SOS België - Ernst & Young

Growing Beyond
SOS België
Maak België aantrekkelijker
voor buitenlandse investeerders
De Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

SOS België
Maak België aantrekkelijker voor buitenlandse investeerders
De Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Inhoud
2 Voorwoord
4 Executive summary
6 De barometer van de attractiviteit in mondiaal opzicht
7 Nieuwe wereld, nieuwe orde
8 Europa gaat van centraal naar normaal
10 Europa: welk land is in en welk niet?
13 In het algemeen blijven investeerders hun vertrouwen in Europa behouden
14 De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in Europa
15 Directe buitenlandse investeringen en jobcreatie
17 Europa’s formule voor attractiviteit: het evenwicht bewaren
18 De historische Europese investeerders voeren het klassement aan
19 BRIC-landen: op de goede weg, maar het kan beter
20 De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in België
21 Brengen de investeringen ook tewerkstelling op?
22 Nieuwe of uitbreidingsprojecten?
23 Vlaanderen, Wallonië of Brussel?
25 Welke bedrijfssectoren zijn aantrekkelijk?
26 Welke landen investeren in België?
28 De perceptie van/over België
29 Troeven en handicaps
31 Impact van de maatregelen van de regering Di Rupo I op het investeringsklimaat
32 Investeringstypes
33 De toekomst
35 Overheidsondersteuning
36 Notionele intrestaftrek
37 Rulingcommissie
38 Waarom doet Nederland het beter dan ons?
39 Inleiding
40 Investeringen in 'greenfieldactiviteiten' per sector
42 Sterke punten
43 De toekomst
44 Aanbevelingen voor de toekomst
45 Beleid
46 Fiscaliteit
49 Arbeid
52 Methodologie en bronnen

België: SOS Politici
Maak België aantrekkelijker voor buitenlandse investeerders
Rudi Braes
Managing Partner, Ernst & Young
Herwig Joosten
Managing Partner Tax, Ernst & Young
Globalisering is nog altijd een belangrijke drijfveer voor
bedrijven. Ongeacht waar ter wereld bedrijven vandaan
komen (Oost, West, Noord of Zuid), ze streven er allemaal
naar om zowel een mondiale als een lokale speler te zijn.
Toeleveringsketens die er oorspronkelijk op gericht waren
om goedkope productie van opkomende landen naar
Westerse consumenten te brengen, veranderen steeds
meer in netwerken met spiegelbeeldfuncties in diverse
sleutelmarkten. Nationale kampioenen uit de BRIC-landen
streven er naar hun binnenlandse succes te herhalen in
ontwikkelde landen, waarbij ze onderzoek en productie
toevoegen aan investeringen die ooit gestart waren als
sales- & marketing-functies.
In deze nieuwe ordening zijn marktkansen en stabiliteit
nog altijd fundamenteel. Europa heeft de markt, maar
hoe zit het met stabiliteit? De economische crisis liet een
seismische breuk zien onder de Europese constellatie en
de gemeenschappelijke munt. Maar heeft het vooruitzicht
op een mogelijke eruptie het vertrouwen van buitenlandse
investeerders op de proef gesteld?
Volgens de Ernst & Young European Attractiveness Survey
2012 zeker niet. Het aantal directe buitenlandse investeringen
in Europa is met 4 % gestegen. Niet iedereen ziet lage groei,
overheidstekorten en een gefragmenteerd politiek systeem als
onoverkomelijke obstakels voor investeringsprojecten. Voor
veel investeerders is risico's nemen niets buitengewoons.
Wat opvalt in 2011 is dat de directe buitenlandse
investeringen in België dalen tegenover 2012 terwijl ze in
Europa stijgen. Vooral Vlaanderen doet het slecht dit jaar,
met als uitschieter Antwerpen. Wallonië doet het beter, maar
we mogen niet euforisch zijn, 2010 was voor Wallonië een
slecht jaar. Vooral Brussel doet het goed, een verdubbeling,
de beste score sinds jaren. Algemeen echter doet België het
niet goed in vergelijking met het Europees gemiddelde. Het
haalt nipt een zesde plaats, en bovendien steekt Nederland
België met rasse schreden voorbij... . Ook inzake aanvullende
tewerkstelling bengelen we onderaan.

Het vertrouwen en de investeringsbereidheid van buitenlandse
bedrijven zien we ook terug in het onderzoek dat
Ernst & Young dit jaar weer heeft gedaan naar concrete
investeringen door buitenlandse bedrijven in België en de
aantrekkelijkheid van België als vestigingslocatie. De cijfers
laten een daling zien. Dus we blijven op de zesde plaats staan
in de top 10 van Europese landen waar de meeste directe
buitenlandse investeringen gedaan worden. Uit interviews
met ruim 206 topbestuurders van internationaal opererende
bedrijven blijkt eveneens dat België nog altijd als een
aantrekkelijk land gezien wordt, maar die aantrekkelijkheid
vermindert. Vooral het effect van de recente maatregelen
van de regering Di Rupo I op het investeringsklimaat in België
blijkt uit de studie.
België zal zich sterk moeten maken om de zorgen die
er zijn en de risico’s die het loopt in een stagnerende
economie de baas te blijven, zoals de sociale gevolgen van
bezuinigingsmaatregelen, het uitblijven van reële structurele
maatregelen inzake de financiering van de sociale zekerheid,
de torenhoge belasting in België en de hoogste loonkost in
Europa. Toch uiten investeerders nog een andere zorg: de
aanhoudende uitdaging om België aantrekkelijker te maken op
het terrein van onderwijs, ondernemerschap en innovatie.
Welke inspanningen moet België leveren om zijn
aantrekkelijkheid op deze punten te vergroten? Hoe omgaan
met de competitiviteit en de arbeidskost, de te hoge sociale
zekerheid, het hoge verschil tussen bruto en netto loon? Op
welke wijze kan het land zijn potentieel op het gebied van R&D
beter benutten? En wat is de meest effectieve manier om dit
onder de aandacht van potentiële investeerders te brengen en
hen te overtuigen in België te investeren?
Hoewel er geen pasklaar antwoord is op die vragen, moeten
er nieuwe manieren en kansen worden gevonden om de
Belgische positie in de wereldwijde (competitieve) markt
van directe buitenlandse investeringen verder te versterken.
Hiervoor is een duidelijke, inspirerende visie en strategie
nodig die wordt gedragen door overheid, bedrijfsleven en
kennisinstellingen. Met deze ‘Barometer van de Belgische
Attractiviteit 2012’ leveren we een bijdrage aan en geven
we inspiratie voor het voeren van een effectief beleid op dit
terrein.

Executive summary
Executive summary
De directe buitenlandse investeringen in België hebben vorig jaar
voor 3.599 arbeidsplaatsen gezorgd in ons land, dit is maar liefst
een daling van 10 %. In 2010 brachten de directe buitenlandse
investeringen nog 4.010 arbeidsplaatsen op. In 2011 creëerde een
nieuw investeringsproject gemiddeld 23 jobs. Dit is ferm onder het
gemiddelde in Europa 40).
Greenfield- of nieuwe investeringsprojecten zijn een belangrijke
graadmeter voor de aantrekkelijkheid van een land. Met 100
greenfieldprojecten op een totaal van 153 directe buitenlandse
investeringen (of een verhoudingspercentage van 65,4 %) kunnen
we spreken van een bevredigend resultaat.
Vlaanderen is goed voor 74/153 investeringen (48,4 %), Wallonië
telt 39/153 investeringen (25,5 %) en Brussel tenslotte 40/153
investeringen (26,1 %). Als we dit op een tijdslijn sinds 2001
bekijken, dan zien we dat Vlaanderen niet is staat is gebleken om de
sterke groei van vorig jaar te consolideren.
Als we naar de provincies kijken, dan zien we in Vlaanderen dat
Antwerpen en Oost-Vlaanderen klappen krijgen. De provincie
Antwerpen halveert van 55 naar 25 nieuwe investeringsprojecten.
Vorig jaar was de provincie Antwerpen nog goed voor de helft van
alle nieuwe investeringsprojecten in Vlaanderen (51 %). Dit jaar is
dit nog amper een derde (33,8 %). In Oost-Vlaanderen voltrok zich
een gelijkaardig scenario. Vorig jaar werd nog de aanhoudende
daling van de aantrekkelijkheid van Brussel (van 42 nieuwe
investeringsprojecten in 2007 naar 20 in 2010) onderstreept.
Dit jaar noteren we een verdubbeling van 20 naar 40 nieuwe
investeringsprojecten, waardoor het hoofdstedelijk gewest, op
uitzondering van 2007, de beste prestatie ooit neerzet.
Als we de directe buitenlandse investeringen in België bekijken naar
bedrijfssector, dan stellen we vast dat sales & marketing alweer het
rijtje aanvoert. Dit jaar met een substantiële stijging van 55 naar 72
investeringsprojecten.
De groep van buitenlandse investeerders in België blijft - met
38/153 investeringen - aangevoerd worden door de Verenigde
Staten. Het aantal investeringen vanuit de Verenigde Staten viel
terug met 12 eenheden (van 50 naar 38). Ook de onmiddellijke
buurlanden van België blijven verantwoordelijk voor een belangrijk
deel van de directe buitenlandse investeringen.
België wordt nog steeds beschouwd als een betrouwbaar land dat
volgens 8 op 10 investeerders de economische crisis uiteindelijk zal
doorkomen. De aantrekkelijkheid van België als investeringslocatie
dreigt echter in de nabije toekomst negatief te evolueren. Zo
verwacht 61 % van de investeerders de komende drie jaar geen
verbetering van de aantrekkelijkheid. Meer nog, 17 % voorspelt
zelfs een daling.
Voor 1 op 4 ondervraagden zullen de recente maatregelen van
de regering Di Rupo I zelfs resulteren in een directe terugval van
de investeringen. Zo wordt de wijziging aan het systeem van
de notionele interestaftrek negatief gepercipieerd: niet minder
dan 57 % van de respondenten vreest een negatief effect op
het investeringsklimaat, 16 % van de ondervraagden ervaart
de wijziging als ‘bijzonder’ negatief. Bovendien is maar 1 op de
2 buitenlandse bedrijven echt zeker om in België te blijven de
komende jaren. Een bijkomend minpunt blijft het feit dat er bij heel
wat potentiële investeerders een duidelijk gebrek aan kennis is over
ons land, zeker inzake de regionale pluspunten. Daardoor missen
we uiteraard kansen. Werken aan ons imago blijft dus ook een
belangrijke uitdaging.
Onze klassieke troeven blijven onveranderd. Zo blijven transport en
logistieke infrastructuur voor een groot deel van de investeerders
(79 %) een pluspunt, gevolgd door een goed uitgebouwde
telecominfrastructuur (75 %) en goed geschoolde werknemers
(74 %). Minder positief is dat uit de bevraging blijkt dat ook onze
minpunten grotendeels dezelfde blijven. Zo blijven de hoge
belastingdruk (72 %) en de hoge loonkost (63 %) de belangrijkste
structurele handicaps voor onze aantrekkelijkheid. Uit het
onderzoek blijkt ook dat 3 op de 10 ondervraagden aangeeft dat ze
steeds meer inmenging ervaren vanwege de overheidsdiensten.
4 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

153
nieuwe buitenlandse
investeringsprojecten
werden het afgelopen jaar in België
gecreëerd.
23
In 2011 creëerde een
nieuw investeringsproject
gemiddeld 23 jobs. Dit is onder het
gemiddelde in Europa (40).
47%
van de investeerders
vindt het inzetten op
een vermindering van de loonkosten
absoluut noodzakelijk om België
aantrekkelijker te maken.
Maar liefst 47 % van de investeerders vindt het inzetten op een
vermindering van de loonkosten absoluut noodzakelijk om België
aantrekkelijker te maken. Een cruciaal punt blijkt zeker de impact
van de recente (belastings-) maatregelen van de regering
Di Rupo I. Volgens de investeerders dient de regering nu
dringend werk te maken van rechtszekerheid en een stabiel
ondernemingsklimaat.
Gevoelsmatig beschouwen de investeerders Vlaanderen nog
steeds als de motor van de Belgische attractiviteit: 37 % van de
investeerders denkt dat Vlaanderen de meest aantrekkelijke regio
is om te investeren. Opvallend, bij de reeds in België gevestigde
bedrijven wordt Vlaanderen door 54 % van de investeerders gezien
als de aantrekkelijkste regio in België.
In vergelijking met 2011 daalt het aantal bedrijven dat
investeringsplannen heeft in de komende drie jaar met 9 % van
30 % naar 21 %. België moet dus dringend het roer omgooien
en werk maken van een relancebeleid dat het vertrouwen kan
herstellen. Volgens de investeerders is België ’s belangrijkste
troef om op termijn zijn aantrekkelijkheid te kunnen bewaren
de diversiteit en de kwaliteit van de werknemers (50 %). Andere
stimulerende factoren voor onze economische groei in de komende
jaren zijn de sectoren logistiek / distributie (27 %), ICT (25 %) en de
farmaceutische industrie (20 %).
Ondanks de associatie met verkeerscongestie (53 %) beschouwt
28% van de investeerders Brussel als meest aantrekkelijke
regio. Vlaanderen blijft aantrekkelijk door zijn goed geschoolde
werknemers (50 %), de beschikbaarheid van kwantitatieve R&D
bronnen (39 %) en een sterk vertakte transportinfrastructuur
(27 %). Een werkpunt voor Vlaanderen zijn de administratieve
procedures die door de reeds actieve investeerders als te lang
worden beschouwd. De investeerders die toch voor Wallonië kiezen,
doen dat vooral voor de beschikbaarheid van industriezones
(29 %) en ook de toegang tot regionale subsidies is een
aantrekkelijk gegeven (21 %). In tegenstelling tot Vlaanderen scoort
Wallonië dan weer iets beter inzake verkeerscongestie. Wallonië
heeft bij buitenlandse investeerders echter wel een imagoprobleem:
40 % geeft aan dat het gebrek aan meertaligheid een drempel is
en bovendien wijst 35 % naar de macht van de vakbonden als een
factor die afschrikt.
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
5

De barometer
van de
attractiviteit
in mondiaal
opzicht
29% van de respondenten
verkiest West-Europa om activiteiten
te vestigen.
Centraal - en Oost-
Europa verliezen hun glans:
toename van verlieslatende leningen,
een zeer grote afhankelijkheid van
export naar West-Europa en een zwak
banksysteem.
China behoudt zijn eerste
plaats als aantrekkelijkste
investeringsbestemming
Bedrijfsleiders verwachten dat
Europa de crisis zal doorstaan.
6 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Nieuwe wereld, nieuwe orde
Midden in de langstdurende economische malaise in de moderne
tijd en met lagere groeiverwachtingen overal ter wereld,
herbekijken bedrijfsleiders hun selectiecriteria. In onze studie van
2011 noemden investeerders de transport- en telecommunicatieinfrastructuur
als de twee belangrijkste factoren bij de keuze van
een investeringsbestemming. Maar dit jaar staan duidelijk de
aantrekkingskracht van de markt en de stabiliteit van de regio
waarin ze activiteiten willen opstarten bovenaan het lijstje van de
bedrijfsleiders.
Bijna 4 op 10 investeerders die werden bevraagd voor de European
Attractiveness Survey 2012 zeggen dat ze nu vooral aandacht
hebben voor de binnenlandse markt van een land of regio als ze een
investeringsbestemming zoeken. In onze vorige studies speelde dat
aspect veel minder mee. Snel veranderende verwachtingen overal
ter wereld hebben een ommekeer teweeggebracht in de stemming.
Bedrijven willen activiteiten opstarten in regio's met een grote en
sterke binnenlandse vraag.
In deze woelige tijden is risicobeperking de volgende belangrijkste
doelstelling. Stabiliteit en transparantie van de politieke,
wetgevende en administratieve omgeving is de tweede
doorslaggevende factor (36 %) voor investeerders bij de keuze van
een investeringsbestemming. Loonkosten, die vroeger een groot
probleem vormden, spelen nog voor 28 % van de respondenten een
rol maar komen algemeen toch op de derde plaats. De West-
Europese arbeid mag dan wel relatief duur zijn, veel producten
worden minder arbeidsintensief en enkele landen in Centraal- en
Oost-Europa lijken vrij competitief te zijn.
Belangrijkste factoren bij de keuze van de locatie om
activiteiten te vestigen
Binnenlandse markt
39%
Transparant en stabiel politiek, wetgevend
en administratief klimaat
36%
Loonkosten
28%
Transport en logistieke infrastructuur
25%
Mogelijke productiviteitstoename
24%
Competentie van de lokale werknemers
24%
Stabiliteit van het sociaal klimaat
20%
Bedrijfsbelastingen
17%
Flexibiliteit van het arbeidsrecht
9%
Telecommunicatie-infrastructuur
8%
Bron: Ernst & Young European attractiveness survey 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
7

De barometer van de attractiviteit in mondiaal opzicht
Europa gaat van centraal naar normaal
De attractiviteit van Europa is
sinds 2006 met de helft
achteruitgegaan
Europa blijft een sterke aantrekkingskracht
uitoefenen. Investeerders vinden West-
Europa de tweede aantrekkelijkste
investeringsbestemming (33 %), gevolgd
door Centraal- en Oost-Europa (21 %). Die
scores, die werden toegekend toen de crisis
in de eurozone op zijn hoogtepunt was,
bevestigen de sterke fundamenten en
troeven van Europa. De score waarmee
investeerders Europa ooit op de eerste
plaats brachten als aantrekkelijkste
bestemming voor buitenlandse
investeringen, is sinds 2006 met meer dan
de helft gedaald. In de studie van dit jaar
zakte de attractiviteit van West-Europa met
2 % tot 33 %. De attractiviteit van Centraalen
Oost-Europa kende een nog sterkere
daling, met 8 % tot 21 %, omdat
investeerders zich zorgen maken over het
Europese kader. Als gevolg van deze daling
en met de gelijktijdige toename van de
attractiviteit van andere snelgroeiende
economieën, gaat Centraal- en Oost-Europa
nu de concurrentie aan met Noord-Amerika
en opkomende markten zoals India en
Brazilië. Dit bevestigt dat de wereldwijde
economie een multipolaire wereld is
geworden. Er zijn nu meer aantrekkelijke
investeringsbestemmingen en Europa is
daar één van. West-Europa scoort echter
nog altijd veel beter dan deze markten en
maakt het de Chinese leider moeilijk.
Wat zijn de drie aantrekkelijkste regio's om activiteiten te vestigen?
68%
52%
48%
41%
18%
5%
2006
West-Europa
Centraal- en Oost-Europa
Noord-Amerika
India
Rusland
Brazilië
China
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Bron: Ernst & Young European attractiveness survey 2012
China's voorsprong wordt groter
Investeerders richten hun aandacht nog
steeds op snelgroeiende markten.
Bedrijfsleiders zien een grotere rol
weggelegd voor opkomende reuzen, en dan
vooral China, die hen een hoger rendement
op hun investeringen biedt. De grootte van
de Chinese markt en de snelle groei van de
consumptie zijn daarbij van cruciaal belang.
Maar het land heeft ook een brede
economie, gespecialiseerde clusters in
sleutelindustrieën, een gemakkelijke
toegang tot internationale markten en een
duurzaam imago als een goedkoop
productieland. Dit alles maakt het land een
magneet voor investeerders. In de European
Attractiveness Survey 2012 behoudt China
dan ook zijn eerste plaats als
aantrekkelijkste buitenlandse
investeringsbestemming, met 44 % van de
respondenten die voor het land kiezen.
Daarmee komt het investeerdersvertrouwen
op het hoogste niveau sinds 2009. Hoewel
de scores voor de aantrekkelijkste
bestemmingen weinig verschillen van die
van vorig jaar, is er toch een opmerkelijk
verschil in de kloof tussen de regio's. De
44%
33%
21%
19%
18%
kloof tussen China en West-Europa is van
1 % in 2010 gestegen naar 3 % in 2011 en
11 % in 2012. Bovendien loopt China verder
uit op Centraal- en Oost-Europa.
Daarentegen is de concurrentie tussen de
andere toonaangevende spelers – India,
Noord-Amerika, Brazilië, Centraal- en
Oost-Europa en Rusland – nooit zo hevig
geweest. Voor het eerst delen Centraal- en
Oost-Europa, India en Noord-Amerika de
derde plaats, met elk 21 % van de stemmen.
Maar Rusland en Brazilië volgen hen op de
voet, met respectievelijk 19 % en 18 %.
De attractiviteit van Rusland als
investeringsbestemming (19 %) steeg met
8 %. De regio is daarmee de grootste stijger
en haalt Brazilië in als vijfde aantrekkelijkste
investeringsbestemming. Investeerders
hebben opnieuw vertrouwen in het land
dankzij zijn groeiende consumentenmarkt,
toegezegde lidmaatschap van de
Wereldhandelsorganisatie vanaf midden
2012 en de start van een nieuwe reeks
privatiseringen.
8 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Centraal- en Oost-Europa
verliezen hun glans
Het vertrouwen van investeerders in
Centraal- en Oost-Europa zakte verder weg.
In 2006 noemde 52 % van de respondenten
het land de aantrekkelijkste
investeringsbestemming ter wereld; in 2012
is nog nauwelijks 21 % die mening
toegedaan. Verschillende factoren liggen
aan de grondslag van die dalende
aantrekkingskracht. Enkele jaren geleden
profiteerden Centraal- en Oost-Europa nog
mee van de uitstraling van West-Europa. Het
werd beschouwd als een goedkope locatie
om de kapitaalkrachtige westerse
consumenten te bedienen. Vandaag verliest
Europa aan glans, en Centraal- en Oost-
Europa bijgevolg ook. Enkele van de
problemen vandaag zijn: een toename van
verlieslatende leningen, een 'zeer grote'
afhankelijkheid van export naar West-
Europese economieën en een zwak
banksysteem dat grotendeels in
buitenlandse handen is en mee
verantwoordelijk is voor een kredietcrisis in
de regio. Volgens het Internationaal
Monetair Fonds (IMF) zullen de negatieve
neveneffecten van de eurocrisis het meest
voelbaar zijn in Centraal- en Oost-Europa,
omdat de regio op het vlak van handel en
financiën sterk verbonden is met de
economieën in de eurozone.
De schuldratio’s van enkele Centraal- en
Oost-Europese landen zijn hoog, en de
economische groeiverwachtingen zijn laag.
Banken hebben hun totale netto financiering
aan de privésector in Centraal- en Oost-
Europa teruggeschroefd. Veel banken in de
regio zijn van buitenlandse oorsprong, en er
wordt gevreesd dat ze de liquiditeit van hun
regionale dochterondernemingen zouden
beperken. Bovendien zijn de loonkosten
gestegen waardoor produceren in Centraalen
Oost-Europa minder aantrekkelijk is.
Daar bovenop komt nog de toename van de
attractiviteit van de BRIC-landen en andere
snelgroeiende economieën. Zo ziet
Centraal- en Oost-Europa zich nu
genoodzaakt om de concurrentie aan te
gaan met Noord-Amerika en opkomende
markten zoals India en Brazilië.
Toch blijven enkele Centraal- en Oost-
Europese landen en regio's, zoals Polen,
Hongarije, Tsjechië en de Baltische staten
veel buitenlandse investeringen binnenhalen
van investeerders die op zoek zijn naar vrij
gunstige loonkosten en competenties om
hun rendement te optimaliseren.
Noord en zuid: de grote kloof
De attractiviteit van de West-Europese
landen is niet homogeen. Bij nader
onderzoek zeggen investeerders dat
Noord-Europa iets aantrekkelijker is
(26 %). Hoewel Duitsland onomstotelijk het
aantrekkelijkst is, worden Zweden,
Nederland en Denemarken ook vaak als
aantrekkelijke investeringsbestemmingen
genoemd. Zuid-Europa, dat zwaar getroffen
is door de schuldencrisis, heeft een
imagoprobleem: slechts 3 % van de
bevraagde bedrijfsleiders vindt de regio
aantrekkelijk.
Welke regio in Europa is volgens u de
aantrekkelijkste om activiteiten te
vestigen?
West-Europa
29%
Noord-Europa
26%
Oost-Europa
22%
Centraal-Europa
16%
Zuid-Europa
3%
Weet het niet
4%
Bron: Ernst & Young European attractiveness survey 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
9

De barometer van de attractiviteit in mondiaal opzicht
Europa: welk land is in en welk niet?
In dit deel bespreken we de vijf landen die
bedrijfsleiders noemden toen we hen
vroegen naar hun top drie van
investeringsbestemmingen.
Het topmoment van Duitsland
Voor investeerders is Duitsland de nummer
één in Europa met 35 % van de stemmen.
Dat is meer dan het driedubbele van de
score van Polen (10 %), dat de tweede
aantrekkelijkste bestemming in Europa
wordt genoemd. De sterke heropleving van
Duitsland na de eerste kredietcrisis en zijn
positie als grootste internationale en
industriële economie in Europa hadden een
positieve invloed op de perceptie van
investeerders. Duitsland is één van de
weinige Europese landen die in 2012 geen
dalende productie zullen hebben, dankzij
zijn stevige en groeiende banden met Azië
en een rustige arbeidsmarkt. De Duitse
consumenten zullen in 2012 naar
verwachting ook meer geld spenderen 1 . De
transport-, logistieke en telecommunicatieinfrastructuur,
de competente werknemers,
het stabiel sociaal klimaat, de stabiele
politieke, wetgevende en administratieve
omgeving en de binnenlandse markt van
Duitsland blijven aantrekkelijke kenmerken.
De positieve perceptie van investeerders
komt echter niet overeen met de reële
instroom van directe buitenlandse
investeringen. In 2011 haalde Duitsland
597 projecten binnen, slechts 15 % van alle
Europese investeringsprojecten en het
tweede hoogste aantal in Europa. Het land
heeft te kampen met enkele administratieve
moeilijkheden voor wie de Duitse markt wil
betreden. Daardoor hinkt Duitsland
achterop op het Verenigd Koninkrijk in zijn
inspanningen om directe buitenlandse
investeringen aan te trekken.
Het Verenigd Koninkrijk is een
eiland, Frankrijk is geïsoleerd
Het Verenigd Koninkrijk was in 2011 de
belangrijkste bestemming voor buitenlandse
investeringen in Europa. Toch komt het
Verenigd Koninkrijk voor de respondenten in
ons onderzoek pas op de vierde plaats als
aantrekkelijkste bestemming in Europa, en
krijgt het land slechts 8 % van de eerstekeuzestemmen.
Waarom is er zo'n groot
verschil met de perceptie?
Hoge consumentenschulden, zware
besparingsmaatregelen en een
tegenvallende en trage bbp-groei van 0,9 %
in 2011 wegen zwaar door in de
toekomstperceptie van het Verenigd
Koninkrijk. De tewerkstelling neemt slechts
langzaam toe, en de loonkosten kunnen
hoog zijn. Belastingtarieven voor bedrijven
en veelverdieners en de administratieve
rompslomp waren ook schadelijk voor het
investeerdersvertrouwen. Het Verenigd
Koninkrijk blijft echter een open economie,
met een munt die kan devalueren om de
competitiviteit te verhogen. De politieke
stabiliteit, de sterke instellingen en een
gerespecteerd rechtssysteem zijn eveneens
aantrekkelijk. Ondanks de vele kritiek heeft
het Verenigd Koninkrijk veel infrastructuur
van wereldklasse, zeer competente
werknemers en een ondernemingsgezinde
cultuur, en die kenmerken blijven
investeerders aantrekken. Wereldspeler
Londen, één van de belangrijkste financiële
centra ter wereld, helpt het Verenigd
Koninkrijk om zijn leiderspositie inzake
buitenlandse investeringen te behouden.
Bovendien is Londen ook toonaangevend op
het gebied van digitale en stedelijke
innovatie 2 .
1
Eurozone Forecast – Spring edition, Ernst & Young, maart 2012.
2
UK attractiveness survey, Ernst & Young, mei 2011.
10 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Frankrijk blijft opgescheept met het
simplistische imago van een duur,
onbuigzaam en politiek arrogant land. De
afgelopen tien jaar trok het land het tweede
hoogste aantal directe buitenlandse
investeringen aan in Europa. Op de vraag
naar hun favoriete locatie, zetten
investeerders Frankrijk op de vijfde plaats.
Als we de eerste, tweede en derde keuzes
van hetzelfde panel van investeerders
samennemen, komt Frankrijk in het
algemeen toch op de tweede plaats, na
Duitsland en vóór het Verenigd Koninkrijk.
Wat zijn de belangrijkste sterke punten van
Europa's tweede grootste economie?
Investeerders houden van Frankrijk omwille
van zijn competitieve belastingvoordeel
voor onderzoek. Ze waarderen eveneens
het gestructureerde publiek-private
programma om het transportsysteem van
Groot-Parijs te vernieuwen en de
reorganisatie van het hoger onderwijs. Dat
gezegd zijnde, vormen de hoge
overheidsschulden van Frankrijk, de
terughoudendheid om te snijden in de
overheidsuitgaven en een tekort aan kleine
bedrijven – vooral in vergelijking met
Duitsland – de komende vijf jaar enorme
uitdagingen voor het land.
Polen trotseert de problemen in
Oost-Europa, Rusland is een
kandidaat voor Business Europe
Volgens onze studie is Polen de tweede
aantrekkelijkste investeringsbestemming in
Europa. Het land is een baken van hoop in
Centraal- en Oost-Europa, dat zijn
attractiviteit spectaculair zag afnemen.
Polen is het dichtbevolktste voormalig
communistische land in de Europese Unie
en is goed geplaatst om Duitse klanten te
bevoorraden tegen lage prijzen. Met een
sterke binnenlandse vraag en een stevige
groei in 2011 werd het land minder
getroffen door de malaise van 2011 dan
enkele van zijn buurlanden. Polen was één
van de weinige landen in de Europese Unie
die in 2009 3 een recessie kon vermijden en
die het voorzorgskrediet dat het land in
2010 van het IMF kreeg nooit heeft moeten
gebruiken. Nu zijn economie zich verder
ontwikkelt, trekt Polen een ander type
directe buitenlandse investeringen aan.
Vroeger waren vooral de arbeidsintensieve
sectoren populair, nu draaien de
investeringen steeds meer om kennis. Goed
opgeleide en productieve werknemers, een
ondernemingsgezinde omgeving en een
transparant fiscaal en juridisch beleid
hebben Polen geholpen om een positief
imago op te bouwen bij executives
wereldwijd die zich bezighouden met
bedrijfs- en economische ontwikkeling.
Warschau, de hoofdstad van Polen, trok
investeringen in infrastructuur aan toen het
zich opmaakte om het Europees
kampioenschap voetbal EURO 2012 mee te
ontvangen. De stad ontwikkelde zich als het
belangrijkste financieel centrum in Oost-
Europa en deed de vraag naar
kantoorruimte in die mate toenemen dat het
op de derde plaats kwam te staan in het
rapport Emerging trends in real estate
Europe 2012 van het Urban Land Institute.
UNCTAD noemt Krakau, de tweede grootste
stad van Polen, de belangrijkste opkomende
stad ter wereld voor investeringen in
wereldwijde Business Process Outsourcingof
BPO-projecten 4 . In 2011 werden in Polen
een groot aantal international outsourcing
centers en shared services centers geopend.
Het bedrijfsleven zal de capaciteit in Polen
wellicht blijven ondersteunen, met de hulp
van een sterke instroom van buitenlands
kapitaal, ingehouden winsten en
toenemende kredietverlening aan
bedrijven 5 .
Rusland is de rijzende ster in het oosten.
Met 7 % van de eerste-keuzestemmen is het
de vierde aantrekkelijkste
investeringsbestemming in Europa, net één
procentpunt na het Verenigd Koninkrijk. Als
we de eerste, tweede en derde keuzes van
hetzelfde panel van investeerders
samennemen, behaalt Rusland een score
van 12 %. Dat is ongeveer een kwart van de
score van Duitsland en de helft van de score
van de groep landen op de tweede plaats,
Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Polen.
3
Poland Continues As Bright Spot in Region, IMF, 3 februari 2012.
4
World Investment Report 2011, VN-Conferentie over Handel en
Ontwikkeling (UNCTAD).
5
Interim forecast 2012, Europese Commissie.
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
11

De barometer van de attractiviteit in mondiaal opzicht
De algemene attractiviteit van Rusland is
opmerkelijk toegenomen, en sommige
investeerders zijn enthousiast, terwijl
andere zich zorgen blijven maken. Waarom?
Rusland is de enige snelgroeiende economie
in Europa. Zijn groeimodel is gebaseerd op
hoge prijzen voor de olie en het gas die het
exporteert, maar wordt ondersteund door
een sterke binnenlandse vraag. Goed
opgeleide, zeer productieve en betaalbare
werknemers bieden de handen en de
hersenen om de productie en diensten uit te
breiden 6 .
Er zijn politieke spanningen maar er is
vooral vrede en bedrijfsleiders zien
belangrijke tekenen van verandering die hen
bevallen. Eén ervan is de overeenkomst in
december 2011, na jaren onderhandelen,
over de toetreding van Rusland tot de
Wereldhandelsorganisatie (WTO). Het
waargenomen gebrek aan transparantie in
de Russische politieke, wetgevende en
administratieve omgeving maakte
buitenlandse investeerders ongerust. Het
WTO-lidmaatschap zou hen gedeeltelijk
kunnen geruststellen en mee zorgen voor
een opening van de enorme Russische
energiesector voor buitenlandse
investeerders. Een tweede positieve
ontwikkeling is de volgende reeks
privatiseringen die werd aangekondigd in
maart 2012. Grote inspanningen van de
overheid voor economische groei en
diversificatie, zoals de ontwikkeling van
Moskou als financieel centrum en een
betere ontwikkeling van hightech producten,
zijn duidelijke signalen van wat de politieke
leiders willen.
Welke landen in Europa zullen de komende 3 jaar het meest aantrekkelijk zijn?
Duitsland
35%
Polen
10%
Verenigd Koninkrijk
8%
Rusland
7%
Frankrijk
4%
Roemenië
3%
Tsjechië
3%
Turkije
2%
Zwitserland
2%
Nederland
2%
Italië
2%
Spanje
2%
Zweden
2%
Weet het niet
6%
Bron: Ernst & Young European attractiveness survey 2012
6
Russia attractiveness survey 2011, Ernst & Young, oktober 2011.
12 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

In het algemeen blijven investeerders hun vertrouwen in
Europa behouden
Bedrijfsleiders verwachten dat
Europa de crisis zal doorstaan
Europa,
waar het gras groener is
Investeerders lijken het vermogen van
Europa om zijn complexe en veelvuldige
problemen te overwinnen vrij hoog in te
schatten. Vier op vijf zegt dat Europa in
staat zal zijn om de crisis te boven te
komen. De kapitaalinjectie van 1 triljoen
euro in het Europese banksysteem door de
Europese Centrale Bank en de afronding van
een Griekse schuldherschikking hebben de
onmiddellijke liquiditeitsproblemen verlicht
en de stemming op de markt en het
investeerdersvertrouwen verbeterd.
Alles in aanmerking genomen, zijn
investeerders op middellange termijn
positief over de toekomstige attractiviteit
van Europa. In het algemeen vindt 38 % van
de respondenten dat de attractiviteit van
het continent zal toenemen, een
vergelijkbaar aantal denkt dat zijn
attractiviteit niet zal veranderen. In totaal
denkt drie op vier investeerders dat de
situatie niet zal verslechteren. Slechts één
op vijf is pessimistisch.
Buitenlandse investeerders zijn opmerkelijk
optimistischer. Van de investeerders die niet
actief zijn in Europa denkt 51 % dat het
continent nog aantrekkelijker zal worden als
investeringsbestemming. In Europa heeft
een onophoudelijke stroom van alarmerend
nieuws over besparingen en economische
moeilijkheden een negatieve impact op het
optimisme van investeerders. Executives uit
opkomende economieën, die worden
omringd door groei en opportuniteiten,
voorspellen echter een mooiere toekomst
voor Europa. In een globaliserende wereld
zouden ze daardoor actiever moeten
investeren in het oude continent.
Hebt u er vertrouwen in dat Europa de
crisis kan doorstaan?
Hoe zal volgens u de attractiviteit van
Europa de volgende drie jaar evolueren?
Nee, zeker niet Weet het niet
Nee, niet veel
12%
Ja, redelijk
50%
5%
2%
Ja, zeker
31%
Onveranderd
blijven
39%
Weet het niet
2%
Verminderen
22%
Verbeteren
38%
Bron: Ernst & Young European attractiveness survey 2012
Bron: Ernst & Young European attractiveness survey 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
13

De realiteit van
de directe
buitenlandse
investeringen
in Europa
Aantal directe buitenlandse
investeringsprojecten steeg met
4%.
Het Verenigd
Koninkrijk, Duitsland en
Frankrijk blijven de aantrekkelijkste
investeringsbestemmingen.
Top 3 sectoren voor
buitenlandse investeringsprojecten:
zakelijke dienstverlening, software en
machines & uitrusting.
De Verenigde Staten
blijven veruit de enige grote
investeerder in Europa.
Het aantal door BRICinvesteerders
gecreëerde jobs in
Europa steeg in 2011 met 8%.
14 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in Europa
Directe buitenlandse investeringen en jobcreatie
Het aantal directe buitenlandse
investeringsprojecten in Europa steeg in
2011 met 4 %. Dit is een substantiële
vertraging van het groeiritme ten aanzien
van vorig jaar (+14 %). Ondanks deze
vertraging houdt Europa - na de scherpe
achteruitgang van 2009 (-11 %) - goed
stand. In absolute aantallen steeg het totaal
aantal aangekondigde nieuwe investeringen
van 3.757 naar 3.906 en komt het zo uit op
het hoogste punt sinds lang.
Het aantal door directe buitenlandse
investeringsprojecten gecreëerde jobs steeg
met 15 % (van 137.357 naar 157.824).
Hoewel het aantal projecten gestegen is -
waardoor er meer jobs gecreëerd worden
- blijven investeerders de omvang van
individuele projecten sterk onder controle
houden. Het gemiddeld aantal nieuwe jobs
per project over een tijdspanne van vijf jaar
toont dit aan. In 2006 creëerde een nieuw
investeringsproject gemiddeld 60 jobs. In
2011 gemiddeld 40 jobs. Dit is één derde
minder.
Aantal directe buitenlandse investeringen in Europa
3.906
3.712 3.721
3.757
4%
0%
-11% 14%
3.303
2007 2008 2009 2010 2011
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Jobcreatie n.a.v. directe buitenlandse investeringen in Europa
176.551
149.626
157.824
137.357
-15%
125.194
+15%
-16% +10%
2007 2008 2009 2010 2011
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
15

De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in Europa
Het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en
Frankrijk blijven met voorsprong de
aantrekkelijkste investeringsbestemmingen
van Europa. Het Verenigd Koninkrijk houdt
stand op de eerste plaats met 679 directe
buitenlandse investeringen (= een
marktaandeel van 17,4 %). Dit is 2% minder
dan vorig jaar. Frankrijk komt met 540
directe buitenlandse investeringen uit op
een marktaandeel van 13,8 %. Dit is 1,3 %
minder dan vorig jaar. Hierdoor moet
Frankrijk voor het derde jaar op rij zijn
tweede plaats afstaan aan Duitsland dat
erop vooruitgaat, van 560 naar 597 directe
buitenlandse investeringen. Dit is goed voor
een marktaandeel van 15,3 %.
België houdt stand op de zesde plaats. Het
aantal directe buitenlandse investeringen
daalt van 159 naar 153. Het marktaandeel
van ons land staat daarmee op 3,9 %.
Buurland Nederland stijgt fors in het
aantrekken van directe buitenlandse
investeringen (van 115 naar 170) en stijgt
daarmee van de achtste naar de vijfde
plaats in de ranking.
Opmerkelijk is dat de sterke stijgers van
vorig jaar de dalers van dit jaar zijn. Rusland
ziet het aantal directe buitenlandse
investeringen krimpen van 201 naar 128.
Voor Polen gaat het aantal
investeringsprojecten achteruit van 143
naar 121. Beide landen zijn niettemin nog
aanwezig in de Europese top tien,
respectievelijk op de plaatsen zeven en acht.
Top 20 van aantal directe investeringen per land
Ranglijst
2011
Ranglijst
2010
Land Projecten Verschil
2010-
2011 2010 2011
1 1 Verenigd Koninkrijk 679 728 -7%
2 3 Duitsland 597 560 7%
3 2 Frankrijk 540 562 -4%
4 5 Spanje 273 169 62%
5 8 Nederland 170 115 48%
6 6 België 153 159 -4%
7 4 Rusland 128 201 -36%
8 7 Polen 121 143 -15%
9 9 Ierland 106 114 -7%
10 11 Zwitserland 99 90 10%
11 15 Turkije 97 64 52%
12 13 Zweden 81 77 5%
13 10 Italië 80 103 -22%
14 16 Roemenië 71 62 15%
15 18 Servië 67 55 22%
16 12 Hongarije 66 88 -25%
17 14 Tsjechië 66 71 -7%
18 25 Finland 62 23 170%
19 24 Denemarken 52 26 100%
20 17 Slowakije 45 58 -22%
- - Overig 353 289 22%
Totaal 3906 3757 4%
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
16 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Europa’s formule voor attractiviteit:
het evenwicht bewaren
Zakelijke dienstverlening en
software
De zakelijke dienstverlening en
softwaresector versterken hun leidende
positie. Alles samen genomen zijn de twee
sectoren goed voor 28 % van alle projecten
in 2011 en voor 16.093 jobs.
Voor deze diensten is goed opgeleid
personeel nodig. Investeerders vinden dat
goed opgeleide personeel in Europa: 39 %
van hen noemt de kwaliteit van de
beroepsbevolking als één van Europa's
topkenmerken. Een derde van de
investeerders zegt dat de IT-sector een
belangrijke motor zal zijn voor de
toekomstige groei in Europa. In
tegenstelling tot de realiteit van de
buitenlandse investeringen denken
investeerders echter niet dat de zakelijke
dienstverlening belangrijk is voor de
economische groei van Europa.
Met een sterke en duidelijke positie als
zakelijk centrum in Europa, slaagt het
Verenigd Koninkrijk erin om de meeste
buitenlandse investeringen in de beide
sectoren binnen te halen: 24 % van de
projecten in de zakelijke dienstverlening en
34 % van de softwareprojecten gaat naar
het Verenigd Koninkrijk. Duitsland en
Frankrijk komen respectievelijk op de
tweede en derde plaats. Duitsland haalt
14 % van de projecten in de zakelijke
dienstverlening en 14 % van de
softwareprojecten binnen. Frankrijk volgt
hen op de voet met 13 % van de projecten in
de zakelijke dienstverlening en 14 % van de
softwareprojecten.
Het aantal buitenlandse projecten in de
zakelijke dienstverlening is sinds 2009
gestaag toegenomen. McKinsey & Company,
BlackRock, Aegis en Ceridian zijn enkele van
de grote ondernemingen die hebben
geïnvesteerd in de zakelijke dienstverlening
in Europa.
De sector van de auto-onderdelen en
assemblage verwierf 270 projecten, 5 %
meer dan in 2010, en creëerde 37.790
jobs. De sector van de machines en
uitrusting lanceerde 283 projecten in
Europa in 2011 en creëerde 13.247 jobs.
Dit komt overeen met wat investeerders
antwoorden tijdens ons onderzoek naar de
Europese attractiviteit: 87 % van hen zegt
dat ze over 10 jaar nog steeds in Europa
zullen produceren. Investeerders creëren
industriële jobs omdat ze dicht bij hun
klanten moeten zijn (het belangrijkste
criterium voor 39 % onder hen).
De economieën in Centraal- en Oost-Europa
zijn koploper in de procesindustrie.
Roemenië, Servië, Slowakije en Tsjechië
creëerden 53 % van de nieuwe jobs in de
automobielsector. Die landen hebben grote
projecten binnengehaald, omdat ze
kostencompetitief zijn en dicht bij Duitsland
liggen, de thuisbasis van veel belangrijke
industriële klanten.
Vooral Duitse investeerders waren in 2011
actief in industriële sectoren (Draexlmaier,
Continental AG in Roemenië en Servië), net
als Zuid-Koreaanse investeerders die hun
toenemende aanwezigheid bevestigden met
grote projecten in Centraal- en Oost-Europa
(Yura Tech en Yura Corp in Servië).
Sectoren: zakelijke dienstverlening zorgt voor de projecten, productie voor de jobs
(DBI per sector)
Ranglijst Sector Aantal projecten Aantal jobs
2010 2011 Evolutie
(2010-2011)
Aandeel
DBI 2011
1 Zakelijke
561 666 19% 17% 8,835
dienstverlening
2 Software 379 436 15% 11% 7,258
3 Machines en 267 283 6% 7% 13,247
uitrusting
4 Auto-onderdelen 258 270 5% 7% 37,790
en assemblage
5 Andere
175 180 3% 5% 2,323
transportdiensten
6 Voeding 144 172 19% 4% 7,999
7 Elektronica 182 168 -8% 4% 7,615
8 Elektriciteit 139 158 14% 4% 5,163
9 Financiële
178 149 -16% 4% 4,005
bemiddeling
10 Chemie 154 144 -6% 4% 1,606
Andere 1,32 1,280 -3% 33% 61,983
Totaal 3,757 3,906 4% 100% 157,824
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
17

De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in Europa
De historische Europese investeerders voeren het
klassement aan
De VS blijven veruit de enige grote
investeerder in Europa. In 2011 lanceerden
Amerikaanse bedrijven 1.028 projecten op
het continent. Dat is 26 % van alle
investeringen in Europa en een stijging met
6 % tegenover 2010. De zakelijke
dienstverlening en de softwaresector
zorgden voor 39 % van de
investeringsprojecten uit de VS. Belangrijke
investeerders waren onder meer Microsoft,
Cisco, Intel en Groupon Inc. De sector van
de auto-onderdelen verwierf eveneens meer
trans-Atlantische investeringsprojecten.
Bedrijven zoals Johnson Controls Inc en
Delphi Corporation investeerden fors in deze
sector. Sommige Amerikaanse bedrijven
beschouwen Europa als een markt voor
goederen en diensten die het goed deden in
de VS, en ze houden van de
kapitaalkrachtige Europese consumenten,
de gezamenlijke regelgeving en het gemak
waarmee er handel kan worden gedreven,
dankzij een gezamenlijke munteenheid. Veel
bedrijven vinden Europa een aantrekkelijke
toegangspoort tot snelgroeiende
economieën in Oost-Europa en Eurazië. Het
Verenigd Koninkrijk en Duitsland zijn nog
steeds de aantrekkelijkste bestemmingen
voor investeringen vanuit de VS.
Europeanen zijn ook tevreden over wat ze
zien in hun eigen achtertuin. In 2011
stonden zeven Europese landen in de top 10
van buitenlandse investeerders in de regio.
Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en
Frankrijk blijven de drie grootste intra-
Europese investeerders. Duitsland is de
tweede grootste buitenlandse investeerder
in Europa. Het land is goed voor 11 % van
alle directe buitenlandse investeringen en
14 % van de gecreëerde jobs. Duitsland
investeerde in Europa voornamelijk in
productie, vooral in de automobielsector en
in de sector van de machines en uitrusting.
Grote Duitse grensoverschrijdende
investeerders zijn onder meer Draexlmaier,
Continental AG, Robert Bosch GmbH en
Siemens AG. In 2011 was het Verenigd
Koninkrijk de derde grootste buitenlandse
investeerder in de regio met 294 projecten,
30 % meer dan het jaar ervoor. Het Verenigd
Koninkrijk investeerde hoofdzakelijk in de
zakelijke dienstverlening. Bedrijven zoals
Hays plc en WPP Group plc waren daarbij
toonaangevend.
DBI-projecten per land van oorsprong
Ranglijst Land Aantal projecten Aantal jobs
2010 2011 Verschil
(2010 vs.
2011)
Aandeel
DBI-projecten
2011
(2011)
1 VS 972 1,028 6% 26% 41,325
2 Duitsland 390 412 6% 11% 22,811
3 Verenigd 227 294 30% 8% 5,549
Koninkrijk
4 Frankrijk 187 192 3% 5% 7,515
5 Zwitserland 152 188 24% 5% 5,265
6 Japan 143 150 5% 4% 7,502
7 China 115 140 22% 4% 4,396
8 Nederland 149 137 -8% 4% 1,436
9 Zweden 99 95 -4% 2% 2,275
10 Italië 99 95 -4% 2% 7,443
Overige 1,224 1,175 -4% 30% 52,307
Totaal 3,757 3,906 4% 100% 157,824
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
18 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

BRIC-landen: op de goede weg, maar het kan beter
Na een scherpe daling in 2010 steeg het
aantal door BRIC-investeerders gecreëerde
jobs in Europa in 2011 met 8 % naar 9.385.
Samen waren de BRIC-landen goed voor 6 %
van de jobcreatie in Europa, na de VS en
Duitsland. Bedrijven uit opkomende
economieën, zoals China en India, zijn
momenteel meer geïnteresseerd in activa
van ontwikkelde economieën, zoals merken,
technologie en distributiekanalen. Bedrijven
uit de BRIC-landen investeren nu in Europa
om voordeel te halen uit zijn technologische
voorsprong in bepaalde sectoren. In 2011
was Europa de grootste bestemming voor
Chinese buitenlandse investeringen,
waarvan het aantal met 22% steeg
tegenover 2010.
Het Verenigd Koninkrijk is de
aantrekkelijkste bestemming en haalde in
2011 40 % van de door BRIC-investeerders
gecreëerde jobs in Europa binnen. Duitsland
komt met 13 % als tweede ver achterop. In
aantal projecten stak Duitsland het Verenigd
Koninkrijk echter voorbij en trok het land
69 projecten aan uit de BRIC-landen, 35 %
meer dan in 2010. Het Verenigd Koninkrijk
kwam met 54 directe buitenlandse
investeringen op de tweede plaats, gevolgd
door Frankrijk en België. China en India zijn
de grootste BRIC-investeerders en zijn
samen goed voor 95 % van de door BRICinvesteerders
gecreëerde jobs en voor 82 %
van de investeringsprojecten vanuit
BRIC-landen in Europa.
Een derde van de jobs die BRICinvesteerders
creëerden in Europa, vinden
we terug in de automobielsector. De Indiase
Tata Group en Samvardhana Motherson
Group en de Chinese Geely Holding Group
Co Ltd en YAPP Automotive Parts Co Ltd
waren de belangrijkste investeerders. De
Indiase investeerders richtten zich vooral op
de zakelijke dienstverlening en de
softwaresector, terwijl hun Chinese collega's
meer oog hadden door de cleantechsector,
vooral dan voor de zonne-energie.
Hoewel er in 2011 weer meer investeringen
uit de BRIC-landen kwamen, creëerden ze
minder jobs dan in 2009. Europa heeft het
vertrouwen van investeerders uit deze
opkomende economieën nog niet helemaal
herwonnen.
Jobcreatie door DBI-projecten van BRIC-investeerders
6.885
+33%
9.124
12.232
+34% -29%
8.672
+8%
9.385
2007 2008 2009 2010 2011
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
19

De realiteit van
de directe
buitenlandse
investeringen
in België
23
jobs leverden gemiddeld
1 investeringsproject op
in België in 2011. Het Europees
gemiddelde is 40.
100 greenfieldprojecten op een
totaal van 153 directe buitenlandse
investeringen.
Vlaanderen zakt van 108
naar 74 projecten.
Brussel noteert een
verdubbeling van het aantal
investeringsprojecten (van 20 naar
40).
Wallonië doet het beter dan
vorig jaar (van 31 naar 39 projecten)
De provincie Antwerpen
halveert van 55 naar 25 nieuwe
investeringsprojecten.
Sales & marketing
is de belangrijkste sector naar directe
buitenlandse investeringen.
Het aantal investeringen vanuit de
Verenigde Staten
viel in 2011 terug van 50 naar 38.
20 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
BRIC-landen blijven investeren
in België

De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in België
Brengen de investeringen ook tewerkstelling op?
De directe buitenlandse investeringen in
België hebben vorig jaar voor 3.599
arbeidsplaatsen gezorgd in ons land, dit is
maar liefst een daling van 10 %. In 2010
brachten de directe buitenlandse
investeringen nog 4.010 arbeidsplaatsen op.
Ons land staat daarmee op de 13de plaats in
Europa. Ter vergelijking: Zwitserland en
Nederland verdubbelen.
In 2011 creëerde een nieuw
investeringsproject gemiddeld 23 jobs. Dit is
ferm onder het gemiddelde in Europa 40).
Door directe buitenlandse investeringen gecreëerde arbeidsplaatsen
Ranglijst Land Aantal DBI Aantal jobs
2010 2011 Verschil
2010-2011
2010 2011 Verschil
2010-2011
1 Groot-Brittanië 728 679 -7% 21209 29888 41%
2 Duitsland 560 597 7% 12044 17276 43%
3 Servië 55 67 22% 8519 13479 58%
4 Frankrijk 562 540 -4% 14922 13164 -12%
5 Spanje 169 273 62% 7723 9205 19%
6 Rusland 201 128 -36% 8058 8362 4%
7 Polen 143 121 -15% 12366 7838 -37%
8 Turkije 64 97 52% 3830 7295 90%
9 Roemenië 62 71 15% 4789 5985 25%
10 Ierland 114 106 -7% 5785 5373 -7%
11 Hongarije 88 66 -25% 8572 5237 -39%
12 Tsjechië 71 66 -7% 4815 5168 7%
13 België 159 153 -4% 4010 3599 -10%
14 Bulgarije 29 28 -3% 2935 2673 -9%
15 Nederland 115 170 48% 958 2229 133%
16 Oostenrijk 33 39 18% 741 2094 183%
17 Zweden 77 81 5% 1125 1960 74%
18 Zwitserland 90 99 10% 673 1546 130%
19 Slovenie 18 22 22% 730 709 -3%
Totaal 15%
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
21

De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in België
Nieuwe of uitbreidingsprojecten?
Greenfield- of nieuwe investeringsprojecten
zijn een belangrijke graadmeter voor de
aantrekkelijkheid van een land. In 2008
kende België een sterke terugval van het
aantal greenfieldprojecten (van 129 naar
77). De gestage opmars van het aantal
nieuwe projecten sinds 2005 werd daarmee
abrupt gestopt. In 2009 en 2010 werd een
herstel vastgesteld, respectievelijk met 100
en 97 projecten. Dit jaar zette het herstel
zich verder door. Met 100 greenfieldprojecten
op een totaal van 153 directe
buitenlandse investeringen (of een
verhoudingspercentage van 65,4 %) kunnen
we spreken van een bevredigend resultaat.
Greenfield versus expansie
Jaar 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Expansie 18 27 26 32 75 83 46 65 46 62 53
Nieuw 70 46 51 104 104 102 129 77 100 97 100
Totaal 88 73 77 136 179 185 175 142 146 159 153
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
2010 2011
Brussel Wallonië Vlaanderen Totaal Brussel Wallonië Vlaanderen Totaal
Expansie 3 13 46 62 3 24 26 53
Nieuw 17 18 62 97 37 15 48 100
Totaal 20 32 108 159 40 39 74 153
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
22 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Vlaanderen, Wallonië of Brussel?
Zoals reeds aangehaald is het aantal
aangekondigde directe buitenlandse
investeringen in België in vergelijking met
vorig jaar met 4 % gedaald (van 159 naar
153). Opgesplitst naar de verschillende
regio’s in ons land geeft dit het volgende:
Vlaanderen is goed voor 74/153
investeringen (48,4 %), Wallonië telt 39/153
investeringen (25,5 %) en Brussel tenslotte
40/153 investeringen (26,1 %). Als we dit
op een tijdslijn sinds 2001 bekijken, dan
zien we dat Vlaanderen niet in staat is
gebleken om de sterke groei van vorig jaar
te consolideren. Het succes was van korte
duur. Vorig jaar maakten Wallonië en
Brussel de slechtste beurt ooit.
Regionale opdeling nieuwe investeringen
125
100
75
50
25
30
13
47
31 38 110
17 19 41
0
2001
2002
2003
2004
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Nieuwe investeringen: naar regio’s en provincies
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
9
Wallonië doet het beter dan vorig jaar, maar
er is geen merkelijke verbetering tov het
gemiddelde. Vorig jaar was ook een zeer
slecht jaar voor Wallonië, net zoals vorig
jaar een bijzonder goed jaar was voor
Vlaanderen. Vergelijkingen jaar per jaar zijn
m.a.w. niet steeds de beste parameter om
op te maken welke regio het beter of
slechter doet. Anderzijds kunnen we toch
stellen dat de tendens op lange termijn, de
trend, licht dalend is – voor Belgie in zijn
geheel en zijn twee belangrijkste regios.
De cijfers van de directe buitenlandse
investeringen volgens de EIM verschillen
van deze op gegeven door Awex (het Waalse
investerings agentschap) en door Fit (het
Vlaamse investerings agentschap). Dit is op
niets nieuws en is een jaarlijks fenomeen.
Het verschil zit in de gehanteerde
methodologie.
29
98
2005
110
47
38
31 33
Welke investeringen als echte directe
buitenlandse investeringen in aanmerking
komen, ligt nauwgezet vast, en wordt nu
reeds 9 jaar consistent in kaart gebracht.
Deze consistentie maakt de
vergelijkbaarheid realistisch en maakt
trends meer zichtbaar. De EIM registreert
permanent daadwerkelijke
grensoverschrijdende investeringen en
expansies van internationale bedrijven in
Europa. Door portfolio investeringen, fusies
en overnames uit te sluiten geeft de EIM een
reële situatie van investeringen in productieen
servicefaciliteiten door buitenlandse
bedrijven weer. Bepaalde investeringen,
zoals: investeringen in infrastructuur, in
toerisme, in retail, het hotelwezen worden
uitgesloten. Er wordt ook steeds bevestiging
gevraagd aan het betroffen bedrijf of de
investering effectief heeft plaatsgevonden.
2009 2009 2010
Ranglijst 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Brussel 30 11 17 9 31 33 42 28 25 20 40
Antwerpen 19 22 23 39 40 50 35 26 27 55 25
Vlaams-Brabant 12 8 6 20 19 19 22 17 14 15 21
Henegouwen 5 6 9 11 17 22 13 17 17 12 21
West-Vlaanderen 2 2 4 11 10 4 8 6 2 8 12
Oost-Vlaanderen 6 6 4 20 13 20 15 15 11 17 11
Luik 6 3 7 11 13 13 12 14 21 6 9
Waals-Brabant 1 5 3 6 8 8 16 5 12 11 7
Limburg 6 9 4 8 28 12 9 10 10 13 5
Namen 1 3 3 2 5 1
Luxemburg 1 1 1 2 2 2 1
België 88 73 77 136 179 185 175 142 146 159 153
2006
105
42
44
2007
89
28
40
2008
74
25
64
57
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Wallonië
Vlaanderen
31
25
20 25
108
57 64
40 39
74
2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
23

De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in België
Eveneens wordt geen rekening gehouden
met investeringen zonder job-creatie,
bijvoorbeeld investeringen puur omwille van
fiscale redenen. Investeringen in energie
centrales worden ook niet in rekening
gebracht. Normaliter is het de publicatie
door het bedrijf dat de datum bepaald waar
de investering plaatsvindt, zoals
bijvoorbeeld een ‘press-release’.
Wallonië beschikt over enkele bijzonder
dynamische sectoren: de logistiek en de
distributie, de chemie en eveneens de
pharma. Troeven zijn ook de luchthaven in
Charleroi, Brussel South (creatie van 3.000
directe jobs en wellicht zeer veel indirecte
jobs), het nieuwe industrieterein Aeropole
bij Charleroi (voor start-ups en hoog
technologische bedrijven) en het science
park in Luik. De grote troef van Wallonië
blijft zijn aantal hectaren beschikbare
bedrijfstereinen.
Als we naar de provincies kijken, dan zien
we in Vlaanderen dat Antwerpen en
Oost-Vlaanderen klappen krijgen. De
provincie Antwerpen halveert van 55 naar
25 nieuwe investeringsprojecten. De enige
verzachtende omstandigheid voor de
provincie is dat de groei van vorig jaar
uitzonderlijk was. De feiten tonen evenwel
aan dat de terugval van dit jaar de provincie
terug op het niveau van 2003 brengt. Vorig
jaar was de provincie Antwerpen nog goed
voor de helft van alle nieuwe
investeringsprojecten in Vlaanderen (51 %).
Dit jaar is dit nog amper een derde (33,8 %).
In Oost-Vlaanderen voltrok zich een
gelijkaardig scenario. Het aantal nieuwe
investeringsprojecten viel terug van 17 naar
11. De provincie Oost-Vlaanderen moet
hierdoor West-Vlaanderen - die de beste
score ooit neerzet - in de ranking laten
voorgaan.
Vorig jaar werd nog de aanhoudende daling
van de aantrekkelijkheid van Brussel (van
42 nieuwe investeringsprojecten in 2007
naar 20 in 2010) onderstreept. Dit jaar
noteren we een verdubbeling van 20 naar
40 nieuwe investeringsprojecten, waardoor
het hoofdstedelijk gewest, op 2007 na, de
beste prestatie ooit neerzet.
Wallonië zet een punt achter een jarenlange
neerwaartse spiraal en trekt (sinds 2006)
opnieuw meer investeringsprojecten aan.
Vooral de provincie Henegouwen zet een
sterk resultaat neer (van 12 naar 21
investeringsprojecten) en tekent hiermee
voor meer dan de helft van alle
investeringsprojecten in Wallonië (53,8 %).
200
150
België
100
Vlaanderen
50
Wallonië
Brussel
0
2001-2003
2002-2004
2003-2005
2004-2006
2005-2007
2006-2008
2007-2009
2008-2010
2009-2011
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
24 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Welke bedrijfssectoren zijn aantrekkelijk?
Als we de directe buitenlandse investeringen
in België bekijken naar bedrijfssector, dan
stellen we vast dat sales & marketing alweer
het rijtje aanvoert. Dit jaar is er een
substantiële stijging van 55 naar 72
investeringsprojecten (vooral in Brussel). De
tweede plaats blijft, ondanks een daling van
40 naar 31 projecten, voor de industriële
sector. De top drie wordt afgesloten door de
logistieke sector met 24 projecten. Sinds
2005 vormen deze drie sectoren de top drie
van de directe buitenlandse investeringen in
België.
Belangrijkste sectoren naar directe buitenlandse investeringen
Ranglijst 2010 2011
Brussels Wallonië Vlaanderen Totaal Brussels Wallonië Vlaanderen Totaal
Hoofdstedelijk
Gewest
Hoofdstedelijk
Gewest
Contact Centre 2 2
Opleiding & Training 2 2 2 2 4
Hoofdzetels 1 3 4 3 1 3 7
Internet Data Center 1 3 4 2 2
Logistiek 1 6 25 32 1 9 14 24
Productie 1 9 30 40 13 18 31
Research & Development 1 3 8 12 2 8 10
Sales & Marketing 13 8 34 55 34 10 28 72
Shared Services Centre 1 1 2
Testing & Servicing 3 3 6 2 1 3
Totaal 20 31 108 159 40 39 74 153
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
25

De realiteit van de directe buitenlandse investeringen in België
Welke landen investeren in België?
De groep van buitenlandse investeerders in
België wordt - met 38/153 investeringen -
nog steeds aangevoerd door de Verenigde
Staten. Vorig jaar kende het aantal
investeringen vanuit de Verenigde Staten
een substantiële stijging met zeventien
eenheden. De achteruitgang van de
investeringen vanuit de Verenigde Staten
sinds 2005 werd dus een halt toegeroepen.
Dit jaar wordt de groei echter opnieuw
geneutraliseerd. Het aantal investeringen
vanuit de Verenigde Staten viel markant
terug met 12 eenheden (van 50 naar 38).
Ook de onmiddellijke buurlanden van België
blijven verantwoordelijk voor een belangrijk
deel van de directe buitenlandse
investeringen. In volgorde van
belangrijkheid hebben we Frankrijk
(17/153), het Verenigd Koninkrijk
(13/153), Duitsland (11/153) en Nederland
(10/159).
De VS en onze buurlanden zijn samen goed
voor 58,8 % van alle directe buitenlandse
investeringen in België. Dit is vergelijkbaar
met vorig jaar. Onderstaande tabel geeft
duidelijk aan dat België het vooral moet
hebben van intra-Europese investeringen.
Aantal directe investeringen in België naar land van herkomst
50
49
50
46 45
40
40
38
38
33
30
29 28
20
10
0
25
21
19
17 17
15
14
8
9
7
6
5
11
9
15
13
15
11
8
11
4
13
22
14
13
11 11
9 10
5
1
9
16
16
13
11
9
21
Frankrijk
Duitsland
Nederland
Verenigd Koninkrijk
Verenigde Staten
• 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 • 2006 • 2007 • 2008 • 2009 • 2010 • 2011
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Frankrijk 7 6 8 15 19 25 21 17 14 9 17
Duitsland 5 5 9 11 15 15 13 18 13 15 11
Nederland 8 4 13 22 11 14 18 9 11 10
Verenigd Koninkrijk 5 5 1 9 16 16 16 11 16 9 13
Verenigde Staten 40 21 29 28 46 45 49 38 33 50 38
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
26 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

De BRIC-landen blijven investeren in België.
In 2009 lag het investeringsniveau op 4 %
van alle directe buitenlandse investeringen
in België. In 2010 steeg dat aandeel tot
10,7 % of 17 projecten op een totaal van
159. Dit jaar houdt deze investeringstendens
stand en stijgt het aandeel met een
vol procentpunt tot 11,8 % of 18 projecten
op een totaal van 153. Binnen de groep van
BRIC-landen ziet de verdeling er als volgt
uit: China (8), India (6) en Rusland (4).
Brazilië was vorig jaar goed voor twee
projecten, maar is dit jaar afwezig. Rusland
daarentegen was vorig jaar slechts met één
project aanwezig. Dit jaar is het land goed
voor vier projecten.
Aantal directe investeringen in België naar land van herkomst
8 8
6
6 6
5
5
4
4 4
3
3
2
2
2
1
1
1
1
1 1
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Brazilië
Rusland
Indië
China
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Brazilië 1 3 2
Rusland 1 1 1 4
Indië 2 5 5 1 1 8 6
China 2 3 4 6 4 6 8
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
27

De perceptie
van/over
België
61%
van de investeerders
verwacht de komende
3 jaar geen verbetering van de
aantrekkelijkheid van ons land.
Voor 1 op 4 ondervraagden zullen de
recente maatregelen van de regering
Di Rupo I resulteren in een
directe terugval van de investeringen.
Wijziging aan het systeem
van de notionele
interestaftrek wordt
negatief gepercipieerd: niet minder
dan 57% van de respondenten
vreest een negatief effect op het
investeringsklimaat, 16% van de
ondervraagden ervaart de wijziging
als ‘bijzonder’ negatief.
47% van de investeerders vindt
het inzetten op een vermindering van
de loonkosten absoluut noodzakelijk
om België aantrekkelijker te maken.
Troeven van België: transport
en logistieke infrastructuur
(79%), een goed uitgebouwde
telecominfrastructuur (75%) en goed
geschoolde werknemers (74%).
Handicaps van België: de
hoge belastingdruk (72%) en de hoge
loonkost (63%).
28 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

De perceptie van/over België
Troeven en handicaps
In 2011 klokte het aantal directe
buitenlandse investeringen in België af op
153. Dit is 4 % minder dan vorig jaar (159).
Deze achteruitgang zet aan tot nadenken en
vraagt gerichte actie, maar is gezien de
context van de financieel-economische crisis
vooralsnog niet dramatisch te noemen.
Immers, men mag niet vergeten dat 2011
het jaar was dat ons land geen regering had
voor een periode van 11 maanden. De
Europese crisis brak midden in de zomer los
met een rentestand vlak vóór de
regeringsvorming die kritiek was. Dat was
een jaar van veel onzekerheden, wat slecht
is voor buitenlandse investeerders. De
resultaten van 2008 (142) en 2009 (146)
lagen nog een stuk onder het resultaat van
dit jaar en bevestigen deze analyse. Aan de
andere kant is het ook belangrijk om weten
dat het aantal directe buitenlandse
investeringen wereldwijd en in Europa het
Transport en logistieke infrastructuur
Mogelijke productiviteitstoename
Binnenlandse markt
Flexibiliteit van het arbeidsrecht
Duidelijk en stabiel politiek, wetgevend en administratief klimaat
Loonkosten
afgelopen jaar steeg, respectievelijk met
17 % en 4 %. Door deze bril bekeken doet
België het absoluut niet goed. Wel
integendeel. Ook ten opzichte van
Nederland staat België hier zwakker.
Op het vlak van perceptie merken we bij de
ondervraagde bedrijfsleiders dat ze België
blijvend identificeren met een aantal sterke
punten. Een constante sinds jaren is de
positieve waardering van de 'infrastructuur
inzake transport en logistiek'. 79 % van alle
respondenten vindt België aantrekkelijk op
dat vlak. De tweede plaats is voor de
'telecommunicatie-infrastructuur' (75 %),
weliswaar met een stevige daling ten
aanzien van vorig jaar (zie verder). De
plaatsen drie tot en met vijf worden
ingenomen door 'de competenties (of
expertise) van de werknemers' (van 75 %
naar 74 %), het 'stabiel sociaal klimaat'
43% 37% 5% 3% 12%
Telecommunicatie-infrastructuur
Bedrijfsbelastingen
39% 37% 7% 4% 14%
Competentie van de Belgische werknemer
34% 40% 7% 5% 15%
Stabiliteit van het sociaal klimaat
17% 50% 13% 5% 15%
19% 42% 15% 6% 18%
18% 43% 18% 9% 13%
12% 42% 16% 9% 21%
11% 36% 28% 9% 16%
6% 31% 31% 15% 18%
7% 22% 26%
16% 30%
• Zeer aantrekkelijk • Redelijk aantrekkelijk • Weinig aantrekkelijk • Niet aantrekkelijk • Weet het niet
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
79%
75%
74%
67%
61%
61%
54%
47%
37%
29%
(67 %) en de 'verwachting dat bij een
investering de productiviteit van het bedrijf
zal toenemen' (van 59 % naar 61 %). De
'aantrekkelijkheid van de arbeidskosten'
(37 %) is nog steeds ondermaats als score.
Met het oog op de toekomst is dit een
kritische succesfactor die dringend een
aanpak op maat vereist.
De sterkste daler is het tweede sterkste punt
van ons land, namelijk de aantrekkelijkheid
van de 'telecommunicatie-infrastructuur'
(van 83 % naar 75 %). Dit is een belangrijk
signaal en behoeft onmiddellijke aandacht.
Wat leren deze cijfers ons? Dat België als
investeringsbestemming wel degelijk
troeven heeft, maar dringend aandacht
moet besteden aan zijn telecommunicatieinfrastructuur
- één van zijn sterkste punten
- en dringend moet inzetten op een meer
concurrentiële positie van de arbeidskosten
en een meer competitief
vennootschapsbelasting regime.
Belangrijk om weten is dat buitenlandse
investeringen vaak lang op voorhand
worden gepland. Om het aantal
investeringen in de toekomst op een
aanvaardbaar niveau te houden, is het
aangewezen om van voornoemde
aandachtspunten snel werk te maken.
In de perceptie van de ondervraagde
bedrijfsleiders is Vlaanderen (37 %) de
meest aantrekkelijke investeringsregio van
België. Brussel (28 %) en Wallonië (10 %)
hinken achterop. Vlaanderen wordt vooral
geassocieerd met de beschikbaarheid van
competente werknemers, de mogelijkheden
op het vlak van onderzoek en ontwikkeling
en de toegankelijkheid van de
transportinfrastructuur. Wallonië wordt
vooral geassocieerd met de beschikbaarheid
van industrieterreinen, alsook met
strijdvaardige vakorganisaties en de
afwezigheid van werknemers die taalvaardig
zijn in termen van anderstaligheid. Brussel
wordt op zijn beurt geïdentificeerd met een
ontzettend grote verkeersproblematiek. Dit
beeld is sterk gelijklopend met vorig jaar.
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
29

De perceptie van/over België
Stakingen
De financieeleconomische
crisis
Aantrekkelijkste regio om te investeren
Weet het niet
25%
Vlaanderen
37%
Syndicalisering wordt vooral aanzien als
een probleem in Wallonië, wat wellicht
perceptie is. België is het land met zeer
veel stakingen. We staan in de Top 5 in
Europa. Tussen 2001-2010 gemiddeld
240.000 stakingsdagen (berekend per
aantal personen), in 2011 trouwens
een enorme stijging met meer
stakingen in 2011 alleen vergeleken
met 2009-2010.
Beschikbaarheid van competente werknemers
De ondervraagde bedrijfsleiders hebben
een sterk vertrouwen in de
mogelijkheden van België om de
financieel-economische crisis goed te
doorstaan (83 %). Als hen echter wordt
gevraagd om de aantrekkelijkheid van
België als investeringsbestemming over
een periode van drie jaar in te schatten,
dan ziet slechts 32 % een verbetering.
44 % verwacht noch een verbetering
noch een verslechtering en 17 %
verwacht een verslechtering. Hier
speelt de heel lange regeringsvorming
ook een rol. Doch men mag dit niet
overdrijven. Dit perscentage stemt
overeen met het gemiddelde
percentage voor geheel Europa.
Brussel
28%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Wallonië
10%
Hebt u er vertrouwen in dat België de
huidige crisis zal doorstaan?
Nee 13%
Nee, zeker niet
3%
Nee,
waarschijnlijk niet
10%
Weet het niet
4%
Ja, zeker
40%
34% 9% 21% 9% 1%
27%
Beschikbaarheid van kwantitatieve R&D middelen
33% 5% 16% 7% 4%
33%
Ja, waarschijnlijk
43%
Ja 83%
Toegang tot vervoersinfrastructuren (weg, spoor, vliegveld,…)
30% 5% 26% 7% 4%
28%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Beschikbaarheid van bedrijfsterrein
22% 29% 14% 2% 4%
Recht op regionale overheidssteun, subsidies en begeleiding
21% 21% 16% 7% 2%
Strijdbaarheid van de vakbonden
33%
27%
Hoe denkt u dat de attractiviteit van
België de komende 3 jaar zal evolueren?
Verslechteren
17%
Verbeteren
32%
16% 35% 7% 7% 3%
33%
Langdurige administratieve procedures
14% 13% 24% 12% 5%
30%
Onvoldoende kennis van vreemde talen
13% 40% 11% 3% 6% 27%
Verkeersproblemen
11% 4% 53% 4% 3%
25%
Weet het niet
7%
Opvallend
verslechteren
1%
Licht
verslechteren
16%
Opvallend verbeteren
3%
Licht
verbeteren
29%
• Vlaanderen • Wallonië • Brussel • Alle • Geen • Weet het niet
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
30 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Hetzelfde blijven
44%

Impact van de maatregelen van de regering Di Rupo I op
het investeringsklimaat
De belastingmaatregelen van de regering
Di Rupo I kunnen resulteren in minder
investeringen.
De Belgische regering heeft een aantal
fiscale maatregelen voor ondernemers en
ondernemingen ingevoerd (bijv.: de
wijziging inzake belasting van
bedrijfsvoertuigen, de nieuwe Thin Cap
wetgeving, de invoering van een meer
economische 'anti-misbruiks bepaling', de
aanpak inzake sociale & fiscale ontwijking
in het algemeen).
Kent u deze maatregelen?
Nee
57%
Weet het niet
4%
Ja
39%
Welke impact hebben – naar uw mening –
deze door de nieuwe regering ingevoerde
maatregelen op de investeringen van uw
onderneming in België?
Weet het niet
7%
Stijging
van investeringen
3%
Vermindering
van investeringen
23%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012 Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Geen grote impact
op onze investeringen
67%
Op 10 ondervraagden zijn er drie
investeerders die menen dat de overheid te
veel druk uitoefent op het bedrijfsleven.
Inzake overheidsreglementering gaan we
enkel Frankrijk, Portugal vooraf met een
score van 2,6 op 7, waar 7 staat voor quasi
geen overheidsinterventie (World Economic
Forum – Global Competitiveness Report
2010/2011). Het verkrijgen van work
permits, land permits, etc…. blijft enorm
bureaucratisch.
De last van overheidsreglementering
in Europa
Estland
Finland
Zweden
Luxemburg
Denemarken
3,8
Verenigde Staten
3,5
4,4
4,3
4
4
Noorwegen
3,4
Uit deze ondervraging komt duidelijk het
negatief effect van de fiscale maatregelen
van de regering Di Rupo I naar voor. Immers
zegt 1 op 4 duidelijk dat deze maatregelen
aanleiding geven tot een vermindering van
investeringen in België.
Nederland
3,1
Ierland
3,1
Verenigd Koninkrijk
3,1
Duitsland
3
Spanje
2,8
België
Frankrijk
Portugal
2,5
Italië
2,2
2,6
2,6
Bron: World Economic Forum, Global Competitiveness
Report 2010-2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
31

De perceptie van/over België
Investeringstypes
Wanneer de ondervraagde bedrijfsleiders
wordt gevraagd naar hun concrete plannen
om in België te investeren, dan antwoordt
21 % positief. Vorig jaar was dit nog 30 %.
De groep die geen nieuwe investeringen
plant stijgt van 62 % naar 75 %. Deze cijfers
wijzen op een substantiële achteruitgang
van de investeringsintenties in België.
De groep van ondervraagde bedrijfsleiders
die een investering in België plannen (21 %)
geeft aan dat ze de volgende investeringen
voor ogen hebben: een uitbreiding (42 %),
een overname (16 %) of een herlocatie
(11 %) van reeds bestaande activiteiten.
Opmerkelijk is dat er nauwelijks green-fieldprojecten
(= totaal nieuwe activiteiten)
worden gepland (4 %), wat problematisch is.
Green-field-projecten zijn namelijk een
belangrijke graadmeter voor de
aantrekkelijkheid van een land als
investeringsbestemming.
Wat de geplande investeringstypes betreft,
staat de opstart van een nieuwe productieeenheid
op de eerste plaats (27 %; vorig jaar
slechts 18 %). Op de tweede en de derde
plaats volgen de vestiging van een sales- en
marketingkantoor (19 %; vorig jaar nog
goed voor 35 %) en de vestiging van een
logistiek centrum (18%; idem als vorig jaar).
Vier jaar geleden noteerden we nog een
spectaculaire stijging van R&D-centra
(van 2 % naar 15 %). Drie jaar geleden kende
dit type van investering een achteruitgang
met vijf procentpunten (10 %), een score die
gedurende twee jaar kon worden
geconsolideerd. Vorig jaar noteerden we
een significante achteruitgang tot 6 %, die
zich dit jaar doorzet tot 2 %. Gezien het
belang van deze sector voor de toekomst
van België als investeringsbestemming is
deze achteruitgang zorgwekkend te
noemen.
Overweegt uw bedrijf om het komende jaar
activiteiten te vestigen in België?
Weet het niet
6%
Ja
21%
Nee
74%
30%
“Ja”
in 2011
62%
“Nee”
in 2011
Welk soort investering?
Uitbreiding
Overname
16%
Verhuizing
11%
Outsourcing
Nieuwe investering
4%
Joint venture
4%
Weet het niet
16%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012 Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
7%
42%
Welk soort investeringsproject?
Productie
27%
Sales & Marketing
19%
Magazijn / Logistiek
18%
Backoffice
11%
Hoofdzetels
5%
Winkel
4%
Trainingscentrum
4%
Onderzoek
2%
Bedrijvencentrum
2%
Garage
1%
Weet het niet
16%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
32 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

De toekomst
Van een vertrek uit België is voor de meeste
voorlopig nog geen sprake. Wanneer de
groep van bedrijfsleiders die reeds in België
investeren (122/206) wordt gevraagd of ze
over een periode van tien jaar blijven
investeren in België, dan antwoordt 85 %
positief. 'Onbekend is onbemind' is hier een
toepasselijke leuze. Men mag echter niet uit
het oog verliezen dat 1 op 10 zal of
mogelijks zal vertrekken. Dit is een hogere
risicofactor als voorgaande jaren. Samen
met deze bedrijven nieuwe potentiële
bedrijven aantrekken biedt voor België als
investeringsbestemming opportuniteiten
voor de toekomst.
Denk u dat u binnen 10 jaar nog in België
zal produceren?
Nee, zeker niet
5%
Nee,
waarschijnlijk niet
4%
Weet het niet
6%
Ja, zeker
50%
Om stand te houden in de strijd om
buitenlandse investeerders moet België
volgens de ondervraagde bedrijfsleiders
werk maken van de volgende zaken: het
verlagen van de loonkosten (47 %), het
ondersteunen van de hoogtechnologische
en innovatieve industrie (33 %), het
verlichten van de fiscale lasten (31 %), het
faciliteren van kleine en middelgrote
ondernemingen (29 %) en de verdere
ontwikkeling van het onderwijs- en
opleidingssysteem (23 %).
Waarvan moet België volgens u werk maken om wereldwijd aantrekkelijk te blijven?
Lagere arbeidskost
47%
Steun verlenen aan hightechindustrieën en innovatie
Minder belastingen
31%
33%
Kleine en middelgrote bedrijven ondersteunen
29%
Ontwikkelen van opleiding en opvoeding
23%
Stimulans verhogen voor directe buitenlandse investeerders
13%
Milieuvriendelijk beleid en milieuvriendelijke zienswijzen aanmoedigen
9%
De toegang tot krediet bevorderen
8%
Ja, waarschijnlijk
35%
Nee
9%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Ja
85%
Investeren in belangrijke infrastructuur- en stedelijke projecten
7%
Concurrentieregels versoepelen
6%
Steun verlenen aan industrieën die het moeilijk hebben
6%
Andere
1%
Geen
2%
Weet het niet
4%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
33

De perceptie van/over België
De sectoren die volgens de ondervraagde
bedrijfsleiders de komende jaren voor
economische groei in België zullen zorgen
zijn in volgorde van belangrijkheid de
logistieke en distributiesector (27 %), de
sector van de informatie- en
communicatietechnologie (25 %), de
farmaceutische sector en de sector van de
biotechnologie (20 %). Deze top drie is
dezelfde als vorig jaar.
Welke hervormingen moet België
doorvoeren om toonaangevend te zijn in
innovatie?
Opleiding en training in nieuwe technologieën verbeteren
23%
41%
Een cultuur van innovatie en creativiteit ontwikkelen
17%
30%
Fiscale stimuleringsmaatregelen voor innovatieve bedrijven uitbreiden
14%
28%
Gezamenlijke onderzoeksprogramma's op Europees niveau ontwikkelen
13%
25%
Ondernemerschap ontwikkelen
15%
25%
Durfkapitaal en andere financiële hulpmiddelen uitbreiden
9%
Geen
1%
Weet het niet
8%
18%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Eerst
Totaal
Opdat België zou meespelen op het vlak van
innovatie moet het land prioritair inzetten
op onderwijs en opleiding (41 %), de
ontwikkeling van een cultuur van innovatie
en creativiteit (30 %), een lastenverlaging
voor innovatieve bedrijven (25 %) en het
aanscherpen van de ondernemingszin
(25 %).
Welke sectoren zullen volgens u de
komende jaren de groei in België
stimuleren?
Logistiek en distributiekanalen
18%
Informatie- en communicatietechnologie, IT
11%
25%
Farmaceutische industrie en biotechnologie
12%
20%
Clean tech
10%
15%
Energie- en nutsbedrijven
7%
14%
B2B-diensten, exclusief financiën
8%
14%
Bank/Financiën/Verzekeringen
6%
11%
Vastgoed en constructie
6%
11%
Consumentengoederen
3%
7%
Transport- en automobielindustrie
3%
7%
Toerisme
1%
27%
Productie
1%
Onderzoek
1%
Geen
2%
Weet het niet
16%
Eerst
Totaal
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
34 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Overheidsondersteuning
Buitenlandse investeerders die plannen om
in België te investeren, kunnen een beroep
doen op regionale en federale
overheidsdiensten, zoals de FOD Economie,
KMO, Middenstand en Energie, Flanders
Investment & Trade, The Brussels Enterprise
Agency en de Office for Foreign Investors /
AWEX. Voor het derde jaar op rij werd
gepeild naar de mate waarin investeerders
bij het plannen van hun investeringen een
beroep deden op een van deze diensten.
Van alle ondervraagde bedrijfsleiders heeft
34 % de afgelopen drie jaar een investering
in België gerealiseerd. Van de bedrijfsleiders
die reeds in België investeren (122/206)
heeft 55 % een bijkomende investering
doorgevoerd. Vorig jaar was dit nog 62 %.
Van deze groep heeft 24 % een beroep
gedaan op een overheidsdienst in ons land.
Dit is een stijging met vijf procentpunten ten
aanzien van vorig jaar. Van alle bedrijven die
een beroep deden op een overheidsdienst is
81 % tevreden over de dienstverlening. Deze
resultaten liggen in lijn met die van vorig
jaar.
Hebt u de laatste drie jaar geïnvesteerd in
België?
Weet het niet
4%
Nee
63% Ja
34%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Hebt u een beroep gedaan op
overheidsdiensten of
investeringsagentschappen om uw
plannen uit te voeren?
Nee
68%
Weet het niet
8%
Ja
24%
Bent u tevreden over de dienstverlening
die u gekregen hebt?
Aantal antwoorden
Totaal 13
Heel tevreden 4
Tevreden 9
Weet het niet 3
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
35

De perceptie van/over België
Notionele intrestaftrek
Om het Belgische investeringsklimaat te
stimuleren werd in 2005 de notionele
intrestaftrek als fiscale gunstmaatregel
ingevoerd. Twee jaar geleden was nog 67 %
van de ondervraagde bedrijfsleiders op de
hoogte van deze maatregel. Vorig jaar
haalde de bekendheid van de maatregel nog
53 %. Dit jaar is dit 50 %. Ondanks deze
terugval met zeventien procentpunten op
twee jaar tijd kan gesteld worden dat één op
de twee bedrijven de notionele intrestaftrek
als maatregel kent. Dit is waarschijnlijk het
gevolg van de geregelde politieke heisa rond
deze maatregel. Van de ondervraagde
bedrijven die van de maatregel op de
hoogte zijn, vindt 57 % dat het afschaffen of
beperken ervan een negatieve invloed zou
hebben op het Belgische investeringsklimaat
(vorig jaar was dit 46 %). Voor 43 % van de
ondervraagden zou dit een eerder beperkte
impact hebben.
Conclusie: het afschaffen of beperken van
de maatregel is voor bedrijven een
duidelijke reden om niet voor België als
investeringslocatie te kiezen of hun
investeringsplannen drastisch bij te stellen.
Er is enorm veel te doen geweest omtrent
de 'notionele interest' in de media.
Nochtans is die notionele interest geheel
niet zo 'uniek' voor België. Binnen Europa
bestaan identieke regimes, met andere
benamingen weliswaar, maar zeker zo
voordelig. Zo kan men in het
Groothertogdom Luxemburg zeer
eenvoudig een zelfs meer voordelige
financieringsruling krijgen. Eveneens in
Ierland en Nederland en vooral in
Zwitserland zijn er gelijksoortige
financieringsregimes. De grote winnaars
van de wetswijzigingen in België zijn m.a.w.
de andere Europese landen.
Binnen een open macro-economie zullen
multinationals steeds op zoek gaan naar de
meest voordelige fiscale wijze om hun
intra-groepsfinanciering te organiseren.
Binnen Europa zijn er essentiële begrippen
zoals vrijheid van kapitaal, van vestiging…
Diverse arresten van het Hof van Justitie
bevestigen dat bedrijven hun
financieringsentiteit in eender welk land
kunnen opzetten binnen de EU, indien ze
over de nodige 'substantie' beschikken.
dekapitalisatie van het financieel centrum.
Immers er zijn alternatieven, zelfs Italië
voerde onlangs de notionele interest in aan
'3 %', hetzelfde tarief als België.
Wat investeerders echter het meest
verontwaardigt, is het gebrek aan
rechtszekerheid en standvastigheid van de
Belgische fiscaliteit. Investeerders hebben
een langetermijnpolitiek en het continu
wijzigen van de wetgeving schaadt daarom
het Belgische imago.
België is een kleine en open economie waar
groei in de eerste plaats afhangt van export
en investeringen. De strategie over de jaren
is er steeds één geweest van financiële
centra naar België te halen. In 2000 waren
er 263 financiële centra van multinationals
in België gebaseerd met 20.000 directe en
indirecte tewerkstelling. Met de introductie
van de notionele interest werden de meeste
van deze centra behouden. Het totaal
kapitaal / eigen vermogen van deze centra
wordt geschat op 350-400 Mia euro, ze
betaalden in 2010 ± 500 Mio euro
belastingen.
In welke mate kan de beperking van de
notionele intrestaftrek tot 3 % of de
afschaffing van de overdraagbaarheid een
impact hebben op uw investeringen in
België?
Weinig impact
35%
Geen impact
8% Heel negatieve impact
16%
Het valt alsook te begrijpen dat 57 % van de
correspondenten de recente daling tot 3 %
van de notionele interest en de afgeschafte
overdraagbaarheid negatief percipieert.
15 % daarvan denkt aan migratie of
Eerder negatieve impact
41%
Het is naïef te denken dat men met de
beperking inzake de overdraagbaarheid van
de notionele interest en het beperken tot
een 'flat' tarief van 3% alsook 1,6 Mia euro
belasting zal realiseren. De voorafbetalingen
in de vennootschapsbelasting over de
eerste vier maanden van het jaar geven zelf
een daling van inkomsten aan. Een
belangrijk deel van het eigen vermogen is
aan het verhuizen naar de buurlanden en de
wijziging van de notionele interest zal
mogelijks zelfs resulteren in een daling van
de belastingsinkomsten in België. Niets in
Europa verhindert een Amerikaanse
multinational bv. rijksinwonerschap te
nemen in Zwitserland of Luxemburg.
Weinig of geen
impact
43%
Negatieve
impact
57%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
36 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Rulingcommissie
De rulingcommissie geeft fiscale zekerheid
aan bedrijven en kan daardoor positief
bijdragen tot het aantrekken van nieuwe
investeringen. Nog te weinig investeerders
kennen de ruling commissie (64 % kent de
commissie niet). Er is dus vooral meer
marketing nodig in het buitenland daar dit
belangrijk orgaan meer rechtszekerheid kan
verstrekken aan investeerders.
In welke mate heeft volgens u het bestaan van de rulingcommissie een impact op de
attractiviteit van België al investeringsbestemming? Heeft dit volgens u ...?
Weet het niet
23%
Heel positieve impact
7%
Eerder positieve impact
14%
Weinig impact
11%
Ik ken deze maatregel niet
41%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Geen impact
4%
Positieve
impact
21%
Van de bedrijven die op de hoogte zijn van
de werking van de rulingcommissie, vindt
52 % dat die door haar efficiënte werking
een positieve invloed kan hebben op de
beslissing om al dan niet te investeren in
België. Vorig jaar was dit nog 38%. Het jaar
voordien was dit 51 %.
Vindt u de werking van de rulingcommissie op het vlak
van fiscale zekerheid ...?
Weet het niet
12%
Niet van belang
4%
Geen verandering
5%
Heel efficient
13%
Tamelijk efficient
39%
Heel inefficient
7%
Tamelijk inefficient
20%
Efficient
52%
Inefficient
27%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
37

Waarom doet
Nederland het
beter dan
België?
170 buitenlandse
investeringsprojecten
wist Nederland in 2011 aan te
trekken.
Buitenlandse ondernemingen
investeren in Nederland
vnl. in greenfield
operations (79%)
Het aantal investeringsprojecten uit
de Verenigde Staten
in Nederland is in vergelijking met
België sterk toegenomen ten opzichte
van vorig jaar.
Duitsland wordt gezien
als de belangrijkste concurrent van
Nederland.
38 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Waarom doet Nederland het beter dan België?
Inleiding
Nederland wist in 2011 maar liefst 170
buitenlandse investeringsprojecten aan te
trekken. Het gaat hierbij concreet om het
opzetten van bepaalde faciliteiten in
Nederland, zoals hoofdkantoren waar toch
een lichte daling is vast te stellen,
verkooporganisaties of logistieke centra.
Nederland staat daarmee dit jaar op de
vijfde plaats in de lijst van landen die de
meeste investeringen hebben
aangetrokken. Nederland steekt België dus
voorbij.
Vooral de toename van sales & marketingactiviteiten
is hierbij opvallend: van 55 naar
84 investeringen. Zoals ieder jaar is dat ook
dit jaar een van de meest voorkomende
types investeringen in Nederland en België.
Met de huidige 15 investeringen in
Nederland doen landen als het Verenigd
Koninkrijk (29), Duitsland (17), Spanje (16)
en Frankrijk (16) het beter. Nederland is
echter niet het enige land dat een afname
van het aantal investeringen in
hoofdkantoren kent. In heel Europa loopt
die daling op tot 10 %.
Nederland lijkt zijn reputatie als ‘Gateway to
Europe’ dit jaar weer waargemaakt te
hebben met een sterke toename in het
aantal investeringen in logistieke
faciliteiten: van 12 naar 29. Deze stijging
volgt op een sterke daling in 2010 (van 23
naar 12). Nederland heeft zijn positie ten
opzichte van concurrerende landen als
Duitsland en Frankrijk weten te versterken.
De ambitie van Nederland om
kennisintensieve activiteiten aan te trekken,
lijkt zich de afgelopen jaren te vertalen in
een continue stijging van het aantal
research & development centra die zich in
Nederland vestigen. De toename betreft
echter slechts 1 project per jaar en blijft
daarmee zeer gevoelig voor fluctuaties.
Bovendien is het aandeel ervan in het totaal
aantal investeringen minimaal. Toch heeft
Nederland juist op dit terrein veel
potentieel, dat ondermeer met het
topsectorenbeleid het afgelopen jaar nog
toegenomen is. Dit heeft echter nog niet
geleid tot een substantiële toename in het
aantal investeringen.
Nederland doet het nog altijd goed als
vestigingsland voor internet data centers.
Het land trok 5 van de 36 Europese
investeringen in datacenters aan. De
concurrentie zit echter niet stil: terwijl
Nederland vorig jaar samen met het
Verenigd Koninkrijk nog de meeste centra
wist aan te trekken, trokken het Verenigd
Koninkrijk (8) en Duitsland (7) nu meer
investeringen in internet data centers aan.
Buitenlandse investeringen in Nederland naar type activiteit
90
80
70
60
50
84
61
55
48
2008
2009
2010
2011
40
30
20
10
0
29
23
23
19
12 12 14 13
12
6
20
15
Sales & Marketing Logistiek Productie Hoofdkantoren Research &
Develoment
4 3
5 6 6
3 3
5
7
3
5
2 3
0 0 1 2
0 1 1 2 1 0 0
Internet
Data Center
Testing &
Servicing
Contact Center
Educatie &
Training
Shared Services
Center
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
39

Waarom doet Nederland het beter dan België?
Investeringen in ‘greenfieldactiviteiten’ per sector
Buitenlandse ondernemingen investeren in
Nederland voornamelijk in greenfieldactiviteiten
(79 % in 2011). Het gaat hierbij
om het opzetten van volledig nieuwe
faciliteiten. Deze buitenlandse investeringen
vinden vooral plaats in de zakelijke
dienstverlening en de softwareontwikkeling.
Ten opzichte van landen als België,
Duitsland en Frankrijk is het aantal
uitbreidingsprojecten van in Nederland
gevestigde buitenlandse investeerders
relatief lager in Nederland (gemiddeld 15 %
over de afgelopen drie jaar tegenover
gemiddeld 30 %, 21 % en 35 % in
respectievelijk België, Duitsland en
Frankrijk).
Bedrijven uit de Verenigde Staten zijn in
aantal nog altijd verreweg de grootste
buitenlandse investeerders in Nederland,
ook in België. Dit jaar stellen we voor België
in tegenstelling tot Nederland echter wel
een opmerkelijke daling vast. Het aantal
investeringsprojecten uit de Verenigde
Staten in Nederland is immers in vergelijking
met België sterk toegenomen ten opzichte
van vorig jaar, al is het relatieve aandeel
minder groot geworden (36 % in 2011
tegenover 40 % in 2010). Ook het aantal
investeringen uit onder meer het Verenigd
Koninkrijk, Japan en Duitsland is sterk
toegenomen. Als we naar de BRIC-landen
kijken, zien we dat ook het aantal
investeringsprojecten uit deze landen
toeneemt, maar dat het relatieve aandeel
daalt (van 8,3 % in 2009 naar 6,5 % in
2011).
Investeringen in greenfield operations per sector in Nederland
Sector
Aantal
2010/2011
Aantal
arbeidsplaatsen
in Europa
(2010-2011)
Verschil
2008-2009
Aantal
arbeidsplaatsen
in Europa
(2008-2009)
Verschil in
aandeel
Zakelijke dienstverlening 49 4,6% 36 4,2% 0,5%
Software 30 4,3% 33 5,6% -1,2%
Transportdiensten 24 8,2% 12 4,7% 3,6%
Financiële bemiddeling 16 5,7% 8 2,7% 3,0%
Elektronica 11 4,7% 10 4,3% 0,4%
Machines en gereedschappen 10 2,7% 10 3,6% -0,9%
Voedingsmiddelen 9 6,5% 4 2,5% 4,0%
Wetenschappelijke instrumenten 7 5,2% 5 4,9% 0,3%
Farmaceutica 6 5,5% 4 3,0% 2,5%
Electro 5 2,4% 4 2,2% 0,2%
Computers 5 9,6% 5 7,4% 2,3%
Uitgeverij 4 4,2% 4 4,2% 0,0%
Retail 4 5,6% 0 0,0% 5,6%
Telecommunicatie en post 4 5,5% 3 4,1% 1,4%
Auto-assemblage 4 7,0% 1 2,1% 4,9%
Kleding 4 10,8% 2 6,1% 4,8%
Overig 42 - 37 - -
Totaal 234 178
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
40 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Buitenlandse investeringen in Nederland naar herkomstland
62
46
44
Verenigde
Staten
6
10
21
Verenigd
Koninkrijk
3
5
13
9
6
12
2009
2010
2011
26
20 20
7 7 8 5
7
4 5 6
5
3
2
1
1 2 4 2 2 3 3
3
3
3
1 1
0 1 1 0
0 0
Japan Duitsland Frankrijk India China Canada Zwitserland Denemarken Ierland Noorwegen Israël Nieuw-Zeeland Overige
Bron: Ernst & Young European Investment Monitor (EIM) 2011
Uit de interviews blijkt dat beslissers van
buitenlandse bedrijven Nederland als een
zeer aantrekkelijk vestigingsland zien. 27 %
van de respondenten heeft zelfs concrete
plannen voor het opzetten of uitbreiden van
een vestiging in Nederland. In België is dat
slechts 21 %, een daling tegenover vorig
jaar (30 %). Dit betreft voornamelijk
investeringen in sales & marketingkantoren
(34 %), maar ook shared service centra
(12 %) en logistieke centra (beide 11 %).
Opvallend is dat 23 % van de respondenten
aangeeft dat ze zouden investeren in een
productiefaciliteit, hoewel ze de
arbeidskosten in Nederland ook relatief
hoog vinden. Evenwel, op basis van recente
data van Eurostat is de loonkost/uur in
Nederland ongeveer een vierde goedkoper
dan in België. De meest genoemde
investeringsregio is Amsterdam (25 %).
Investeerders die al in Nederland gevestigd
zijn, geven vaker aan te willen uitbreiden of
nieuwe activiteiten in Nederland te willen
opzetten dan investeerders die nog niet in
Nederland gevestigd zijn.
Overweegt uw bedrijf activiteiten in Nederland uit te breiden of op te zetten?
Moeilijk te zeggen
16%
Ja, zeker
10%
Waarschijnlijk niet
15%
Ja, waarschijnlijk
17%
Zeker niet
42%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
41

Waarom doet Nederland het beter dan België?
Sterke punten
Nederland beschikt in de ogen van
internationale beslissers over een aantal,
jaarlijks terugkerende, sterke punten. Dit
betreft onder andere het stabiele leef- en
sociaal klimaat en de telecommunicatie-,
transport- & logistieke infrastructuur. Ook
de duidelijkheid en stabiliteit inzake politiek
en wet- en regelgeving worden
internationaal sterke punten van Nederland
gezien. Het opleidingsniveau van
Nederlandse werknemers wordt eveneens
als aantrekkelijk beschouwd, net zoals in
België dus. Deze perceptie verschilt
geografisch gezien echter sterk. Zo vindt
82 % van de West-Europese en 87 % van de
Noord-Amerikaanse investeerders het
opleidingsniveau redelijk tot zeer
aantrekkelijk, terwijl dit voor slechts 60 %
van de Aziatische investeerders geldt. Van
hen geeft 22% aan het zelfs niet
aantrekkelijk te vinden tegenover
respectievelijk 12 % en 7 % van de West-
Europese en Noord-Amerikaanse
investeerders.
Kwaliteit van het leven
65%
Telecommunicatie infrastructuur
56%
Transport & logistieke infrstructuur
57%
Stabiele sociale omgeving
49%
Duidelijke en stabiele politieke, wetgevende en
administratieve omgeving
37%
46%
Opleidingsniveau van lokale werknemers
44%
35%
27%
33%
29%
36%
Nederland heeft sinds een aantal jaar zeer
aantrekkelijke regelingen voor buitenlandse
bedrijven die investeren in innovatie: de
‘Innovatiebox’, de ‘RDA’ (Research en
Development Aftrek) en de ‘WBSO’ (Wet
Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk).
Het is opmerkelijk te zien dat deze
regelingen bij slechts 27 % van de
investerende bedrijven niet bekend zijn.
Bovendien hebben deze regelingen bij 17 %
(Innovatiebox), 12 % (RDA) en 11 % (WBSO)
van de bedrijven een bepalende rol gespeeld
in hun keuze voor Nederland. De regelingen
lijken daarmee kansen te bieden om het
Nederlandse vestigingsklimaat op het
gebied van R&D te versterken, als het land
de bekendheid met de regelingen
internationaal nog kan vergroten. Nederland
heeft een beter fiscaal klimaat voor
innovatie dan België. Luxemburg en
recentelijk het Verenigd Koninkrijk hebben
eveneens een zeer competitieve octrooibox
ingevoerd.
Nederland versus België
het Belgische fiscaal regime staat in schril contrast tot het Nederlandse
België
Nederland
Loonkost/uur > 39€ +/- 25% goedkoper, 31,1€
Vennootschapsbelasting 33,99% 25%
Notionele interest met
beperkingen
Octrooi box (te eng)
Verbeterpunten
Uiteraard zijn er ook een aantal punten
in Nederland die buitenlandse
investeerders graag anders zouden
zien. De kost van onroerend goed wordt
als minder aantrekkelijk genoemd.
Daarnaast zijn buitenlandse
investeerders minder te spreken over
de (in)flexibiliteit van het
arbeidsrechtelijk systeem en vinden ze
ook de geringe omvang van de
binnenlandse markt van Nederland een
minder aantrekkelijke vestigingsfactor,
evenals de toegang tot Nederlandse
investeerders. Twijfels over de expertise
met betrekking tot specifieke
industrieën zijn voornamelijk te vinden
bij bedrijven in de chemische en
farmaceutische sector en in de
automobiel-industrie, alsook in de
energiesector en de zakelijke
dienstverlening. Daar doet België het
beter.
Voordeligere formules
via ruling
Innovatie box (veel ruimer)
Vrijstelling holdings 95% 100%
Thin cap 5/1 3/1 & misbruikbepalingen
Fiscale consolidatie Geen Wel
Tax Liberation Day 5 augustus 18 juni
Zeer aantrekkelijk
Redelijk aantrekkelijk
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
42 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

De toekomst van Nederland
Concurrentie
Duitsland wordt door de respondenten
nog altijd, en ook steeds meer, gezien
als de belangrijkste concurrent voor
Nederland. Werd Duitsland in 2010 en
2011 nog door respectievelijk 35 % en
41 % van de respondenten gezien als
belangrijkste concurrent voor
Nederland, dan ziet dit jaar bijna 1 op
de 2 respondenten Duitsland als de
grootste concurrent van Nederland. De
kracht van Duitsland blijkt voor alle
voorgelegde thema’s: voor het
aantrekken van zowel kapitaal,
bedrijven, talent, hoofdkantoren als
innovatieve activiteiten en voor het
opzetten van mondiale clusters. De
afstand tot andere potentieel
concurrerende landen is groot: India
volgt op de tweede positie met 6 %.
Waar vorig jaar nog enkel China als
Aziatische concurrent genoemd werd,
zien we nu India en Hong Kong in de
top 6 verschijnen.
De internationale beslissers zijn positief
over de aantrekkelijkheid van Nederland in
de komende drie jaar als potentiële locatie
voor hun activiteiten. Zo geeft 37 % aan te
verwachten dat Nederland aantrekkelijker
wordt als vestigingslocatie. Dat is een
betere prestatie dan België, want slechts
32 % van de ondervraagden ziet voor België
een verbetering.
Lichte verslechtering
8%
Aanmerkelijke verslechtering
3%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Moeilijk te zeggen
6%
Aanmerkelijke verbetering
4%
Lichte verbetering
33%
Geen verbetering of verslechtering
46%
Bijzonder opvallend in deze tabel is dat
België geheel verdwenen is uit de top
– zo wordt België niet langer als een
reële concurrent van Nederland gezien,
wat geen goed teken is. We worden
immers ingehaald en liggen niet meer
zo goed in de markt bij Amerikaanse
investeerders.
Duitsland
India
Verenigd Koninklijk
Luxemburg
Verenigde Staten
6%
1%
4%
4%
1%
3%
5%
10%
41%
49%
Hong Kong
1%
3%
2011
2010
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
43

Aanbevelingen voor de toekomst
Aanbevelingen
voor de
toekomst
Vijf minuten politieke moed!
Het durven in vraag stellen van
het behoud van oneconomische
verworvenheden
Investeerders vragen rechtszekerheid
Investeerders naar België halen vraagt om een lange
termijnvisie en structurele beleidsmaatregelen op diverse
fronten. Verworvenheden moeten daarvoor in vraag kunnen
worden gesteld en taboes doorbroken.
De belastingen verder laten verhogen is onder geen enkel
beding een optie. Slim besparen met het oog op een
efficiëntere overheid, die aandacht heeft voor de noden van
de ondernemingen, is meer dan ooit nodig.
Notionele intrestaftrek niet verder
negatief wijzigen
Een beter fiscaal beleid inzake
innovatie
Daling van de vennootschapsbelasting
Investeringsagentschappen: meer
middelen geven
Onderwijs & training – Innovatie – een
cultuur van vernieuwing & creativiteit
ontwikkelen
Een grondig en vooral realistisch
debat inzake de arbeidskosten en een
nieuw realistisch Belgisch sociaal
model
Een realistische pensioenleeftijd
in verhouding tot het Europees
gemiddelde
44 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Beleid
Maak de toegang tot liquiditeiten en
financiering gemakkelijker.
Stimuleer het echte ondernemerschap.
Beloon initiatieven voor een groene economie.
Geef investeringsagentschappen meer
middelen.
Zorg voor een sterkere positionering naar de
BRIC-landen toe.
Investeer extra in onderwijs en vorming,
innovatie en de ontwikkeling van een cultuur
van vernieuwing en creativiteit.
Geef extra steun aan kleine en middelgrote
bedrijven en aan de high tech industrie.
Innovatie
Het percentage onderzoek en ontwikkeling in België stond vorig
jaar op 1,92 %, in schril contrast t.o.v. de 2020 norm van 3 % van
het BNP, m.a.w. er is duidelijk nog een verre weg af te leggen.
Vergelijk de 1,92 met Duitsland (2,63 %) of VS (2,68 %). Vooral
de cultuur inzake innovatie moet gekweekt worden. Er moet meer
geïnvesteerd worden in specifiek onderwijs, training in nieuwe
technologie… Creativiteit moet bevorderd worden en de afstand
tussen academici in research centra en de bedrijfswereld moet
verkleind worden.
Gelden kunnen beter besteed worden door het beleid efficiënter
te maken en vooral de toegankelijkheid van investeerders tot de
diverse subsidies en initiatieven transparanter te maken. Er is meer
nood aan sensibilisering bij investeerders en meer nood aan een
overkoepelend orgaan inzake innovatie.
Eveneens is de kloof tussen de wetenschappelijke output van 'te'
veel losstaande en niet altijd strategische initiatieven en 'wat het
bedrijfsleven eerst wil en nodig heeft' te groot. Men moet tevens
selecteren en prioriteiten leggen in de innovatie projecten die men
verkiest te subsidiëren.
Tenslotte is de wetgeving achterhaald. De Belgische octrooi-box
is 'te strak', het verkrijgen van ruling te complex en is voorbij
gestreefd door regimes in Nederland, Luxemburg, Verenigd
Koninkrijk (recentelijk). Vooral Nederland maakt furore (zie
sectie Nederland), wat blijkt uit recente cijfers. Hun innovatiebox
en speciale regeling inzake research & development alsook
de marketing en promotie van deze regimes bij buitenlandse
investeerders maken dat Nederland qua innovatie duidelijk fiscaal
binnen Europa het meest geschikte beleid voert.
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
45

Aanbevelingen voor de toekomst
Fiscaliteit
Notionele intrestaftrek
Stop de politieke heisa rond deze effectief stimulerende fiscale
maatregel en geef een duidelijk signaal dat deze maatregel blijft
bestaan.
Rulingcommissie
Deze commissie is als geen andere in staat om aan investeerders
rechtszekerheid te geven. Geef ze meer speelruimte, financiële en
personele middelen.
Innovatie
Een beter fiscaal beleid is noodzakelijk. Verruim de Belgische 80 %
patent-box naar het voorbeeld van de Nederlandse innovatiebox.
Vennootschapsbelasting
Een daling naar het niveau van onze Europese partners is
noodzakelijk.
Sources of tax and social security revenue in
Belgium (2010)
Social security
33%
Capital taxes
2%
Direct taxes
on households
29%
Met 34 % staat België qua nominaal tarief op de derde slechtste
plaats in Europa. Een daling tot 20 % zou van België fiscaal één van
de meest aantrekkelijke landen in Europa maken om een
vennootschap op te zetten. De kost zou ongeveer 5 MIA euro
bedragen doch zou mogelijks kunnen gefinancierd worden door het
aantal verschillen tussen de boekhoudkundige en de fiscale winst te
verminderen. Het samenstellen van de belastbare basis zou meer
tot het Europees gemiddelde moeten gebracht worden. Tevens zou
het tarief zelf gereduceerd moeten worden.
Anderzijds is het Belgische holdingregime, de
deelnemingsvrijstelling van slechts 95 % voor reeds in het
buitenland belaste dividend inkomsten, niet concurrentieel.
Vergeleken met Ierland, Verenigd Koninkrijk, Nederland,
Luxemburg, Zwitserland waar er een 100 % vrijstelling is, belast
België buitenlandse dividenden nog steeds aan 1,7 %. België zou
haar deelnemingsvrijstelling ook volledig moeten maken om te
concurreren als land om een Europese holding op te zetten. Vooral
de BRIC-landen en Amerikaanse multinationals kiezen nooit België
als holdingland voor hun Europese vestigingen. Terzake moet met
respect gekeken worden naar Groot-Brittannië. De ingezette daling
van de vennootschapsbelasting tot 23 % gecombineerd met een
volledige vrijstelling voor hoofdkantoren en holdings alsook een
uitgebreider patent box regime maken Groot-Brittannië de geduchte
fiscale concurrent voor alle Europese landen.
De belastingen in België in het algemeen zijn op onbekende hoogte.
In 2012 zal de fiscale en parafiscale druk klimmen met ± 1,6 % tot
45 % van het BNP, zo voorspelt het federaal planbureau. De federale
regering verhoogde bij de opmaak van de begroting 2012 de
belastingen met 3,5 miljard euro, bij de belastingcontrole in maart
werd daar nog eens 400 Mio euro boven op gegooid. In 2011
bedroeg de belastingdruk als percentage van BNP nog 43,6 % in
België en 40,9 % in de Eurozone. Ook kapitaal, niet enkel arbeid
wordt bijzonder zwaar belast in België. Anderzijds zijn de
belastingen op consumptie en milieu lager dan het Europees
gemiddelde. Met ons hoogste tarief in BTW van 21 % schommelen
we in het Europees gemiddelde. Het is ook vrijwel zeker dat de
belastingdruk in de volgende jaren nog meer zal stijgen.
Indirect taxes
30%
Direct taxes
on companies
7%
Logisch alsook dat 1 op 4 ondervraagden de recente fiscale
maatregelen van de regering Di Rupo I aanziet als een mogelijke
aanleiding tot desinvestering. We zijn immers de belastingkampioen
van Europa.
Bron: National Bank of Belgium - Belgostat - National Accounts Institute
46 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Tax-to GDP radio (incl. SSC) in the EU. 2009 in %
Fiscale rechtszekerheid/Stabiliteit
Denemarken
Zweden
België
Finland
Italië
Oostenrijk
Frankrijk
Duitsland
Hongarije
Nederland
Slovenië
Luxemburg
Estland
Cyprus
Verenigd Koninkrijk
Tsjechië
Malta
Polen
Portugal
Griekenland
Litouwen
Bulgarije
Slovakije
Ierland
Roemenië
Letland
Spanje
18
44
43
43
43
42
40
40
38
38
37
36
35
35
35
34
32
32
31
30
29
29
28
27
27
47
48
Over de vrijwel jaarlijkse wijzigingen van de notionele interest
is reeds geschreven dat ze wordt aanzien als woordbreuk bij
investeerders die in de laatste vijf jaren voor België kozen als plaats
voor hun intra-groepsfinancieringsmaatschappij. Twee weken voor
de ingezette begroting in 2011 werd tijdens de Chinese prinselijke
missie nog volop gepredikt dat de 'notionele interest' België zo
differentieerde. Daarna was het stilte wat weerom niet goed was
voor de geloofwaardigheid van België en zijn politici.
Eveneens is het aaneenschakelen van wetgevingen sinds
december 2011 ongezien. Men is nu binnenkort toe aan de derde
programmawet. Voor de wetgeving inzake bedrijfsvoertuigen is
men nog steeds op zoek naar databanken om de cataloguswaarde
te bepalen, of de 21 % + 4 % wetgeving voor roerend inkomen, een
wetgeving die zo complex is dat vrijwel niemand ze begrijpt (en
waarvan de uitvoering continue wordt uitgesteld) of de wijzigingen
aan de Thin Cap wetgeving voor treasury centers. Een 25 %
liberatoire roerende voorheffing met terugvordering voor de eerste
schijf van 20.020 euro in de aangifte was gemakkelijk geweest,
het had de financiële instellingen veel bureaucratie bespaard en de
aangifte in de personenbelasting één bladzijde korter gemaakt voor
het aanslagjaar 2013.
Onnodige complexiteit van wetgeving die niet in verhouding staat
tot de verwachte opbrengsten brengt weinig aarde aan de dijk.
Maar ook algemene en onduidelijke wetgeving die te veel
subjectieve elementen bevat. De invoering van de nieuwe algemene
misbruiksbepaling is van die aard dat zelfs politici het niet eens
raken over welke constructies al dan niet onder deze nieuwe
wetgeving vallen. Het mooiste bewijs was de discussie in de media
omtrent 'handgiften'. Een ruime interpretatie maakt dat vrijwel
alles door deze maatregel wordt geraakt, een engere interpretatie
beperkt haar stelling enkel tot puur artificiële constructies.
Daartussen heerst er een compleet vacuüm aan rechtszekerheid
waar de belastingplichtige zijn weg moet zoeken en mag hopen dat
het niet tot controverse komt met de fiscus.
Hier ligt er een belangrijke taak voor de ruling commissie om zo
snel mogelijk posities te nemen over wat wel en niet nog kan onder
deze maatregel. Wordt het de keuze van de meest belaste weg of is
planning nog mogelijk?
Bron: Eurostat
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
47

Aanbevelingen voor de toekomst
Geen belastingverhogingen meer want !
Inzake de ranking van België volgens het laatst gepubliceerde
'Global Competitiveness' report van het Zwitserse management
institut IMD bezet ons land de 58e plaats (op 59 landen) inzake
fiscaal beleid en de 51e plaats inzake publieke financiën.
Zoals reeds aangehaald bedraagt de fiscale en parafiscale druk in
België in 2012 '45 %' van het BNP, een stijging van 1,6 % in 1 jaar,
grotendeels omwille van de regering Di Rupo I maatregelen. Zowel
de gezinnen als de ondernemingen betalen meer belastingen.
België is immers wereldkampioen belasting betalen en verstevigde
recent zijn top positie. Nergens in gans Europa is het verschil tussen
bruto – netto zo hoog. Volgens de cijfers van de OESO betaalt de
gemiddelde werkende alleenstaande 55,4 %, Frankrijk met
49,1 % staat op nr 2. Een getrouwd koppel betaalt gemiddeld
47,7 %, in Frankrijk 45,4 %, in Luxemburg 26 %. Een gezin met twee
kinderen betaalde 40,9 %, in Frankrijk 39,7 %, in Luxemburg 15,6 %.
Dit zijn cijfers van de OESO.
Op basis van een studie van 'new directions' binnen 27 Europese
landen wordt de Belgische 'Tax liberation day' bepaald op
5 augustus.
De tax freedom day die werd berekend op basis van een
vergelijkende studie uitgevoerd door Ernst & Young met het
Institute Molinari, is de dag dat de gemiddelde Belgische
bediende / arbeider 'netto' voor zichzelf begint te verdienen. België
staat daarmee ook met stip op 1 in heel Europa. In België moet men
dus werken tot midden zomer voordat de Belgische staat ophoudt
belastingen of sociale zekerheidsbijdragen te innen. Een werkgever
moet gemiddeld 2,45 euro betalen zodat de werkende Belg er
1 euro aan overhoudt.
Met 21 % als hoogste BTW tarief bevindt België zich in de Europese
middelmaat terwijl de belasting op arbeid het hoogst is. Een van de
aanbevelingen van de Europese Commissie is dat de belastingen
op arbeid verhuist naar de belastingen op milieu en energie. België
moet een versnelling hoger schakelen in het terugkoppelen van de
CO 2
uitstoot. Terzake kan men zich vragen stellen of het huidige
complexe fiscaal regime inzake bedrijfswagens dat voldoende
doet. Bij het bepalen van het voordeel van alle aard wordt meer
rekening gehouden met de cataloguswaarde die trouwens arbitrair
bepaald wordt dan met de CO 2
uitstoot. Bovendien vermindert het
belastbaar voordeel in de tijd, nochtans zijn oudere voertuigen
meer vervuilend. Eveneens is er geen enkele rekening gehouden
met het effectieve kilometerverbruik. Een wagen die meer in
de garage staat en dus minder vervuilt wordt even zwaar belast
dan een wagen waar men jaarlijks 200.000 km mee aflegt. Deze
wetgeving is niet milieuvriendelijk. In haar recent rapport van
30/05/2012 verwijst de Europese Commissie naar de noodzakelijke
verhuizing van belasting op arbeid naar eco-belasting en
consumptiebelasting.
No significant headway has been made on the reduction of the tax burden on
labour. A new tax credit for the lowest wages was introduced in June 2011
but it has not proved sufficient to remedy the significant unemployment
traps at the bottom of the pay scale. No shift of the fiscal burden away from
labour towards consumption and/or eco-taxes has been undertaken.
Tax Liberation Days voor 2012
Malta 11 april Denemarken 6 juni Roemenië 23 juni
Cyprus 10 mei Slovenië 7 juni Letland 25 juni
Ierland 11 mei Poland 8 juni Italië 3 juli
Verenigd Koninkrijk 12 mei Estland 11 juni Duitsland 12 juli
Bulgarije 18 mei Finland 14 juni Hongarije 13 juli
Luxemburg 26 mei Tsjechië 18 juni Oostenrijk 16 juli
Spanje 23 mei Litouwen 18 juni Zweden 21 juli
Griekenland 31 mei Nederland 18 juni Frankrijk 26 juli
Portugal 3 juni Slovakije 21 juni België 5 augustus
Bron: Institute Molinari
48 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Arbeid
Hervorm het Belgisch sociaal model en de
financiering ervan.
Verlaag de kosten op arbeid. Bekijk dit vanuit het
remmend effect van de automatische
loonindexering.
Laat het verschil tussen bruto- en nettoloon
effectief dalen.
Stem de pensioenleeftijd af op het Europees
gemiddelde.
Neem meer maatregelen die arbeid
aanmoedigen.
De loonkost –
het probleem nummer 1
Ook al zijn de lastenverlagingen die de regering als onderdeel van
de relance vooropstelt, een stap in de goede richting, ze zijn ruim
onvoldoende. Met een lastenverlaging voor de eerste drie
aanwervingen gaan we heus niet de concurrentiekracht van onze
bedrijven opkrikken. Waar we immers als België de mist in gaan is
inzake het ontsporen van de loonlasten. De kostprijs van de arbeid
in ons land is zo hoog omdat werkende mensen nergens in de
wereld zo zwaar belast worden en omwille van de automatische
indexatie van de lonen. Nochtans, sinds 1996 bestaat er in België
wetgeving ter bescherming van de concurrentiekracht, ondanks dit
alles blijft in onze export gerichte economie een aanpassing van de
index een taboe.
Nochtans wijst de Europese Unie in punt 11 van haar nota van
30/05/2012 expliciet naar het probleem van de Belgische loonkost
en specifiek het indexatiesysteem:
The current account is gradually deteriorating over time.The improvement of
the services balance does not make up for the deterioration in the trade
balance for goods. Belgian exports of goods have lost ground not only with
respect to expanding world trade, but also with respect to other euro area
countries and the euro area on average pointing to unfavourable domestic
cost developments in unit labour costs compared to Belgium’s main trading
partners (NL, FR, DE) and the euro area as a whole. Given the existence of an
automatic wage-indexation system, the efforts of the government to limit
real wage increases to no more than 0.3% in the period 2011-2012 may not
have prevented nominal wage growth from exceeding that in the
neighbouring countries. Although productivity levels are high, its growth is
weak and also the costs of intermediary inputs, mainly energy, are high.
Retail gas and electricity prices have been frozen in order to limit inflation,
but no concrete measures have been taken with respect to reforming the
wage-bargaining and wage-indexation system itself.
Therefore to boost job creation and competitiveness, the Belgian
government should take steps to reform, in consultation with the social
partners and in accordance with national practice, the system of wage
bargaining and wage indexation.
Op basis van het Global Competitiveness report van IMD bezet
België de 49e plaats (op 59 landen) inzake arbeidsbeleid.
Wat nogmaals zeer duidelijk naar voor komt uit de studie van
Ernst & Young is het loonkosten probleem. Quasi de helft van de
ondervraagden meent dat de loonkost het nr 1 probleem is dat
moet opgelost worden om België als investeringsland attractief te
maken. België heeft volgens Eurostat de hoogste loonkost van alle
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
49

Aanbevelingen voor de toekomst
landen in de Europese Unie, namelijk 39,3 euro. Dit is een pak meer
dan het Europees gemiddelde van 23,1 euro. In de Eurozone was de
gemiddelde kost 27,6 euro. Bovendien, tussen 2008 en 2011
stegen de loonkosten in de Unie 7%, in ons land was dat 10,4 %.
De grote concurrenten Duitsland met 30,1 euro (± 30 %
goedkoper), Nederland met 31,1 euro (± 25 % goedkoper) en zelfs
Frankrijk met 34,2 euro (± 15 % goedkoper), doen het duidelijk
beter.
De loonhandicap blijft dus het nummer 1 knelpunt voor de
Belgische economie. Binnen die loonhandicap is de Belgische
loonindexatie de grote boosdoener. Zo zorgde de indexatie in
belangrijke mate voor de stijging van de Belgische lonen in de
laatste jaren.
In België heeft de automatische index immers betrekking op 98 %
van de gehele salaris massa, het hoogste percentage in Europa
(Bron: European Central Bank - monthly bulletin Feb. 2009).
Enkel in 2012 betekent de index een quasi stijging van 3 %. In haar
recent rapport klaagt de OESO aan dat België de automatische
indexatie moet hervormen om haar competitiviteit terug op peil te
brengen. 37 % van de correspondenten van de Ernst & Young studie
menen dat de indexatie aan de basis ligt van de hoge loonkosten.
Haalbaarheid van sociaal systeem
De regering heeft nood aan een langetermijnvisie, waar afstand
wordt genomen van heilige huisjes en gekozen wordt voor duidelijk
structurele maatregelen. De wijzigingen inzake pensioenleeftijd zijn
een stap in de goede richting, doch ruim onvoldoende. Het
degressief karakter van de werkloosheidsuitkeringen is een
verbetering, doch België blijft een land waar bepaalde groepen
worden betaald en blijven betaald om niet te werken. De kost van
gezondheidszorg is torenhoog. Kortom, de sociale zekerheid
bedraagt 30 % van het BNP en kan niet langer gefinancierd worden
door continue belastingverhogingen. Deze sociale zekerheid is niet
meer financierbaar in de nieuwe wereld. Tussen 2000-2008
groeide het BNP met 37 % terwijl de sociale zekerheid
(gezondheidszorg, pensioenen, werkloosheidsuitkeringen ) met
50 % steeg. Terwijl België de hoogste loonkost heeft in de EU27, is
de fiscale en sociale zekerheidskost op het salaris het hoogst (de
zogenaamde 'average tax wedge').
Een van de recente aanbevelingen van de Europese Commissie is de
aanpak van de arbeidsmarkt, namelijk het aansporen tot werken.
Zelfs met de degressieve aard van de werkloosheidsuitkeringen, is
het vaak voor velen interessanter 'niet te werken' dan 'te werken'.
Werklozen moeten aangespoord worden te werken, de
degressiviteit moet sneller en zwaarder doorwegen.
Loonindexering in Europa
België
96%
2%
In haar nota van 30/05/2012 wijst de Europese Commissie op de
lacunes in het Belgische arbeidsbeleid:
Spanje
Duitsland
27%
Frankrijk
11%
Oostenrijk
10%
54%
89%
90%
73%
46%
Some structural measures have been taken to boost employment of younger
and older workers and to bring more of the unemployed into the work force.
Belgium has engaged in a wide reform of its unemployment-benefit system.
However structural problems in the labour market persist and more could be
done to tackle them. Increasing the lifelong-learning participation rate and
pursuing the reforms in vocational education and training (VET) are crucial
to improving the effectiveness of active labour market policies (ALMP), in
particular for older workers and disadvantaged groups, such as people with a
migrant background.
Ierland
9%
Portugal
9%
91%
91%
Therefore the Belgian government should pursue the initiated reform of the
unemployment benefit system to reduce disincentives to work and
strengthen the focus of employment support and activation policies on
vulnerable groups, in particular people with a migrant background.
Automatische indexering
Informele of geen indexering
Bron: European Central Bank Monthly Bulletin - Feb 2009
50 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012

Sinds 1970 is de gemiddelde pensioenleeftijd van 64 naar 59
gedaald terwijl de gemiddelde levensverwachting gestegen is van
68 tot 80. Nog steeds heeft België één van de laagste gemiddelde
pensioenleeftijden in Europa. Slechts 35 % van de Belgen werken
tussen hun 55 en 64, t.o.v. 46 % in de EU 19 en 54 % in de OESO
landen. De impliciete taxatiekost door dat 'niet werken na 55' is
35 % in België vergeleken met 25 % in Europa.
In Duitsland werkt 71% van de mensen tussen 55 en 59, in België
53 %. Boven de 65 jaar werken er in Duitsland twee keer zoveel
mensen als in België. Ter vergelijking met Nederland: 37 % van de
mensen tussen 60 en 64 werken in Nederland, t.o.v. 20 % in België.
Tussen 55 en 59 werken in Nederland 70 % van de mensen, in
België slechts 53 %. Deze situatie is stilaan onhoudbaar.
Een van de recente aanbevelingen in het evaluatierapport van de
Europese Commissie is dat België de wettelijke pensioenleeftijd van
65 jaar moet omhoog trekken, ze moet die verhogen zoals in de
buurlanden. Ook de absolute minimum pensioenleeftijd moet
opgetrokken worden. Inzake tewerkstelling tussen 54 en 64 jaar
doen we het zelfs minder goed dan Griekenland. Met de vergrijzing
en de hogere levensverwachting is het aanhouden aan deze
verworvenheden economisch niet realistisch en onfinancierbaar in
een begroting die ook in de volgende jaren zwaar onder druk zal
komen te staan.
In haar nota van 30/10/2012 wijst de Europese Commissie er op
dat aanpassing aan het pensioenstelsel en de pensioenleeftijd
verdere politieke moed vergen.
The costs associated with ageing should be addressed and a structural
decline in the deficit should be achieved to reduce the high public debt. The
new federal government agreed in December 2011 on a reform of the
Belgian old-age social security system. An effective implementation and
monitoring of the initiated statutory reforms is now necessary, with a view to
raising the effective retirement age. Underpinning the reform of old-age
social security by measures that stimulate active ageing and longer working
are crucial, while further reforms, such as linking the statutory retirement
age to life expectancy, would also help to achieve this goal.
De uitstapregeling is gewoon 'te vroeg'. De vergrijzing zal
uiteindelijk politici verplichten tegen wil en weerzin structurele
maatregelen te nemen… namelijk de pensioenleeftijd optrekken tot
Scandinavische niveaus. In 1970 was de gemiddelde
pensioenleeftijd ± 60 en de levensverwachting ± 64. Nu is het
respectievelijk ± 59 t.o.v. 76, m.a.w. een quasi verviervoudiging van
het te financieren leeftijdsverschil.
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
51

Appendix
Methodologie en
bronnen
1
De Ernst & Young European
Investment Monitor of
'de echte attractiviteit van Europa'.
2
De Ernst & Young Barometer van de attractiviteit
(Globaal, Europees & Belgisch) of 'de waargenomen attractiviteit'.
Via de European Investment Monitor (EIM)
worden de reëel geplande investeringen in
Europa minutieus opgevolgd. Dit gebeurt
aan de hand van een unieke database die
gevoed wordt door Oxford Intelligence.
De database registreert enkel de directe
buitenlandse investeringen die nieuwe
jobs scheppen in het kader van nieuwe of
uitbreidingsprojecten, zoals: uitbreiding van
productie-eenheden, logistieke platformen,
back office-centra, gedeelde dienstencentra,
hoofdzetels, R&D-centra, marketing- en
verkoopbureaus.
De database registreert niets van de
volgende zaken: fusies en overnames
die geen nieuwe jobs opleveren;
infrastructuurprojecten (autosnelwegen,
telecommunicatienetwerken, havenen
luchthaventerminals, bruggen);
ontginningsprojecten (ertsen,
mijnen, koolwaterstoffen, gassen,
zand-, steen- en marmergroeven);
partnerschapsovereenkomsten en
exploitaties onder licentie; kleinhandel,
winkels, diensten aan personen,
groothandel; hotels en pretparken;
financiële investeringen, zoals
participaties door pensioenfondsen;
investeringen die verouderde apparatuur
vervangen, maar geen nieuwe jobs
creëren; niet-gouvernementele
organisaties en overheidsinstellingen;
duurzaamheidsprojecten en alle
investeringsprojecten die tewerkstelling
behouden, maar geen nieuwe creëren. Op
deze manier geeft de EIM een goed beeld
van de bijkomende activiteiten in Europa op
het gebied van buitenlandse investeringen.
Deze tool wordt intussen al 15 jaar actief
gebruikt en is daardoor een zeer bruikbaar
economisch instrument.
In het kader van de Europese attractiviteit
interviewde het internationaal
onderzoeksbureau CSA in opdracht
van Ernst & Young 840 internationale
bedrijfsleiders. Dit gebeurde in de
periode van februari tot maart 2012. Met
‘internationale bedrijfsleiders’ wordt de
financial director, de commercial director,
de managing director, de vice-president of
de CEO bedoeld.
Nationaliteit
De oorsprong van de bedrijven die geïnterviewd werden om de Europese en de Belgische
attractiviteit te meten ziet er uit zoals weergegeven in de grafieken.
Europese studie
Latijns-Amerika
3%
Centraal- en Oost-Europa
5%
Noord-Europa
8%
Europese studie
34%
Azië
13%
Noord-Amerika
31%
26%
Oceanië
1%
Midden Oosten
1%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
40%
Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
West-Europa
38%
Belgische studie
36%
In het kader van de Belgische attractiviteit
interviewde het internationaal
onderzoeksbureau CSA in opdracht
van Ernst & Young 206 internationale
bedrijfsleiders. Dit gebeurde in de periode
van 6 tot19 maart 2012.
Belgische studie
Noord-Amerika
15%
41%
Noord-Europa
3%
23%
Azië
8%
Centraal- en Oost-Europa
2%
Oceanië
1%
West-Europa
72%
Omzet
Voor de geïnterviewde bedrijven wordt gezocht naar een gezond evenwicht tussen grote
(multinationale), middelgrote en kleine ondernemingen.
Meer dan 1,5 miljard euro
Tussen 150 miljoen euro
en 1,5 miljard euro
Minder dan 150 miljoen euro
Sectoren
Een goed evenwicht tussen de sectoren waarin de geïnterviewde bedrijven actief zijn, is
absoluut noodzakelijk.
Europese studie
7%
3% 39%
8%
20%
Belgische studie
4%
6%
16%
10%
37%
Industrie, automotive, energie
Particuliere- & businessdiensten
Consumentengoederen
Chemische & farmaceutische
industrie
Telecom, high-tech
infrastructuur en uitrusting
Andere
52 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012Bron: Perceptie onderzoek CSA 2012
23%
27%

Ernst & Young International Location Advisory Services
Ernst & Young International
Location Advisory Services
(ILAS) is onderdeel van Real
Estate Advisory Services (REAS).
Ernst & Young REAS is werkzaam
op het gebied van
transactiebegeleiding en
-ondersteuning, strategisch
vastgoedadvies en project
financiering. Hierbij biedt het een
palet aan diensten aan,
waaronder vastgoed portefeuille
optimalisaties, due diligence
onderzoek, waarderingen,
grondexploitaties en
risicomanagement,
haalbaarheidsstudies en
gebiedsontwikkeling en publiekprivate
samenwerking.
Daarnaast ondersteunt
Ernst & Young REAS binnen haar
locatieadviespraktijk (ILAS)
bedrijven wereldwijd in hun
strategische besluitvorming
omtrent internationale
investeringen (re)locatiekeuzes.
Ook helpt ILAS overhedenbureaus
bij het bepalen van hun
doelgroep-, acquisitie- en
nazorgstrategie en bij het
formuleren van beleid, gericht op
het maximaliseren van zowel het
volume als de kwaliteit van
investeringen. Daartoe is bepalen
van een doelgroep-, acquisitie- en
nazorgstrategie van belang.
Bedrijven overwegen in
toenemende mate nieuwe
locaties en grensoverschrijdende
investeringsstrategieën.
Daarnaast proberen steeds meer
landen buitenlandse
investeerders aan zich te binden.
Deze nieuwe mogelijkheden
vereisen een verscherpte focus
op de balans tussen de risico’s en
voordelen in economieën en
sectoren wereldwijd. Bedrijven
kijken meer dan ooit naar kosten,
kwaliteit en risicofactoren voordat
ze een besluit nemen over hun
strategische vestigingslocaties.
De vraag 'Waar gaan we een
vestiging opzetten?' krijgt een
steeds belangrijkere rol in de
algehele bedrijfsstrategie.
Ernst & Young ILAS helpt u het
hoe, waar en wanneer van
dergelijke beslissingen te
bepalen.
Ernst & Young ILAS biedt
oplossingen voor klanten met
vragen over hun locatiestrategie,
over de locatie van hun
faciliteiten en over het investeren
in en afstoten van vastgoed.
Na een analyse van de specifieke
kenmerken van het
investeringsproject bepaalt ons
team samen met het
management van de klant wat de
beste opties zijn voor de lange
termijn, met aandacht voor
aspecten als kostenbesparing, de
beschikbaarheid van personeel en
een betrouwbare infrastructuur.
Barometer van de Belgische Attractiviteit 2012
53

Ernst & Young
Assurance | Tax | Transactions | Advisory
Ernst & Young
Assurance | Tax | Transactions | Advisory
Ernst & Young is een wereldleider in audit, fiscaliteit,
accountancy, transacties en adviesverlening. Wereldwijd
zijn onze 152.000 medewerkers verbonden door onze
gedeelde waarden en ons onwrikbaar engagement voor
kwaliteit. We maken het verschil door onze mensen, onze
cliënten en onze bredere gemeenschappen te helpen hun
potentieel optimaal waar te maken.
Ernst & Young refereert aan de wereldwijde organisatie van
firma’s die elk lid zijn van Ernst & Young Global Limited en
die ieder een aparte juridische entiteit vormen.
Ernst & Young Global Limited, een onderneming met
beperkte aansprakelijkheid gevestigd in het Verenigd
Koninkrijk, verleent geen diensten aan cliënten.
Breng voor meer informatie een bezoek aan
www.ey.com/be
© 2012 Ernst & Young
Alle rechten voorbehouden
Contacts
Voor meer informatie over Ernst & Young 'Barometer van de
Belgische Attractiviteit' kunt u contact opnemen met:
Rudi Braes
Managing Partner
Tel: +32 (0)2 774 91 11
rudi.braes@be.ey.com
Herwig Joosten
Managing Partner Tax
Ernst & Young Tax Consultants
Tel: +32 (0)2 774 94 11
herwig.joosten@be.ey.com
Tristan Dhondt
Partner
Real Estate Advisory Services
Tel: +32 (0)2 774 91 11
tristan.dhondt@be.ey.com
Guy Serraes
Director Public Sector
Tel: +32 (0)9 242 52 05
guy.serraes@be.ey.com
Marc D'havé
Manager Public Sector
Tel: +32 (0)9 242 51 11
marc.dhave@be.ey.com
Christophe Ballegeer
Woordvoerder
Tel: +32 (0)2 774 91 11
christophe.ballegeer@be.ey.com
Growing Beyond
In these challenging economic times,
opportunities still exist for growth.
In Growing Beyond, we’re exploring
how companies can best exploit these
opportunities — by expanding into
new markets, finding new ways to
innovate and taking new approaches
to talent. You’ll gain practical insights
into what you need to do to grow.
Join the debate at
www.ey.com/growingbeyond.