking op gebied van voetbal, judo en volleybal bestond al maar is geïntensiveerd.
Coalities komen op regelmatige basis bijeen om kennis en ervaring uit te wisselen.
Budget
CTS € 328.569
PAHO € 3.250
St. Letitia Vriesde Sportpromotie € 24.403
St. Sports Entertainment Group € 4.000
Surinaamse Voetbalbond € 27.520
€ 387.742
Het is niet precies bekend hoeveel hiervan reeds uitgegeven is. Schatting is dat 75% van het budget
is uitgegeven.
109

DEEL 2
Ricardo Morris
Projectleider sportontwikkelingsproject Brokopondo, Suriname
Dit sportontwikkelingsproject wordt ondersteund door de Nederlandse
Sport Alliantie (NSA).
‘Het is prettig een bijdrage te leveren aan een gezonde ontwikkeling
van de jeugd’
Zie je concrete verandering naar aanleiding van het project?
Er zijn zeker wel veranderingen te zien: nu is er sport voor iedereen, en vóór het project was er
sporadisch sport voor voornamelijk volwassen mannen in de vorm van voetbalwedstrijden.
De deelnemersaantallen nemen steeds toe.
Ook is het onder sportliefhebbers in Paramaribo reeds bekend dat er elk weekend sportactiviteiten
plaatsvinden in het distrikt Brokopondo: voetbal, slagbal, atletiek en dammen. Daar komen de
mensen op af.
Door uitwisselingen maken dorpen en gemeenschappen op een sportieve en positieve manier
contact met elkaar, dit gebeurde voorheen niet.
110

ZAMBIA //
Zambia (KNVB)
Het land
Zambia is een republiek in zuidelijk Centraal-Afrika en een voormalige kolonie van het Britse Rijk.
Het Engelstalige land is volledig omringd door andere landen. In het midden ligt de hoofdstad
Lusaka. Zambia is zwaar getroffen door de hiv/aids-epidemie. Ruim 21% van de bevolking is
geïnfecteerd met het virus. Mede hierdoor heeft het land het hoogste percentage wezen ter wereld:
ruim 1 op de 5 kinderen onder de 15 jaar heeft één of beide ouders verloren.
In Zambia bestaat bovendien een aanzienlijke genderongelijkheid: vrouwen worden zowel op papier
als in de praktijk achtergesteld. De overheid erkent deze problematiek en heeft binnen het kabinet
een divisie voor gender en ontwikkeling gecreëerd.
Bij het programma in Zambia wordt de nadruk gelegd op gender inclusion en gezondheid, met name
bewustwording rondom hiv/aids.
111

DEEL 2
De KNVB heeft, naast een samenwerkingsverband met de Kalusha Foundation sinds 1996 een
jarenlange relatie met de nationale voetbalbond FAZ, waarbij o.a. speciale aandacht is geweest voor
meisjesvoetbal. Door deze betrokkenheid was de KNVB een logische keus voor het hoofduitvoerderschap
in Zambia.
In Zambia is geen subsidie vanuit de ambassade verstrekt.
VWS-programma
Hoofduitvoerder: KNVB
Net als de andere programma’s die onder het hoofduitvoerderschap van KNVB worden uitgevoerd is
ook dit programma vooral gericht op het versterken van de sportsector. Het programma is opgebouwd
uit vier projecten, waarvan de eerste twee gericht zijn op de voetbalsport:
1. Capaciteitsopbouw FAZ volgens ‘Coach de Coach’-model met focus op breedtesport (Football
for Social Development) in communities/ scholen en de georganiseerde sport bij clubs.
Daarnaast het vrouwenvoetbal ontwikkelen en sportleiders opleiden op het gebied van
administratie, organisatie en arbitrage.
2. Organisatieontwikkeling gericht op een afdeling technische zaken voor FAZ en het toevoegen van
een life-skillscurriculum aan het programma van Kalusha Foundation.
3. Gehandicaptensport i.s.m. Respo International.
4. Hockey i.s.m. KNHB om een hockeyprogramma op te zetten binnen scholen.
Successen
Het opbouwen van capaciteit bij de FAZ verloopt volgens plan, zowel voor mannen als voor vrouwen.
Er wordt een hockeystructuur opgezet in Lusaka.
Nieuwe groepen gehandicapten zijn bereikt en sporten nu onder deskundige leiding.
Wie
Het programma richt zich via het opleiden van sportleiders op (school)jeugd, vrouwen en
gehandicapten.
Doel
Het doel van dit programma is om sport in te zetten als middel voor een betere toekomst voor de
jeugd, met name gericht op:
• het versterken van de positie van vrouwen (o.a. voorkomen van verkrachting en gedwongen
prostitutie);
• meer kennis van gezondheid, met name van hiv/aids, door voorlichtingsactiviteiten en spelletjes.
Waar
De projecten met FAZ en de Kalusha Foundation zijn landelijk.
Het gehandicaptenproject en het hockeyproject zijn gericht op de regio’s Lusaka en Copperbelt.
Aanpak en activiteiten
• Ten behoeve van het versterken van de FAZ en de Kalusha Foundation heeft KNVB
beleidsprogramma’s ontwikkeld, cursussen gegeven en voor uitwisseling gezorgd tussen
112

coaches, scheidsrechters en management.
• Respo International heeft de mogelijkheden van sportactiviteiten voor gehandicapten onderzocht
en in aansluiting daarop training gegeven aan leraren, vrijwilligers, atleten met een handicap,
fysiotherapeuten en overheidsfunctionarissen.
• De KNHB heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de hockeysport op scholen in Lusaka en
Copperbelt, door een lokale projectcoördinator aan te stellen en hockeycoaches op te leiden.
Uitvoering
• De KNVB verzorgt opleidingen en coaching op het gebied van voetbal en workshops ten
behoeve van capaciteitsversterking.
• Respo International verzorgt workshops, opleidingen en coaching op het gebied van
gehandicaptensport.
• De KNHB verzorgt workshops, opleidingen en coaching op het gebied van hockey op scholen.
Betrokken lokale organisaties
• FAZ is de nationale voetbalbond van Zambia.
• Kalusha Foundation is in 2003 opgericht door oud-PSV’er Kalusha Bwalya, die zich al lange tijd
inzet in de strijd tegen hiv/aids. Voetbal wordt gebruikt als middel om de jeugd voor te lichten
over hiv en aids. De KNVB ondersteunt de stichting sinds de oprichting met voetbalmateriaal en
kennis.
• In project 1 en 2 zijn tevens verschillende ngo’s voor sport & OS betrokken (o.a. Play Soccer,
Right To Play, Score, Grassroot Soccer)
• Sport in Action is een ngo die sportactiviteiten organiseert voor achtergestelde groepen in
Zambia en is de lokale partner voor het gehandicaptenproject.
• Het Sports for Hope Center heeft tal van faciliteiten voor een uitgebreid sportaanbod in Zambia.
De KNHB versterkt deze organisatie met een aanbod in hockey.
Oud-PSV’er Kalusha Bwalya zet zich met de Kalusha Foundation al lange
tijd in voor de strijd tegen hiv/aids.
Resultaten tot dusver
• 1 nieuwe opleiding van 12 dagdelen is ontwikkeld op het gebied van voetbal en life skills.
• 2 voetbaldocentenopleidingen zijn versterkt met life skills-componenten op het gebied van
criminaliteit, verslaving, genderongelijkheid, hiv/aids en een schone omgeving.
• 1 Life Skills Manual is ontwikkeld met zes uitgewerkte hoofdstukken op het gebied van criminaliteit,
verslaving, genderongelijkheid, hiv/aids en een schone omgeving gericht op de voetbalsport.
• 1 technisch directeur is aangesteld binnen de FAZ (een door de KNVB opgeleide coach op
niveau UEFA-B).
• 70 (van 100 geplande) sportleiders zijn opgeleid. Met name de community coaches, leiders op
én naast het veld voor diverse ngo’s in Zambia die voetbal gebruiken voor lokale en sociale
ontwikkeling. Hiervan zijn 31 vrouwelijke coaches opgeleid. Deze training had ook betrekking op
capaciteitsversterking.
113

DEEL 2
• 2 train-the-trainers zijn opgeleid binnen de voetbalprojecten.
• 4 Zambiaanse coaches (van wie 2 vrouwen) hebben een intensief trainingsprogramma in
Nederland gevolgd, samen met 21 andere cursisten uit de hele wereld.
• 8 personen met een handicap zijn getraind als rolmodel om activiteiten voor gehandicapte
kinderen te leiden.
• 2 hockeycoaches zijn opgeleid.
• 1 curriculum voor hockeysport is in ontwikkeling.
• 3 coördinatoren voor hockey zijn aangesteld.
• Een centrum voor hockey in Lusaka is in de loop van 2010 klaargemaakt als onderdeel van het
Sports for Hope Center.
• Er zijn voetbalactiviteiten voor bevordering van sociale cohesie georganiseerd als onderdeel van
het doorlopende programma van Kalusha Foundation.
• 40 lokale voetbalorganisaties zijn versterkt met opgeleid kader (mannen en vrouwen).
• 3 trainingen (in totaal 40 dagdelen) zijn gegeven op het gebied van capaciteitsversterking.
• 37 sportleiders volgen een opleiding in gehandicaptensport.
• 200 gehandicapte kinderen nemen deel aan geregelde activiteiten
• 1 jaarlijks evenement is opgezet binnen een samenwerkingsstructuur waardoor 2000 mensen
binnen dorpen bereikt worden op gebied van gehandicaptenbewustzijn.
‘De lokale context is bepalend voor de acties. Ook blijkt dat de positie
van meisjes en vrouwen moeilijk te verbeteren is zonder institutionele
inbedding’
Voortgang en planning
Het trainen van voetbalsportleiders verloopt voorspoedig. Het opleiden van organisatorisch,
administratief en begeleidend kader moet nog uitgevoerd worden. Ook het train-the-trainerprogramma
waarin medewerkers van de Kalusha foundation worden opgeleid om kennis over te dragen aan
staf van ngo’s die sport voor sociale ontwikkeling inzetten, is nog niet uitgevoerd.
Wat betreft het hockeyproject moet er nog aan een aantal randvoorwaarden voldaan worden voordat
de eerste daadwerkelijke schoollessen gegevens kunnen worden, waaronder het opleiden van
coaches en het inrichten van hockeyfaciliteiten.
114

Bijsturing en wijzigingen
Er zijn geen belangrijke wijzingen in het programma geweest.
Leerpunten
De lokale context is bepalend voor de acties. Ook bleek dat de positie van meisjes en vrouwen
moeilijk te verbeteren is zonder institutionele inbedding.
Samenwerking
Dankzij dit programma coördineren de KNVB en de KNHB hun acties richting Zambia. KNVB en FAZ
hebben hun relatie verdiept. KNHB en ZHA hebben een nieuw samenwerkingsverband opgezet.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
Het project met FAZ en Kalusha Foundation kan in periode 2012-2014 naar afronding en uitfasering
werken met het bestaande budget.
Het hockeyproject is net opgestart en zou met meer middelen groter bereik kunnen hebben, met
name richting de Copperbelt. Het programma is nieuw en verdient een aantal jaren meer ondersteuning
om doelen te bereiken.
Het gehandicaptensportproject haakt aan op internationale structuren en zal na 2014 overgedragen
kunnen worden.
Samenvattend zou het programma als geheel meer tijd moeten krijgen vanwege de late startdatum.
Dit betekent dat de jaarlijkse financiering tot 2014 gehandhaafd zou moeten blijven en voor hockey
uitgebreid moet worden.
Budget:
KNVB € 181.000
Respo € 42.000
KNHB € 27.000
Totaal € 250.000
Uitputting tot en met september 2010: € 77.583.
115

ZUID - AFRIKA
Zuid-Afrika (Respo International)
116

Het land
Zuid-Afrika is, vergeleken met andere Afrikaanse landen, relatief welvarend. Toch profiteert maar een
klein deel van de bevolking van de welvaart. Ondanks een jaarlijkse economische groei van 5% werd
de werkloosheid in 2006 op 40% geschat.
Het ministerie van Gezondheid van Zuid-Afrika schat het aantal Zuid-Afrikanen dat is besmet met hiv
op 5,4 miljoen of 12% van de bevolking. Daarnaast wordt misdaad sinds het einde van de apartheid
als een nationale crisis beschouwd.
Nederland heeft een speciale band met Zuid-Afrika, die ver teruggrijpt in de geschiedenis. In de
vorige eeuw lag de betrokkenheid van Nederland bij de strijd tegen apartheid. Na het opheffen van
de sportboycot zijn diverse Nederlandse organisaties actief geworden in het ondersteunen en
uitvoeren van sport & OS-projecten. In 1997 ondertekenden de toenmalige ministers van Sport
daartoe een Memorandum of Understanding. Dit MoU is nog altijd van kracht en is onlangs herbevestigd
en omgezet in een Plan of Action voor de periode 2009-2011. Dit Plan of Action legt de
nadruk op schoolsport, sport voor gehandicapten en samenwerking in het kader van het WK 2010.
Het sportcoalitieprogramma sluit hierop aan en bestaat uit twee delen:
• Programma voor mensen met een handicap.
• Football / sport for development.
Het voetbalprogramma wordt onder leiding van de KNVB uitgevoerd en het programma voor
gehandicapten wordt geleid door Respo.
Het ambassadeprogramma in Zuid-Afrika is in nauwe samenwerking met het voetbalprogramma van
de KNVB uitgevoerd als één programma.
Naast beide programma’s voerde tot 2010 ook de KNHB activiteiten uit binnen het MoU. In de
periode 2007-2010 zette de KNHB in samenwerking met South African Hockey Association (SAHA)
een train-the-trainersprogramma in 7 provincies op.
VWS-programma voetbal
Hoofduitvoerder: KNVB
Het KNVB-programma in Zuid-Afrika bestaat uit vijf voetbalprojecten en is grotendeels opgebouwd
rondom het WK 2010.
1. Football for Community Development (Hillbrow-project): Dit project richt zich op ‘community
development’ waarbij professionele voetbalclubs en bekende (ex)voetballers worden ingezet.
2. Stars in their Eyes: Dit project verbindt voetbalteams van achterstandsjongeren aan voetbalclubs
in Nederland ten behoeve van community development.
3. Ondersteuning SFA Soweto (SAFA Branch): Het opleiden van 1200 voetbalcoaches in Soweto
4. WorldCoaches Academy Witwatersrand Universiteit: De ontwikkeling van een curriculum Voetbal
en Life Skills voor de universiteit.
5. Aanleg van een Cruyff Court op de Mamelodi campus van de Pretoria Universiteit. Dit veld is een
117

DEEL 2
legacy–programma, uitgevoerd door Johan Cruyff Foundation en de KNVB uit een donatie van het
ministerie van VWS. Dit veld zal in het eerste half jaar van 2011 aangelegd worden.
Successen
• Er is een Life Skills Manual ontwikkeld, deels gebaseerd op best practices vanuit Wits FC, Stars in
their Eyes en Elandsdoorn t.b.v. de communityprogramma’s.
• Er is capaciteit opgebouwd t.b.v. het Hillbrow communityprogramma en het Stars in their
Eyes-programma.
• Er wordt in samenwerking met Witswatersrand Universiteit en het Departement Bestuurs- en
Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht gewerkt aan een curriculum Voetbal en
Life Skills.
• Er zijn samenwerkingen opgezet met lokale partijen (SOS Kinderdorpen en Discovery health insurance).
Wie
Het programma richt zich via het trainen van verschillende soorten sportleiders vooral op jongeren.
Het Hillbrow-project richt zich indirect ook op schooljeugd en straatkinderen.
Doel
1. Toegenomen participatie van jongeren (jongens en meisjes) in sport- en recreatieve activiteiten.
2. Het verbeteren van de positie van gemarginaliseerde jongeren.
3. Toegenomen leiderschapsvaardigheden van jongeren via de sport.
4. Toegenomen draagvlak en bewustwording voor sport als een middel.
Zuid-Afrika (Respo International)
118

Waar
• Hillbrow (Hillbrow-project).
• Thuislocaties van clubs uit de Zuid-Afrikaanse voetbalcompetitie (Hillbrow-project).
• West-Kaap en Oost-Kaap (Stars in their Eyes).
• Soweto (SFA Soweto project).
• SADEC, regio-6 (WorldCoaches project).
• Landelijk (WorldCoaches project).
• Andere Afrikaanse landen (WorldCoaches project).
•
Aanpak en activiteiten
• Het Hillbrow-project leidt oud-profvoetballers op tot community coaches, organiseert diverse
voetbalactiviteiten en legt twee velden aan nabij WK-locaties.
• Het project ‘Stars in their Eyes’ leidt coaches en praktijkbegeleiders op, organiseert
voetbaltoernooitjes en zorgt dat er vrouwen en meisjes worden gecoacht.
• Het SFA Soweto-project is in 2009 ‘on hold’ gezet vanwege een corruptieschandaal.
• The WorldCoaches Academy richt zich op het ontwikkelen van een curriculum voor het opleiden
van coaches uit Zuid-Afrika en andere Afrikaanse landen.
Uitvoering
De KNVB verzorgt opleidingen voor coaches en train-the-trainers, doet curriculumontwikkeling. Voor
curriculumontwikkeling is hulp ingeschakeld van het departement Bestuurs- en
Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht.
Na het opheffen van de sportboycot zijn diverse Nederlandse
organisaties actief geworden in het ondersteunen en uitvoeren
van sport & ontwikkelingsprojecten
Betrokken lokale organisaties
• South African Football Association (SAFA) / Premier Soccer League (PSL) Development Program
/ PSL-clubs (Hillbrow-project, Stars in their Eyes, WorldCoaches project).
• Sport & Recreation South Africa (SRSA) (Hillbrow-project).
• Wits FC/University of Witwatersrand (Hillbrow-project).
• Stars in their Eyes (Stars in their Eyes).
• Wits FC/Hilbrow ((Westkaap, Eastkaap en Noordkaap).
• Department of Cultural Affairs & Sport (Stars in their Eyes).
• SFA Soweto, Nike Zuid-Afrika, Soweto PSL-clubs, Soweto clubs (SFA Soweto-project).
• SOS Kinderdorpen.
• Discovery.
Resultaten tot dusver
• 1 nieuwe life-skillstraining van 4 dagdelen is ontwikkeld binnen de voetbalcursussen.
• 1 opleiding voor voetbaldocenten is versterkt met life skills-componenten op het gebied van
criminaliteit, verslaving, genderongelijkheid, hiv/aids en een schone omgeving.
119

DEEL 2
• 1 Life Skills Manual ontwikkeld met zes uitgewerkte hoofdstukken op het gebied van criminaliteit,
verslaving,
Anthony
gender ongelijkheid,
Wagner,
hiv/aids
Cape
en
Town,
schone omgeving
South
gericht
Africa
op de voetbalsport.
• 237 SPAT-student (van 250 geplande) (Sport voetbalcoaches and Physical zijn opgeleid. Activity Wat Trainer), betreft penningmeester
het aantal vrouwelijke coaches
(23 van Ravensmead 50 geplande) Disability moet in 2011 Forum. een inhaalslag gemaakt worden.
• 17 (van Het project 20 geplande) Joy of Movement co-docenten / Show zijn your opgeleid. talent wordt 13 ondersteund Zuid-Afrikaanse door RESPO gemeenschapscoaches, international. die
allen al deel hadden uitgemaakt van de advanced training bij de KNVB in Zeist, hebben een
training “Sport tot instructeur-docent maakt mij trots!” gevolgd.
• 15 eenmalige sportactiviteiten zijn georganiseerd, variërend van clinics tot WK-evenementen voor
kinderen. Wat betekent Tijdens het het WK project heeft de voor KNVB jou? met de ambassade 10 éénmalige activiteiten op het
Hillbrow Respo Court helpt ons georganiseerd, geweldig. Ik vind voor het elk goed 250 dat kinderen. mensen met Hiermee een handicap zijn in leren totaal lesgeven circa 3000 en actief kinderen
en jongeren bezig te zijn. bereikt. Voor dit project deed ik weinig, ik dronk veel alcohol, nu heb ik zelf een eigen domino’s
• In het club kader opgezet van en dit word programma ik opgeleid is tot 1 sportleider. voetbalveld, Mensen de Hillbrow met een handicap Cruyff Court in mijn aangelegd. omgeving, Deze
accommodatie Ravensmead/Uitsig, is helemaal hadden betaald lange tijd met niets middelen te doen. Nu van organiseren Oranje, de wij KNVB activiteiten en de voor Cruyff ze en Foundation.
• Er is hebben een samenwerkingsstructuur ze iets te doen. gerealiseerd tussen Wits FC (Hillbrow programma), Ajax
Kaapstad We hebben (community nog wel follow coaches) up cursussen het Discovery nodig om te programma verbeteren. (Scholen).
• De South African Football Association is versterkt.
• Wits en Stars, vele scholen en vele voetbal clubs zijn bereikt met capaciteitsversterking via de
life-skillstraining.
120

Voortgang ten opzichte van de planning:
• Binnen het Hillbrow-project staat voor 2011 verdere verdieping van de groep community coaches
gepland. De groep bestaat grotendeels uit ‘Soccer Legends’ (oud-PSL-profs) die dankzij hun
bekendheid een voorbeeldfunctie in de wijk vervullen. De geplande activiteiten rond de schooljeugd
en straatkinderen spelen zich buiten het zicht van de KNVB af. Een koppeling wordt tevens
gemaakt naar de locatie van het Cruyff Court in Hillbrow, waar de community coaches in het najaar
van 2010 in het gebouw getrokken zijn om activiteiten op het Court te coördineren en uit te voeren.
• Het Stars in their Eyes project is al vanaf haar oprichting onderdeel van de projecten van de KNVB
en heeft in 2009 aangegeven graag mee te gaan in de WorldCoaches aanpak van voetbal en life
skills. Een positieve ontwikkeling is dat de organisatie steeds zelfstandiger nieuwe coaches aan de
basis kan opleiden, en het WorldCoaches-programma vooral gebruikt kan worden voor het
middenniveau en de docentenscholing.
• Het project SFA Soweto is gestagneerd omdat de organisatie in 2009 in de problemen gekomen is
vanwege vermeende corruptie. Doordat alle internationale instanties zich in de aanloop naar het
WK wilden verbinden aan Soweto is er in het 1e jaar van sportcoalities niets terecht gekomen van
het genoemde project. Nu het WK voorbij is en Nike de faciliteit een enorme facelift heeft gegeven
(incl. 2 kunstgrasvelden), is er een verzoek geweest om vanaf het najaar 2010 cursussen uit het
WorldCoaches-programma bij SFA Soweto te organiseren. Dit geldt voor zowel lokale coaches als
externe groepen. Dit project is nog niet goed van de grond gekomen en in de aankomende
maanden (tot januari 2011) zal bekeken worden of KNVB ermee door moet gaan binnen het totale
programma.
• Het opleiden van WorldCoaches vanuit de Witswatersrand Universiteit kan pas uitgevoerd worden
zodra de Academy bij Wits gerealiseerd is in 2011. De opzet van de WorldCoaches Academy is
qua programma onderweg. De hardware (veld en gebouw) komt vanuit een deel van de KNVBopbrengst
van het WK.
Bijsturing en wijzigingen
Een mogelijke aanpassing dreigt ten aanzien van het projectgedeelte SFA Soweto, als gevolg van de
interne problemen die daar spelen. In de aankomende maanden zal bekeken worden of KNVB hiermee
door moet gaan binnen het totale programma.
Leerpunten
• De opzet van zowel het Hillbrow- als het Stars-project is verantwoord, hoewel ze verschillend zijn
qua opzet en uitvoering.
• Project 3 (Ondersteuning van SAFA Soweto) komt niet van de grond vanwege mogelijke corruptie
en het ontbreken van een trekker voor het communityprogramma.
Samenwerking
Er is een goede samenwerking opgezet met de Universiteit van Utrecht (USBO) t.b.v. life skills, die op
haar beurt weer gekoppeld is aan de Wits University. Met Stichting Stars in their Eyes is de samenwerking
versterkt en zijn de rollen duidelijker beschreven.
Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
De achterstand in goed opgeleide lokale capaciteit op gemeenschapsniveau en in de scholen is groter dan
aanvankelijk werd aangenomen. De lopende projectperiode is te kort om deze achterstand in te lopen.
121

DEEL 2
Zuid-Afrika - Worldcoaches Academy (KNVB)
De KNVB heeft het WorldCoaches 2010-programma lopen tot eind 2013 om de doelstelling te
realiseren en doet dit graag met de huidige partners.
Naast Sport en Ontwikkelingssamenwerking is Sport en Economische Zaken wellicht ook een goede
combinatie, aangezien de handelsmissies de afgelopen periode hebben aangetoond dat een
sportcomponent de aandacht vergroot (SANEC voorbeeld, Zuid-Korea en Brazilië handelsmissies).
Kortom: Doorgaan op de ingeslagen weg!
Budget
Voor Zuid-Afrika is een subsidie van € 280.500 verstrekt.
Uitputting tot en met september 2010 is € 147.569.
VWS-programma gehandicapten
Hoofduitvoerder Respo
Respo en DCDD hebben in samenwerking met de organisatie SCORE in 2009 een inventarisatiemissie
in Zuid-Afrika uitgevoerd. Deze bracht aan het licht dat er in het land een goede infrastructuur
voor gehandicaptensport is die echter voornamelijk op topsport gericht is. Breedtesport voor
mensen met een handicap, vooral in achterstandsgebieden, krijgt aanzienlijk minder aandacht.
Daarnaast is gebleken dat de situatie in Zuid-Afrika om een mensenrechtenbenadering van het
gehandicapt zijn vraagt. Gehandicapten moeten zich bewust worden van hun menselijke waardigheid
en de publieke opinie moet groeien naar erkenning hiervan.
Op grond van aanbevelingen uit de inventarisatiemissie zijn lokale organisaties aangetrokken,
122

die – dankzij de goed ontwikkelde sport- en opleidingsstructuur in Zuid-Afrika – de projecten zelf
grotendeels kunnen uitvoeren. Door middel van educatie wordt de capaciteit van sportorganisaties
en gemeenschappen versterkt, waardoor de samenleving zich meer bewust wordt van de rechten,
problemen en behoeften van mensen met een handicap. Dit moet leiden tot een toename van
participatie van gehandicapten in de samenleving.
Het gehandicaptenprogramma in Zuid-Afrika is opgebouwd uit vijf projecten:
1. Joy of Movement: In drie lokale gemeenschappen, waar nog geen sportprogramma voor
mensen met een handicap is, wordt een duurzaam sportprogramma opgezet voor deze groep.
2. Show your Talent: Op lokaal, provinciaal en nationaal niveau worden evenementen georganiseerd
om een podium te bieden voor het talent van personen met een handicap en de maatschappij
bewust te maken van de positie van mensen met een handicap.
3. Youth leading positive community change: Een trainingsprogramma wordt georganiseerd voor
jongeren met een handicap en/of hiv/aids gericht op persoonlijke ontwikkeling en
leiderschapsvaardigheden met daarbij aandacht voor de gevaren en keuzes.
4. Self-defence: Zelfverdediging en Empowerment-trainingen worden opgezet voor gehandicapten
binnen organisaties voor sport en gehandicapten.
5. Rolstoelbasketbal: Een structureel aanbod rolstoelbasketbal wordt ontwikkeld in de provincie
Gauteng.
De eerste drie projecten worden in samenhang binnen één programma uitgevoerd, genaamd het
STAP-programma: Sport Training and Awareness Program.
Successen
Als gevolg van het programma zijn er inmiddels in Zuid-Afrika diverse inclusieve sportactiviteiten
opgezet en nemen er meer mensen met een handicap deel aan sportactiviteiten.
De positie van mensen met een handicap is zichtbaar versterkt. De lokale organisaties pakken dit op
door sterker in te zetten op het opleiden van hun human resources. Dit werkt tweeledig: mensen met
een handicap kunnen deelnemen aan sport- en bewegingsactiviteiten doordat er meer expertise
komt (binnen de lokale organisaties staan mensen op die het aandurven). Daarnaast worden mensen
met een handicap ook opgeleid en betrokken in de programma’s.
Voor wie
Het programma richt zich op gehandicapten in achterstandsgebieden.
Doel
Het doel van het programma is het versterken van de positie van mensen met een handicap door de
inzet van sport en bewegingsactiviteiten. Dit wordt nagestreefd door de volgende concrete
doelstellingen:
1. Toegenomen participatie van mensen met een handicap in sport- en recreatieve activiteiten.
2. Versterkte lokale en duurzame gehandicaptensportstructuur t.b.v. sociale en community
ontwikkeling vanuit het principe ‘Nothing about us without us’.
3. Toegenomen bewustwording, met name onder de niet-gehandicapte personen, en een afname
van stigmatisering en discriminatie van gehandicapten.
4. Toegenomen leiderschapsvaardigheden van gehandicapte jongeren via de sport.
5. Toegenomen draagvlak voor sport als een middel voor emancipatie, integratie en empowerment van
mensen met een handicap onder beleidsmakers, dienstverleners, sportacademies en -clubs,
ontwikkelingssamenwerking-organisaties, mensen met een handicap zelf en hun organisaties (DPO’s).
123

DEEL 2
Waar
Met uitzondering van Self-defence (Gauteng en Western Cape) richten de programma’s zich op de
regio’s Western Cape (omgeving Kaapstad) en Limpopo (Elandsdoorn). De Mpumalanga-provincie is
halverwege afgevallen.
Aanpak en activiteiten
Nederlandse organisaties geven ondersteuning aan Zuid-Afrikaanse organisaties ten behoeve van
het structureel opzetten van sportactiviteiten voor mensen met een handicap. De Nederlandse
inbreng bestaat hierbij onder meer uit:
• het ontwikkelen van het programmakader en de resultaatgebieden;
• het aansturen en versterken van de lokale partners;
• het selecteren van expertteams voor de train-the-trainerprogramma’s;
• opleiding en begeleiding van kader ter ondersteuning van de programma’s.
Uitvoerders
Respo International: Coördineert de Nederlandse inzet als hoofduitvoerder en projectleider.
DCDD: Verzorgd training en begeleiding op het gebied van gehandicaptensport.
Netwerk van zelfverdedigings- en vechtsportdocenten.
Hogeschool Windesheim.
Betrokken lokale organisaties
• Sport & Recreation.
• Disabled People South Africa (DPSA).
• SADA.
• South African Sports Association For Physically Disabled (SASAPD).
• Kicking AIDS Out.
• Stellenbosch University: deze universiteit heeft een masteropleiding op het gebied van Adapted
Physical Activities.
• Wheelchair Basketball South Africa (WBSA).
• WCRC.
- Mitchell’s Plain Disability Forum.
- Greater Bulls.
- Ndlovu Care Group (Limpopo).
Bij aanvang was afgesproken dat de organisatie SCORE de landelijke coördinatie in Zuid-Afrika zou
doen. Aan het begin van het programma is de samenwerking met SCORE als hoofdpartner echter
opgezegd wegens te veel uiteenlopende visies en capaciteitsgebrek bij SCORE.
Momenteel is er geen lokale coördinator die alle projecten beheert, wel werkt Respo samen met
twee hoofdpartners: Stellenbosch University en SASAPD. Beide organisaties ondersteunen alle
projecten van Respo International, o.a. met hun kennis en netwerk. Daarnaast wordt er per (deel)
project een geschikte lokale partner als coördinator aangewezen. Zo is Stellenbosch University
bijvoorbeeld coördinator van het zelfverdedigingsproject.
Tot dusver behaalde resultaten
• 2 nieuwe opleidingen zijn ontwikkeld (van 4 beoogde): een train-the-trainersprogramma voor
basketbal en tennis. Ieder van 6 dagdelen (12 in totaal)
124

• 6 opleidingen zijn versterkt doordat het curriculum van de Universiteit Stellenbosch is uitgebreid
met Self-defence & Empowerment (Didactische, sporttechnisch en thematisch)
• 40 sportleiders zijn opgeleid in drie communities. Vervolgcursussen zullen nog plaatsvinden.
• Van de beoogde 40 vechtsportleraren die les moeten geven aan personen met uiteenlopende
handicaps, zijn er 20 opgeleid, waarvan 15 met een handicap.
• 40 jongeren zijn opgeleid tot rolstoelbasketbaltrainer (20 meer dan beoogd). In 2011 zal nog een
follow-up cursus plaatsvinden.
• Op 4 plaatsen (Michell’s Plain, Khayelitsha, Ravensmead, Hermanus en Elandsdoorn) zijn
coaches opgeleid om structurele activiteiten te organiseren.
• 9 structurele sportactiviteiten (van 13 beoogde) zijn opgezet:
- Western Cape: Wekelijkse tennis en basketbalactiviteiten bij WCRC (rehabilitatiecentrum),
wekelijks voetbal en tafeltennis bij Orion in atlantis (intellectual disability), community sport in
Mitchell’s Plain, Ravensmead, Hermanus (Hawston) en Khayelitsha (mixed disabilities en
able-bodied).
- Limpopo: wekelijkse activiteiten bij Epilepsy SA, Masizakhe School (physical and mental),
Elandsdoorn Sports Ground (mixed). Thembelisha en Sibisi Special school nog in
onderhandeling.
• 250 mensen nemen deel aan structurele sportactiviteiten, waarvan 200 gehandicapten, 100
vrouwen en 50 jongeren.
• 2 evenementen zijn georganiseerd met gemiddeld 150 tot 200 deelnemers om gehandicapten
zichtbaar te maken in de samenleving. Deze evenementen worden 4 keer per jaar gehouden.
• Er is 1 jaarlijks landelijk evenement georganiseerd in juni 2010, waarbij minister Klink en een
delegatie van WVS aanwezig waren.
• 1 van de 2 beoogde regionale rolstoelbasketbaltoernooien en een tennistoernooi in Pretoria zijn
georganiseerd.
• 3 vechtsportdemonstraties/clinics zijn gegeven op een gehandicaptenschool in Pretoria en
tijdens sportdag in Hermanus.
• 500 deelnemers hebben meegedaan aan eenmalige evenementen, onder wie 400 mensen met
een handicap.
• Een samenwerking tussen 3 organisaties is tot stand gekomen: Wheelchair Tennis South Africa,
City of Capetown en Special Olympics. De samenwerking blijkt vooral zinvol om van elkaars
expertise en kennis gebruik te maken.
• De samenwerking tussen Ndlovu Care Group (Elandsdoorn), Greater Bull’s (Mitchell’s Plain) en
Khayelitsha is versterkt.
• 3 organisaties zijn bereikt voor capaciteitsversterking: Greater Bulls Disabled Sports Club,
Ravensmead Disability Forum en Khayelitsha Sports Club for PWD’s. Naast de gevolgde training
worden deze organisaties waar nodig ondersteund met hun dagelijkse werkzaamheden.
• 1 training t.b.v. capaciteitsversterking is gegeven in samenwerking met de Universiteit van
Stellenbosch.
• 20 medewerkers van de 3 organisaties hebben deelgenomen aan een cursus capaciteitsopbouw
(i.s.m. Universiteit Stellenbosch), bestaande uit 4 dagdelen.
Voortgang en planning
Over het algemeen verloopt het programma volgens plan. Het programma is ongeveer voor 75%
uitgevoerd. Alleen het onderdeel ‘Youth leading positive community change’ gericht op jongeren met
aids loopt achter op de planning.
125

DEEL 2
Zuid-Afrika (Respo International)
Binnen de andere projecten moeten de opleidingen ‘Social Circus’ en ‘Recreational Activities’ nog
worden ontwikkeld. Ook moeten structurele activiteiten in Agape en Khayelitsha Special School nog
gerealiseerd worden. In 2011 zullen diverse follow-upcursussen plaatsvinden.
Leerpunten
• Back-up van bestaande lokale structuren is van wezenlijk belang voor integratie en sustainability.
• Het is goed om het opleiden van human resources binnen de lokale structuren prioriteit te geven.
Samenwerking
Een nieuwe samenwerkingsstructuur tussen Wheelchair Tennis South Africa, City of Capetown en
Special Olympics is dankzij het programma tot stand gekomen.
De bestaande samenwerking tussen Ndlovu Care Group in Elandsdoorn en Greater Bull’s in
Mitchell’s Plain heeft een positieve impuls gekregen waardoor, er meer gebruik wordt gemaakt van
elkaars kennis en expertise.
Er is ook meer samenwerking met verschillende Nederlandse partners. Wel zou het goed zijn als ook
de lokale partners subsidie ontvangen voor hun bijdrage, zodat zij ook kunnen meewerken aan
kennisoverdracht. Een lokale partner kan soms beter kennis overdragen met het oog op
duurzaamheid.
126

Aanbevelingen van de hoofduitvoerder
• Meer samenwerking met bestaande (sport)structuren en bestaande lokale initiatieven op
grassrootsniveau.
• Opleiding van human resources die werkzaam zijn binnen de sportstructuren prioriteit geven.
• Werken met standaardconcepten die het volgende bevatten: training, instructiemap en
basismateriaalpakket.
• Toewerken naar een vast format waarbij Nederlandse hulporganisaties, als het gaat om het
aanbieden van sportactiviteiten, het volgende standaard aanbieden: 1. vast omschreven
methode, 2. train-the-trainer module/opleiding en 3. materiaalpakket.
Budget
Voor dit programma is een subsidie van € 190.000 verstrekt.
Uitputting tot en met september 2010 is € 150.000.
Ambassadeprogramma
Het WK 2010 is de aanleiding geweest voor de betrokkenheid van de ambassade bij meerdere
sport- en ontwikkelingsprojecten, zodat er iets tastbaars en blijvends achtergelaten zou worden.
Hiertoe zijn zogenaamde ‘Ambassade WK Legacy projecten’ opgestart. De strategie daarbij was om
lokaal management en coaches van sportclubs op te leiden, zodat zij hun kennis en vaardigheden
weer door kunnen doorgeven aan de bevolking in achterstandsgebieden. In samenwerking met de
KNVB zijn hiertoe volgende projecten uitgevoerd:
• BidVest Wits Football Club Hillbrow Youth Development Programme: Dit sluit aan bij het Hillbrow
(Football for Community Development) project van de KNVB. (Zie hoofdstuk VWS-programma voetbal.)
• Stars in their Eyes: Dit sluit aan bij het gelijknamige sportcoalitieproject van de KNVB.
• WorldCoaches: Dit sluit aan bij het gelijknamige sportcoalitieproject van de KNVB.
Deze projecten zijn ook beschreven in het hoofdstuk ‘VWS-programma voetbal’. Hieronder worden
dezelfde projecten beschreven vanuit het gezichtspunt van de ambassade, met aandacht voor de rol
die de ambassade hierin gespeeld heeft.
BidVest Wits Football Club Hillbrow Youth Development Programme
Uitvoerder: BidVest Wits University Football Club Foundation
In dit programma ontvangen (straat)jongeren uit de achterstandswijk Hillbrow voetbal- en lifeskillstrainingen
van SA Soccer Legends (oud-internationals), die door KNVB en Score zijn opgeleid
tot community coaches. Jongeren worden gestimuleerd tot een positieve betrokkenheid bij de eigen
gemeenschap door middel van een gericht voetbalprogramma. Op deze wijze wordt asociaal en
crimineel gedrag bestreden, en een gezondere levensstijl, verantwoord seksueel gedrag en een
betere verstandhouding met de gemeenschap en de politie gestimuleerd.
Mede dankzij de uitstraling van dit project heeft het Nederlands elftal het Bidvest stadion gekozen als
basiskamp gedurende het WK. Zelfs hebben de spelers, in samenwerking met KNVB en de Cruyff
Foundation, de aanleg van een kunstgrasveld in Hillbrow bekostigd.
Bidvest heeft in Hillbrow de volgende (sport)activiteiten opgezet:
• Het opleiden van ‘Soccer Legends’ (oud-profvoetballers).
127

DEEL 2
• Het organiseren van voetbalactiviteiten ter bevordering van de sociale cohesie.
• Life-skillsprogramma.
• Het creëerden van een ’honk’ voor de community coaches.
• Activiteiten rondom het WK 2010.
• Oud-internationals vervullen een ambassadeursfunctie voor extra aandacht.
• Het versterken van CBO’s.
Successen
1. 21 community coaches zijn werkzaam op scholen en tehuizen in Hillbrow en geven aan ongeveer
800 kinderen voetbal- en life-skillstrainingen.
2. Dankzij goede contacten tussen Ambassade en Wits kwam samenwerking tussen Wits en het
Nederlands elftal tot stand waarbij het elftal de Wits-faciliteiten koos als basiskamp tijdens het
WK. Begeleiders van het Nederlands elftal wilden graag een groter project als blijvend resultaat in
Zuid-Afrika achter laten. Na overleg met de ambassade is toen gekozen voor de aanleg van een
voetbalveld in overleg met de Cruyff Foundation in de wijk Hillbrow. Bij dit ‘Orange Cruyff Court’
komen verschillende initiatieven samen, namelijk een groot sociaal woningbouwproject en het
KNVB World Coaches programma. In het kader van het WorldCoaches-programma zet de KNVB
op het terrein van de Wits Universiteit een voetbalacademie op.
3. Het project werd in mei officieel geopend door minister Koenders en staatssecretaris
Bussemaker met een training door Frank Rijkaard. Deze opening genereerde veel publiciteit. Ook
het bezoek van het Nederlands elftal aan de wijk en het voetbalveld tijdens de opening droeg bij
aan de bekendheid van het project. Het volledige elftal, dat het Orange Cruyff Court ook
bekostigde, was aanwezig. De spelers waren zeer onder de indruk van de problematiek in de
wijk en de resultaten op het veld en in de wijk.
Betrokken lokale organisaties
Eredivisie voetbalclub BidVest, KNVB, SA Soccer Legends, Hillbrow-politie, SCORE en Sport &
Recreation South Africa (SRSA).
Stars in their Eyes door Stars in their Eyes Foundation SA
Stars in their Eyes is een Nederlands initiatief, ontstaan in 2005, dat voetbal inzet om sociale
veranderingen te realiseren in Zuid-Afrika. Stars gebruikt het ‘Voetbal voor Ontwikkelingsmodel’ dat
werd ontwikkeld door de KNVB. Naast technische training ontvangen coaches cursussen op het
gebied van gemeenschapsontwikkeling om minimaal 40 achtergestelde gemeenschappen te
bereiken. In 2009 en 2010 hebben twee groepen van ieder 20 lokale coaches gedurende twee
weken een cursus in Nederland gevolgd.
Stars zoekt ook draagvlak in Nederland voor haar activiteiten. Een middel daartoe is om Nederlandse
amateurclubs te verbinden aan gemeenschappen in Zuid-Afrika en dat is inmiddels bij 21 clubs gelukt.
Het uiteindelijke doel is om in 2011 een lokale organisaties te hebben die in staat is om uitgebreide
activiteiten ten opzichte van gemeenschapsontwikkeling in achterstandsgebieden te ontwerpen,
ontplooien en begeleiden, zonder actieve tussenkomst van de Nederlandse Ambassade of overheid.
Successen
1. Stars heeft in 2009 aangegeven dat ze graag de WorldCoaches-aanpak van voetbal & life skills in
128

hun programma wilden implementeren. Stars is in staat om steeds zelfstandiger nieuwe coaches
aan de basis op te leiden. Hierdoor kan de organisatie meer en meer onafhankelijk opereren.
2. Stars heeft veel zogenaamde speciale projecten opgezet, zoals: street soccer in Cape Town
Fanpark, een fototentoonstelling op Schiphol tijdens het WK, Philips verlichting op zonne-energie
langs de voetbalvelden en diverse activiteiten in samenwerking met de Oranjecamping in
Stars-gemeenschappen. Zo creëert Stars een breed draagvlak om de uiteindelijke doelstelling te
bereiken.
3. Stars heeft een zeer succesvolle pr-strategie gevoerd, waardoor onder meer de business
supportersclub ‘FC Younited’ opgezet is. FC Younited zet zich in voor de achtergestelde
gemeenschappen in Zuid-Afrika, waarbij voetbal wordt gebruikt als krachtig instrument om
sociale veranderingen mogelijk te maken. Dit doen zij door financiële middelen ter beschikking te
stellen aan Stars in their Eyes. En door het creëren van een platform vanuit Nederland om
samenwerking met Zuid-Afrika te stimuleren, kennisuitwisseling te bevorderen en nieuwe ideeën
tot stand te laten komen. De duurzaamheid van het project is daarom voor een groot gedeelte
gewaarborgd. Inmiddels hebben al meerdere bedrijven zich aan een gemeenschap verbonden
die ze zullen ondersteunen vanaf april 2011 tot en met maart 2014.
WorldCoaches door KNVB
WorldCoaches is het internationale ‘Coach the Coach’-programma van de KNVB en behelst
voetbaltechnische vaardigheden zowel als life skills.
De KNVB heeft, onder meer in het kader van de WK Legacy, in Zuid-Afrika voetbalcoaches opgeleid
op voetbaltechnisch en sociaal vlak, met het doel deze kennis te gebruiken voor het versterken van
lokale organisaties en gemeenschappen.
Successen
1. WorldCoaches neemt in alle Ambassade Legacy projecten een centrale plaats in en levert
hiermee een belangrijke bijdrage aan de beoogde synergie.
2. Inmiddels is er al een samenwerking met verschillende landen in Afrika opgezet en Wits
University is zeer gemotiveerd dit project te ondersteunen. De uiteindelijke doelstelling is om een
curriculum te ontwikkelen vanuit Zuid-Afrika en dat te verspreiden naar andere landen in Afrika.
3. De KNVB is een zeer betrouwbare partner gebleken en daarnaast beschikt de bond over de
juiste kennis om het voetbalgedeelte op een succesvolle manier aan te sturen. KNVB-opleidingen
staan internationaal heel hoog aangeschreven en de Nederlandse voetbalbond werkt zeer
professioneel. Dat opent deuren. Nu alleen die van de SAFA nog.
Resultaten van de drie projecten
De cijfermatige resultaten van het ambassadeprogramma zijn niet apart gemeten maar vallen feitelijk
samen met de resultaten van het VWS-programma door KNVB in Zuid-Afrika. Vanuit de ambassade
werden de volgende resultaten teruggekoppeld, die grotendeels overlappen met de resultaten zoals
benoemd bij het VWS-programma:
• WorldCoaches: In samenwerking met USBO (Universiteit Utrecht) is een life-skillscurriculum
uitgewerkt op basis van best practices uit Zuid-Afrika en Kenia van de KNVB. Wits University
heeft dit onderwerp omarmd en is een MoU met USBO aangegaan en heeft daarbij tevens de
Universiteit van Lusaka betrokken. De eerste bijeenkomst in workshopvorm was begin november
2010.
129

DEEL 2
• Hillbrow Court georganiseerd, voor elk 250 kinderen. Hiermee zijn in totaal circa 3000 kinderen
• Het en jongeren
Michael
WorldCoaches bereikt.
Mpahlwa,
project is erop gericht
Khayelitsha,
een nieuw curriculum
Cape
te ontwikkelen
Town
bij de
• Witwaterstrand In het SPAT-student kader van Universiteit. dit programma (Sport Dit and curriculum is 1 Physical voetbalveld, is gericht Activity de Hillbrow op: Trainer) Cruyff en Court medeoprichter
aangelegd. Deze
-accommodatie Meer van Khayelitsha opgeleide is helemaal voetbalcoaches Sportclub betaald met for in Afrika middelen Disabled vanuit van Zuid-Afrika. Oranje, de KNVB en de Cruyff Foundation.
• -Er is Het een project samenwerkingsstructuur Joy of Movement met verschillende / Show gerealiseerd your talent landen (SPAT) tussen t.b.v. is opgezet, curriculumontwikkeling Wits FC en (Hillbrow wordt ondersteund, programma), voor door Afrika Ajax via de
Kaapstad WorldCoaches RESPO (community international. Academy. coaches) en het Discovery programma (Scholen).
• -De South Nederlandse African voetbalkennis Football Association ontsluiten is versterkt. voor Afrika via een Legacy-programma van het
• Wits WK-voetbal “Het en Stars, project vele in Zuid-Afrika. scholen Joy helpt en vele ons voetbal als organisatie clubs zijn bereikt en als met mens” capaciteitsversterking via de
• Eén life-skillstraining.
kunstgrasvoetbalveld, met kleedruimtes, is aangelegd in Hillbrow, gefinancierd door de
spelers Wat van heeft het het Nederlands project elftal. voor jou betekent?
• Voortgang Op locatie ‘Leadership ten bij opzichte het skills’. Orange En ik van heb Cruyff de geleerd Court planning: hoe heeft je evenementen de KNVB een moet kantoor organiseren. geopend Daarnaast ter ondersteuning
hebben wij
• van Binnen nu het inzicht het WorldCoaches Hillbrow-project wie onze stakeholders programma. staat zijn: voor belangrijk 2011 verdere voor verdieping weg vooruit. van de groep community
• De coaches community gepland. coaches De groep in Hillbrow bestaat geven grotendeels wekelijks uit voetbal- ‘Soccer en Legends’ life-skillsclinics (oud-PSL-profs) aan 7 scholen die en
6 dankzij tehuizen Zijn hun er in bekendheid problemen Hillbrow, die een of in moeilijkheden samenwerking voorbeeldfunctie met (geweest) in de Hillbrow-politie wijk bij vervullen. het uitvoeren De voor geplande dit van programma het activiteiten zijn rond
uitgekozen. de schooljeugd programma? Daarnaast en straatkinderen worden andere spelen activiteiten zich buiten in de het wijk zicht georganiseerd. van de KNVB Het af. Een exacte koppeling aantal
deelnemers wordt Wij tevens hebben is gemaakt een niet probleem bekend. naar om De de mensen coaches locatie van wijzen het naar Cruyff soms de training Court per dag te in brengen, Hillbrow, één flat afstanden in waar wijk de zijn aan community groot waarvan en de
kinderen coaches mensen in die met het dag een najaar kunnen rolstoel van deelnemen kunnen 2010 in bijv. het vaak aan gebouw niet de activiteiten. met getrokken het openbaar De zijn toestroom vervoer om activiteiten mee. van kinderen op het Court zou anders te
veel coördineren te groot en zijn. uit Het te voeren. aantal bereikte kinderen in scholen en opvangcentra tot nu toe ligt tussen
• de Het 600 Stars en in 1000. their Eyes project is al vanaf haar oprichting onderdeel van de projecten van de
• Binnen de 40 gemeenschappen die door Stars zijn ondersteund wordt vaak in
competitieverband gesport.
130

• Er zijn vanuit het Starsproject diverse eenmalige sportactiviteiten georganiseerd. Zo heeft de
Oranjecamping deelgenomen aan een toernooi in een door Stars gesteunde gemeenschap.
• Initiatiefnemer Nic Joosten heeft op zijn grond in Zuid-Afrika een voetbalveld ter beschikking
gesteld aan Stars. Daarnaast voorziet het SEC-C (Sport, Education and Culture Container)
programma Stars van de benodigde opslagruimtes door het ter beschikking stellen van
containers naast sportvelden. Deze accommodaties zijn voortgekomen uit de speciale projecten
die door Stars zijn opgezet.
• Verschillende voetbalvelden zijn verbeterd voor het Starsproject.
• Philips heeft licht op zonne-energie geplaatst naast een veld in Piketberg.
• Diverse organisaties hebben zich in de loop der jaren aan Stars verbonden. Stars werkt onder
meer samen met Wits FC/Hillbrow, SAFA, KNVB, SCORE, Sport & Recreation South Africa
(SRSA) en WorldCoaches(KNVB).
Voortgang en planning
Het langer termijn doel is dat er uiteindelijk 80 opgeleide ‘soccer legends’ in Hillbrow actief zijn. Deze
groep moet de kinderen die betrokken zijn bij het programma voorzien van voetbal en life skillstraining.
De emancipatie van meisjes is een belangrijk onderdeel van de voetbal- en life-skillstraining.
Leerpunten
• Binnen het WorldCoaches-project beschikken coaches soms niet over het gewenste basisniveau
om als docent op te treden. Het is belangrijk dat van te voren duidelijk is of een toekomstige
coach wel de gewenste bijdrage kan leveren.
• In het kader van het WorldCoaches-project heeft SAFA heeft nog geen speciale opdracht
gegeven voor speciale vrouwencursussen waardoor het aantal vrouwen in de cursussen
achterblijft. Dit terwijl voor het jaar 2009-2010 vrouwencursussen wel degelijk op het programma
stonden. SAFA blijkt geen erg betrouwbare partner te zijn. KNVB heeft wel cursussen voor
meisjes gedaan in samenwerking met ‘lokale’ SAFA branch in Soweto.
• Om iets te bewerkstelligen is het belangrijk om je voor een langere periode aan een project te
verbinden. Ook als er geen financiële middelen meer mochten zijn is het belangrijk om betrokken
te blijven en mee te denken om zo een blijvend resultaat te boeken. De S&O projecten zijn
effectief, nodig en te mooi om er mee op te houden! (NB dat geldt ook in financiële zin)
• Stars is ontzettend succesvol in de marketing en het bedenken van diverse speciale projecten en
creëert op deze manier een groot draagvlak. Stars is zo ambitieus dat ze moeten oppassen dat
ze niet teveel projecten tegelijk willen doorvoeren. De ambassade heeft aan Stars de verplichting
opgelegd om tussentijdse rapportages af te leveren waardoor er enige sturing kan worden
gegeven aan de ambities van Stars.
• Door de vele ministeriële wisselingen in de Kaapprovincie is het moeilijk om de overheid bij het
project te betrekken. Dit is overigens een algemeen probleem in Zuid-Afrika.
• Het project Stars in their Eyes heeft aangetoond dat de combinatie van voetbaltraining en
life-skillstraining zeer succesvol is.
Samenwerking
De KNVB en de ambassade hebben tijdens dit project zeer succesvol samengewerkt. De KNVB
heeft de voetbalkennis en de ambassade beschikt over goede lokale contacten, door deze krachten
te bundelen is dit project een groot succes. De ambassade is er in geslaagd om kruisbestuiving
tussen alle ondersteunde projecten te stimuleren en te realiseren.
131

DEEL 2
Zuid-Afrika - Worldcoaches Academy (KNVB)
De WorldCoaches Academy werkt samen met de volgende organisaties: SAFA, Judo SA, SAVU,
SAHA, University of Witwaterstrand, University of the Western Cape, University of Fort Hare,
Stellenbosch University en North-West University/ Mafikeng.
De samenwerking met de Stars in their Eyes en SCORE is succesvol. WorldCoaches ondersteunt
het voetbal- en life-skillsprogramma van deze twee organisaties. Door deze benadering is kruisbestuiving
ontstaan tussen de sportprojecten waar de ambassade bij betrokken is. Dat verhoogt de
efficiency en draagt bij aan de duurzaamheid ervan.
Door het ‘Bidvest project’ zijn er contacten ontstaan tussen Wits University en de KNVB. Als gevolg
hiervan zal de KNVB haar ‘WorldCoach Academy’ op het terrein van Wits opzetten.
De opleiding WorldCoaches en de inbedding van deze coaches in de (voetbal)gemeenschap is
gericht op het trainen en begeleiden van kinderen en ze in hun directe omgeving op een positieve
manier beïnvloeden door middel van voetbalactiviteiten, waarbij de WorldCoach tevens (lokale)
sociale aspecten aan de orde kan brengen. Daarnaast voorziet het WorldCoaches-programma in het
verminderen van het chronisch tekort aan gekwalificeerde voetbalcoaches in Zuid-Afrika. Door
jongeren te stimuleren in hun talenten en passies, zijn ze in staat om zichzelf te ontplooien, hun
bijdrage te leveren aan hun gemeenschap (in de vorm van het coachen en kennisoverdracht), en zo
hun perspectieven te verbeteren. Bovendien worden ze bewust gemaakt van het belang van ‘een
gezonde geest in een gezond lichaam’.
De Universiteit Witwatersrand, Eredivisie voetbalclub BidVest, KNVB, SA Soccer Legends, Hillbrowpolitie,
Sport en OS-stichting SCORE en de ambassade werken samen om jongeren in Hillbrow uitzicht
te bieden op een beter bestaan, vooral door bij te dragen aan een constructieve(re) levensinstelling en ze
te bewegen tot een positieve bijdrage aan de gemeenschap. Het door het project tot stand gekomen
netwerk is in de loop van de implementatie verder uitgebreid met de Cruyff Foundation, het Nederlands
elftal, verdere internationale universitaire samenwerking en een social housing-stichting in Hillbrow.
132

Binnen het project Stars in their Eyes is een samenwerkingsverband tot stand gekomen tussen
Zuid-Afrikaanse en Nederlandse coaches. Ook is er een samenwerking tot stand gekomen tussen
Stars en andere ontwikkelingsorganisaties en tussen Zuid-Afrikaanse gemeenschappen en
Nederlandse voetbalclubs alsmede tussen Stars en de business supportersclub ‘FC Younited’.
Door naast Nederlandse voetbalclubs ook Nederlandse scholen aan het Starsproject te verbinden
kan de samenwerking nog verder verbeterd worden. Dit blijkt echter moeilijk realiseerbaar als gevolg
van de tussenkomst van de Zuid-Afrikaanse overheid.
Aanbevelingen van de ambassade
1. Een belangrijke aanbeveling is dat vooral heel vroeg begonnen moet worden met Legacyprojecten.
In Zuid-Afrika is eigenlijk nauwelijks sprake geweest van min of meer ‘pasklare’
initiatieven die goed en relevant genoeg waren om ‘zo’ te ondersteunen. De meeste activiteiten
bleken erg bewerkelijk en vereisten veel meedenken, duwen en trekken. Het bleek dat in
Zuid-Afrika vaak werd gedacht dat een erg korte voorbereidingstijd zou volstaan voor activiteiten
van kleinere en grotere omvang. Hierdoor komen uiteindelijk niet alle projecten van de grond.
2. De ambassade heeft alle drie door haar gesteunde projecten aan elkaar weten te verbinden.
Hierdoor is kruisbestuiving en bundeling van kennis ontstaan. Door lokale partners met elkaar in
contact te brengen is er zo een netwerk gecreëerd dat uiteindelijk alleen maar zal bijdrage aan de
verbetering van de sport & OS-programma’s in Zuid-Afrika. Het is bovendien ook kostenefficiënt.
3. Zuid-Afrika heeft als organisator van het WK 2010 een speciaal sportjaar achter de rug. De
aanbevelingen, zoals gegeven in dit document, moeten daarom in bredere zin ook beschouwd
worden als aanbevelingen voor sport & OS-beleid in bijvoorbeeld de EK-landen Polen/Oekraïne,
maar meer nog als aanbevelingen voor het volgende WK in Brazilië. Dat organiserende land is op
velerlei vlak te vergelijken met Zuid-Afrika.
Budget
Hillbrow BidVest
Stars
World
Coaches
Totaal
Zuid-Afrika
Toegekend € 269.282 € 327.976 € 232.987 € 830.245
Besteed per
30/09/10
€ 212.205 € 227.029 € 66.000 € 505.234
Naast de bovengenoemde projecten is er door de ambassade in Zuid-Afrika nog een subsidie van €
504.000 verstrekt aan de Youth Zone Legacy Network, partner van Institute for Democracy in
Southern Africa (IDASA).
Dit programma is ontstaan uit de samenwerking tussen Foundation for a Safe SA (FSSA), IDASA en
SA Local Organising Committee (LOC) voor het WK 2010. Het oogmerk van het YZL Netwerk is
jongeren een alternatief te geven voor crimineel gedrag door ze toegang te geven tot het ontwikkelen
van vaardigheden en toegang tot netwerken voor mogelijk toekomstig werk. Voetbal wordt gebruikt
als brug tussen buurten en om interesse op te wekken van buurtbewoners. Over dit programma is
verder geen informatie ontvangen.
133

FRAGIELE STAAT BURUNDI
Right To Play
Inleiding
Burundi is een klein land in Oost-Afrika dat grenst aan Rwanda, Zaïre en Tanzania. Sinds haar
onafhankelijkheid van België in 1962 wordt Burundi geplaagd door etnische conflicten. In 2000
ondertekenden de regering en de rebellen een overeenkomst, die het begin inluidde van een periode
van relatieve vrede. Ondertussen waren 600.000 mensen het land ontvlucht. De burgeroorlog eiste
400.000 levens.
Op 28 februari 2005 werd een nieuwe grondwet aangenomen door een nationaal referendum. In
september 2005 trad de president aan en in 2006 werd een Ceasefire Agreement ondertekend met de
FNL (Palipehutu-Forces Nationales de Libération). De onderhandelingen met de FNL zijn nog steeds
gaande, dus de vrede is uiterst fragiel.
De meeste vluchtelingen kwamen terug naar Burundi, maar meer dan 150.000 mensen leven nog steeds
in kampen in Tanzania. Men verwacht dat de meesten van hen binnen twee jaar terug zullen keren.
Uitvoerder: Right To Play
Het programma ‘Sport and Play as an Effective Tool to Facilitate Peace Building and
Holistic Child Development’ heeft zich de volgende doelen gesteld:
• Versterking van de lokale sportstructuur en het management, in overeenstemming met de
doelstellingen van het ministerie van Sport, Jeugd en Cultuur.
• Betere integratie van vluchtelingen uit Tanzania in de samenleving van Burundi door sport en
spel, waarbij conflictoplossing centraal staat.
134

• Bijbrengen van levensvaardigheden, normen en waarden op terreinen van onderwijs, gender
gelijkwaardigheid, hiv/aids-voorlichting en vredesopbouw, mede door de inzet van sport en spel.
• Partnerorganisaties en jeugdcentra verantwoordelijk maken voor structurele sport en spel activiteiten
door capaciteitsopbouw, waardoor de duurzaamheid gewaarborgd wordt.
Voor wie
20.000 kinderen en 600 coaches, voornamelijk teruggekeerde vluchtelingen.
Waar
Rural Bujumbura, Muyinga, Makmaba, Ruyigi, Rutana, Kayanza en Ngozi.
Betrokken organisaties
• Right To Play: de uitvoerende organisatie.
• Noors Olympisch en Paralympisch Comité en Sportbonden (NIF).
• Noorse Vluchtelingen Raad.
• Ministerie van Sport, Jeugd en Cultuur, ministerie van Gezondheid, ministerie van Onderwijs,
ministerie van Solidariteit, Mensenrechten en Gender (alle van Burundi).
• Mansion Shalom in Ruyigi; Amani Africa Burundi.
• UNICEF.
• UNHCR.
• UN Habitat.
• Sports department of the University of Bujumbura.
Aanpak en activiteiten
Aan dit programma is in 2007 een uitgebreid onderzoek voorafgegaan. Op grond van dit onderzoek zijn
de voornoemde doelstellingen bepaald en is de volgende strategie ontwikkeld:
• NIF richt zich op de ontwikkeling van nationaal beleid ter versterking van de nationale en provinciale
sportstructuren.
• Right To Play richt zich op sportactiviteiten op provinciaal en lokaal niveau.
• Bij de training aan de lokale partnerorganisaties kwamen o.a. de volgende onderwerpen aan de
orde: het stellen van prioriteiten, capaciteitsopbouw, het ontwikkelen van strategieën en plannen,
rollen en verantwoordelijkheden, management, monitoren en evaluatie, netwerken met de lokale
gemeenschappen, life skills, coaches, duurzaamheid, etc.
Resultaten tot dusver
• Het programma loopt voorspoedig. Er vond uitbreiding plaats naar twee nieuwe provincies: Gitega
and Makamba
• Right To Play heeft 195 sportleiders opgeleid (van de 600 beoogde).
• 12.790 jongeren namen deel aan structurele sportactiviteiten, onder wie 5272 vrouwen en 438
jeugdleiders.
• De capaciteit van 11 jeugdorganisaties is versterkt op het terrein van projectontwikkeling en management.
• 192 sportclubs zijn ondersteund met kennis en vaardigheden.
Budget
Voor dit programma is € 506.032 subsidie verstrekt.
Uitputting tot en met september 2010 is: € 300.701.
135

FRAGIELE STAAT Palestijnse Gebieden
De situatie in de Palestijnse Gebiedsdelen is uiterst gecompliceerd. De twee geografisch gescheiden
delen, de Westelijke Jordaanoever en Gaza, zijn sinds juni 2007 ook politiek gescheiden, na de de
machtovername door Hamas in Gaza. Zowel de Westelijke Jordaanoever als Gaza worden internationaalrechtelijk
als bezet gebied gekwalificeerd. In de Westelijke Jordaanoever is de situatie als gevolg
van indeling in gebieden A (onder controle van de Palestijnse Autoriteit), C (onder controle Israel), en
B (gemengd) zo mogelijk nog ingewikkelder, en dit is exclusief Oost-Jeruzalem.
De spanning tussen Hamas en Israel heeft er onder meer toe geleid dat Israel een restrictief beleid
voert met betrekking tot het goederen- en personenverkeer naar en vanuit Gaza. Dat heeft grote
gevolgen voor alle aspecten van de samenleving, waaronder de economie (hoge werkloosheid),
sociale situatie, voedselvoorziening (meer dan 1 miljoen inwoners is afhankelijk van voedselhulp),
onderwijs, gezondheidszorg, enzovoorts. Ook in de Westelijke Jordaanoever is er sprake van
beperkingen voor goederen- en personenverkeer, maar die zijn minder strikt dan in Gaza.
De zorg voor onderwijs is in beginsel verdeeld over de Palestijnse Autoriteit (gezag in gebied A in de
Westelijke Jordaanoever), de Israelische Autoriteiten in Oost-Jerusalem, de de facto autoriteiten in
Gaza, en UNRWA voor hen die een vluchtelingenstatus hebben.
UNRWA heeft in Gaza de zorg voor basisonderwijs voor enkele honderdduizenden kinderen. De
relatief hoge bevolkingsgroei, en de beperkingen op de invoer van constructiematerialen dwingen de
organisatie tot onorthodoxe maatregelen, zoals ‘double shifts’ en zelfs ‘triple shifts’ op scholen. Maar
de organisatie heeft ook oog voor de lichamelijke en sociale ontwikkeling van kinderen.
136

Ambassadeprogramma
Uitvoerder
UNRWA organiseert voor kinderen in Gaza de zogeheten zomerspelen, waarin spelelementen en
sportieve activiteiten centraal staan. Daarvoor is minder aandacht in het reguliere curriculum, dat
aansluit op de overheidsscholen. Ondanks de tegenstand die UNRWA en de bevolking soms
ondervindt (intimidatie, bedreiging, vernieling) blijven ouders hun kinderen naar de zomerspelen
sturen. UNRWA tracht de sportieve educatie een belangrijkere plaats in het onderwijs te geven,
mede op basis van de successen die behaald zijn met de zomerspelen. Daartoe wil het een aantal
speelterreinen inrichten, die zodanig gelokaliseerd zijn dat meerdere scholen daarvan gebruik kunnen
maken.
De uitvoering van het project, dat onder meer de aanleg van speeltoestellen betreft, is afhankelijk van
de toestemming van de Israelische autoriteiten voor de invoer van de benodigde materialen uit Israël.
Tot op heden is die toestemming niet verleend. Het project heeft dan ook een gebrekkige voortgang.
Soedan - bezoek Troy Douglas (Right To Play)
137

FRAGIELE STAAT ZUID - SOEDAN
Soedan - bezoek Troy Douglas (Right To Play)
Soedan - bezoek Troy Douglas (Right To Play)
Right To Play
Soedan (Right To Play)
Inleiding
Zuid-Soedan heeft 40 jaar burgeroorlog achter de rug, het hevigst in de perioden 1955 tot 1972 en
1983 tot 2005. Deze oorlogen hebben 2 miljoen mensenlevens geëist en 4 miljoen mensen op de
vlucht gedreven. Van de infrastructuur is weinig overgebleven. Meer dan de helft van de bevolking
bestaat uit kinderen die op drift geraakt zijn en in vluchtelingenkampen proberen te overleven.
Het onderwijssysteem kan al deze kinderen niet aan. Rondom steden als Juba is de verhouding
tussen leraar en kind één op honderd. Op het platteland is de situatie nog erger.
Bovendien is de bevolking in het algemeen, maar de groep voormalige kindsoldaten in het bijzonder,
zwaar getraumatiseerd door het oorlogsgeweld van de afgelopen jaren.
Right To Play heeft zich in Soedan de afgelopen jaren getransformeerd tot een lokale organisatie die
nauw samenwerkt met de overheid om sport en spel te integreren in het onderwijs en de gemeenschappen.
Uit haar programma blijkt ook dat de sportactiviteiten een hoger doel nastreven dat zich
vertaalt in het aanleren van life skills, het verschaffen van hiv/aids-voorlichting en de bewustwording
van mensenrechten.
Uitvoerder: Right To Play
Het programma ‘Sport and Play as an Effective Learning Tool for Holistic Child Development in
Southern Sudan’ heeft zich de volgende doelen gesteld:
• Opbouwen van de capaciteit van de staf van Right To Play en haar partners om het hogere doel
138

(zie inleiding) te verwezenlijken.
• Kinderen toegang te verlenen tot regelmatige sportactiviteiten, waarvan niemand uitgesloten
wordt met nadruk op gezondheidsopvoeding en life skills.
• Versterking van de bewustwording van het belang van gezondheid en hiv/aids-preventie.
• Versterking van Community Based Child Protection Networks (CBCPN), lokale sportbonden,
partner organisaties, zodat zij in staat zijn de sportprogramma’s te implementeren en duurzaam
te begeleiden.
Voor wie
20.000 kinderen, 18 Head Coaches, 300 leraren en 800 juniorleiders ontvangen training voor
structurele verbeteringen.
Waar
Zuid-Soedan: Central Equatoria State, Eastern Equatoria State en Western Bahr el Ghazal.
Betrokken organisaties
• Ministeries: MoEST (onderwijs), MoH (gezondheid), MOGSWRA (gender, sociale zaken en
godsdienst), SSAC (aidspreventieprogramma), MOCYS (cultuur, jeugd en sport).
• Somba Youth Association: deze bond organiseert activiteiten onder kinderen in Somba.
• Living Water: werkt onder straatkinderen.
• Local Sport Councils: een platform dat speciale evenementen organiseert, en sportmateriaal
beheert.
• Community Based Child Protection Network: draagt bij aan de bewustwording van
kinderrechten.
Aanpak en activiteiten
Na een aanvankelijke samenwerking met UNICEF werd Right To Play Soedan een zelfstandige lokale
organisatie. De internationale staf werd een Soedanese staf. In februari 2007 begon Right To Play in
samenwerking met de overheid en de plaatselijke gemeenschap een pilotproject op 10 scholen.
Lokale coaches werden getraind om sport- en spelactiviteiten te leiden. In 2008 breidde het
programma zich uit naar 20 scholen en werden 7.000 kinderen bereikt. Ook lokale organisaties
raakten betrokken bij het programma.
Resultaten tot dusver
• 156 (van de beoogde 300) sportleiders zijn opgeleid.
• 14.263 jongeren namen deel aan structurele sportactiviteiten, onder wie 5272 vrouwen en 438
jeugdleiders.
• De capaciteit van 11 jeugdorganisaties is versterkt op het terrein van projectontwikkeling en
management.
• 192 sportclubs zijn ondersteund met kennis en vaardigheden.
• 88 organisaties ontvingen capaciteitsversterking.
Budget
Voor dit programma is € 701.000 gesubsidieerd.
139

Bijlage 1
Alfabetische afkortingsindex
ACAPES
ACJ
AFD/Buayaba
ALO
APAID
ARCA
Bemo
BZ
CALO Windesheim
Camino Seguro
CBCPN
CBO
Change the Game
CMV
CNOSS
CTS
DCDD
Desporto da Vida
DPO
DYEP
ENEP
FAZ
FBF
FMF
FPOK-UPI universiteit
FSF
FSJD
GTCF
ICCO
IDASA
IKANED
INJEPS
JBN
Association Culturelle d’Autopromotion Educative et Sociale (Senegal)
Asociacion Cristiane de Jovenes (Guatemala)
Association Féminine pour le Développement (Burkina Faso)
Academie voor Lichamelijke Oefening
Adapted Physical Activity International Development
Braziliaanse organisatie gericht op die jongeren uit sloppenwijken
Beoordelingsmemoranda
Buitenlandse Zaken
Hbo-opleiding voor bewegingsonderwijs in Zwolle. Ook: ‘School of Human
Movement & Sports’
Letterlijk: Veilige doorgang. Een organisatie die werkt met kinderen die hun brood
verdienen op vuilnisbelten in Centraal-Amerika
Community Based Child Protection Networks
Community Based Organisation
Organisatie die sport voor ontwikkelingsdoeleinden inzet
Culturele Maatschappelijke Vorming
Comité National Olympique Sport Sénégal
Commissie Toezicht Sportprojecten (Suriname)
Dutch Coalition on Disability and Development
Sport for Life (Mozambique)
Disabled Persons Organization
Dioces of Lodwar Youth Empowerment Programme (Kenia)
Nationale school voor docenten van het basisonderwijs in Burkina Faso
Nationale Voetbalbond in Zambia
Féderation Burkinabé de Footbal (Voetbalbond Burkina Faso)
Federaçao Moçambicana de Futebol (Voetbalbond Mozambique)
De Faculty of Sport and Health Education (FPOK) van Universitas Pendidikan
Indonesia (UPI) in Bandung
Fédération Sénégalaise de Football (Senegalese voetbalbond)
Fédération Sénégalaise de Jeux des Dames (Nationale Senegalese dambond)
Werkgroep ter bevordering deelname van vrouwen en meisjes aan sport in Burkina
Faso
Interkerkelijke Coördinatie Commissie Ontwikkelingssamenwerking
Institute for Democracy in Southern Africa
Ikatan Keluarga dan Alumni Nederland, betrokken bij het opzetten van een
structurele voetbalcompetitie op Ambon
Het nationale instituut voor jeugd in Burkina Faso
Judo Bond Nederland
140

Kalusha Foundation
KISE
KNDB
KNHB
KNSDP
LSM Cergas
M&E
MINOV
Mobilae Maluku Foundation
MoU
MYSA
NCDO
NeVoBo
Ngo
NHV
NIF
NOC*NSF
NSA
OS
PAHO
ProSport
PSSI
PWD
Respo International
Right To Play
SAB
SADEC
SAFA
SAHA
Saint Prima
SANEC
SASAPD
SAVU
SCORE
Initiatief van de voetballer Kalusha om via voetbal ontwikkeling te stimuleren in
Zambia
Kenyan Institute for Soccer Education
Koninklijke Nederlandse Dambond
Koninklijke Nederlandse Hockey Bond
Kenyan Netherlands Sport for Development Partnership
Lokale voetbalbond op Ambon
Monitoring en Evaluatie
Ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling (Suriname)
Stichting in Middelburg die zich richt op de wederopbouw van de Molukken en het
bevorderen van vrede aldaar
Memorandum of Understanding
Mathare Youth Sports Association (Kenia)
Nationale Commissie voor internationale samenwerking en Duurzame Ontwikkeling
Nederlandse Volleybalbond
Niet-gouvernementele organisatie
Nederlandse HandbalVereniging
Noors Olympisch en Paralympisch Comité en Sportbonden
Nederlands Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie
Nederlandse Sport Alliantie
Ontwikkelingssamenwerking
Pan American Health Organization
Ngo op het gebied van sportactiviteiten en opleidingen in Mozambique
Voetbalbond in Indonesië
Person with Disability
Respo begeleidt sportactiviteiten voor mensen met een handicap in
ontwikkelingslanden
Internationale organisatie die wereldwijd via sport en spel de levensomstandigheden
van kinderen wil verbeteren
Surinaamse Atletiek Bond
Southern African Development Community
South African Football Association
South African Hockey Association
Lokale voetbalbond in Bandung (Indonesië)
South African Netherlands Chamber of Commerce – Bemiddelende organisatie voor
bedrijven en organisaties die zaken (willen) doen in Zuid-Afrika en vice versa.
South African Sports Association for Physically Disabled
Volleybalbond van Zuid-Afrika
Organisatie gespecialiseerd in community development door sport en spel in
Zuid-Afrika
141

BIJLAGE 1
SEC-C
SISO
SJF
SMART
SOIna
SOPA
SRSA
STAP
Stars in their Eyes
SUS
SuVoBo
SVB
Todos
ToT
UNESCO
UPI
USBO
UU
VTC
VWS
WCRC
Women Win
WorldCoaches
Yayasan Cergas
YDF
YMCA
ZHA
Sport, Education and Culture Container (programma van Stars in their Eyes in
Zuid-Afrika)
Stichting Instituut Sportopleidingen (Suriname)
Surinaamse Judo Federatie
Specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdgebonden
Special Olympics Indonesia
Seeds Of Peace Africa
Sport & Recreation South Africa
Sport Training and Awareness Program
Stars in their Eyes is een Nederlands initiatief, ontstaan in 2005, dat voetbal inzet
om sociale veranderingen te realiseren in Zuid-Afrika
Sports Unlimited Suriname (nationaal sportplatform voor mensen met een
beperking)
Surinaamse Volleybal Bond
Surinaamse Voetbal Bond
Toekomst door Sport, Nederlandse organisatie actief in Brazilië en Guatemala om
jongeren uit sloppenwijken via sport en spel een toekomst te geven.
Training of Trainers
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
Universitas Pendidikan Indonesia, Universiteit in Indonesië.
Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit van Utrecht
Universiteit van Utrecht
Voluntary Counseling & Testing
Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Western Cape Rehabilitation Centre
Internationale organisatie die de positie van vrouwen en meisjes versterkt via sport
Internationaal maatschappelijk programma van de KNVB, waarbij de voetbalbond
samen met lokale partners coaches opleidt in ontwikkelingslanden.
Voetbalclub op Ambon
Youth Development Fund (Bhutan)
Young Men’s Christian Association, een internationale oecumenisch-christelijke
jongerenorganisatie
Zambiaanse Hockey Bond
142

Kenia - Moving The Goalposts (WomenWin)
143

Bijlage 2
Rapportage formulier
Algemene informatie
Land:
Hoofdaannemer:
Onderaannemers:
Doelstelling
Wat is de doelstelling van dit
programma zoals verwoord in de
aanvraag:
Successen
Beschrijf de drie belangrijkste
bereikte resultaten tot dusver:
Leerpunten
Benoem de drie belangrijkste
leerpunten tot dusver:
Financiën
Toegekende subsidie totaal:
Door hoofdaannemer besteed per
30-09-2010:
144

Voortgang algemeen
Heeft u tussentijds aanpassingen
moeten doen in de beoogde plannen
of resultaten?
Indien u bent afgeweken van de
oorspronkelijke plannen of resultaten,
kunt u toelichten waardoor dat komt?
Welke niet beoogde (neven) resultaten
zijn opgetreden als gevolg van het
programma?
145

BIJLAGE 2
Voortgang op resultaten (output)
Resultaat Status (toelichting) % gereed
Hoofddoel 1
Vrouwen
& meisjes
Subdoel 1
Subdoel 2
Subdoel 3
Hoofddoel 2
Subdoel 1
Subdoel 2
Etc.
Hoofddoel 3
Subdoel 1
Subdoel 2
Etc.
Hoofddoel 4
Subdoel 1
Subdoel 2
Etc.
146

Jeugd Gehandicapten Gezondheid Vrede / conflict-preventie
147

BIJLAGE 2
Algemene resultaten
Resultaat
Beoogd
Sportopleidingen:
Aantal nieuwe opleidingen ontwikkeld
Uit hoeveel dagdelen bestaat de nieuwe opleiding?
Aantal opleidingen versterkt
Beschrijf bij de toelichting welke expertise/modulen/trainingen is toegevoegd
Aantal curricula/manuals/lespakketten ontwikkeld
Aantal curricula/manuals/lespakketten verbeterd
Aantal sportleiders opgeleid via opleiding
Aantal docenten (Train the trainers) opgeleid
Andere resultaten op het gebied van opleidingen:
Sportactiviteiten
Aantal sportcompetities opgezet
Aantal deelnemers aan de competities
Aantal deelnemende vrouwen of meisjes
Aantal deelnemende gehandicapten
Aantal deelnemende jongeren
Aantal structurele sportactiviteiten
Aantal deelnemers aan de structurele activiteiten
Aantal deelnemende vrouwen of meisjes
Aantal deelnemende gehandicapten
Aantal deelnemende jongeren
Aantal eenmalige sportactiviteiten
Aantal deelnemers aan de eenmalige activiteiten
Aantal deelnemende vrouwen of meisjes
Aantal deelnemende gehandicapten
Aantal deelnemende jongeren
Andere resultaten op het gebied van sportactiviteiten:
148

Gerealiseerd
Toelichting
149

BIJLAGE 2
Algemene resultaten
Resultaat
Beoogd
Sportvoorzieningen
Aantal nieuwe accommodaties ontwikkeld
Aantal accommodaties verbeterd
Andere resultaten op het gebied van sportvoorzieningen:
Sportstructuren
Aantal nieuwe sportstructuren opgezet
Aantal bestaande sportstructuren versterkt
Andere resultaten sportstructuren
Capaciteitsversterking
Aantal organisaties bereikt met het capaciteitsversterking binnen uw
programma
Aantal curricula/manuals/toolkits ontwikkeld voor capaciteitsversterking
Aantal trainingen gegeven t.b.v. capaciteitsversterking
Aantal trainingsdagdelen gegeven
Aantal medewerkers getraind
Andere resultaten op het gebied van capaciteitsversterking
Nog niet genoemde resultaten
150

Gerealiseerd
Toelichting
151

BIJLAGE 2
Evaluatie: voorlopige conclusies sport en OS-beleid
Een belangrijke doelstelling van de beleidsnota ‘Kans voor open doel’ was om samenwerking
te versterken.
Zijn er nieuwe samenwerkingsverbanden
tot stand gekomen?
Kunt u dat toelichten?
Zijn bestaande samenwerkingsverbanden
versterkt?
Kunt u dat toelichten?
Hoe kan de samenwerking (nog) verder
verbeterd worden?
Een belangrijke doelstelling van de
beleidsnota ‘Kans voor open doel’ was om
versnippering van initiatieven tegen te
gaan.
Bent u van mening dat dit doel wordt
gerealiseerd?
Kunt u dat toelichten?
Een belangrijke doelstelling van de
beleidsnota ‘Kans voor open doel’ was om
coherentie van beleid te stimuleren.
Bent u van mening dat dit doel wordt
gerealiseerd?
Kunt u dat toelichten?
Wat zijn uw drie belangrijkste aanbevelingen
met het oog op de toekomst van het
sportprogramma in het betreffende land
voor de komende twee jaren?
Heeft u tot slot nog opmerkingen of
suggesties?
152

Kenia - project Safe Spaces (Women Win)
153

154

COLOFON
Met speciale dank aan alle organisaties, coördinatoren en beleidsuitvoerders
die hebben bijgedragen aan deze publicatie.
Productie & Redactie: Helga van Kampen, Tessa Kocken en Marleen Timmer
Ontwerp: Piraña grafisch ontwerp, Utrecht
Print: Drukkerij Libertas, Bunnik
Fotografie: Bhutan and Partners, KNVB, NSA, Peter van der Linden, Respo
International, Right To Play, Todos, Women Win
NCDO
Postbus 94020
1090 GA Amsterdam
Telefoon: +31 20 568 8788
Email: sportdevelopment@ncdo.nl; info@ncdo.nl
Websites: www.ncdo.nl, www.sportdevelopment.org
Amsterdam, mei 2011

De Nationale Commissie voor internationale samenwerking en Duurzame Ontwikkeling (NCDO)
betrekt mensen in Nederland bij ontwikkelingssamenwerking (OS). Het programma ‘Sport &
Ontwikkelingssamenwerking’ geeft informatie en ondersteuning aan sportieve burgers, sportbonden,
sportverenigingen en ontwikkelingsorganisaties die zich willen inzetten voor sport in ontwikkelingslanden.
Het programma bundelt kennis en ervaring op het gebied van de kracht van sport voor OS.
Ook stimuleert het initiatieven die de kwaliteit van projecten ten goede komen.
In opdracht van