Vastendag: een verdere uitwerking - Bisdom Rotterdam

Vastendag 2012: suggesties voor opzet en activiteiten
1 Waarom een Vastendag?
Met de slogan „De Vastenaktie van....‟ nodigt Vastenaktie in de campagne van
2012 iedereen uit na te denken over een eigen manier van vasten en zo een bijdrage te
leveren aan een duurzame samenleving wereldwijd.
Zorg voor de aarde en voor allen die daarop wonen nu en in de toekomst is een
grote uitdaging waar de mensheid zich nu en in de komende jaren voor gesteld ziet.
Door invulling te geven aan vasten verbinden we de ontstane mondiale problemen met
ons eigen leefpatroon en de situatie van kansarme mensen in landen van het Zuiden.
De campagne gaat niet alleen over daar, ook over hier. De huidige crisis maakt het
contrast duidelijk tussen ons helemaal op groei ingestelde consumptieve systeem en het
verstoorde evenwicht op onze aarde. We weten hoe onze manier van leven in het
Westen een veel groter beslag op de aarde legt dan gerechtvaardigd is. Duurzame
oplossingen vraagt inzet van iedereen om het evenwicht te helpen te herstellen.
We nemen meer dan de aarde te bieden heeft en leven op te grote voet. We
verbruiken hulpbronnen sneller dan de aarde kan aanvullen, we teren in op haar
reserves. „Om te komen tot een nieuwe levensstijl, waarbij – met het oog op het
algemeen goede – de zoektocht naar waarheid, schoonheid, goedheid en
gemeenschappelijkheid bepalend zijn, is een verandering nodig van onze mentaliteit‟,
zegt paus Benedictus XVI in zijn encycliek Caritas in veritate. Of zoals Bisschop Punt
het verwoordt: „Zijn we in staat eenvoudiger te leven? Zijn we bereid meer te delen met
anderen? Een teruglopende gezamenlijke welvaart vraagt juist om meer te delen, niet
minder. Kunnen we dat? Meer geven van minder? De crisis draagt ook de kans in zich
omdat de mensheid zich weer meer bezint op de werkelijke waarden van het leven. We
zullen onze manier van leven grondig moeten veranderen‟.
Een Vastendag in de parochie, op school, in het eigen bedrijf, of op welke manier
en met welke groep dan ook, kan een goede aanleiding en gelegenheid zijn om bij het
bovenstaande stil te staan. Hierna volgt een beschrijving hoe een Vastendag opgezet
zou kunnen worden en hoe die dag verder ingevuld kan worden met allerlei activiteiten
rondom Vasten, bezinning en solidariteit met medemensen.
2. Enige opmerkingen vooraf
Bij de opzet van een Vastendag maken we een keuze uit een aantal activiteiten,
die allemaal te maken hebben met Soberheid, Solidariteit of Spiritualiteit. Het is wel zo
dat niet alle activiteiten helemaal onder één van de drie kopjes kunnen worden
ingedeeld. Sommige activiteiten hebben wel iets van twee of alle drie de categorieën.
Uiteraad kan men kiezen voor een Vastendag, waarbij de deelneemsters en
deelnemers weinig tot niets eten (wel voldoende drinken!). Mogelijk is ook om wel
maaltijden te houden, maar dan sober te eten en rekening te houden met milieu en
medemens, door de inkoop van fair-trade-producten, seizoensproducten uit de buurt en
producten met een milieukeur. Voor Vastenaktie heeft Vasten immers met veel meer
dingen te maken dan alleen met minder of niet eten. Vastenaktie wil veel meer dat
mensen zichzelf vragen stellen bij hun manier van leven. En de consequenties daarvan
voor henzelf, hun naasten en de hele wereld. Vandaar, vanuit een veel bredere invulling
van het begrip Vasten, onze suggestie voor sobere, duurzame maaltijden.
Een derde mogelijkheid is om het oude Vasten-eetschema uit de jaren ‟50 en ‟60
van de vorige eeuw te volgen. Dat schema is te karaktiseren met de woorden „nat-zatwat‟:
‟s morgens vooral vloeibaar voedsel (fruitsappen etc), ‟s middags voldoende
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 1 van 26

voedsel, bij voorbeeld in de vorm van een warme maaltijd, ‟s avonds nog een klein
beetje voedsel. Als de Vastendag met een solidariteitsmaaltijd wordt afgesloten kunnen
het „zat‟ en het „wat‟ ook omgedraaid worden.
Tussen de diverse onderdelen kunnen kleinere pauzes ingelast worden.
3 Overzicht mogelijke dagindeling
In deze paragraaf staat een globale indeling van de Vastendag. Onder paragraaf
4 worden de diverse onderdelen verder uitgewerkt. De aangegeven tijden gelden slechts
als indicatie. Onder paragraaf 5 vindt u een keur aan alternatieve activiteiten, die u ook
kunt uitvoeren tijdens de Vastendag. Wanneer er bij één of meer onderdelen gekozen
wordt voor alternatieve werkvormen, kan dat natuurlijk gevolgen hebben voor de
dagindeling en de begintijden van de diverse onderdelen. Voelt u vrij om daar de
verandeingen in aan te brengen die u nodig acht!
9.00 uur: Binnenkomst van de deelneemsters en deelnemers
9.30 uur: De dagopening (uitleg bedoeling, gebed en lied, uitleg Vastenakte)
10.00 uur: Eigentijds Vasten
11.00 uur: Een oefening in „kijken‟
12.00 uur: Informatie over het Vastenaktie-project in Addis Abeba, Ethiopië,
of over het eigen Vastenaktieproject, in het kader waarvan de
Vastendag gehouden wordt
12.30 uur: Pauze
13.00 uur: Lunch (indien gekozen is voor sober eten)
13.30 uur: Opruimen en gezamenlijk afwassen
14.00 uur: Bijbel lezen
15.00 uur: Een „inkoop‟-intermezzo
16.00 uur: Voorbereiden afsluitende viering
16.30 uur: Aan de slag in de keuken
17.30 uur: VastenaktieMaaltijd
18.00 uur: De evaluatie
18.30 uur: Afsluitende viering
19.00 uur: Afsluiting van de dag
4 Verdere uitwerking van de voorbeeld-dagindeling
9.00 uur: Binnenkomst van de deelneemsters/deelnemers
Er staat koffie klaar (liefst met Max Havelaar-keurmerk) en fris. Voor de
deelneemsters en deelnemers liggen (desgewenst, als de mensen elkaar niet of
nauwelijks kennen) naamplaatjes klaar met voornaam en eventueel achternaam
Een alternatief is om iets eerder te beginnen met een ontbijt, waarbij zoveel als
mogelijk producten uit de Wereldwinkel/Fair Trade Shop (sinasappelsap, koffie, jam etc.)
en producten met een milieukeur worden gebruikt. Het ontbijt moet uitgebalanceerd zijn
en voldoende fruit bevatten. Tijdens het ontbijt kan over de gebruikte producten
gesproken worden.
9.30 uur: De dagopening
Eén van de organisatoren verwelkomt de deelneemsters/deelnemer en geeft het
doel van de dag aan: we willen ons bezinnen op onze levenshouding en van daaruit niet
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 2 van 26

alleen kijken naar hoe we met onszelf en onze naasten omgaan, maar ook hoe we
omgaan met de grote wereld om ons heen. Welke invloed hebben onze dagelijkse
keuzes op het leven van andere mensen, dichtbij en ver af, en op het milieu? Hoe
kunnen we een levenshouding ontwikkelen die ruimte biedt voor solidariteit met
medemensen ver weg en voor duurzaam omgaan met het milieu?
Als er ook een fondswervende actie gevoerd wordt, kan hier nog aan toegevoegd
worden: En tenslotte zetten we ons in voor medemensen door gelden bij elkaar te
brengen voor het Vastenaktie-project voor stedelijke duurzaamheid en leefbaarheid in
Addis Abeba, Ethiopië.
Voor zover de deelneemsters en deelnemers elkaar niet goed kennen, kan een
kenningsmakingsrondje gehouden worden, waarbij iedereen kort aangeeft wie hij/zij is
en waarom men aan de dag deelneemt. Tip: laat de deelnemers hun sleutelbos nemen
en aan de hand van hun sleutels iets vertellen: welke sleutels heb je bij je en waarvoor
dienen die?
De dag wordt daarna geopend met een gebed of een meditatieve tekst en het
Vastenaktielied van 2012, Vast iets voor.... Hier onder staat een voorbeeld van een
gebed. Zie voor de tekst van het Vastenaktielied onder Afsluitende viering. Het
Vastenaktielied 2012 is ook te vinden in het Liturgiekatern Vastenaktie 2012 of te
downloaden via www.vastenaktie.nl. Van het Vastenaktielied is tevens een audio-demo
te downloaden die ter ondersteuning gebruikt kan worden.
Een of meerdere van de deelnemers kan gevraagd worden om de tekst van het
gebed voor te lezen. Het kan natuurlijk ook een gezamenlijke activiteit zijn. Zie voor
mogelijkheden voor andere teksten de verwijzingen in de bijlagen.
Dromen van inzet
Als iedereen de handen
uit de mouw zou steken
En zich zou inzetten
om elke mens een beetje
gelukkiger te maken,
Dan zou het samenleven
veel gemakkelijker worden, God.
De sterkere kan het dan opnemen
voor de zwakkere
en de grootste kan aan de kant
van de kleinste gaan staan.
Maar vaak gebeurt dat niet
en blijf ik zelf ook
op mijn eigen eilandje leven,
zonder rekening te houden
met anderen.
Nu wil ik je vragen, God,
mij een duw in de rug te geven
om zelf die eerste stap te zetten.
Misschien dat de droom
van een mooiere wereld
voor élke mens
dan toch vandaag kan beginnen!
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 3 van 26

In de Liturgiekaternen van voorgaande Vastenakties staan bij iedere viering van
de zondagen in de Veertigdagentijd zgn drempelgebeden, die ook uitermate geschikt
zijn om als gebed hier te bidden. En uiteraard kunt u ook zelf een gebed kiezen.
Het is goed om kort de gelegenheid te geven aan de deelnemers om te reageren
op de voorgelezen tekst. Daarbij is het echter niet de bedoeling met elkaar daarover in
discussie te gaan. Wanneer iemand niet wil reageren, is dat ook goed.
En met de tekst kan dit gedeelte afgesloten worden: Ieder van ons hier
aanwezig, had en heeft nog vele dromen. Ieder van ons heeft vele dromen verloren of
zal nog dromen verliezen. Als we maar die éne droom behouden, de droom van onze
Schepper: één wereld, vol van gerechtigheid en vrede, waar mensen met elkaar
gelukkig kunnen zijn op een manier die overeenkomstig zijn Schepping is!
10.00 uur: Eigentijds Vasten
Vasten is terug van weg geweest. In een recent (2011) in opdracht van
Vastenaktie uitgevoerd onderzoek zegt 20% van alle ondervraagden en ook 20% van
alle jongeren tussen 18 en 25 jaar de laatste twee jaar wel eens gevast te hebben. Bij de
trouwe kerkgangers ligt dit cijfer zelfs op 30%. Vasten lijkt een goede mogelijkheid om,
individueel, je zorgen over de toekomst én je streven naar meer gerechtigheid gestalte
te geven. En net zoals onder de eerste christenen, is het mogelijk om je eigen manier
van vasten en dus van actie voeren te kiezen: de VASTENAKTIE VAN .......
Vastenaktie stelt een korte powerpointpresentatie VASTEN ANNO 2012 ter
beschikking over enkele krachtlijnen voor eigentijds vasten, die te trekken zijn vanuit de
geschiedenis van het fenomeen vasten. De powerpoint is uiteraard via
www.vastenaktie.nl te downloaden.
Eventueel kan aan de deelnemers de brochure Vasten voor Starters ter
beschikking gesteld worden (te bestellen via Vastenaktie). Ook een digitale versie van
deze brochure is verkrijgbaar.
Na het gezamenlijk bekijken van de powerpoint Eigentijds Vasten kan in een
gesprek tussen de deelneemsters en deelnemers verder gepraat worden over de zin
van Vasten in de huidige tijd en over welke goede manieren van Vasten er zijn. De
deelnemers kunnen natuurlijk ook aangeven welke manieren van Vasten zijzelf in de
praktijk brengen.
Te gebruiken is ook een powerpoint STELLINGEN: VASTEN IS VOOR MIJ..,
eveneens te downloaden via www.vastenaktie.nl met een aantal stellingen over Vasten,
zoals bij voorbeeld: Vasten heeft voor mij te maken met geloven. De deelneemsters en
deelnemers kunnen bij iedere stelling via van te voren gemaakte (gekleurde) papiertjes
met een cijfer aangeven of ze het er helemaal mee eens zijn (1), een beetje mee eens
(2), het niet weten (dus noch mee eens, noch mee oneens, 3), een beetje mee oneens
(4) of helemaal mee oneens (5).
Bij de slides van de powerpoint verschijnt eerst de betreffende stelling met de vijf
antwoordmogelijkheden. Een discussieleider zou de uitersten, de deelnemers die
oftewel 1 oftewel 5 aangeven, kunnen vragen voor een nadere toelichting. Kort kan
verder over iedere stelling gediscussieerd worden.
Bij een volgende klik verschijnt op de meeste slides ook een score van de het
Nederlands publiek, de katholieken, mannen en vrouwen zoals die bij een steekproef
(straatenquête, gehouden door Tineke Koenders en Guus Prevoo tijdens een
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 4 van 26

manifestatie in september 2008 in Heerlen, totaal ondervraagden 88) gevonden werd.
Ook hier kan kort over nagepraat worden.
Opvallend in de resultaten van de straatenquête is dat vasten in Nederland, althans in
Heerlen, tegenwoordig blijkbaar niet zozeer met minder eten wordt geassocieerd, als
wel met het je ontzeggen van iets dat je graag doet, bij voorbeeld een glaasje alcohol
drinken.
Ook de relatie met het wereldwijde armoedeprobleem is aanwezig alsmede de relatie
met de inzet voor een beter milieu.
Daarentegen worden twee concrete manieren om bewust te leven, namelijk het kopen
van fairtrade- en/of biologische producten nauwelijks tot niet met vasten verbonden.
Voor de meeste ondervraagden is vasten een activiteit die met geloven te maken heeft.
Alternatieven zijn dat iemand van de deelneemsters/deelnemers het boekje
Vasten van Anselmus Grün heeft gelezen en daarover als inleiding op de discussie
verslag doet. Ook de al genoemde brochure Vasten voor Starters geeft een aantal
aanzetten die kunnen dienen om de discussie aan te zwengelen.
Indien gewenst zou u eventueel ook de missionair veldwerker van Vastenaktie,
Guus Prevoo, kunnen uitnodigen om dit gedeelte te verzorgen, email:
guus.prevoo@vastenaktie.nl.
11.00 uur: Hoe kijken wij naar het Zuiden?
Informatie voor de begeleiders: onze blik om naar andere mensen te kijken wordt
vaak bepaald door ons denken, onze voorkeuren, onze vooroordelen. We zien de
werkelijkheid op een bepaalde manier. Dat kan helpen om die werkelijkheid te kunnen
verwerken en alles een plek te geven, maar het kan ons ook belemmeren om die
werkelijkheid te zien zoals ze eigenlijk is. Zo kijken we vaak naar het Zuiden met een blik
waar vooral de armoede ons opvalt. Met de volgende oefening willen we proberen onze
blik te verruimen.
Uitvoering: de groep wordt opgedeeld in groepjes van 4 tot 6 deelnemers. Iedere
groep krijgt tien foto‟s, genomen in Addis Abeba. De foto‟s zijn via www.vastenaktie.nl te
downloaden.
Vijf foto‟s laten positieve dingen zien (mooie gebouwen, een strand, lachende
mensen etc), vijf foto‟s laten situatie van armoede zijn (zelfbouwhuisjes, afval op straat,
arme mensen etc). De groep wordt gevraagd om die drie foto‟s uit de kiezen, die
volgens de groep het best het land Ethiopië typeren. Belangrijk is om hierbij geen verder
commentaar te geven om de keuzes van de kleine groepen niet te beïnvloeden.
Wanneer in de parochie een eigen door Vastenaktie goed gekeurd project wordt
ondersteund, kan men natuurlijk ook foto‟s nemen die rondom en bij dit project en het
land waarin dat eigen project gelegen is, zijn gemaakt. Let wel op een goede verdeling
van positieve en negatieve situaties.
Op de DVD handboek die in oktober 2011 aan contactpersonen in de parochies
is toegestuurd, staan een heleboel foto‟s uit Ethiopië, daar kunt u eventueel ook een
keuze uit maken.
De kleine groepjes krijgen tien minuten tot maximaal een kwartier de
gelegenheid om met elkaar te bepalen welke drie foto‟s zij kiezen. Aansluitend volgt er
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 5 van 26

een gesprek in de grote groep. Welke foto‟s zijn gekozen en waarom? De
gespreksleider kan aan het begin van het gesprek uitleggen dat alle foto‟s in Addis
Abeba zijn genomen en dat in feite alle tien de foto‟s typisch zijn voor de stad en het
land Ethiopië. Hebben de subgroepjes meer gekozen voor de „positieve‟ of voor de
„negatieve‟ foto‟s? Wat heeft hun keuze beïnvloed?
De uitkomst van het keuzeproces staat vooraf niet vast, natuurlijk. Maar in de
praktijk blijkt dat vooral foto‟s met negatieve situaties gekozen worden. Waar zegt dat
iets over; over de stad of het land waar de foto‟s vandaan komen, of over onze kijk op
mensen in het Zuiden?
Het is overigens zeker niet de bedoeling om de armoede van vele mensen in het
Zuiden te relativeren of zelfs te ontkennen, maar een meer open blik laat toe om ook de
kracht van mensen te zien, die werken aan verandering en aan een betere toekomst
voor henzelf en hun kinderen. Bij de projecten, die Vastenaktie steunt, zijn vooral zulke
mensen betrokken.
12.00 uur: Informatie over het Vastenaktie-project in Ethiopië
Op de bij DVD volwassenen van de Vastenaktie campagne 2012 staat ook een
film over het Vastenaktieproject in Addis Abeba, Ethiopië. De deelneemsters en
deelnemers kunnen deze film (er is een korte en een langere versie) samen bekijken.
Ook via www.vastenaktie.nl zijn deze films te downloaden.
Er kunnen enige richtvragen gegeven worden om het kijken naar de film
structuur te geven. Voorbeelden van richtvragen bij het kijken zijn: Wat is het doel van
het Vastenaktie-project? Op wie richt het project zich? Wie zijn de dragers van het
project? Vind je dat het project nodig is? Zijn vrouwen en meisjes even veel betrokken
bij het project als mannen en jongens?
De richtvragen kunnen van te voren op papier worden uitgedeeld, met voldoende
ruimte tussen de vragen zodat de deelneemsters/deelnemers aantekeningen kunnen
maken.
Een andere mogelijkheid is het uitnodigen van een gastspreker die iets kan
vertellen over het land waarin het Vastenaktie-project gesitueerd is of die zelfs het
betreffende project heeft bezocht. Adressen van mogelijke gastsprekers zijn op te
vragen bij Vastenaktie.
Als u een gastspreker uitnodigt, is het wel raadzaam om dit onderdeel een meer
prominente plaats te geven dan het nu heeft in deze opzet.
12.30 uur: Pauze (de pauze kan mede gebruikt worden om de lunch voor te bereiden)
13.00 uur: Lunch
Hierbij wordt gekozen om zoveel als mogelijk producten uit de Wereldwinkel
en/of met een milieukeur te gebruiken.
Indien er voor gekozen wordt om de deelnemers zelf een lunchpakket mee te
laten nemen, kunnen die van te voren worden ingezameld. De broodjes en
boterhammen en het fruit kunnen bij het tafel dekken door elkaar heen op schotels
worden gepresenteerd. Zo krijgt niemand zijn/haar eigen lunchpakket, maar delen de
deelnemers alles met elkaar. De lunch begint met een kort gebed. Bij voorbeeld het
gebed van Huub Oosterhuis.
Onze Vader verborgen,
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 6 van 26

Uw naam worde zichtbaar in ons,
Uw koninkrijk kome op aarde,
Uw wil geschiede, een wereld
met bomen tot in de hemel,
waar water schoonheid en brood
gerechtigheid is, en genade.
Waar vrede niet hoeft bevochten,
waar troost en vergeving is,
en mensen spreken als mensen,
waar kinderen helder en jong zijn,
dieren niet worden gepijnigd,
nooit één mens meer gemarteld,
niet één mens meer geknecht.
Doof de hel in ons hoofd,
leg Uw woord op ons hart,
breek het ijzer met handen,
breek de macht van het kwaad.
Van U is de toekomst,
kome wat komt.
13.30 uur: Opruimen en gezamenlijk afwassen
Als ervoor gekozen is om tijdens de Vastendag helemaal niet te eten, dan kan de
tijd tussen 12.30 uur en 14.00 uur gebruikt worden voor een wandeling, voor onderlinge
gesprekken en eventueel ook voor het schrijven van brieven (via Amnesty) aan politieke
gevangenen. En aan het einde van deze opzet vindt u nog enige alternatieven, die ook
gebruikt kunnen worden om deze tijd te vullen. Let wel: een te vol programma loopt snel
uit en de deelnemers raken vlug uitgeblust, dus altijd voldoende pauzes inbouwen.
14.00 uur: Bespreken van een of meerdere Bijbelteksten
Bezinning kan natuurlijk heel goed plaatsvinden via het lezen en bespreken van
Bijbelteksten. Laat de tekst eerst hardop voorlezen en daarna iedereen er in een eerste
ronde kort op reageren. Daarna kunnen de diverse aspecten die in de eerste ronde naar
voren gebracht zijn, verder besproken worden.
Gekozen kan worden voor de teksten die de daarop volgende zondag in de
eucharistieviering gelezen worden. Informatie over deze teksten en thematische
verwerkingssuggesties vindt men in het Liturgiekatern 2012, waarvan de contactpersoon
van de MOV-groep in de parochie en mogelijk ook de pastor een exemplaar ontvangen
heeft (en dat ook via www.vastenaktie.nl/plaza te downloaden is).
Wanneer de dienstdoende pastor aanwezig is (of wellicht voor dit gedeelte
speciaal uitgenodigd is) kan de discussie voor hem aanleiding zijn om het besprokene in
zijn preek van die komende zondag te verwerken.
De voorbereidende groep kan een eigen bijbeltekst kiezen. Let er wel op dat de
tekst de mogelijkheid biedt om te praten over de relatie tussen geloven en
maatschappelijke inzet, de relatie tussen geloven en Vastenaktie.
Wellicht kan een van de volgende teksten besproken worden: Jes 58, 1-12
(Vasten is je brood delen met armen); 1 Sam 14, 24-26 (Vasten moet op het juiste
moment plaatsvinden); Dan 1, 8-17 (Vasten als je verzetten tegen overheersing); Mt 4,
1-11 of Lc 4, 1-13 (Jezus vast als voorbereiding op zijn openbaar leven en de duivel
probeert hem te verleiden); Mt 6, 1-18 (de houding waarmee je iets doet en de
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 7 van 26

samenhang van aalmoezen geven, vasten en bidden); 1 Kor 6,12 (Alles is je
toegestaan, maar je moet je er niet door laten beheersen).
15.00 uur: Een „inkoop‟-intermezzo
De dag kan afgesloten worden met een gezamenlijke warme maaltijd. Via
www.vastenaktie.nl kunt u enkele recepten vinden voor maaltijden die zonder al te veel
poespas zijn klaar te maken. Uiteraard dient in de planning rekening gehouden te
worden met de mogelijkheid om te kunnen koken.
Voor het bereiden van de maaltijd moeten natuurlijk spullen ingekocht worden.
Denk bij het inkopen niet alleen aan supermarkten, maar ook aan speciaalzaken
(groenteboer, slagerij), aan reformwinkel, biologische winkels en de Wereldwinkel.
Geef de deelneemsters een tijd aan (bijvoorbeeld uiterlijk 15.45 uur) waarop ze
terug verwacht worden.
16.00 uur: Voorbereiden afsluitende viering
De Vastendag kan afgesloten worden met een viering met een aantal gebeden
en liederen. Onderdeel van de viering zijn een aantal voorbeden. Opnieuw wordt de
groep in kleine subgroepjes opgedeeld. Ieder subgroepje bedenkt één of twee
voorbeden voor in de afsluitende viering en schrijft deze voorbeden op. De voorbeden
moeten bij voorkeur uitdrukking geven aan de zorg voor meer rechtvaardigheid en vrede
wereldwijd. Namens het subgroepje worden één of twee personen aangewezen die
deze voorbeden zullen vertolken.
Suggesties voor gebeden, liederen etc zijn te vinden in het Liturgiekatern 2012,
dat ook te downloaden is via www.vastenaktie.nl/plaza.
16.30 uur: Aan de slag „in de keuken‟
Met de ingekochte ingrediënten wordt een sobere, warme maaltijd klaar
gemaakt. Een aantal deelnemers werkt mee in de keuken. Een aantal andere
deelnemers kan gevraagd worden om het lokaal in te richten en aan te kleden.
Tip: probeer een korting af te dingen bij het inkopen: het geld dat daarmee uitgespaard
wordt, kan dan ten goede komen aan het Vastenaktie-project dat wordt gesteund.
17.30 uur: VastenaktieMaaltijd
Ook nu weer wordt voorafgaande aan de maaltijd een gebed gebeden. Een voorbeeld
uit het boekje „Spaar uit eigen mond voor hen een broodje gezond‟ van Nel van Drie.
Zegen deze maaltijd,
alles wat op tafel staat
om ons te voeden;
zegen allen
die het mogelijk maakten
dat wij ook vandaag
weer voldoende hebben.
Dat het voedsel ons mag sterken,
dat het ons de kracht mag geven
onze taak in de wereld
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 8 van 26

18.00 uur: Evaluatie
goed te doen,
een zegen te zijn
voor anderen. Amen.
Voorafgaande aan de afsluitende viering wordt de Vastendag geëvalueerd. De
evaluatie vindt zowel organisatorisch als inhoudelijk plaats. De evaluatie kan gebeuren
door middel van het zogenaamde stellingenspel. Vooraf heeft de
begeleiding/organisatiegroep een aantal stellingen geformuleerd die betrekking hebben
op de organisatie en inhoud van de dag. Voorbeelden van dergelijke stellingen zijn (let
op, we wisselen „positieve‟ en „negatieve‟ stellingen willekeurig af):
Ik vond de Vastendag een leuke dag met goede en afwisselende
activiteiten
De dag kende te weinig momenten om met elkaar over geloven en
Vastenaktie te praten
Bij een Vastendag stel ik me voor dat we echt vasten en helemaal
niets eten
De video over het Vastenaktie-project heeft me nauwelijks
aangesproken
Ik vond de sobere maaltijd lekker
Ik weet zeker dat deze Vastendag mijn kijk op mensen in Ethiopië
(of een ander land waarin project is gesitueerd) heeft veranderd
De dag heeft mij niet of nauwelijks gemotiveerd om iets voor
Vastenaktie en het Vastenaktie-project te gaan doen
Deze Vastendag was best wel leuk, maar je verandert er niets
mee
De deelnemers staan tijdens de evaluatie in een rij achter elkaar (eventueel in
twee rijen, met voldoende tussenruimte). Iedere deelnemer bevestigt de stelling door
naar rechts te springen of ontkent met de stelling eens te zijn door naar links te
springen. Let op: de begeleiding staat meestal met het gezicht naar de deelnemers en
voor hen is rechts dus „links‟ en links dus „rechts‟. Houd daar dus rekening mee als je de
richting waarin de deelnemers kunnen springen, aanwijst.
De stellingen kunnen van te voren met een powerpointprogramma op de
computer gezet worden en eventueel met een beamer geprojecteerd. Doe dat dan wel
stelling voor stelling! Het is aan te nemen dat de deelnemers de mate waarin ze het met
de stelling al of niet eens zijn, uiten in de verte van de sprong naar rechts of links. De
beide „uitersten‟, diegenen die het verst naar links en naar rechts springen, worden
gevraagd hun „evaluatiesprong‟ kort toe te lichten. De andere deelnemers krijgen de
kans daarop kort te reageren. Eén van de begeleiders neemt aantekeningen van
hetgeen de deelnemende jongeren naar voren brengen tijdens de evaluatie.
18.30 uur: Afsluitende viering
De liturgiegroep van de parochie is van te voren gevraagd een korte viering in de
vorm van een woorddienst voor te bereiden. Uiteraard kan ook de parochiële groep zelf
een dergelijke dienst voorbereiden. De viering moet voldoende aansluiten bij het thema
van dag.
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 9 van 26

Aan het einde van de dienst worden door de aangewezen vertolkers de door de
subgroepjes samengestelde voorbeden gebeden.
Onderdeel van de afsluitende viering kan een meditatie rondom de hongerdoek
God onder ons van Edorh Sokey zijn zoals die in de Liturgiekatern 2012 te vinden is.
Deze meditatie kunt u eventueel ook downloaden via www.vastenaktie.nl.
Tekst bij de afsluitende viering
Vaak denken mensen bij het woord „vasten‟ aan diëten en afvallen. Oudere
mensen hebben herinneringen bij „vasten‟ aan blikken trommeltjes om snoepgoed te
bewaren tot na Pasen en aan strenge regels wat je wel of niet mocht eten.
Maar uit de Schriften én uit de dag van vandaag komt toch een ander beeld van
vasten naar voren.
Vasten is niet „honger lijden‟.
Vasten heeft weinig van doen met ontbering en gebrek.
Vasten betekent zelfs niet „minder eten‟ of „niet snoepen‟.
Vasten is niet „geen vlees eten op vrijdag‟.
Vasten is geen dweperij van een of andere sekte.
Vasten heeft niet noodzakelijkerwijze iets van doen met religie.
Vasten is daarentegen een wijze van menselijk leven, die in overeenstemming is
met de natuur.
Vasten is leven op een manier die overeen komt met je eigen lichamelijkheid,
naar wat je lichaam aan voeding en andere dingen nodig heeft, niet meer, misschien wel
iets minder.
Bij Vasten gaat het om heel de mens, je lichaam, je ziel, je geest, je relaties met
anderen, kortbij en ver weg.
Vasten is een erkennen van je eigen onmacht, het bevrijdt je van banden die
knellen, het bevrijdt uit de boeien van „steeds meer hebben en willen‟.
Vasten voert weg uit de gezapige tevredenheid van alledag en nodigt uit tot het
stellen van nieuwe prioriteiten en levensdoelen.
Vasten is een manier van boete doen voor het onrecht dat anderen is
aangedaan.
Vasten is hongeren naar gerechtigheid.
Vasten verwijst naar het onrecht dat wereldwijd gebeurt, naar de steeds slechter
wordende levensomstandigheden van vele mensen, naar de schending van hun
mensenrechten.
Vasten is een methode om conflicten op een geweldloze wijze op te lossen.
Vasten is een teken van solidariteit en engagement met mensen, die gedwongen
zijn dagelijks, het hele jaar door, honger te lijden, die gedwongen zijn te verhongeren.
Vasten is barmhartig zijn.
Vasten staat niet op zichzelf, maar krijgt pas zin in verbinding met gebed en met
het doen van gerechtigheid. Bidden en gerechtigheid doen zijn volgens Augustinus „de
vleugels van het vasten‟. Zonder die beide is vasten moeizaam, tezamen met bidden en
gerechtigheid doen wordt vasten licht, krijgt het „vleugels‟, Soberheid, Solidariteit én
Spiritualiteit!
Vasten is een ontmoeting met Jezus, die omgaat met armen, weduwen en
wezen, met de minsten onder de mensen en dus een ontmoeting van jou met die armen,
voor wie de blijde boodschap van het Evangelie bij voorkeur bestemd is.
Vasten is een navolging van Jezus op zijn moeilijke weg naar het kruis.
Vasten verbindt ons met de gemeenschap van gelovigen waartoe we behoren en
opent ons voor de Geest van God.
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 10 van 26

Als afsluiting een citaat van Antoine de Saint-Exupery: “Dat wat ik echter het
meest verafschuw, is de bedroevende rol van de toeschouwer, die onverschillig is en
niets doet. Je moet niet toekijken. Je moet getuige zijn, je moet deelnemen, ingrijpen, je
verantwoordelijkheid nemen. De mens die niet meedoet en geen verantwoordelijkheid
neemt, die telt niet mee”.
Vastenaktielied 2012: Vast iets voor...
(melodie: Zomaar een dak boven wat hoofden)
Vast iets voor mij, wat ik ook nastreef:
dromen van recht en waardigheid.
Breken van brood, delen de beker,
vasten uit solidariteit.
Vast iets uit liefde, hoop en geloof,
omdat het anders kan:
een leven naar Gods plan!
Vast iets voor mij, oren wijd open:
horen wat mijn hart inspireert.
Droom die mij roept -krachtvol en moedigvraagt
mij om wat het zwaarste weegt.
Vast iets voor mensen ver van ons bed,
die dromen net als wij:
van leven frank en vrij!
Vast iets voor mij: méér doen met minder,
leven naar menselijke maat.
Aarde zo rijk, genoeg voor allen;
wonder van delen: overdaad!
Vast iets voor nu en vast voor het kind:
altijd en wereldwijd:
dromen van duurzaamheid.
19.15 uur: Afsluiting van de dag
De begeleiding kan afsluiten met een wens voor de toekomst. Hij/zij kan iedere
deelnemer uitnodigen ook een dergelijke wens te formuleren. Ook nu gaat het om een
uitnodiging, geen verplichting. Dit onderdeel kan desgewenst ook aan het einde van de
viering als boven bedoeld ingevlochten worden.
Aan de deelnemers wordt een kort dankwoordje gericht voor hun deelname en
inzet. Uiteraard kan hier ook het totaalbedrag van de fondsenwerving bekend gemaakt
worden. Ook andere mensen die een belangrijke rol hebben gespeeld bij de
voorbereidingen en de uitvoer van de dag worden „in de bloemetjes‟ gezet. Er kan
uiteraard, ter afsluiting, nog een drankje gedronken worden en even informeel worden
nagepraat over de dag.
5. Alternatieve activiteiten
5.1. Kunstzinnige invulling
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 11 van 26

Vastenaktie-affiche
De opdracht wordt gegeven aan de deelnemers om een Vastenaktie-affiche te
maken. In kleine groepjes van twee of drie gaan de deelnemers daarmee aan de slag.
Door middel van tekenen, verven, kleuren, collage of welke techniek dan ook, dient een
affiche gemaakt te worden dat andere mensen zou moeten aanspreken om een gift aan
Vastenaktie te geven. Het affiche moet informatie (kort en in één blik) verschaffen over
het project, maar het moet ook de „kracht‟ laten zijn van de mensen in het Zuiden, die
betrokken zijn bij het Vastenaktie-project. Een alternatief affiche zou iets kunnen laten
zien van een duurzame en sociale levenshouding, van waaruit mensen in Nederland
zich engageren met mensen in het Zuiden. Het is natuurlijk mogelijk om tijdens de
beschikbare tijd ook meerdere affiches te maken. De gemaakte affiches zouden als een
„kunstwerk‟ tijdens een VastenaktieMaaltijd of aan het eind van de dag bij opbod
verkocht kunnen worden aan de hoogst biedende. Mogelijk kan in de hal van het
kerkgebouw of elders ook een tentoonstelling worden ingericht met de gemaakte
„kunstwerken‟. De gemaakte „affiches‟ worden in het lokaal opgehangen.
Hongerdoek
Een ander alternatief is het maken van een hongerdoek. Dit alternatief kan
ingezet worden als de deelnemers aan de Vastendag bekend zijn met het fenomeen van
de hongerdoeken. Eén van de begeleiders geeft een korte uitleg over het fenomeen
„hongerdoek‟ (zie het kader).
In de Middeleeuwen was het gebruikelijk tijdens de vastentijd met een grote doek het
altaar aan het zicht te onttrekken. In de spiritualiteit van die dagen werd zo de afstand
tussen God en mens benadrukt en werden mensen uitgenodigd om na te denken over
hun leven in gelovig perspectief. Als ondersteuning van dat nadenken werd het de
gewoonte om op de doek symbolen en afbeeldingen over het lijden en sterven van
Jezus aan te brengen. In de 18 de eeuw is dit gebruik verloren gegaan, maar in 1976
heeft Misereor, de Duitse zusterorganisatie van Vastenaktie, het gebruik weer opgepakt,
zij het dat het verhaal over het lijden en sterven van Jezus vervangen werd door een
verhaal van mensen uit het Zuiden: hun verhaal over lijden, dood én opstanding.
De hongerdoek „God onder ons; De werken van barmhartigheid‟, die tijdens de
Vastenaktie van 2012 gebruikt wordt, is alweer de 18 de van de „nieuwe serie‟. Meer
uitleg over deze doek is te vinden via www.vastenaktie.nl
Het is uiteraard aan te bevelen dat er een exemplaar van deze of een andere
hongerdoek voorhanden is tijdens de dag. De hongerdoek God onder ons van 2012 en
een aantal hongerdoeken uit voorgaande jaren zijn via Vastenaktie te bestellen, in de
regel in twee maten.
Op www.dederdekerk.nl is informatie te vinden over alle hongerdoeken die in Nederland
verschenen zijn.
De deelnemers krijgen weer in kleine groepjes opdracht om door te tekenen, te
kleuren, collages te maken etc. een „hongerdoek‟ te maken. Om zoveel mogelijk contact
tussen alle deelnemers te bevorderen is het aan te bevelen om de groepen niet
hetzelfde samen te stellen als bij eerdere subgroepvorming. Zo ver mogelijk kan iedere
subgroep een begeleider krijgen die er op toe ziet dat bij de discussies en de
samenstelling van de hongerdoek alle leden op een gelijkwaardige manier hun inbreng
hebben.
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 12 van 26

De gemaakte hongerdoeken worden in het lokaal opgehangen. Ook de
hongerdoeken zouden eventueel als kunstwerk bij opbod verkocht worden aan de
hoogst biedende tijdens een VastenaktieMaaltijd of aan het eind van de dag.
Sketch
Liggen de beide voorgaande mogelijke doe-activiteiten op het vlak van
kunstzinnige creativiteit, een andere optie is om de verwerking te zoeken in lichamelijke
expressiviteit en creativiteit. De deelnemers kunnen (wellicht in meerderde subgroepjes
van vijf tot zes leden) een sketch verzinnen, waarin hun kijk op mensen in het Zuiden, de
informatie over het Vastenaktie-project, hun eigen vasten-voornemens en/of hun eigen
nadenken over een sobere, meer duurzame levenshouding vorm worden gegeven.
Mogelijk kan ook een bijbeltekst zoals het verhaal van de Barmhartige
Samaritaan (zie beneden waarin een suggestie is uitgewerkt om aan de hand van dit
bijbelverhaal te praten over de relatie tussen geloven en maatschappelijke inzet)
„gevisualiseerd‟ worden in het heden. Wie zou de jongen die gevallen is met zijn fiets
niet helpen en langs lopen alsof hij niets gezien heeft, wie zou stil blijven staan en wel
hulp aanbieden? Wie zou de asielzoeker die slachtoffer is van zinloos geweld aan zijn
lot overlaten, wie zou op welke manier helpen?
Bespreking van de Vastenaktie-affiches, hongerdoeken of sketches
Ieder groepje krijgt kort de gelegenheid uit te leggen wat er gemaakt is en
eventuele vragen ter verduidelijk uit te leggen. De zelf gemaakte affiches (of
hongerdoeken) en de verstrekte uitleg dienen als basis voor een discussie. De discussie
kan zo mogelijk toegespitst worden op de rol van het geloven van de deelnemers bij hun
maatschappelijke inzet voor verandering ten goede en bij hun inzet voor het
Vastenaktie-project. Hoort die inzet bij het geloven of kan dat ook wel zonder? En
omgekeerd?
Indien gekozen is voor de toneelstukjes en sketches als vorm van verwerking,
kunnen de sketches door de diverse subgroepjes gespeeld worden en daarna eventueel
kort toegelicht. Het spelen en de korte uitleg dienen dan als basis voor verdere
discussie.
Ook kan hier een meer open discussie plaatsvinden over de rol van geloven in
relatie tot maatschappelijke inzet en dus ook in relatie tot de inzet voor Vastenaktie.
Wellicht is het goed om de parochiepastor uit te nodigen die discussie te leiden en te
verhelderen. Een idee om de discussie op te starten kan zijn om het verhaal van de
Barmhartige Samaritaan (Lucas 10, 23 – 37) te lezen en te bespreken. Kan dit verhaal
geactualiseerd worden naar een hedendaagse situatie? Wie zou dan de rol van de
rovers, het slachtoffer, de priester, de leviet en de barmhartige Samaritaan spelen? Zou
de Barmhartige Samaritaan ook andere handelingsopties hebben, bij voorbeeld met
harde hand mogelijke „rovers‟ te lijf te gaan of politiek te werken aan een meer
rechtvaardige samenleving zodat niemand meer zo nodig anderen hoeft te beroven?
5.2. Wat is mijn en onze mondiale voetafdruk?
De mondiale voetafdruk is een manier op te bepalen hoeveel van het
aardoppervlakte u gebruikt door uw consumptie. Voor iedere wereldburger is 1,8 hectare
beschikbaar. De gemiddelde voetafdruk van alle mensen op de wereld is nu echter 2,7
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 13 van 26

hectare, de gemiddelde afdruk van de Nederlander zelfs 4,4 hectare. We leven echt op
te grote voet.
Via een test op www.dekleineaarde.nl of www.duurzaamheidinactie.nl kan men de
eigen mondiale voetafdruk opmeten. Hoe groot is uw mondiale voetafdruk en hoe kunt u
die mondiale voetafdruk verkleinen?
Eenzelfde oefening kan men maken voor de eigen geloofsgemeenschap. Op
www.duurzamekerk.nl staat een zgn Quick Scan om de duurzaamheid en fairtradegehalte
van uw geloofgemeenschap snel in kaart te brengen. De website geeft ook
allerlei suggesties om van uw kerk een fairtrade-kerk te maken. Onderwerp van gesprek
zou kunnen zijn hoe vanuit de deelnemers en deelneemsters aan de Vastendag actie
ondernomen kan worden om de eigen geloofsgemeenschap meer duurzaam te maken.
Wie bepaalt het inkoopbeleid, welke milieumaatregelen zijn er al of niet getroffen en wie
is daar verantwoordelijk voor? Hoe kunnen we die mensen benaderen om
duurzaamheid en fairtrade bespreekbaar te maken?
Een alternatief hulpmiddel is de Belgische website www.rechtvaardigheidenvrede.be,
waarbij men kan doorklikken naar projecten en daarna naar ecokerk, om zo een CO 2 -
calculator te vinden voor de uitstoot van het kerkgebouw. Op de website zijn ook
ecokerk-modellen beschikbaar die kunnen helpen bij de uitbouw van de kerk- cq
geloofsgemeenschap tot een ecokerk.
5.3. Aan de slag met de encycliek Caritas in Veritate van paus Benedictus
XVI (sept 2009)
Onderstaand vindt u diverse citaten uit de derde encycliek van paus
Benedictus XVI, Caritas in Veritate, Liefde in Waarheid (CIV). De
aangehaalde citaten zijn aanleiding voor enkele vragen, die voor u een
hulp kunnen zijn om u tijdens de Vastendag te bezinnen dan wel om in
gesprek te komen met andere deelnemers over de uitspraken van de
paus en de consequenties daarvan voor het dagelijkse leven.
De vragen zijn slechts een hulp, u kunt uiteraard ook eigen vragen
stellen dan wel de bezinning cq het gesprek met anderen beperken tot het citaat uit
Caritas in Veritate.
De volledige tekst van de encycliek Caritas in Veritate is uitgegeven als Kerkelijke
Documentatie, Jaargang 37, nummer 6, september 2009. Bestellingen in Nederland via
bestel@rkk.nl. De tekst van de encycliek is ook te downloaden via www.rkkerk.nl.
Caritas in Veritate 5
Als ontvangers van de liefde van God worden de mensen geroepen om
dragers van de naastenliefde te zijn en ertoe aangezet zelf werktuigen van genade
te worden, om de liefde van God te verbreiden en netten van naastenliefde te
knopen.
Gespreksvragen:
1. Hoe groot is uw net van naastenliefde?
Strekt zich dat uit tot:
‣ de naaste omgeving, zoals familie, buren, de straat waar u woont?
‣ mensen waarvoor allerlei instanties in Nederland actief zijn, zoals de
voedselbanken, gezondheidsorganisaties etc?
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 14 van 26

‣ de hele wereld, via bij voorbeeld Vastenaktie of het steunen van andere
ontwikkelingsorganisaties en –projecten?
2. Op welke concrete manier is uw net van naastenliefde opgebouwd?
3. Waarom sponsoren mensen u voor de deelname aan deze Vastendag: vanwege
huneigen net van naastenliefde dat tot in Ethiopië reikt of vanwege het feit dat ze
u goed kennen? Hebt u daar met uw sponsors over gepraat, waarom wel cq
waarom niet?
Caritas in Veritate 6
Ik kan de ander niets ‘schenken’ van wat van mij is, zonder hem op de
eerste plaats gegeven te hebben wat hem rechtmatig toekomt.
Gespreksvragen
1. Is voor u een gift aan Vastenaktie eerder „schenken‟ of eerder mensen in het
Zuiden geven wat hen rechtmatig toekomt?
2. Als Vastenaktie volgens u eerder „schenken‟ is, wat zouden we mensen in
Ethiopië dan op de eerste plaatsen moeten geven wat hen rechtmatig toekomt?
Ter verdere overweging uit het Hooglied van Maria (Luc 1, 51-52):
„Heersers stoot Hij van de troon en wie gering is geeft Hij aanzien.
Wie honger heeft overlaadt hij met gaven, maar rijken stuurt Hij weg met lege handen‟.
Caritas in Veritate 48
Het milieu is een gave van God aan alle mensen. De omgang ermee vormt
voor ons een verantwoordelijkheid jegens de armen, de toekomstige generaties
en de gehele mensheid.
De natuur geeft uitdrukking aan een plan van liefde en waarheid. Ze is er
eerder dan wij en wordt ons door God geschonken als levensruimte.
Gespreksvragen
1. In Genesis 1 lezen we: „Bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers
over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die
op aarde rondkruipen‟. Is dat niet in tegenspraak met hetgeen de paus
hierboven stelt?
2. Bekend is het standpunt dat mensen als een rentmeester met de aarde en al wat
geschapen is moeten omgaan. Maar voor theologen als de Braziliaanse Yvone
Gebara is dat niet genoeg: we moeten als mensen volgens haar heel goed
beseffen dat we totaal afhankelijk zijn van de aarde. Wat vindt u van beide
standpunten en waar staat u in deze discussie?
3. Wat doet u om goed om te gaan met natuur en milieu? Is dat naar uw eigen
gevoel genoeg of wilt u meer doen?
4. Goed omgaan met het milieu is ook je verantwoordelijk weten jegens de armen,
zegt de paus. Bent u het daarmee eens en hoe ziet u die relatie tussen omgaan
met het milieu hier en de armen in bij voorbeeld Ethiopië?
5. Stel dat u een brief kon schrijven aan God om te vragen de wereld en het milieu
te verbeteren. Wat zou u in die brief schrijven? Als er voldoende tijd is kunt U
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 15 van 26

een dergelijk brief daadwerkelijk schrijven, anders zou U kunnen volstaan met
enkele steekwoorden te noteren.
Caritas in Veritate 59
De technologisch geavanceerde samenlevingen mogen hun eigen technologische
ontwikkeling niet verwarren met een vermeende culturele superioriteit, doch moeten bij
zichzelf soms vergeten deugden herontdekken, waardoor ze in de loop van de
geschiedenis tot bloei zijn gekomen. In alle culturen zijn er bijzondere en veelsoortige
ethische overeenkomsten, die een uitdrukking zijn van dezelfde, door de Schepper
gewilde natuur, hetgeen door de ethische wijsheid van de mensheid natuurwet genoemd
wordt.
Gespreksvragen
1. Op welke deugden, die soms vergeten zijn, zou de paus doelen?
2. Bent u het met de paus eens dat de veelsoortige ethische overeenkomsten, die
iedere cultuur kent, samengevat kunnen worden als „natuurwet‟?
3. Welke deugden onderkent u bij uzelf die bijdragen aan uw huidige houding ten
opzichte van mensen in het Zuiden, bij voorbeeld in Ethiopië? Bent u daar
tevreden mee?
Caritas in veritate 60
Bij het zoeken naar oplossingen in de huidige economische crisis moet de
ontwikkelingshulp aan de arme landen worden gezien als een echt middel tot het
creëren van welvaart voor allen. Vanuit dit gezichtspunt zullen de economisch meer
ontwikkelde landen al het mogelijke moeten doen om hogere percentages van hun bruto
binnenlands product beschikbaar te stellen voor ontwikkelingshulp.
Gespreksvragen
1. Nederland geeft sinds het nieuwe kabinet -Rutte 0,7% van het Bruto Nationaal
Inkomen als ontwikkelingshulp. Dat is overigens de internationale norm. Is dat
volgens u genoeg of zou Nederland een hoger percentage moeten reserveren,
hetgeen de paus blijkbaar wil? Of zou het misschien minder moeten worden,
andere landen immers behalen bij lange na niet de norm van 0,7%?
2. Mogen militaire vredesmissies betaald worden uit het boven bedoelde budget
voor ontwikkelingssamenwerking, zoals het kabinet-Rutte wil?
3. Stel: diegene die u bij de laatste verkiezing uw stem gegeven hebt, staat bekend
als een goed katholiek. U leest in de krant dat uw volksvertegenwoordiger een
voorstander is van het verminderen van ontwikkelingshulp. Zou u overwegen
hem of haar een brief te schrijven om te wijzen op bovenstaande uitspraak van
de paus, goede katholieken houden zich immers aan een encycliek?
4. Over brieven gesproken: herlees de door u geschreven brief van CIV 48 op de
vorige pagina nog eens (of de steekwoorden die u heeft genoteerd) en stel u de
vraag: welke dingen die ik aan God heb gevraagd, kan ikzelf doen, eventueel in
samenwerking met anderen?
Caritas in Veritate 66
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 16 van 26

Het is goed dat mensen zich ervan bewust worden dat kopen niet alleen een
economische maar altijd ook een morele handeling is. Consumenten hebben daarbij een
duidelijke sociale verantwoordelijkheid, die gepaard gaat met de sociale
verantwoordelijkheid van het bedrijf. Verder is het nuttig nieuwe vormen te bevorderen
van verhandeling van producten, die afkomstig zijn uit onderdrukte delen van de wereld,
om de producenten te verzekeren van een aanvaardbare beloning, op voorwaarde dat
het werkelijk om een transparante markt gaat, dat de producenten niet alleen een
grotere winstmarge krijgen, maar ook een betere scholing, professionaliteit en
technologie, en dat uiteindelijk zulke economische ervaringen ten gunste van de
ontwikkeling niet worden gebonden met partijgebonden ideologische opvattingen..
Het moge duidelijk zijn, in het Vaticaan drinkt men Max Havelaar-koffie en eet men
Oké-bananen als tussendoortje.
Gespreksvragen:
1. Bent u het met de paus eens dat ook u verantwoordelijkheid draagt voor de wijze
waarop bij voorbeeld uw kleding is geproduceerd (zonder kinderarbeid, met
rechtvaardig loon etc) of denkt u dat het bedrijf dat de kleding maakt daar eerst en
vooral op aangesproken moet worden? Hoe kunt u uw verantwoordelijkheid
nemen, hoe kunt u die verantwoordelijkheid concreet maken?
2. Iedereen weet dat een nieuwe renfiets, aangeboden door een onbekende voor €
25 op een brug in Amsterdam, afkomstig is van diefstal. Koopt u een dergelijke
fiets? Koopt u ook een mooi jurkje of een lekker zittend t-shirt voor pakweg € 5 bij
een kledingwinkel? Waarom wel c.q. waarom niet?
3. In de katholieke sociale leer staan vier kriteria waarop gebaseerd moet zijn of de
consument iets koopt ja of nee. Die kriteria zijn a) prijs, b) kwaliteit, c)
rechtvaardige loon voor de producenten, d) de mate van het milieubeslag. Zet
deze kriteria in uw volgorde van belangrijkheid en vergelijk uw lijstje met dat van
andere deelneemsters en deelnemers. Loop ook eens uw boodschappenlijstje van
de afgelopen week na en vergelijk uw prioriteitenlijstje met uw boodschappenlijstje:
bent u consequent?
Caritas in Veritate 78
De beschikbaarheid ten opzichte van God opent ons voor de beschikbaarheid
ten opzichte van de broeders en zusters en ten opzichte van een leven dat als solidaire
en blijde opgave wordt verstaan. (CIV 78)
Gespreksvragen
1. Bent u het met die uitspraak eens?
2. Wat betekent die uitspraak concreet voor u?
3. Wie zijn voor u die de door paus aangehaalde broeders en zusters? Omvatten
die broeders en zusters ook mensen uit Ethiopië?
4. Hoe vult u uw leven in „als solidaire en blijde opgave‟?
6. Bijbelteksten
In de Bijbel staan heel wat teksten, die te maken hebben met vasten. Hieronder
staan enkele van die teksten met een korte uitleg cq overdenking. We volgen de teksten
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 17 van 26

van de zgn Nieuwe Bijbelvertaling, uitgave van het Nederlands Bijbelgenootschap in
2004.
6.1. Oude Testament
Ex 34, 28:
Veertig dagen en veertig nachten bleef Mozes daar bij de HEER, zonder
te eten of te drinken. En hij schreef de tekst van het verbond, de tien
geboden, op de platen.
Mede op deze tekst is in de RK kerk de gewoonte gebaseerd om veertig
dagen te vasten. Mozes vast om zich voor te bereiden op een belangrijke
gebeurtenis, de overhandiging van de tien geboden. Overigens is het
fysiek niet mogelijk om veertig dagen zonder te drinken door te komen.
Lev 16, 29
De volgende bepaling blijft voor jullie voor altijd van kracht: De tiende dag
van de zevende maand moeten jullie in onthouding doorbrengen en je
mag dan geen enkele bezigheid verrichten, geboren Israëlieten evenmin
als vreemdelingen die bij jullie wonen. Want op die dag wordt voor jullie
de verzoeningsrite voltrokken opdat jullie van al jullie zonden gereinigd
worden en de HEER weer rein tegemoet kunnen treden. Die dag moet in
volstrekte rust en onthouding worden doorgebracht; deze bepaling blijft
voor altijd van kracht.
In deze tekst wordt, zoals op zoveel plaatsen in de Bijbel, de relatie
gelegd tussen vasten en berouw, vasten en verzoening. Interessant is
natuurlijk ook dat de tekst een duidelijke verbinding legt tussen vasten en
rusten, vasten en niets doen.
Het is overigens de enige plek in de zgn Thora, de wetgeving van Israël,
dat vasten wordt voorgeschreven. De tiende dag van de zevende maand
is de Jom Kipoer, de Grote Verzoendag.
1 Sam 14, 24-26 Van de Israëlieten werd die dag het uiterste gevergd, want Saul
had de soldaten onder ede bezworen: „Vervloekt wie het waagt
om vóór de avond iets te eten, voor ik me op mijn vijanden heb
gewroken‟. Dus nam niemand ook maar iets te eten. Op een
gegeven moment kwamen ze in een dichtbegroeid gebied waar
veel bijennesten waren, die dropen van de honing. Maar zelfs
toen waagde niemand het zijn hand uit te steken om uit die
nesten, die werkelijk boordevol honing zaten, iets te eten te halen,
zo bang waren ze voor de vervloeking.
Vasten is moeilijk als het lekkers zo maar voor het oprapen ligt.
Toch is het de vraag of vasten vanuit een motief zoals in deze
tekst aangegeven wel een goede zaak is. Bovendien kan vasten
ook een verkeerde uitwerking hebben. Jonathan, Saul‟s zoon, is
niet op de hoogte van zijn vaders vervloeking en neemt wel van
de honing te eten en knapt zienderogen op van de vermoeidheid
van de strijd en concludeert: „Mijn vader stort het land in het
ongeluk‟.
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 18 van 26

Vasten hoeft dus niet altijd een goed middel te zijn om iets te
bereiken. Weet dus goed waarom en wanneer je op welke manier
wilt vasten!
Jes 58, 1-12
Roep luidkeels, zonder je in te houden,
verhef je stem als een ramshoorn.
maak aan mijn bolk zijn misdaden bekend,
aan het volk van Jakob zijn zonden.
Zeker, ze zoeken mij dag aan dag
vol verlangen om te ontdekken wat ik wil,
zoals een vreemd volk dat rechtvaardig leeft
en het recht van zijn goden niet verzaakt.
En ze vragen naar mijn rechtvaardige voorschriften
en verlangen naar Gods nabijheid.
„Waarom ziet u niet dat wij vasten,
en merkt u niet dat wij ons onthouden?‟
Omdat jullie op je vastendagen nog handeldrijven
en jullie arbeiders afbeulen,
omdat jullie onder het vasten strijden en ruzieën
en vol vuur met elkaar op de vuist gaan.
Als je op die manier vast,
Wordt je stem niet gehoord in de hemel.
Zou dat het vasten zijn dat ik verkies?
Is dat een dag van onthouding:
dat iemand het hoofd buigt als een riet
en zich met een rouwkleed neerlegt in het stof?
Noemen jullie dat soms vasten,
is dat een dag die de HEER behaagt?
Is dit niet het vasten dat ik verkies:
misdadige ketenen losmaken,
de banden van het juk ontbinden,
de verdrukten bevrijden,
en ieder juk breken?
Is het niet: je brood delen met de hongerige,
onderdak bieden aan armen zonder huis,
iemand kleden die naakt rondloopt,
je bekommeren om je medemensen?
Dan breekt je licht door als de dageraad,
je zult voorspoedig herstellen.
Je gerechtigheid gaat voor je uit,
de majesteit van de HEER vormt je achterhoede.
Dan geeft de HEER antwoord als je roept;
als je om hulp schreeuwt, zegt hij: „Hier ben ik.‟
Wanneer je het juk van de onderdrukking uitbant,
de beschuldigende vinger en de kwaadsprekerij,
wanneer je de hongerige schenkt
wat je zelf nodig hebt
en de verdrukte gul onthaalt,
dan zal je licht in het donker schijnen,
je duisternis wordt als het licht van het middaguur.
De HEER zal je voortdurend leiden,
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 19 van 26

hij zal je verkwikken in dorre streken,
hij maakt je botten sterk en krachtig.
Je zult zijn als een goed bevloeide tuin,
als een bron waarvan het water nooit opdroogt.
Je eigen mensen zullen weer opbouwen
wat al eeuwen lang verwoest ligt;
fundamenten, door vroegere generaties gelegd,
zullen weer worden hersteld.
Dan zal men je noemen
„Hersteller van muren‟, „Herbouwer van straten‟.
Voor het vasten en voor Vastenaktie min of meer een klassieke tekst, een
soort programma van handelen. Op een goede manier vasten beperkt
zich niet tot de eigen persoon, wil niet enkel voordeel halen voor het
eigen lichaam of de eigen relatie met het goddelijke. Nee, op een goede
manier vasten is niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor je
medemensen, vooral voor hen die in de verdrukking zitten en arm zijn,
honger hebben. De tekst is ook een waarschuwing dat het een gruwel in
God‟s ogen is om te vasten om iets van God gedaan te krijgen ten gunste
van jezelf.
Ook bij de profeet Zacharia vinden we overeenkomstige teksten (Zach
7,5 en 9 bv)
Dan 1, 8-17
Daniël was vastbesloten zich aan de reinheidsvoorschriften te houden en
vroeg de hoofdeunuch toestemming zich van de spijzen en de wijn van
de tafel van de koning te onthouden. God zorgde ervoor dat de
hoofdeunuch Daniël gunstig gezind was. Toch zei de hoofdeunuch tegen
hem: „Ik ben bang voor mijn heer, de koning; hij heeft bepaald wat jullie
zullen eten en drinken, en als hij vindt dat jullie er slechter uitzien dan
jullie leeftijdsgenoten zal hij mij daarvoor verantwoordelijk stellen.‟ Daarop
richtte Daniël zich tot de kamerheer die de hoofdeunuch aan hem en aan
Chananja, Misaël en Zarja had toegewezen: „Neem de proef op de som
en laat uw dienaren tien dagen alleen groente eten en water drinken.
Vergelijk ons uiterlijk daarna met dat van de jongemannen die de
koninklijke spijzen eten, en beslis dan over uw dienaren op grond van wat
u ziet.‟ De kamerheer ging op dat voorstel in en gaf hun tien dagen. Aan
het einde van de tien dagen zagen zij er gezonder en beter doorvoed uit
dan alle jongemannen die de koninklijke spijzen voorgezet hadden
gekregen. Dus diende de kamerheer hun geen koninklijke spijzen en wijn
meer op, maar gaf hij hun alleen nog groente. En God schonk de vier
jongemannen wijsheid, kennis en verstand van alle geschriften,
bovendien was Daniël bij machte alle mogelijke visioenen en dromen uit
te leggen.
Het Daniël-vasten
Het bijbelboek Daniël vertelt hoe de koning van Banel, Nebukadnessar, Juda overwint
en een deel van de Joodse tempelschatten rooft. Ook een aantal Joodse mensen voert
hij mee naar Babel. De koning bepaalt dat een aantal jonge Joodse mannen, waaronder
Daniël, als een soort elite, in de Babylonische cultuur en taal opgeleid moeten worden
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 20 van 26

om daarna in dienst van de koning te treden.
Daniël leert het schrift en de taal van de Babylonieërs, neemt kennis van hun cultuur.
Maar één ding weigert hij: om te eten van hetgeen op de koninklijke tafel staat. Met de
opzichter Aspenaz, die bang is dat Daniël ziek wordt, maakt hij een afspraak: “Geef me
tien dagen alleen maar groenten te eten en water te drinken, en kijk dan of ik er slechter
uitzie dan de anderen, die wel van de koninklijke tafel hebben gegeten”. Aspenaz neemt
het voorstel aan en constateert niet alleen dat Daniël na tien dagen er beter en gezonder
uitziet dan de anderen, maar ook de meest gewaardeerde en wijste raadgever van de
koning wordt, als de opleiding voorbij is.
Een kleine brochure van Vastenaktie uit 1990, met als titel „Vasten, nog van deze tijd?‟,
geeft de volgende interpretatie aan dit aloude verhaal.
De mens is wat hij eet.
Wonderlijk eigenlijk, dat verhaal van Daniël. Er wordt niet verteld dat Daniël weigert om
onderwezen te worden in de taal of de cultuur van Babylon. Nee, hij weigert te eten van
de koninklijke tafel. Want daar vindt de echte onderwerping plaats aan de vreemde
cultuur! Zoals het spreekwoord zegt: “Wiens brood men eet, diens woord men spreekt”.
Of; “De mens is wat hij eet”.
Om zich innerlijk vrij te houden van de ideologie van de Babyloniërs, sluit Daniël niet zijn
ogen en oren voor hun geestelijke uitingen, maar sluit hij zijn mond voor hun voedsel.
Hij is een tegenstander van hun systeem, maar probeert dat niet duidelijk te maken door
lange en vrijblijvende discussies in zijn vrije tijd. De noodzaak van de andere
levensgewoonten brengt hij tot uiting in een van de meest noodzakelijke en tegelijkertijd
meest gewone momenten van het leven: de maaltijd.
Dat oude verhaal van Daniël kan misschien ook voor ons iets betekenen.
Natuurlijk: wij leven in een andere tijd. Geen sprake meer van tempelschatten die
geofferd worden aan de Babylonische god Bel.
Onze goden heten: economische groei, de wet van vraag en aanbod, het vrije
marktmechanisme, winst, rendement, concurrentiepositie op de wereldmarkt....
Daaraan worden het voedsel, de gezondheid en de ontwikkelingskansen van driekwart
van de wereldbevolking geofferd....
Ons systeem is net zo‟n totaliteit als dat waarin Daniël terecht kwam: alles wordt er door
aangetast. Heel speciaal het voedsel dat op onze tafels komt. Dat blijkt in onze tijd niet
alleen uit de alarmerende toename van gifstoffen (dioxine in de melk bijvoorbeeld). Nog
duidelijker wordt het bij een rondwandeling door de supermarkt. In het daar uitgestalde
voedsel wordt heel onze cultuur zichtbaar, de economische wetmatigheden, de politieke
verhoudingen, de oorzaken van onderontwikkeling.
Als heel onze maatschappij zichtbaar wordt in onze maaltijden, is het dan geen goede
zaak om onszelf –met Daniël- af te vragen of niet ook onze maatschappijkritiek zich
daarin moet uiten?
Jona 3, 5-8
De inwoners van Nineve geloofden God: ze riepen een vasten uit en
iedereen, van hoog tot laag, hulde zich in een boetekleed. Toen de
profetie de koning van Nineve bereikte, stond hij op van zijn troon, legde
zijn staatsiegewaad af en ging, gehuld in een boetekleed, op de grond
zitten. En hij liet in Nineve omroepen: „Volgens bevel van de koning en
zijn edelen is het niemand toegestaan te eten en te drinken, mens noch
dier, rund noch schaap of geit. De dieren mogen niet grazen of water
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 21 van 26

6.2. Nieuwe Testemant
drinken. Iedereen, mens en dier, moet zich hullen in een boetekleed en
luidkeels God aanroepen. Laat iedereen anders gaan leven en breken
met het onrecht dat hij doet‟.
Vasten niet alleen als een boetedoening voor begane zonden, maar ook
als een echte ommekeer, een ander leven.
Mt 4, 1-11
Daarna werd Jezus door de Geest meegevoerd naar de woestijn om door
de duivel op de proef te worden gesteld. Nadat hij veertig dagen en
veertig nachten had gevast, had hij grote honger. Nu kwam de beproever
naar hem toe en zei: „Als u de Zoon van God bent, beveel dan die stenen
in broden te veranderen.‟ Maar Jezus gaf hem ten antwoord: „Er staat
geschreven: “De mens leeft niet van brood alleen, maar van ieder woord
dat klinkt uit de mond van God.”‟ Vervolgens nam de duivel hem mee
naar de heilige stad en zette hem op het hoogste punt van de tempel. Hij
zei tegen hem: „Als u de Zoon van God bent, spring dan naar beneden.
Want er staat geschreven: “Zijn engelen zal hij opdracht geven om u op
hun handen te dragen, zodat u uw voet niet zal stoten aan een steen.”‟
Jezus antwoordde: „Er staat ook geschreven: “Stel de Heer, uw God, niet
op de proef.”” De duivel nam hem opnieuw mee, nu naar een zeer hoge
berg. Hij toonde hem alle koninkrijken van de wereld in al hun pracht en
zei: „Dit alles zal ik u geven als u voor mij neervalt en mij aanbidt.‟
Daarop zei Jezus tegen hem: „Ga weg, Satan! Want er staat geschreven:
“Aanbid de Heer, uw God, vereer alleen hem.”‟ Daarna liet de duivel hem
met rust, en meteen kwamen er engelen om voor hem te zorgen.
Lc 4, 1-13 is een overeenkomstige tekst. Na veertig dagen vasten wordt
Jezus door Satan geconfronteerd met de drie voornaamste bedreigingen:
in overvloed eten en drinken, zucht naar gelding en aanzien en hang naar
macht en hebzucht. Het zijn drie dingen die ons doen falen in ons menszijn,
vooral in onze relaties naar anderen toe. Pas als je die bedreigingen
kunt weerstaan, kun je op een goede manier samenleven met anderen,
zet je een stap op weg naar het „paradijs‟, zijn we als het ware „engelen‟
voor elkaar.
Mt 6, 16-18
Wanneer jullie vasten, zet dan niet zo‟n somber gezicht als de
huichelaars, want zij doen dat om iedereen te laten zien dat ze aan het
vasten zijn. Ik verzeker jullie: zij hebben hun loon al ontvangen. Maar als
jullie vasten, was dan je gezicht en wrijf je hoofd in met olie, zodat
niemand ziet dat je aan het vasten bent, alleen je Vader, die in het
verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal je ervoor
belonen.
Veel mensen beschilderen zelfs hun gezicht om extra kracht bij te zetten
aan hun vasten en om het iedereen duidelijk te tonen. Daar is vasten niet
voor, om je erop voor te laten staan. En het is er ook niet voor om er
somber van te worden. Overigens, voorafgaande aan deze passage zegt
Jezus gelijkaardige woorden over het doen van gerechtigheid (in casu
geven van aalmoezen) en bidden, ook die moet je in het verborgene
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 22 van 26

doen. Blijkbaar horen voor Jezus het doen van gerechtigheid, bidden en
vasten bij elkaar. Oftewel in onze hedendaagse woorden: Solidariteit,
Spiritualiteit, Soberheid.
Jezus zegt overigens: „Wanneer jullie vasten...‟, en niet „Indien jullie
vasten..‟. Daaruit kan afgeleid worden dat in Bijbelse tijden vasten een
vanzelfsprekendheid was, hetgeen ook blijkt uit het aantal malen dat het
woord vasten in de Bijbel voorkomt (50 maal in het Oude Testament, 25
maal in het Nieuwe Testament). Van vasten en mensen die vasten is dus
vele malen sprake in de Bijbel, maar er zijn geen specifieke instructies te
vinden.
Mt 9,14-17
Daarop kwamen de leerlingen van Johannes bij hem en vroegen:
„Waarom vasten wij en de Farizeeën wel regelmatig, en uw leerlingen
niet?‟ Jezus antwoordde: „Bruiloftsgasten kunnen toch niet treuren
zolang de bruidegom bij hen is? Maar er komt een dag dat de bruidegom
bij hen wordt weggehaald, dan zullen ze vasten. Niemand verstelt een
oude mantel met een lap die nog niet gekrompen is. Want dan trekt de
nieuwe lap de mantel kapot en wordt de scheur nog groter. Evenmin giet
men jonge wijn in oude leren zakken. Anders scheuren de zakken, dan
wordt de wijn verspild en gaan de zakken verloren. Maar gaat de nieuwe
wijn in nieuwe zakken, dan blijven beide behouden‟.
Vergelijk ook Mc 2, 18-20 en Lc 5, 33-39. De Farizeeën en ook anderen,
zoals de leerlingen van Johannes, hielden tal van vastendagen om door
die vrome praktijk de komst van de Messias te bespoedigen. Dat hoeft bij
Jezus‟ aanwezigheid niet meer, pas na diens dood is het weer
aangebracht te vasten. Overigens, ook Jezus vastte (en waarschijnlijk
ook zijn leerlingen), maar hij liet er zich niet op voorstaan, hij deed dat in
het verborgene.
Deze tekst heeft ertoe geleid dat direct vanaf het begin in de jonge kerk
vasten een geloofspraktijk is geworden, zoals we ook op diverse plaatsen
in Handelingen en in de Didaché kunnen lezen.
1 Kor 6,12 U zegt: „Alles is mij toegestaan.‟ Maar niet alles is goed voor u. Zeker,
alles is mij toegestaan, maar ik moet me door niets laten beheersen.
Op dit vers van Paulus wordt wel de mening gestoeld dat vasten te
maken heeft met alles wat mensen kan beheersen, wat een te grote
plaats inneemt in het leven van mensen. Je kunt door heel veel in beslag
genomen worden: niet alleen te veel eten en drinken, maar ook je
carrière, je sport, je hobby, je vastgeroeste gewoontes, je computer, het
nieuws en noem maar op.
7 Te gebruiken literatuur, boeken, brochures, materialen etc
7.1 Uitgaven Vastenaktie
2010-2011
‣ Liturgiekatern Vastenaktie 2012 (naar contactadressen in parochies toegestuurd
in oktober 2011, ook te bestellen of te downloaden via www.vastenaktie.nl).
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 23 van 26

‣ Vasten voor starters, Minimagazine ter inspiratie voor iedereen die meer over
vasten wil weten, Den Haag 2010
Voorgaande jaren (niet meer bij Vastenaktie verkrijgbaar, maar mogelijk aanwezig op
documentatiecentrum parochie, in archief MOV-groep of bij een vrijwilligster/vrijwilliger thuis)
‣ Brock, Jan, Hongerdoeken, geloofsinspiratie voor moderne mensen, Den
Haag/Wittem 2008
‣ Brood voor onderweg; Samen maken we er meer van; Veertig jaar Vastenaktie;
Een plaatsbepaling gericht op een gezamenlijke toekomst, Den Haag
(Vastenaktie), 2001
‣ Hartog, Luuk den, Kruisweg, Een weg van leven gaan, Den Haag 2009
‣ Heb ik genoeg?, Vijftien gesprekken over grenzen aan onze hebberigheid, Den
Haag 2007
‣ Vast iets om over na te denken, Den Haag 2003
‣ Vasten nog van deze tijd?, Amersfoort, z.j.
‣ Liturgiekaternen van voorgaande Vastenaktie-jaren
7.2 Overige uitgaven
‣ Baab, Lynne M., Vasten, een verrijking van je geloofsleven, Amsterdam 2007
‣ Barbara, Benjamin R., De infantiele consument, Ambo 2008
De westerse mens is een narcistische consument, die als een kind achter zijn impulsieve
wensen aanholt. Hij gaat zo op in kopen dat hij een slecht burger is geworden, zegt de
auteur, een voormalig adviseur van USA-president Bill Clinton.
‣ Barros, Marcelo, Hemel en aarde huwen; Over eco-spiritualiteit en zorg voor de
schepping, Brussel, 2010 (verkrijgbaar bij Netwerk Rechtvaardigheid&Vrede,
Huidevetterstraat 165, Brussel)
‣ Benedictus XVI, Caritas in Veritate, over de integrale ontwikkeling van de mens
in liefde en waarheid, Nederlandse vertaling Utrecht 2009 (Kerkelijke documentatie
37(2009), nr 6).
‣ Berg, Natasja van den, en Sophie Koers, Praktisch idealisme, Handboek voor de
beginnende wereldverbeteraar, Amsterdam/Leuven, 2003.
‣ De kerk & de Mondiale Voetafdruk, De Kleine Aarde Boxtel, zj.
‣ Derkse, Wil, Een levensregel voor beginners; Benedictijnse spiritualiteit voor het
dagelijkse leven, Tielt 2008.
‣ Eck, Gerard van, Kansen en uitdagingen voor geloofgemeenschappen, Crisis:
kans op verandering?, in: OndersteBoven 2011, nr 1, pag 14-17.
‣ Grotenhuis, René, Geloven dat het kan; Nieuwe perspectieven op ontwikkeling,
macht en verandering, Kampen 2008.
‣ Grün, Anselm, Hartstocht, Leven met spiritualiteit, Kampen 2007
Uitgegeven ter gelegenheid van de maand van de spiritualiteit in 2007. Vanuit zijn rijke,
christelijke traditie laat Grün zien hoe hartstochten ons leven heel concreet voeding en
richting kunnen geven, mits we ze verbinden met onze spiritualiteit.
‣ Grün, Anselm, Vasten, Kampen 2005
Grün gaat op zoek naar de oorspronkelijke betekenis van het vasten en hoe het vasten in
de oude kerk, bij de monnikken etc gestalte heeft gekregen. Hij komt op het spoor van
een gezonde en heilzame manier van vasten voor onze dagen, van vasten als
uitdrukking van het geloven.
‣ Katan, prof dr Martijn B, Wat is nu gezond? Fabels en feiten over voeding,
Amsterdam, 2008
‣ Konijn, Seef, Leven wat een kunst, Baarn 1998
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 24 van 26

Hoofdstuk 9 gaat over de kunst van het vasten.
‣ Krijger, Karel J. de, Creatief Vasten, Culinair dagboek voor de veertigdagentijd,
Zoetermeer, 2005.
‣ Kunneman, Harry, Voorbij het dikke-ik, Bouwstenen voor een kritisch
humanisme, Amsterdam 2005
Het dikke-ik is voor de schrijver een aanduiding voor de mens, die zich in zijn
ongebreidelde vrijheid, alles toeëigent, of dit nu ten koste gaat van anderen en het milieu
of niet.
‣ Lützner, Dr. Hellmut, Vitaliteit door vasten, De verantwoorde vastengids voor: -
afvallen op een gezonde manier; - ontslakken; - recepten en voedingsadviezen,
Amsterdam 1996
‣ Minderhout, Jan (red), Vasten smaakt naar meer; Verhalen over het vasten,
Zoetermeer 2002.
‣ OndersteBOVEN, tijdschrift uitgegeven door Arbeidspastoraat DISK, met name
de nummers 2010/3 (Landbouw, voedsel en duurzaamheid), 2009/4 (Hoe
duurzaam zijn geloofsgemeenschappen?), 2009/3 (Handreiking rond de
kredietcrisis en de rol van de kerken) en 2008/4 (Op het leven! Special over
duurzaamheid).
‣ Rooze, Egbert, Schepping is bevrijding; Verrassende ecologie in de Bijbel,
Antwerpen 2009 (verkrijgbaar via CCV Antwerpen Diocesane Pastorale Dienst).
‣ Sociale Alliantie, Nederland armoedevrij!, Met solidariteit & eigen kracht,
Manifest, Utrecht 2010.
‣ Steel, Carolyn, De hongerige stad, Rotterdam, 2011. Nederlandse vertaling van het
boek Hungry City van Carolyn Steel, die vindt dat de verbroken relatie tussen stad en voedsel
hersteld moet worden. Mede omdat het produceren van voedsel uit het zicht verdwenen is, is die
productie onduurzaam en veroorzaakt dat voedsel allerlei ziektes als obesitas en hart- en
vaatziektes.
‣ Vlist, Els van der, Ik heb er genoeg van! Over liefde, lijnen en leven met God,
Zoetermeer, 2011. De schrijfster besloot af te vullen gemotiveerd door haar geloven in God. In
haar boek staan aanbevelingen om bewuster te leven, maar ook bijbelteksten, gebeden,
schrijfoefeningen..
‣ Wilmink, Han, Koken met passie; 40 smakelijke recepten voor de vastentijd, Kok
Kampen, 2009
7.3. Gebeden en meditatieve teksten
‣ Gebeden en meditatieve teksten zijn verder te vinden in onder andere:
o Brock, Jan (samenstelling), Hoor mijn roepen, Populorum Progressio
(1967-2007), den Haag 2007 (uitgegeven door Vastenaktie/Cordaid)
o Brock, Jan, Geef ons heden ons dagelijks brood, Bidden met de armen,
Den Bosch 2003
o Drie, Nel van, Als alle mensen samen, Woerden, z.j.
o Drie, Nel van, Wij delen ons brood met mensen in nood, 40-
dagenkalender om te bezinnen, z.p., z.j.
o Wereldwijd Brevier, Den Bosch/Antwerpen 1983
o Zeggen en zwijgen, Oecumenisch gebedenboek voor alledag,
Zoetermeer, 2005.
8. Websites
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 25 van 26

In het voorgaande is een aantal websites vermeld die bij de invulling van een
Vastendag gebruikt en geraadpleegd kunnen worden. We zetten alle genoemde
websites nog een op een rijtje zodat ze gemakkelijk door u op te zoeken zijn.
o www.vastenaktie.nl Algemene informatie over Vastenaktie en over het
project in Addis Abeba, Ethiopië. Downloaden en bestellen
van allerlei materialen die gebruikt kunnen worden.
Vrijwilligsters en vrijwilligers van Vastenaktie kunnen met
inlogcode naar extra-informatie.
o www.dederdekerk.nl Een website over solidariteit met zusterkerken en
medegelovigen in het Zuiden, met Nieuws, Gebeden,
Vieringen (ook en vooral voor de Vastenaktie), een
Ecyclopedie en informatie over Hongerdoeken.
o www.dekleineaarde.nl Een website voor duurzaam denken en doen met
een quickscan Hoe duurzaam ben jij? en de duurzame
waardekaart om duurzaam te winkelen.
o
www.duurzaamheidinactie.nl Met een quickscan om je individuele mondiale
voetafdruk te berekenen.
o www.duurzamekerk.nl Met informatie over duurzame en/of fairtradekerkgemeenschappen
Met onder meer een Quickscan om
de mondiale voetafdruk van je kerkgemeenschap en
kerkgebouw te meten (zie onder kopje Materialen)
o www.rkkerk.nl De website voor katholiek Nederland.
Kijk ook een keer op de website van uw bisdom, wellicht dat u daar ook nog
informatie vindt over activiteiten in het kader van deze Vastendag en een
Vastenestafette, waarmee u uw voordel kunt doen.
Vastenaktie/Cordaid Vastendag 2012 Pagina 26 van 26