Milieu- investeringen in beeld (3) - Voka

Milieuinvesteringen
in beeld (3)
People-Planet-Profit,
een bron van inspiratie
Mens
&
Milieu
West-Vlaams CHARTER
DUURZAAM ONDERNEMEN

Milieu-investeringen in beeld is een uitgave van ecoTips/Recorder bvba
Samenstelling en redactie: Eefje Hernalsteen, Philippe Tavernier, Helene De Rore, Katrien Moens, Ilse
De Waele, Laeti Lemahieu en Lieve Crauwels
Eindredactie: Guido Redant
Grafische vormgeving: Evelyn Vermeersch
Druk: Drukkerij Geers Offset, Gent-Oostakker
Foto’s, grafieken en bijdrages van Arcelor Mittal Construction Belgium Geel (p24), BOSS paints Waregem
(p14,15), Daikin Europe Oostende (p10, 11), Freeze & Store Zedelgem (p5), Genencor International
Brugge (p6,8,13), Honda Europe Gent (p5), Honda Belgium Factory Aalst (p6), Initial Textiles (p18,19),
Kanaal 127 Kortrijk (p12,13), Katholieke Hogeschool Sint-Lieven, Campus Dirk Martens Aalst (p23),
Karel Sterckx Roeselare (p19), Mariasteen Gits (p20), OptimaT Lichtervelde (p5,7,25), Recticel Insulation
(p22), Solutia Europe Gent (p9,11), Vandemoortele Izegem (p8), Vanelo Sint-Eloois-Vijve (p15), Vulkoprin
Tielt (p22), WAAK Kuurne (p20,21), ZOO Antwerpen (p16,17)
Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Milieuinvesteringen
in beeld
Inhoud
Voorwoord................................................................................................. 5
1. Rationeel Energiegebruik...................................................................... 6
2. Wie meet, die weet!............................................................................. 11
3. Een vorm van organisatie.................................................................... 14
4. Water en lucht .................................................................................... 16
5. Afval.................................................................................................... 22
6. Laureaten 2008-2009.......................................................................... 28
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld

Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Voorwoord
Open communicatie, sleutel tot duurzaam succes!
In West-Vlaanderen onderging het Charter-initiatief de laatste jaren een grondige verandering.
In 2008 werd het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen gelanceerd als verruimde opvolger
van het West-Vlaams Milieucharter. Deze overstap is duidelijk geslaagd. Het eerste Vlaamse
zorgsysteem rond duurzaam ondernemen werd ondertekend door 65 bedrijven. 54 bedrijven
konden in juni 2009 het jaarcertificaat in handen nemen. Ook in de provincies Oost-Vlaanderen
en Antwerpen kan het Milieucharter-initiatief rekenen op een groeiende belangstelling van dynamische
bedrijven.
Voor deelnemende bedrijven is het Charter een hulpinstrument om het bedrijfsbeleid rond
duurzaam ondernemen te structureren en te werken aan continue verbetering van de prestaties
op milieu, sociaal en economisch vlak. Een evenwichtig en performant bedrijf besteedt immers
op een evenwichtige en geïntegreerde manier aandacht aan economische, milieu en sociale aspecten.
Deelname aan het Charter zet aan om net dat stapje hoger te klimmen op de ladder van duurzaam
ondernemen. Binnen de beleidsprincipes en thema’s van het Charter nemen dialoog en
communicatie een prominente plaats in.
Het initiatief creëert ook binnen de bedrijven een grote betrokkenheid en samenwerking over
verschillende diensten heen. Duurzaam ondernemen zet duidelijk aan tot teamwork en een betere
interne communicatie. Sensibilisatie en het stimuleren van verbeteringsideeën behoren tot
de doelstellingen van het Charter. Aandacht voor een actieve betrokkenheid leidt tot tevreden
medewerkers en dus gemotiveerde en loyale medewerkers.
Tevens mag het belang van de ervaringsuitwisseling en de netwerking tussen de deelnemende
bedrijven via talrijke initiatieven niet uit het oog verloren worden. Door de goede contacten tussen
de Charter-bedrijven onderling kan beroep gedaan worden op de expertise binnen andere
Charter-bedrijven. Daarnaast vervullen de bedrijven een voorbeeldfunctie voor de regio en werken
stimulerend en inspirerend voor een hele groep bedrijven.
Door de opmaak van een jaaractieplan worden de deelnemers aangezet tot het realiseren van
acties rond verschillende thema’s van duurzaam ondernemen. Jaarlijks zie we tijdens de evaluatie-audits
dan ook een hele schat aan waardevolle en inspirerende acties. Elk deelnemend
bedrijf werkt vanuit zijn eigenheid aan ‘duurzaam ondernemen’, afhankelijk van zijn activiteit,
sector en mogelijkheden. Maar in het algemeen getuigen de acties vaak van veel creativiteit of
blinken ze net uit in eenvoud. De grote diversiteit in deelnemende bedrijven, leidt tot een grote
diversiteit in gerealiseerde acties.
Via deze derde editie van ‘Milieu-investeringen in beeld’ bundelen we enkele van de concrete
acties die gerealiseerd werden door deelnemers aan het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen
en de Milieucharters Oost-Vlaanderen en Antwerpen.
We willen hierbij alle bedrijven expliciet bedanken voor het aanleveren van het infomateriaal om
deze publicatie mogelijk te maken.
Philippe Tavernier
POM West-Vlaanderen
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld

1. Rationeel
Energiegebruik
Bij steeds meer ondernemingen bestaat het energiemanagement
uit een integratie van drie belangrijke
pijlers.
Er is een groeiende belangstelling voor ‘hernieuwbare’
energiebronnen. Dat zonnepanelen daarbij
koploper zijn, is duidelijk.
Tevens gaan ondernemingen op zoek naar middelen
om ‘verloren’ energiestromen in te perken
of te recupereren waar mogelijk. Warmte krijgt de
meeste aandacht.
Rationeel energiegebruik blijft een derde, belangrijke
bron van besparingen. Efficiëntere processen
en precieze sturingen liggen dikwijls aan de basis.
Zonne-energie koelt diepvriescellen
Freeze & Store (Zedelgem), gespecialiseerd in de
opslag van gekoelde en diepgevroren producten,
heeft in eigen beheer fotovoltaïsche panelen geplaatst
op de daken van het bedrijf. De PV-installatie,
een mengsel van monokristallijne en polykristallijne
panelen heeft een vermogen van 450
kWp. Er staan ongeveer 3.000 panelen op 10.000
m 2 dakoppervlakte. De extra behoefte aan energie
(koude) om de diepvriezers te koelen (-22°C) tijdens
de zomermaanden (+25°C), wordt tijdens de
daguren geleverd door zonne-energie. Een computergestuurd
monitoringsysteem volgt gedetailleerd
de productie van de verschillende panelen op. De
gemiddelde energieproductie na een jaar exploitatie
bedraagt ongeveer 865 kWh/kWp. Dit project
was in 2007 het eerste grote project van zonneenergie
in Vlaanderen en levert een CO2- besparing
op van meer dan 250 ton/jaar.
Freeze & Store koopt 33% minder elektriciteit aan.
De eigen energieproductie creëert een onafhankelijkheid
van de erg fluctuerende energie- en elektriciteitsmarkt.
In functie van de marktomstandigheden
en de eigen behoeften, kan het bedrijf soms
zelfs energie verkopen! Een kostenfactor verandert
op dat moment in een extra cashflow.
Het project zorgt bovendien voor een zeer positieve
uitstraling naar klanten, leveranciers, de
omgeving en andere partijen. De werknemers zelf
werden meer milieu- en energiebewust.
Gebruik restwarmte persluchtcompressor
OptimaT (Lichtervelde) is een toeleveringsbedrijf
voor industrie en kmo en biedt personen met een
arbeidshandicap uit de regio aangepaste tewerkstelling.
Bij OptimaT wordt de restwarmte van
een oliegekoelde persluchtcompressor (47 kW)
gebruikt om warm water aan te maken voor de
verwarming van een kantoorruimte van 250 m 3 . Er
is geen bijverwarming meer noodzakelijk.
Frisdrankautomaat met Energy Management
System
Honda Europe (Gent) verzorgt het gecentraliseerde
beheer en controle van alle logistieke operaties
Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Bij OptimaT (Lichtervelde) volstaat de restwarmte van
een persluchtcompressor voor de verwarming van een
kantoorruimte.
De zonnepanelen op de hangars van Freeze & Store (Zedelgem) zorgen
voor een grotere onafhankelijkheid van de fluctuerende energieprijzen én
voor een extra cashflow.
in Europa, Afrika en het Midden-Oosten, voor alle
Honda-producten en hun wisselstukken en de ontwikkeling
en beheer van informaticasystemen.
Een meting van het elektriciteitsverbruik van de
frisdrankautomaten bij Honda Europe geeft aan
dat elke automaat per jaar 2.500 kW elektriciteit
verbruikt. Om dit te verminderen, werd aan de leverancier
de vraag gesteld de verlichting van het
frontpaneel uit te schakelen.
Coca-Cola liet weten dat zij net een energiemanagementsysteem
(EMS) hadden ontwikkeld en
dit wilden inbouwen in de toestellen op Honda
Europe. Dit zou meer energiereductie geven dan
wanneer alleen de verlichting werd uitgeschakeld.
Het verbruik van de automaat wordt door EMS afgestemd
op de vraag.
kelt het toestel de verlichting al dan niet uit en
wordt de intensiteit van de koeling aangepast, wat
een energiebesparing oplevert tot 35%.
Eind 2007 staan er ruim 7.000 koelers in de Belgische
en Luxemburgse markten die uitgerust zijn
met het EMS-systeem.
Bij Honda Europe (Gent) werden de frisdrankenautomaten,
uitgerust met een interactief energiemanagementsysteem,
goed voor 35% minder energieverbruik.
Coca-Cola heeft in België-Luxemburg ongeveer
70.000 koelers, automaten en tapinstallaties bij
klanten staan. Het energieverbruik, de gassen die
voor de koeling/isolatie worden gebruikt en het
vaste afval na recyclage kunnen een impact hebben
op het milieu. Daarbij gebruikt Coca-Cola ook
milieuvriendelijke materialen, zoals bijvoorbeeld
alleen HFK-vrije isolatie.
In het kader van een algemene zoektocht naar
manieren om toestellen energiezuiniger te maken,
ontwikkelde Coca-Cola het EMS (Energy Management
System).
Het systeem reageert op ‘gebruikssignalen’ van
de omgeving, zoals de beweging van mensen, het
aantal verkochte producten uit een automaat en
de opening van de deur. In functie daarvan scha-
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld

In het gebouwontwerp bij Honda Belgium Factory NV (Aalst) werden lichtstraten voorzien in
het dak. Binnen zorgen lichtsensoren in de omgeving van de koepels voor het automatisch
in- en uitschakelen van de kunstmatige verlichting.
Een metalen pijp brengt de luchtinlaat van de
brander van de stoomketel net onder het plafond
van het ketelhuis, waar het 7°C warmer is.
Genencor (Brugge) bespaart daardoor ongeveer
2.400 euro op de gasfactuur.
Om de energiebesparing verder te verhogen, startte
Coca-Cola met een innovatieproject waardoor
het mogelijk moet worden om LED-verlichting aan
te brengen in de apparatuur.
Na invoering van EMS in haar frisdrankautomaten,
heeft Honda Europe in 2008 ook contact
opgenomen met de andere automaatleveranciers
(versnaperingen en warme dranken) om de mogelijkheden
voor deze automaten te bekijken. De
leveranciers van deze toestellen hebben temperatuurs-
en tijdssettings ingesteld. Dit resulteerde in
een energiebesparing van 22% op de snack-automaten
en 39% op de warmedrankautomaten.
Een bijkomende vorm van energiebesparing bij Honda Europe (Gent)
wordt gerealiseerd door overtollige zonnewarmte te weren.
100% groene stroom voor nieuw magazijn
Honda Belgium Factory NV (Aalst) opende dit jaar
een nieuw Europees distributiecentrum voor carrosserie-onderdelen
en opteerde hierbij resoluut
voor een “groen” magazijn. Naast een strikt beleid
inzake afvalbehandeling en waterafvoer werd ook
een duurzame oplossing gekozen voor het energieluik.
In samenwerking met Electrabel werden 7.040
m 2 fotovoltaïsche cellen op een totale dakoppervlakte
van 30.000 m 2 geplaatst, die voor groene
elektriciteit zorgen. Het zonneveld levert een
piekvermogen van 880 kWp en kan het volledige
elektriciteitsverbruik van dit distributiecentrum
verzekeren.
In het gebouwontwerp werd gekozen voor een
energiezuinig en milieuvriendelijk magazijn, zodat
de groene stroom ook niet verspild wordt:
Zichtbaar licht
Zonne-energie
UV-licht
Glas zonder
folie
Glas met Solar
Gard folie
5%-95% geweerd
Tot 79% geweerd
99% geweerd
- wanden werden voorzien van polystyreen isolatie
van 4 cm;
- lichtstraten in het dak en vensters in de wanden
zorgen voor lichtinval;
- automatische uit- en inschakeling van de
kunstmatige verlichting door lichtsensoren in
de omgeving van de lichtkoepels en de ramen;
- installatie van condensatie-gasbranders;
- gebruik van regenwater voor de sanitaire installatie;
Milieu-investeringen in beeld ecoTips

- infiltratie van regenwater via een vijver;
- centralisatie van transport garandeert minder
geluidshinder voor buren.
Op jaarbasis zal het aantal geproduceerde fotovoltaïsche
MWh ongeveer overeenstemmen met
de afgenomen MWh voor het nieuwe magazijn. Bij
onvoldoende zonne-instraling wordt de elektriciteitsbehoefte
ingevuld met AlpEnergie, dit is 100%
hernieuwbare energie geproduceerd door Electrabel,
zodat Honda Belgium Factory NV CO 2
-neutraal
is wat betreft elektriciteitsverbruik.
Restwarmte nuttig toepassen met luchtvoorverwarmer
Bij Genencor International (Brugge) werd de luchtinlaat
van de brander van de stoomketel verplaatst
net onder het plafond van het ketelhuis door het
aanbrengen van een verticale metalen buis op de
stoomketel. Aan het plafond is de lucht 7°C warmer,
waardoor een deel van de warmteverliezen
gerecupereerd worden. De LUVO zorgt voor een
jaarlijkse besparing van 2.400 euro op het gasverbruik.
De terugverdientijd bedraagt 2,9 jaar. Dit
energiebesparingsproject geeft een besparing van
0,35 % op het totale energieverbruik, wat overeenkomt
met ongeveer 310 GJp of 100 MWh per jaar.
Een lichtstraat in de nok van het dak, gecombineerd met
elektronische voorschakelapparatuur en daglichtvoelers
is bij OptimaT goed voor een vermindering van de elektriciteitskosten
met 40%.
Sturing verlichting via daglichtvoelers
De afdelingen van de beschutte werkplaats OptimaT
(Lichtervelde), gespreid over 16.000 m 2 ,
beschikken over lichtstraten in de nok van het dak.
Er hangt TL-verlichting met elektronische voorschakelapparatuur.
Er werden daglichtvoelers geplaatst
die de rij TL-lampen dicht bij de lichtstraat
doven bij voldoende daglicht.
In het magazijn stuurt een combinatie van schemerschakelaars
en infrarood bewegingsdetectie
met tijdschakelaar de verlichting. De infrarooddetector
op de stellingen zorgt ervoor dat enkel in de
gangen waar gewerkt wordt de verlichting tijdelijk
brandt.
Dankzij deze investeringen werd het energieverbruik
gereduceerd van 116.877 kWh/jaar (verbruik
29 huisgezinnen) tot 72.032 kWh/jaar (verbruik 18
huisgezinnen). Dit komt overeen met een vermindering
van de elektriciteitskosten voor verlichting
met nagenoeg 40%, goed voor een terugverdientijd
van minder dan één jaar (inclusief aankoopkosten
detectoren en installatiekosten).
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld

Extra isolatie doet energieverbruik dalen
en verbetert werkomstandigheden
Isolatie stoomleiding- of stoomvatonderdelen
met een keramische coating
Genencor International BVBA (Brugge) is een biotechnologisch
bedrijf dat innovatieve enzymen en
bioproducten ontwikkelt om de milieubelasting
van wassen, textiel, zetmeelproductie, voeding,
veevoeder, bio-energie en chemische industrie te
beperken.
Genencor International heeft talrijke stoomleidingen,
stoomvaten en fermentatievaten. Om warmteverliezen
te beperken zijn bepaalde onderdelen
zoals kleppen en deksels van stoomvaten gecoat
met een isolerende keramische laag. Voor deze
onderdelen, die vaak losgemaakt worden bij onderhoud,
is het aanbrengen van een isolerende
coating meer gebruiksvriendelijk dan het inpakken
van onderdelen met isolerend materiaal zoals bijvoorbeeld
minerale wol. Door het aanbrengen van
de coating daalde de oppervlaktetemperatuur van
het onderdeel van 140 °C naar 78 °C.
De coating kan ook toegepast worden om moeilijk
in te pakken onderdelen zoals kranen te isoleren
of om condensvorming te vermijden in airco-kanalen.
Isolatie van opslagvaten
Vandemoortele (Izegem) staat voor de productie
en commercialisering van verpakte margarines en
voedingsvetten. Vandemoortele houdt opgeslagen
grondstoffen (vetten) op temperatuur door het injecteren
van stoom in de opslagtanks. De wanden
van 32 opslagtanks werden geïsoleerd met 6 tot 10
cm rotswol en een aluminium beplating. De investering
van ongeveer 140.000 euro wordt op twee
jaar terugverdiend. De extra isolatie zorgt voor een
daling in stoomgebruik van 4.450 ton stoom/jaar
en een energiebesparing van 12.200 GJ/jaar.
Bovendien is de omgevingstemperatuur in de
opslagruimte beduidend lager, waardoor onderhoudswerk
in de opslagruimte minder lastig
wordt.
Voor de thermische isolatie van onderdelen die vaak losgemaakt moeten
worden, koos Genencor (Brugge) voor het aanbrengen van een isolerende,
keramische laag. Dat is handiger dan inpakken.
Isolatie van opslagtanks zorgt bij Vandemoortele (Izegem)
niet alleen voor een lager energieverbruik, maar ook voor
betere werkomstandigheden in de opslagruimtes.

2. Wie meet die
weet!
‘Meten is weten’, het blijft een super-quote in alle
disciplines, van emissiebeheer tot grondstoffenverbruik,
van utilitymanagement tot energieverbruik.
Vooral in deze tijden van verhoogd energiealert
geniet deze laatste toepassing veel aandacht.
En dat laat zich uitdrukken, zowel in CO 2
-equivalenten
als in euro.
Over een periode van bijna 2,3 jaar werd het stoomverlies
bij Solutia teruggedrongen tot nauwelijks 0,5% van de oorspronkelijke
waarde, goed voor een jaarlijkse besparing
van 63.000 euro.
Preventief onderhoud van condenspotten
resulteert in een jaarlijks terugkerende
kostenbesparing
Condenspotten zorgen voor de afvoer van condensaat
uit stoomleidingen en warmtewisselaars, nadat
de warmte van de stoom optimaal werd benut.
Defecte condenspotten laten stoom weglekken,
wat resulteert in stoomverlies en dus verspilling
van energie en geld.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 11

Lekgrootte en jaarlijkse kost bij continu gebruik,
24 u/dag, 8.760 u/jaar
0, 5 mm 60 euro
1 mm 240 euro
3 mm 2.000 euro
5 mm 6.500 euro
Naar aanleiding van een infosessie over stoomgebruik,
werkte een Solutia-medewerker een
preventief onderhoudsprogramma uit voor condenspotten.
Daarbij werd gebruikgemaakt van het
softwarepakket SteamStarTM en een ultrasoon
meettoestel dat systematische controles mogelijk
maakt.
Een eerste controle gaf aan dat ruim 25% van
de condenspotten defect was. Tijdens deze actie
bleek bovendien dat het type condenspot niet
steeds goed afgestemd was op de toepassing.
Meer dan vijftig condenspotten werden vervangen.
Deze initiële ‘inventaris’ was tevens het startschot
voor een systematische, zesmaandelijkse controle
van de condenspotten, inclusief de vervanging van
defecte condenspotten. De actie loopt nu bijna drie
jaar. Er werden bijkomende stoomtellers geplaatst
om de stoombalans te optimaliseren en de organisatie
van regelmatige trainingssessies “stoom”
houdt de onderhoudsdienst up-to-date.
De cijfers spreken voor zich. Voor de actie kende
het bedrijf een stoomverlies, op jaarbasis, van
2.800 ton stoom, goed voor 63.000 euro. Door de
actie werd het verlies teruggedrongen tot 17 ton
stoom of 424 euro. Op jaarbasis betekent dat een
besparing van 5.698 GJprimair en 318 ton CO 2
.
De actie ‘preventief onderhoud van condenspotten’ op
initiatief van een medewerker van de onderhoudsdienst,
kadert binnen het Continu Verbeteren beleid van Solutia.
De actie en de gerealiseerde besparing werden aan het
personeel voorgesteld onder de vorm van deze poster.
12 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Persluchtlekken worden opgespoord met een ultrasoon lekdetectietoestel.
Aan ieder lek komt een kaartje ter identificatie (Daikin Europe).
Regelmatige persluchtlekcontrole
bespaart veel geld
De energie die een persluchtcompressor verbruikt,
wordt bijna volledig omgezet in warmte. Slechts 5
tot 15% van de verbruikte energie wordt omgezet
in mechanische energie. Dit beperkte rendement
van persluchtcompressoren zorgt ervoor dat perslucht
een dure vorm van energie is. Iedere kubieke
meter perslucht die verloren gaat via lekken kost
het bedrijf veel geld. Het regelmatig opsporen en
dichten van lekken is daarom zeker geen overdreven
luxe.
Daikin Europe laat jaarlijks een volledige controle
op lekken uitvoeren door een extern bedrijf met
gekwalificeerde werknemers. De persluchtlekken
worden opgespoord met een ultrasoon lekdetectietoestel.
Aan ieder lek komt een kaartje ter
identificatie. Het controlerapport - met foto’s van
alle gedetecteerde lekken - geeft details over de
grootte van het lek en een financiële kwantificatie
van het verlies.
Bij de controle in 2007 op de totale persluchtinstallatie
werd een aantal lekken gedetecteerd en
gelabeld. De aangeduide lekken werden nadien
gedicht tijdens het normale preventieve onderhoud
in de afdelingen.
De externe controle verdient zich terug op minder
dan 3 maand. Het uitbesteden van persluchtlekcontrole
ontlast bovendien het eigen onderhoudsteam
en garandeert een correcte opsporing en
kwantificatie van de lekken. De jaarlijkse controle
zorgt voor een verlaagd energieverbruik en verhoogt
het comfort door het uitschakelen van de
geluidsoverlast die inherent is aan (grote) persluchtlekken.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 13

3. Een vorm van
organisatie
Voorbeelden van stakeholders
onderwijs
MAATSCHAPPIJ
omwonenden
MARKT De groeiende overheidbelangstelling voor milieuverant-
consumenten
transporteurs
concurrenten
medewerkers
BEDRIJF en de toenemende media aandacht van bedrijven voor
kapitaalverschaffers
klanten
JV partners
woord ondernemen (MVO), de substitutie van het
‘milieucharter’ door een ‘duurzaamheidscharter’
een goede relatie met alle stakeholders wijzen op
een duidelijke trend in milieuzorg.
leveranciers
Milieumanagement vakbonden is niet langer beperkt tot het
zorgvuldig beheren van technische installaties.
In moderne ondernemingen is milieumanagement
een volwaardige managementdiscipline geworden
waarin competentiebeheer, interne communicatie
milieubewegingen
MARKT
BEDRIJF
Voorbeelden van stakeholders
MAATSCHAPPIJ
medewerkers
kapitaalverschaffers
klanten
transporteurs
media
consumenten
leveranciers
concurrenten
JV partners
overheid
mobiliteitsorganisaties
gezondheidsorganisaties
vakbonden
omwonenden
mobiliteitsorganisaties
gezondheidsorganisaties
en externe communicatie nog dagelijks aan belang
winnen.
Doorgedreven competentiemanagement
zorgt voor tevreden medewerkers en een
competitief bedrijf
Na een periode van herstructurering besloot Genencor
International uit Brugge zijn competitiviteit
tegenover andere vestigingen van de Daniscogroep
te verhogen via de ontwikkeling van een
innovatief systeem van competentiemanagement.
Aanwezige competenties en kennis werden optimaal
geïntegreerd in het bedrijf. Daardoor is de
competitiviteit van de Brugse site duidelijk verbeterd
tegenover andere sites van de groep die de
lagere loonkosten kunnen uitspelen.
Tevreden werknemers zijn loyaler en productiever
en oudere werknemers blijven aan de slag. Door
te blijven investeren in competenties van mensen,
kunnen ook oudere werknemers constant blijven
bijleren. Dit wordt ervaren als een belangrijke motiverende
factor. Medewerkers kunnen hun eigen
carrière sturen en hebben een veilig gevoel over
de toekomst.
Het project doorliep drie fasen: competentiema-
onderwijs
milieubewegingen
De analyse van de belangen, de verwachtingen en de
perceptie van alle stakeholders draagt bij tot een betere
communicatie en tot de ontwikkeling van een duurzame
relatie met alle belanghebbenden. (Kanaal 127)
14 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Fase 1.
Competentiemanagement
In de eerste fase werd vooral
geïnvesteerd in het opstellen van
functieprofielen en bijhorende
competentiematrices en het beoordelen
van de werknemers op
deze competenties. De matrices
werden opgesteld door de werkvloer
en niet door de HR-afdeling.
Fase 2.
Kennisproductiviteit
Elke werknemer heeft persoonlijke
sterktes en voorkeuren. Het
bedrijf moet deze opsporen en
optimaal benutten onder meer
door te werken in zelfsturende
teams.
Fase 3.
Loopbaanplanning
Via individuele gesprekken met
de werknemer wordt besproken
hoe deze zijn loopbaan ziet
evolueren in de volgende drie
tot vijf jaar. Er werd voor de 103
werknemers een persoonlijk
ontwikkelingsplan uitgewerkt
en evaluatiemomenten ingebouwd.
De ontwikkeling van een innovatief systeem van competentiemanagement bij Genencor
International verloopt in drie fasen en zorgt voor tevreden medewerkers.
nagement, kennisproductiviteit en loopbaanplanning
(zie bovenstaande figuur).
De belangrijkste succesfactoren voor het toepassen
van de methodiek zijn informatie en communicatie,
begeleiding en coaching in iedere fase
en een geschikte organisatiestructuur. Genencor
International had reeds een goede opleidingscultuur.
De succesvolle aanpak in Brugge werd door
de HR-manager geëxporteerd naar andere vestigingen
van de groep in het buitenland.
Stakeholdermanagement: een stappenplan
voor het opbouwen, verbeteren en beheren
van stakeholders
Vanuit het streven naar een duurzame relatie met
haar stakeholders is Kanaal 127 gestart met stakeholdermanagement.
Het begrip ‘stakeholders’
verwijst zowel naar medewerkers, klanten en leveranciers,
als naar banken, buren, overheid en aandeelhouders.
Kennis van de stakeholders en hun
verwachtingen leidt tot een betere inschatting van
de kansen van en risico’s voor het bedrijf.
In eerste instantie werd een inventaris gemaakt:
wie zijn de stakeholders van Kanaal 127. Daarbij
werd meteen ook gekeken welke stakeholders
prioritair zijn voor de economische, ecologische
en sociale impact van de onderneming. Vervolgens
werd nagegaan wat juist de percepties en verwachtingen
zijn van de belangrijkste stakeholders.
Ten slotte werd het communicatiebeleid van het
bedrijf aangepast. Kanaal 127 gebruikt nu een
meer gediversifieerde communicatie. Iedere doelgroep
krijgt een eigen boodschap met specifieke
communicatiemiddelen.
De economische voordelen van het project zijn
duidelijk. De kwaliteit van de dienstverlening is
verbeterd, wat een competitief voordeel oplevert
ten opzichte van concurrerende ondernemingen.
De rendabiliteit van het bedrijf neemt toe en dus
wordt ook de continuïteit op lange termijn veilig
gesteld. De betere communicatie met alle belanghebbenden
draagt zeker bij tot de ontwikkeling van
een duurzame relatie met stakeholders.
Visualisatie stakeholderanalyse
globale impact op bedrijf
consulteren
dialogeren
minimale acties informeren
globale relevantie van STH
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 15

4. Water en lucht
Wanneer water of lucht ‘belast’ worden met polluerende
bestanddelen, heeft dit altijd een dubbel
effect. Er is het verlies aan grondstoffen enerzijds
terwijl het water zelf - vaak slechts gebruikt als
hulpmiddel - onbruikbaar wordt voor verdere toepassingen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat
bedrijven veel aandacht blijven besteden aan het
beheersen van hun emissies naar lucht en water.
De win-winsituatie is nergens duidelijker.
Boss paints plan voor de afkoppeling van hemelwater.
Doorgedreven regenwaterzuivering
Water recupereren voor sanitaire doeleinden en
eventueel gebruiken als proceswater in een later
stadium en tegelijkertijd kosten besparen, dat was
de uitdaging bij verfproducent BOSS paints uit Waregem.
Bij de uitbreiding van de milieuvergunning van het
bedrijf in 2000 werd in een bijzondere voorwaarde
opgelegd om een onderzoek uit te voeren naar de
afkoppelbaarheid van het hemelwater. In een eerste
fase besliste BOSS paints om het hoofdgebouw
los te koppelen. Dit hemelwater wordt nu opgevangen
in een ondergronds bekken van 300 m³,
waarvan de helft gebruikt wordt als bufferbekken
en de andere helft als watervoorraad.
Het water wordt gepompt naar een nieuw geplaatste
zuiveringsinstallatie met een constant debiet
van 3 m³ per uur. In een eerste fase wordt het
water geklaard. De zwevende stoffen worden uit
het water gehaald door coagulatie en een tweelagenfilter.
De tweede fase is de desinfectie door
chlorering van het water. Na een passage in de
reactorruimte gaat het water naar een actiefkoolfilter
waar organische stoffen en overtollig chloor
geabsorbeerd worden. Een buffertank vangt het
water op, infecties worden vermeden door een UVbehandeling.
Vanuit de buffertank wordt het water
verdeeld over het bedrijf.
Om alle hemelwater af te koppelen, plant BOSS
paints ook in de toekomst nog aanpassingen. Een
16 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Bij Boss paints wordt het afgekoppelde hemelwater (van het hoofdgebouw) opgevangen
in een ondergronds bekken van 300 m³, vanwaar het kan verpompt
worden naar een nieuw geplaatste zuiveringsinstallatie met een constant debiet
van 3 m³ per uur.
Met de nieuwe hydrocycloon recupereert
Vanelo 100 ton zetmeel per maand in plaats
van 40 ton vroeger.
gedeelte kan nog opgevangen worden in het bestaande
bufferbekken. Een tweede gedeelte wordt
tijdelijk gebufferd in een nieuw aan te leggen driedubbel
buizenstelsel. Het water in dit buizenstelsel
zal vertraagd uitmonden in de Ezelsbeek, aan
de achterkant van het bedrijf. Bij de uitbreiding
van de gebouwen van de commerciële dienst zal
een groendak zorgen voor een vertraagde waterafvoer.
Bovendien werd de bestaande parking ondertussen
heraangelegd, volledig waterdoorlatend.
Scheiding van zetmeel uit het proceswater
De verbetering van de kwaliteit van het afvalwater
is al langer een aandachtspunt voor Vanelo nv
uit Sint-Eloois-Vijve. Deze producent van versgekoelde
en diepgevroren aardappelproducten investeerde
recent in de uitbreiding van de installatie
om zetmeel te recupereren uit het snijwater.
Door de centrifugale krachten in een hydrocycloon
is het mogelijk om zwaardere deeltjes, in dit geval
zetmeel, te scheiden van lichtere deeltjes en de
vloeistof.
Vanelo plaatste recent een nieuwe installatie voor
een specifieke productielijn. De recuperatie van
zetmeel bij de nieuwe installatie blijkt veel efficiënter
dan bij de bestaande. Het bedrijf besliste
dan ook om de bestaande hydrocycloon om te
vormen. Waar vroeger 40 ton zetmeel per maand
gerecupereerd werd, zal dit in de nabije toekomst
toenemen tot 100 ton.
Het gerecupereerde zetmeel heeft een gehalte
droge stof van 50 tot 60% en kan verder gebruikt
worden in onder meer de papier- en de textielindustrie.
De eliminatie van het zetmeel uit het proceswater
verbetert bovendien de werking van de zuiveringsinstallatie.
Er treedt een daling in het energieverbruik
op omdat er in de aerobe zuivering minder
beluchting gevraagd wordt. Bovendien is er een
vermindering van de slibvorming en dus is er ook
minder transport nodig om dit slib af te voeren.
Waterverbruik onder de loep, levert besparing
van 50% op
De ZOO Antwerpen koos ervoor om 2008 in het
teken te zetten van ‘Water’. Als actiepunt in het
Milieucharter werd het gekozen thema geduid en
gekaderd binnen de milieuzorg van de zoo. Tegelijk
werd een publieksgericht programma uitgewerkt
met aandacht voor de waterproblematiek.
Via een uitgebreid communicatieprogramma werd
het publiek vertrouwd gemaakt met de verschillende
aspecten van de waterproblematiek in de
zoo. Water kwam aan bod als leefmilieu voor dieren
(projecties in het aquarium, nieuwe show bij
de zeeleeuwen), als recreatief element (fonteinen,
bamboe-opstelling) en als onderwerp van de milieuproblematiek
(waterbesparing ZOO Antwerpen
en fototentoonstelling met wedstrijd ‘Troubled
Water’).
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 17

Het waterverbruik binnen ZOO Antwerpen werd
grondig onder de loep genomen. Daarin bleek
nog heel wat ruimte voor verbetering. De vele waterprojecten
in de zoo vragen enorm veel water:
van het aquarium en de vele dierenbassins tot de
vijvers in de tuin, het beschermde bomenpatrimonium
en de besproeiing van de plantenperken.
Bovendien zijn sommige installaties al een dagje
ouder met onnodige waterverliezen en inefficiënt
watergebruik tot gevolg.
Een projectgroep ‘Waterbeheer’ van interne en externe
experts boog zich over mogelijke besparingen
en acties. Zo werd het bassin van de zeeleeuwen
niet langer gezuiverd met chloor. Hierdoor
wordt het water minder doorzichtig en ontstaat
er algenvorming waardoor het water er groener
en natuurlijker uitziet. Het labo van de zoo zorgt
voor een strikte opvolging van de waterkwaliteit.
Telkens wanneer een tegenspoeling van de filters
uitgespaard wordt, wordt minder water verbruikt.
Soms kan water gerecupereerd worden: als het
water bij de zeehonden ververst wordt, wordt het
niet in de riolering gepompt maar gebruikt in de
pelikanenvijver. De kwaliteit is immers nog voldoende
om daar gebruikt te worden terwijl het
voor de in het water rondzwemmende zeehonden
al te vervuild is.
Er werd ook gestart met tests om de waterkwaliteit
bij de zeehonden langer op peil te houden met
behulp van bacteriën. Door geregeld bacteriën aan
het water toe te voegen die de vervuilende stoffen
wegwerken, zonder dat daarbij de kwaliteit voor de
dieren vermindert, zou het aantal verversingen van
het bassin drastisch naar beneden kunnen. Deze
mogelijkheid werd onderzocht maar leverde niet
de gewenste resultaten op.
Ook het systeem van visontdooiing in de dierenkeuken
werd herbekeken. De vis werd blootgesteld
aan de omgevingstemperatuur en voortdurend besproeid
met leidingwater. Nu werkt men aan een
systeem waarbij de vis langzamer ontdooit in een
soort ontdooiingscel. Hiervoor is geen leidingwater
meer nodig.
De watervallen in de wintertuin werden aangesloten
op het regenwatercircuit en voor de ‘spuitende
kikkers’ wordt nu het water van de pelikanen hergebruikt.
Extra watermeters werden geplaatst om een nog
beter beeld te krijgen van bepaalde verbruiken.
In 2004 verbruikte ZOO Antwerpen nog 204.539
m³ water. Dit verminderde geleidelijk van 160.842
m³, 141.559 m³ tot 119.906 m³ in 2007. En in 2008
bedroeg het waterverbruik 94.000 m³, een waterbesparing
van 54% op vier jaar tijd! Een sensationeel
resultaat omdat elke ingreep zeer goed moet
overwogen worden: de waterkwaliteit is namelijk
bepalend voor de gezondheid van de dieren. De
meeste resultaten werden geboekt door slechte
gewoontes te doorbreken, meetcampagnes op de
verbruiken toe te passen en conclusies te trekken.
Meten is weten! Door de werknemers in de zoo te
sensibiliseren en te laten nadenken over het om-
18 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Als het water bij de zeehonden ververst wordt, wordt het
gebruikt in de pelikanenvijver. De kwaliteit is immers nog
voldoende om daar gebruikt te worden.
Extra watermeters werden geplaatst om een nog beter
beeld te krijgen van bepaalde verbruiken. In 2004 verbruikte
ZOO Antwerpen nog 204.539 m³ water. Dit verminderde
geleidelijk van 160.842 m³, 141.559 m³ tot 119.906
m³ in 2007. En in 2008 bedroeg het waterverbruik 94.000
m³, een waterbesparing van 54% op vier jaar tijd!
gaan met water in de zoo, zijn grote besparingen
gerealiseerd. De implementatie van energie- en
waterambassadeurs op de werkvloer bleek enorm
belangrijk om de situatie vanuit de praktijk te benaderen
en alternatieven voor te stellen: de ideale
en noodzakelijke link van theorie naar praktijk.
Toekomstgerichte investering in nieuwe
zure gaswassing van compostlucht
NV Karel Sterckx maakt grondstoffen voor de
champignonteelt. Vorig jaar werd een nieuwe gaswasser
in gebruik genomen. Een investering van
400.000 euro. Met deze zure gaswasser kan tot
300.000 m 3 /uur compostlucht gewassen worden.
Voor het verkrijgen van een geschikte voedingsbodem
voor de champignon wordt een welbepaalde
menging van grondstoffen gecomposteerd. De
voornaamste grondstoffen zijn water, stro, paardenmest
en kippenmest. Bij het composteren
zijn vele micro-organismen van groot belang. Per
week wordt tot 5.000 ton champignonsubstraat
gemaakt.
Met frequentiegeregelde ventilatoren wordt alle
compostlucht afkomstig van verschillende loodsen
afgezogen. Hierdoor staat de volledige installatie
in onderdruk. De lucht die uit de composteringsinstallatie
komt, is warm en vochtig, dus heel
energierijk. Deze energie wordt zo veel mogelijk
teruggewonnen en gebruikt als verwarming voor
de loodsen. Dit gebeurt met een lucht/waterwarmtewisselaar
uit roestvrij staal. Met een lucht/
lucht-warmtewisselaar wordt de lucht nog verder
afgekoeld. De gerecupereerde biowarmte verwarmt
3.000 m² loodsen. Bij het afkoelen van de
compostlucht worden er heel wat wateroplosbare
verbindingen zoals ammoniak gecondenseerd. De
lucht bevat dan minder energie, waardoor de nageschakelde
zure wasser op een lagere temperatuur
werkt. Dit is gunstig voor de efficiëntie van de
wasser.
De nieuwe zure wasser heeft een veel hogere efficiëntie
dan de vorige. Ammoniak uit de compostlucht
bindt zich met het toegevoegde zwavelzuur.
Zo wordt het zout ammoniumsulfaat gevormd. Dit
ammoniumsulfaat, een meststof, wordt binnen het
bedrijf als stikstofbron gebruikt. Er is dus geen
afvalproduct!
Bij het ontwerp werd speciaal gelet op de efficiëntie
en luchtsnelheid van de verschillende types
gaswassers. Het luchtkanaal naar de wasser toe
is zeer ruim. Hierdoor is het energieverbruik gunstig.
Daarnaast gebruikt NV Karel Sterckx enkel
groene stroom.
Nadat de lucht doorheen de zure wasser is gegaan,
wordt deze via een schoorsteen naar buiten
gebracht. De schoorsteen is 60 meter hoog. De
lucht die geëmitteerd wordt, heeft een verticale
snelheid van circa 20 m per seconde, en heeft een
temperatuur van ongeveer 30°C, wat voor een opstijgend
effect zorgt.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 19

20 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Dankzij de opslag van grondwater, hemelwater en gezuiverd
afvalwater in concentrische cirkelvormige bekkens, realiseert
Initial Textiles een besparing van circa 100.000 euro per jaar
(verminderde grondwaterheffing, verminderde afvalwaterheffing,
reductie energiegebruik).
In de nieuwe gaswasser van NV Karel Sterckx bindt het ammoniak uit
de compostlucht zich met het toegevoegde zwavelzuur tot ammoniumsulfaat,
een meststof die binnen het bedrijf als stikstofbron gebruikt
wordt. Er is dus geen afvalproduct!
De cijfers spreken voor zich, een zware milieu-investering,
maar heel doordacht en procesgeïntegreerd.
Hiermee is de NV Karel Sterckx klaar voor
de toekomst.
Hergebruik afvalwater industriële wasserij
dankzij MBR
De nieuwe industriële wasserij van Initial Textiles
in de industriezone van Lokeren is een mooi voorbeeld
van eco-efficiëntie en duurzaam ondernemen.
In deze ultramoderne wasserij verloopt het
wasproces in grote mate geautomatiseerd, met
veel aandacht voor ergonomie en maximaal respect
voor het milieu.
Het investeringsbedrag van deze maatregel bedraagt
1 miljoen euro. De besparing (verminderde
grondwaterheffing, verminderde afvalwaterheffing,
reductie energiegebruik) wordt geraamd op
100.000 euro per jaar.
Een lagere belasting van het afvalwater en minder
gebruik van grondwater door hergebruik van
het afvalwater zijn de milieuvoordelen. Daarnaast
zorgt de actie voor sensibilisering tot een
verhoogd milieubewustzijn van de werknemers,
voornamelijk met betrekking tot zuinig grondstoffenbeheer.
Milieuvriendelijke wasstraten maken gebruik van
biologisch afbreekbare wasmiddelen. Een waterzuivering
op basis van een membraanbioreactor
(MBR) recupereert de helft van het gebruikte
water. De kwaliteit van het gezuiverde afvalwater
wordt systematisch opgevolgd. Op die manier beantwoordt
Initial Textiles aan alle voorschriften op
het gebied van hygiëne, milieu en kwaliteit.
Het grondwater, hemelwater en gezuiverde afvalwater
wordt in concentrische cirkelvormige bekkens
opgeslagen.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 21

Door fermentatie wordt groenafval omgezet in een zeer
goede bodemverbeteraar, ook wel Bokashi genaamd:
minder afval, transport- en verwerkingskosten voor
Mariasteen.
5. Afval
Vlaanderen staat bekend als kampioen in het sorteren
van afval. Dat bevestigen zowel de cijfers
van Fost Plus voor huishoudelijk verpakkingsafval,
van VAL-I-PAC voor verpakkingsafval van bedrijfsmatige
oorsprong als de cijfers van OVAM voor
huishoudelijk afval. Het bedrijfsleven zelf blijft ook
verder zoeken, innoveren en investeren om zijn afvalkosten
te verminderen, zoals blijkt uit de inspirerende
voorbeelden die hier beschreven worden.
Door groenafval ter plaatse te verhakselen of te mulchen,
reduceerde WAAK de hoeveelheid snoeiafval met 300 ton:
een groeiende tewerkstelling (oranje lijn) met een dalende
hoeveelheid afval (groene lijn).
Van kostenvragend groenafval naar gegeerde
houtsnippers
In 2003 startte WAAK met een afdeling groenzorg.
Hiermee werd ingespeeld op een toenemende
vraag van openbare diensten, bedrijven en ook
particulieren. De afdeling kent al snel een explosieve
groei. Momenteel zijn er tachtig werknemers
tewerkgesteld in Green & Clean. Samen met het
aantal klanten stijgt ook het groenafval.
Het groenafval wordt van de werf getransporteerd
naar het bedrijf. Zodra de tussentijdse opslag op
het bedrijf voldoende groot is, wordt alle groenafval
verwijderd naar een erkend composteringsbedrijf.
De kosten, het aantal transporten, maar ook
de werkuren (diverse manipulaties nodig!), lopen
al snel op.
22 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Het verhakselen van snoeiafval bij
WAAK zorgt voor 11.400 km minder
transport.
In 2007 werd het hele concept herbekeken. WAAK
investeerde in mulchmaaiers die het gras versnipperen
en ter plaatse verspreiden. Daarnaast werd
geïnvesteerd in een industriële houthakselaar. Op
deze manier blijft het groenafval zo veel mogelijk
ter plaatse. Bij grotere opdrachten gaat het groenafval
rechtstreeks naar de composteerinstallatie.
Het snoeiafval werd meteen met 300 ton gereduceerd,
ondanks een sterke groei in de activiteiten.
De reductie in het aantal afgelegde kilometers is
mooi meegenomen en levert een geschatte besparing
van 3.021 kg CO 2
per jaar op (of 11.400 km x
265 g/km). Bovendien zijn er heel wat geïnteresseerden
in het verhakselde snoeiafval!
Van groenafval tot Bokashi
Mariasteen, een beschuttende werkplaats in het
hartje van West-Vlaanderen, bezorgt met activiteiten
in productie- en dienstensector tewerkstelling
aan zo’n 830 werknemers, waarvan zo’n 580 met
een arbeidshandicap.
De groendienst van Mariasteen verzorgt bij zowel
bedrijven en particulieren uit de omgeving als voor
openbare besturen het groenonderhoud. Met een
ploeg van zo’n 35 personen wordt gras gemaaid,
hagen en heesters gesnoeid, onkruid gewied en
dergelijke zaken meer. Het afval dat bij dit onderhoud
ontstaat, probeert men op een zinvolle manier
te hergebruiken. Dit kan onder andere door
het grasmaaisel te mulchen en het snoeihout te
hakselen en dit te strooien tussen de beplanting.
Ondanks deze inspanningen blijft de groendienst
jaarlijks met ettelijke tonnen groenafval zitten. In
plaats van deze te laten afvoeren, is men vorig jaar
gestart met het fermenteren van dit afval.
Fermentatie is een proces waarbij door toevoeging
van micro-organismen het groenafval wordt omgezet
in een zeer goede bodemverbeteraar, ook wel
Bokashi genaamd. In tegenstelling tot composteren,
wat in feite een rottingsproces is, gebeurt het
fermentatieproces bij lage temperatuur waardoor
er geen geurhinder ontstaat.
Praktisch gaat men te werk als volgt. Eerst en
vooral worden de micro-organismen aangemaakt.
Dit gebeurt door een mengsel te maken van water,
rietsuikermelasse en een kleine hoeveelheid micro-organismen.
Dit proces duurt ongeveer zeven
dagen bij een constante temperatuur van 25°C.
Het aangevoerde groenafval wordt verkleind met
een hakselaar, in verschillende lagen uitgestrooid
en goed aangedrukt. Hiervoor worden de oude
sleufsilo’s gebruikt op Hoeve Ter Kerst, een gerenoveerde
speel- en leerboerderij en het bezoekerscentrum
van het Dienstencentrum GID(t)S. In
een volgende fase besproeit men het groenafval
zorgvuldig met de verkregen micro-organismen.
Tot slot wordt het geheel met plasticfolie afgesloten
van de buitenlucht, om de micro-organismen
hun werk te laten doen. Na ongeveer drie maanden
is het eindproduct, een volwaardige bodemverbeteraar,
klaar voor (her)gebruik.
Het invoeren van dit fermentatieproces heeft voor
de organisatie tal van voordelen. De hoeveelheid
afval is spectaculair verminderd, wat zowel de
verwerkings- als de transportkosten drastisch
heeft doen dalen. Voor de organisatie leverde dit
het voorbije jaar reeds een nettowinst van zo’n
2.900 euro op. Tevens zorgt dit proces voor extra
tewerkstelling (van voorheen anderhalf tot nu zes
werkuren per week), wat voor een beschutte werkplaats
nog altijd een hoofddoel is.
Ook de voordelen voor het milieu zijn niet te onderkennen.
Deze manier van verwerking zorgt voor
een gesloten kringloop, waarbij het eindproduct -
gefermenteerd organisch materiaal - in z’n geheel
zijn waarde behoudt. Dit eindproduct is uiterst
geschikt om de bodem met micro-organismen te
verrijken en dus als meststof te gebruiken. Bovendien
komen bij het fermenteren, in tegenstelling
tot bij het composteren, zo goed als geen CO 2
en
geen methaan vrij, wat de schadelijke uitstoot tot
een minimum herleidt en geurhinder onbestaande
maakt.
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 23

Bij Vulkoprin zorgt een centrale koelsmeermiddeltank met een papierbandfilter
voor een vijf maal langere standtijd van het koelsmeermiddel
terwijl de draaibanken zelf veel minder onderhoud vragen.
Door de lengte van de basisplaten continu bij te sturen,
worden de snijverliezen beperkt, wat Recticel Insulation
een besparing oplevert van meer dan 35.000 euro.
Maar er is meer. Volgens haar opdrachtverklaring
wil Mariasteen verder kijken dan de louter economische
en ecologische voordelen voor de organisatie.
Voor de werknemers zelf leidt deze manier
van “afval-recyclage” tot een grotere tevredenheid,
nu ze er zelf aan kunnen werken om van een afvalproduct
op een eenvoudige manier terug iets
bruikbaars te maken.
Ook laat dit proces toe om de boodschap van
duurzaam ondernemen verder uit te dragen en in
de praktijk vorm te geven. De talrijke bezoekers
aan Hoeve Ter Kerst en aan het Dienstencentrum
GID(t)S worden geïnformeerd over de mogelijkheden
en voordelen van het fermentatieproces en
voor lagere scholen wordt een educatief pakket
rond ecologie uitgewerkt.
Papierfilter zorgt voor langere standtijd
van het koelsmeermiddel
Vulkoprin nv, de wielenfabrikant uit Tielt, investeerde
vorig jaar in twee nieuwe cnc-draaibanken
met automatische belading. Deze draaibanken
werden specifiek aangekocht voor het bewerken
van voornamelijk gietijzeren wielkernen voor heftrucks.
Gietijzer heeft de vervelende eigenschap om heel
fijn stof te produceren tijdens het verspanen. Om
een aantal technische redenen wordt enkel nat
verspaand met een emulsie koelsmeermiddel.
Het fijne stof van het gietijzer wordt goed opgenomen
door dit koelsmeermiddel maar zorgt er
ook voor dat dit stof over de gehele machine wordt
verspreid en zich afzet op plaatsen waar men dit
liever niet heeft. Frequent onderhoud is dan ook
noodzakelijk wil men de machines in goede conditie
houden. De kwaliteit en de eigenschappen van
het koelsmeermiddel gaan ook achteruit naarmate
er meer stof is opgenomen. Na een stilstand van
de machine, bijvoorbeeld na een lang weekend,
kan het voorkomen dat opgedroogd koelsmeermiddel
voor problemen zorgt zoals verstopte
koelsmeermiddelkanalen, vastgeroeste gereedschappen
en dergelijke. Op zeer regelmatige basis
het koelsmeermiddel vervangen en de machine
reinigen waren tot voor kort de enige goede oplossing.
De nieuwe draaibanken werden gekoppeld aan
een centrale koelsmeermiddeltank met een papierbandfilter.
Het vervuilde koelsmeermiddel
wordt nu over de filter geleid en het fijne stof
wordt zo uit het koelsmeermiddel gehaald. Deze
oplossing heeft als resultaat dat de machines
nauwelijks vervuilen en de standtijd van
het koelsmeermiddel is er in de praktijk met
een factor 4-5 op vooruitgegaan! Dit betekent
een serieuze kostenbesparing op verbruik van
koelsmeermiddel maar uiteraard ook op manuren
voor het reinigen van de machines.
Het stof dat uit het koelsmeermiddel wordt gefilterd,
vormt een slibkoek op het papierfilter. Het
grootste deel van dit slib wordt samen met de
spanen afgevoerd en wordt dus gerecycleerd in
de staalproductie.
De positieve ervaring op deze nieuwe machines
zal worden uitgebreid naar het bestaande machinepark.
Minder zaagverliezen door opmeten “basisplaten”
In de productieafdeling HSL3 van Recticel Insulation
worden er volcontinu isolatiepanelen ge-
24 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

produceerd. Deze worden na de laminator op een
standaardlengte afgezaagd (basisplaten). Uit deze
basisplaten worden achteraf de verschillende kleinere
plaatafmetingen gezaagd (eindproduct). Door
de snijverliezen bij de verschillende zaagoperaties,
moet er een zekere marge genomen worden op de
afmetingen van de basisplaten.
Via nauwgezette opvolging en registratie van de
afmetingen van de basisplaten wordt de noodzakelijke
lengte continu bijgestuurd en wordt deze
tot een minimum herleid. Door deze maatregel
realiseerde men een besparing van 0,14% op het
grondstofverbruik, wat overeenkomt met een jaarlijkse
besparing van 35.750 euro. Per jaar wordt elf
ton minder PU-stof gecreëerd, wat neerkomt op
een vermindering van 2,4%. Het opmeten van de
platen sensibiliseert de werknemers om afwijkend
gedrag van de zaagmachines direct te melden en
stimuleert hen te werken rond rationeel grondstofverbruik.
Een bijkomend voordeel is dat de
werkbelasting een stuk lager ligt doordat er minder
stof moet opgeruimd worden.
Met het project “Verantwoorde inzameling van vloeibare
laboratoriumafvalstoffen” wil KaHo Sint-Lieven dit systeem
bekend maken aan andere scholen, instellingen en
bedrijven.
Verantwoorde inzameling van vloeibaar laboratoriumafval
In de scheikundige laboratoria van de Katholieke
Hogeschool Sint-Lieven is een goedwerkend
inzamelsysteem voor vloeibare laboratoriumafvalstoffen
aanwezig. Dit systeem onderscheidt zich
van andere door zijn duidelijkheid en eenvoud in
gebruik. Alle chemicaliën en hun oplossingen worden
ondergebracht in vier WaterGevarenKlassecodes
(WGK-code) die fungeren als beslissingsin-
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 25

strument om uit te maken of een oplossing al dan
niet moet worden ingezameld.
Met het project “Verantwoorde inzameling van
vloeibare laboratoriumafvalstoffen” wil KaHo Sint-
Lieven dit systeem bekend maken aan andere
scholen, instellingen en bedrijven. Het project
werd gerealiseerd met steun van het Vlaamse Gewest
binnen het PRESTI 5-programma.
In een demo-fase werd een inzamelsysteem op
basis van WGK-codes ingevoerd in de laboratoria
van EDUGO en in het labo van OVMB. Door middel
van tien infosessies in Vlaanderen werd het inzamelsysteem
in 2008 verder bekend gemaakt, zodat
iedereen die dit wenst, het kan gebruiken. Het inzamelsysteem
is thans opgenomen als te hanteren
inzamelsysteem in de brochure “Chemicaliën Op
School”, een uitgave van de Koninklijke Vlaamse
Chemische Vereniging en bestemd voor alle secundaire
scholen in Vlaanderen.
Door de betere selectieve inzameling komt de afvalwaterheffing
(berekend op basis van analysegegevens)
lager uit. De verwijdering van ecotoxische
stoffen uit het afvalwater garandeert een betere
werking van zuiveringsinfrastructuur en een lagere
belasting van het oppervlaktewater.
Door een inzamelsysteem in te voeren in laboratoria
van secundaire scholen kan de school zijn
opvoedende voorbeeldrol op gebied van milieuzorg
uitspelen en de leerlingen/studenten bewustmaken
van de milieu-impact van laboratoriumwerk.
Besparing op verpakkingsafval levert twee
keer winst
Arcelor Mittal Construction Belgium site Geel NV
produceert en verkoopt profielplaten en sandwichpanelen
voor industrie- en utiliteitsbouw. Het
bedrijf maakt deel uit van Arcelor Construction, de
afdeling Bouw van Arcelor.
In het kader van de ondertekening van het Milieucharter
onderzocht het bedrijf een aantal
verschillende mogelijkheden om de hoeveelheid
verpakkingsafval (wikkelfolie en polystyreen) te
verminderen. Voor het transport van de afgewerkte
producten gebruikt Arcelor drie soorten verpakkingsmateriaal:
folie, hout en polystyreen. De
platen en panelen worden verpakt in wikkelfolie
en getransporteerd op houten palletten. Blokken
polystyreen vullen de lege ruimtes op.
Een inventarisatie van de besparingsmogelijkheden
leverde volgende voorstellen op:
- het gewicht van de wikkelfolie kon verlaagd worden;
- de hoeveelheid verpakking kon verminderd worden;
26 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Een eenvoudige, metalen veiligheidstrap zorgt
ervoor dat de containers van PE-folie, restafval
en karton 10% beter gevuld worden. OptimaT
schat dat de vermindering in transportkosten
daardoor ongeveer 335 euro per jaar bedraagt.
Een nieuw bandentransport in de wikkelaar laat Arcelor Construction
toe om sandwichpanelen te stapelen tot pakken van 1,20 meter in
plaats van 80 cm voorheen.
- er konden minder blokken polystyreen tussen de
pakken aangebracht worden.
In een piloottest ‘folie’ werd nagegaan of de dikte
van de folie herleid kon worden van 35 µm naar 20
µm. Dit zou een besparing opleveren van 43% folie
per verpakking. Na enkele maanden bleek de test
echter negatief. In een tweede experiment werd
de foliedikte herleid naar 23 µm in plaats van 20
µm. Deze aanpassing bleek wel haalbaar en reduceerde
het verpakkingsafval met 34% folie per
verpakking.
Om een vermindering van het gebruikte aantal
polystyreenblokken te bekomen, werd aanvankelijk
het aantal blokken per pak (of m² per paneel)
verminderd. Testen met de verpakkingsinstallatie
met kettingtransport lieten echter geen reductie
toe. Daarom werd het kettingtransportsysteem
vervangen door een bandtransportsysteem. Door
een grotere tussenafstand tussen de polystyreenblokken
werd een besparing van ongeveer 20%
gerealiseerd.
Arcelor voerde ook testen uit met de hoogte van
de pakken sandwichpanelen. Er werd getest met
pakken van 1,20 m hoogte in plaats van 0,80 m. De
kettingaandrijving in de wikkelaar liet dit echter
niet toe. Een nieuw bandentransport in de wikkelaar
gaf wel resultaat, zodat nu pakken sandwichpanelen
tot 1,20 m hoogte afgeleverd konden
worden. Het verhogen van de pakhoogte van sandwichpanelen
bracht nog een extra reductie mee
van 30% per jaar.
Dankzij deze ingrepen realiseerde Arcelor een
mooie besparing op het verpakkingsafval, om nog
maar te zwijgen over de besparing op de aankoop
van verpakkingsgrondstoffen.
Veiligheidstrap reduceert transportkosten
Op het containerpark van de beschutte werkplaats
OptimaT in Lichtervelde realiseerde men een eenvoudige,
maar handige metalen veiligheidstrap
aan de afvalcontainers. Door gebruik te maken van
deze trap kan men het afval beter spreiden en zorgen
voor een optimale vulling van de container. De
trap zorgt tevens voor een meer veilige en ergonomische
werkomgeving.
Men schatte dat de containers van PE-folie, restafval
en karton 10% beter gevuld zouden worden.
De vermindering in transportkosten bracht in realiteit
een besparing van ongeveer 335 euro per jaar
met zich mee. Of hoe een kleine aanpassing toch
opbrengt!
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 27

6. Laureaten
2008-2009
Laureaten Milieucharter Oost-Vlaanderen
cyclus 2008-2009
A. De Cuyper, Zele
Ahlers Belgium nv, Evergem
Allgro, Sint-Lievens-Houtem
ArcelorMittal Belgium nv, site ArcelorMittal, Gent
Aronia nv, Gent
Auwerprint nv, Dendermonde
Batsleer Koen nv, Aalter
Breydel, Vleeswaren Antonio bvba, Gavere
CBR Cementbedrijven nv, Sint-Kruis-winkel
Chemcopack nv, Kallo
Country Chef Belgium nv, Aalter
Crivaco nv, Lovendegem
Cytec Surface Specialties, Schoonaarde, Dendermonde
De Hauwere nv, Dendermonde
DeLaval nv, Drongen
Derde Construct nv, Wichelen
Dirk Raes nv, Drongen
Drukkerij Schaubroeck nv, Nazareth
Dynea, Gent
Eco Print Center nv, Lokeren
EDUGO, Oostakker
EOC Belgium, Oudenaarde
EOC Belgium Latex Division II, Evergem
EOC Surfactants, Evergem
Hamann International Logistics nv, Wetteren
Honda Belgium Factory nv, Aalst
Honda Europe nv, Gent
Initial Textiles nv, Unit Lokeren, Lokeren
Katholieke Hogeschool Sint-Lieven, Campus Dirk
Martens, Aalst
KTN Truck & Trailer Service nv, afd. Silo Cleaning
Antwerpen, Kallo
Leave your marks, LS-translations bvba, Sint-
Niklaas
Milliken Europe bvba, Gent
Nieulandt Recycling nv, Aalst
Niko nv, Sint-Niklaas
OVMB, Gent
Plastal, Gent
Polymer Processing nv, Kallo
Polymer Processing nv, DuPont European dedicated
TiO2 Terminal, Kallo
Rapid Tank Services, Kallo
Rio Tinto Minerals Gent, Gent
RoomeR bvba, Gent
Solutia Europe bvba, Gent
Transport Mervielde nv, Ertvelde-Rieme
vanas, Kruibeke
Voka - Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen,
Dendermonde
Volvo Cars Gent, Gent
Vondelmolen, Lebbeke
28 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

Laureaten West-Vlaams Charter Duurzaam
Ondernemen cyclus 2008-2009
Alliance International BVBA, Wevelgem
Alpro NV, Wevelgem
Arcotec bw, Brugge
Ardo NV, Ardooie
Barias, Roeselare
BELGOMILK cvba – YSCO nv, Langemark
Biover NV, Brugge
BOSS paints NV, Waregem
N.V. Cargill, Izegem
BVBA Cargill Oil Packers, Izegem
Cleaningboy, Marke
Daikin Europe NV, Oostende
Deceuninck NV, Hooglede-Gits
Delaware Consulting, Kortrijk
Desimpel Kortemark Industries, Kortemark
Dessauvage Geert, Izegem
Electrawinds, Oostende
FAVV, Brugge
Fomeco NV, Zwevegem
Freeze & Store, Zedelgem
Genencor International BVBA, Brugge
Goekint Graphics, Oostende
Grafisch bedrijf Lammaing, Oostende
J.M. Huber Belgium, Oostende
Jetair NV, Oostende
Kanaal 127 cvba, Kortrijk
Latexco NV , Tielt
Latexco Recycling, Tielt
Laverge Cleaning NV, Zwevegem
Mariasteen - horeca, Gits
Mariasteen - productie, Gits
Mc Bride SA Ieper - Household, Ieper
Mc Bride SA Ieper - Personal Care, Ieper
Metakor, Heule (Kortrijk)
OptimaT, Lichtervelde
Politiezone Gavers, Harelbeke
Recticel Insulation , Wevelgem
SADEF NV, Gits
‘t Veer, Menen
Terca Zonnebeke , Zonnebeke
Tyco Electronics Belgium EC, Oostkamp
Uitgeverij Vanden Broele, Brugge
Unifrost N.V., Koolskamp
Vandecasteele Houtimport, Kortrijk-Aalbeke
N.V. Vandemoortele Izegem, Izegem
NV VANELO , Sint-Eloois-Vijve
Vleeswaren Depuydt, 8400 Oostende
VULKOPRIN nv, Tielt
Waak BW, Kuurne
Westlandia VZW, Ieper
Wiels & Partners, Kortrijk
Wienerberger – site Aalbeke, Kortrijk-Aalbeke
Wienerberger – site Beerse, Beerse
Wienerberger - Tessenderlo, Tessenderlo
ecoTips
Milieu-investeringen in beeld 29

Laureaten Milieucharter Kempen en
Mechelen cyclus 2008-2009
Antwerp Bulk Cleaning, Antwerpen
Arcelormittal Construction Belgium Color Profil,
Geel
Belgian Refining Corporation (BRC), Antwerpen
Beneens J. & Zonen, Olen
Continental Benelux, Mechelen
Cymaco, Willebroek
Dierenpark Planckendael, Muizen
Drukkerij Michiels, Booischot
Impextraco, Heist op den Berg
Kon. Maatschappij voor Dierkunde, ZOO Antwerpen,
Antwerpen
Leaf België Production, Turnhout
MLS Belgium, Olen
Monti, Lier
Nordex Deuren, Arendonk
ODTH, vestiging Rumst, Rumst
Prayon, Puurs
Renotec, Geel
Speciality Polymers Antwerp (SPA), Zwijndrecht
Telcom, Hulshout
Vink, Heist op den Berg
30 Milieu-investeringen in beeld ecoTips

ecoTips l Vakblad met visie
Efficiënt in ecologie en economie
ecoTips richt zich tot iedereen die professioneel bezig is met energiezorg, milieuzorg
en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zowel bedrijfsleiders als milieucoördinatoren,
milieuambtenaren en milieudeskundigen, kwaliteitsverantwoordelijken
en productiechefs, boekhouders en aankopers in de industrie, overheid en openbare
besturen vinden in ecoTips een bron van inspiratie, een magazine dat mee denkt.
Abonneer nu via www.ecotips.org/abonnee en ontvang uw welkomstgeschenk!
ecoTips
Hazelnotedreef 18
B-8750 Wingene
T/F 050 24 12 02
www.ecotips.org
info@ecotips.org

Voor meer informatie omtrent het Charter Duurzaam Ondernemen of de Milieucharters:
eefje.hernalsteen@west-vlaanderen.be • katrien.moens@voka.be • milieudienst.kvkkempen@voka.be
Deze katern vormt een nieuw luik in de informatiecampagne die door de POM West-Vlaanderen,
VOKA Kamer van Koophandel Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Kempen en Mechelen, en
ecoTips in samenwerking met de deelnemende Milieucharterbedrijven werd opgezet rond
concrete eco-efficiënte investeringen gerealiseerd in het kader van de Milieucharterdeelname
van deze bedrijven. Hoewel deze investeringen vaak zijn uitgewerkt in functie van een specifieke
situatie, eigen aan de onderneming of aan het gevoerde productieproces, blijken veel van de
geselecteerde initiatieven een overdrachtelijke waarde te hebben, waardoor ze ook in andere
bedrijven en sectoren zeker hun nut zullen bewijzen.