Voortgezet Onderwijs - Prinses Christina School

Voortgezet Onderwijs
gids voor ouders, verzorgers
en leerlingen
2006-2007
STUDEREN BELEVEN WETEN

V O O R W O O R D
Welkom op de internetpagina van de
onderwijsgids die uitgebreide informatie
geeft over het voortgezet onderwijs.
Bijvoorbeeld over de kosten, de
regels, de gang van zaken op school en
het examen. Ook kunt u hier lezen hoe
u als ouder of verzorger invloed kunt
hebben op het beleid van de school.
Deze onderwijsgids helpt u een eind op
weg, maar scholen voor voortgezet
onderwijs verschillen van elkaar. Het is
daarom belangrijk een school te kiezen
die bij uw kind past. Scholen voldoen
allemaal aan dezelfde kwaliteitseisen,
maar hebben ieder een eigen aanpak.
Scholen krijgen bovendien vanaf dit
schooljaar meer mogelijkheden om hun
onderwijs in de onderbouw (klas 1 en 2,
bij havo/vwo ook klas 3) naar eigen
inzicht te organiseren. Daardoor kunt
u naast de bekende vakken (of in plaats
daarvan) ook nieuwe onderwijsvormen
op het lesrooster van uw zoon of
dochter aantreffen.
Voor algemene vragen over de rijksoverheid
kunt u terecht bij postbus 51.
Ik hoop dat u met deze gids snel en
gemakkelijk een antwoord vindt op uw
vragen over het voortgezet onderwijs.
Maar bovenal wens ik uw dochter of
zoon een succesvolle en prettige
schooltijd toe!
De minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap
Maria J.A. van der Hoeven
Meer informatie over de school in uw
omgeving is te vinden in de schoolgids
die elke school heeft en op de internetpagina
van de onderwijsinspectie. Het
is handig om bij meerdere scholen die u
op het oog heeft een schoolgids aan te
vragen, zodat u ze onderling kunt
vergelijken.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Als u nog vragen heeft na het lezen van
deze gids, bel dan het gratis telefoonnummer
0800-5010 van het Landelijk
Informatiecentrum voor ouders. Hun
medewerkers kunnen informatie geven,
adviseren en eventueel doorverwijzen.
Ook kunt u via de website:
www.50tien.nl per e-mail vragen
stellen.

I N H O U D S O P G A V E
1
7
Inleiding
Het Nederlandse voortgezet onderwijs:
kennen en kiezen
De verschillende schoolsoorten
Het praktijkonderwijs
Vmbo
Havo en vwo
Schema Nederlands onderwijssysteem
Openbare en bijzondere scholen
Grote en kleine scholen
Informatie over een school
Wet op het onderwijstoezicht
De juiste schoolkeuze
Het advies van de basisschool
Kennismaken met de school
Weigeren van een leerling
Bezwaarmogelijkheden bij weigering
7
7
8
10
11
12
12
13
14
14
15
15
16
16
5
Zijn ouders en leerlingen aan het schooladvies
gebonden?
Adviezen na het tweede leerjaar
Op weg naar het examen
Het globale eindexamenprogramma
Het examenreglement
Het programma van toetsing en afsluiting
Het schoolexamen
Op een andere manier examen doen
Het centraal examen
Het vmbo-examen
Doorstromen
Gecommitteerden bij het centraal examen
De eindcijfers
Wanneer is een leerling geslaagd?
Alsnog het diploma behalen
Vragen en klachten over het centraal examen
33
33
35
35
35
36
36
37
37
37
37
38
38
38
38
39
2
3
Kosten en regels
Wat kost onderwijs eigenlijk?
De vrijwillige ouderbijdrage
Wie kan in de studiekosten bijdragen?
De bijdrage voor culturele activiteiten via
school
De aanschaf van boeken
De leerplicht
Het aantal lesuren
Overblijven tussen de middag
De verantwoordelijkheid voor de leerling
De zomervakantie
Schorsing of verwijdering
De gang van zaken op school en in de les
De medewerkers op school
De kerndoelen van de onderbouw: wat leren
leerlingen?
Het programma in de onderbouw: hoe leren
leerlingen?
De brugperiode
Onderwijstijd
Lesuitval en tussenuren
De differentiële ruimte
Extra begeleiding door de school
Het rapport
18
18
18
19
19
20
20
21
22
22
22
23
25
25
26
26
27
28
29
29
30
30
6
7
De stem van ouders en leerlingen
Invloed van ouders en leerlingen op het
beleid van de school
De medezeggenschapsraad
Rechten medezeggenschapsraad
De ouderraad
Andere vormen van oudervertegenwoordiging
De leerlingenraad
Het leerlingenstatuut
Een veilig schoolklimaat
De vorderingen op school
Een goed contact met school
Begeleiding van leerlingen op school
Verschillen in begeleiding tussen scholen
De vorderingen bijhouden
Helpen met het huiswerk
Leerproblemen
Gedragsproblemen
Extra aandacht en speciale hulp
De Rugzak/ Gehandicapte leerling
Hulp bij het zoeken naar een school
Als de school geen oplossing heeft
Waar kunnen ouders en leerlingen terecht
met klachten?
41
41
42
42
42
43
43
43
44
47
47
47
48
48
48
49
49
49
50
50
50
50
4
Keuzes en adviezen tijdens de rit
De studie- of kiezen
Het advies aan het eind van het
tweede leerjaar
De invloed van de ouders
32
32
32
32
32
Bijlagen
Belangrijke adressen en telefoonnummers
Lijst met vragen
Trefwoordenlijst
3
52
52
57
59

I N L E I D I N G
Deze gids is geschreven voor de
ouder(s), verzorger(s) en leerlingen
in het voortgezet onderwijs. Hij
geeft antwoord op vragen die
ouders en leerlingen hebben, bijvoorbeeld
over zaken als de schoolvakanties,
de verschillende soorten
onderwijs, de examens en reglementen,
de sfeer op school of over
kosten. Met andere woorden: de
gids informeert u over rechten,
Achter in de gids vindt u een uitgebreide
lijst met namen, adressen en telefoonnummers
van organisaties, waar u over
bepaalde onderwerpen meer informatie
kunt aanvragen. Eveneens achterin de
gids treft u een lijst met vragen, die u
behulpzaam kan zijn bij het zoeken naar
een geschikte school voor uw zoon of
dochter.
U kunt de gids op verschillende manieren
gebruiken: lezen van de eerste tot de
laatste bladzijde of zoeken in de trefwoordenlijst
naar de bladzijde met de
gewenste informatie.
Hoe u de gids ook gebruikt, wij hopen
dat hij u de antwoorden geeft op uw
vragen over het voortgezet onderwijs,
en u uitnodigt tot gesprekken daarover,
thuis en op school.
In deze onderwijsgids zijn teksten
opgenomen die informeren over wet- en
regelgeving. Aan deze onderwijsgids als
zodanig kunnen geen rechten worden
ontleend.
In vergelijking met vorige uitgaven is de
tekst van de onderwijsgids 2006-2007 op
kleine onderdelen veranderd.
plichten en mogelijkheden in het
onderwijs.
5

Een groot deel van wat leerlingen
in de onderbouw van het
voortgezet onderwijs leren, is voor
alle leerlingen hetzelfde.

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
In dit hoofdstuk treft u informatie
aan over de verschillende schoolsoorten,
het verschil tussen
openbare en bijzondere scholen,
grote en kleine scholen. Ook staan
De verschillende schoolsoorten
Aan het einde van de basisschool maken
u en uw kind samen een keuze voor een
van de soorten voortgezet onderwijs.
U kunt hierbij kiezen uit:
• praktijkonderwijs
• vmbo (voorbereidend middelbaar
beroepsonderwijs);
• havo (hoger algemeen voortgezet
onderwijs);
• vwo (voorbereidend wetenschappelijk
onderwijs).
in dit hoofdstuk onderwerpen als
het advies van de basisschool, hoe u
kunt kiezen uit de verschillende
scholen in het voortgezet onderwijs
Deze drie soorten voortgezet onderwijs
zijn bedoeld voor leerlingen vanaf
ongeveer12 jaar. Alle leerlingen krijgen in
de onderbouw grotendeels dezelfde
lesstof. Hoe die lesstof wordt gegeven,
verschilt per schoolsoort. Afgezien van de
inhoudelijke overeenkomst tussen de
programma's in de onderbouw verschillen
de schoolsoorten flink. In opleidingsduur
bijvoorbeeld, en ook in eindniveau (de
examenprogramma's).
en de kennismaking met de school
van uw keuze.
Het praktijkonderwijs
Het praktijkonderwijs is bedoeld voor
leerlingen van wie duidelijk niet kan
worden verwacht, dat ze op het vmbo een
diploma zullen behalen. Dit onderwijs is
op de individuele leerling gericht. De
school maakt voor elke leerling een individueel
ontwikkelingsplan. Dit geeft aan
wat er wordt gedaan om leerlingen zo
goed mogelijk op het latere leven voor te
bereiden (wonen, werken, vrije tijd en
burgerschap). Dit ontwikkelingsplan
wordt met de ouders of de wettelijke
vertegenwoordigers van de leerling
besproken.
Leerlingen komen op een school voor
praktijkonderwijs als zij daarvoor een
indicatie hebben gekregen. Een school
voor praktijkonderwijs mag alléén leerlingen
toelaten die twaalf jaar of ouder zijn
én de indicatie voor praktijkonderwijs
hebben. Als leerlingen in het leerweg-
7

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
ondersteunend onderwijs de lessen door
omstandigheden niet kunnen volgen,
mogen ze onder bepaalde voorwaarden
naar het praktijkonderwijs.
Omdat de individuele behoefte van de
leerlingen centraal staat, zijn er weinig
voorschriften voor het praktijkonderwijs.
Op school moet wél onderwijs worden
gegeven in taal, rekenen/wiskunde, informatiekunde
en lichamelijke oefening,
maar hiervoor zijn geen programma’s
vastgelegd. Het onderwijs kan daardoor
beter worden aangepast aan de mogelijkheden
en het niveau van de leerling.
Scholen voor praktijkonderwijs leiden
vooral op voor functies binnen de regionale
arbeidsmarkt. Zij bieden daarom een
verscheidenheid aan beroepsgerichte
programma’s aan om hun leerlingen zo
goed mogelijk voor te bereiden. Welke
programma’s dat precies zijn, bepaalt de
school. De school overlegt hierover met
de gemeente. Het gaat om uiteenlopende
beroepsgerichte programma,s bijvoorbeeld
voor magazijnmedewerker, de
horeca, vorkheftruckchauffeur, de bouw
en het grootwinkelbedrijf.Daarnaast zijn
er nog andere programma’s, die voor elke
school verschillend zijn. De mogelijkheden
van de bedrijven in de omgeving
bepalen doorgaans welke programma’s
het beste kunnen worden aangeboden.
Met elke leerling wordt gesproken over
zijn/haar beroepswensen en de mogelijkheden
die hij/zij heeft. Als de leerlingen
ouder zijn, doen zij tijdens stages veel
praktijkervaring op om zich voor te bereiden
op een plaats op de arbeidsmarkt. De
scholen doen hun best om voor hun leerlingen
een geschikte functie te vinden.
Vmbo
Het vmbo bestaat uit zogenaamde 'leerwegen',
die aansluiten op het middelbaar
beroepsonderwijs (mbo). Het vmbo kent
vier sectoren, met vaste vakkenpakketten.
Leerlingen in het vmbo kiezen voor
8
een van die sectoren. De keuze voor een
sector maken leerlingen op zijn vroegst
aan het eind van het tweede leerjaar. Een
leerweg is de route die een leerling volgt
na de tweejarige onderbouw naar het
onderwijs dat daarop aansluit. Alle vier de
leerroutes leiden dus naar het middelbaar
beroepsonderwijs. De vier leerwegen zijn:
• de theoretische leerweg;
• de gemengde leerweg;
• de kaderberoepsgerichte leerweg;
• de basisberoepsgerichte leerweg.
Binnen de basisberoepsgerichte leerweg
is een nieuw traject ingevoerd, het leerwerktraject.
Dit is een leerwijze met
meer ruimte voor stage of werk.
Als we kijken naar de doorstroommogelijkheden,
liggen de eerste drie leerwegen
dicht bij elkaar. De theoretische
leerweg kan het beste worden vergeleken
met het vroegere mavo. Deze leerweg
geeft toegang tot de vakopleidingen
(niveau 3) en middenkader-opleidingen
(niveau 4) in het middelbaar beroepsonderwijs.
De theoretische leerweg geeft
bovendien de mogelijkheid om door te
stromen naar het havo. De leerling heeft
dan wel wiskunde én Frans of Duits in het
pakket nodig.
De gemengde leerweg ligt qua niveau
dicht bij de theoretische leerweg en
bereidt de leerlingen voor op de vak- en
middenkaderopleidingen in het middelbaar
beroepsonderwijs.
De kaderberoepsgerichte leerweg richt
zich op de praktijk en bereidt de leerlingen
voor op de vak- en middenkaderopleidingen
in het middelbaar beroepsonderwijs.
De vierde leerweg, de basisberoepsgerichte
leerweg, bereidt uitsluitend voor
op de basisberoepsopleidingen (niveau 2)
in het middelbaar beroepsonderwijs.

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Een leerwerktraject geeft doorstroomrechten
naar een niveau 2 opleiding in
het mbo als deze verwant is. Is die niet
verwant, dan kunnen eventueel nadere
eisen door het mbo worden gesteld.
Elke leerweg kent een keuze uit vier sectoren,
namelijk:
• techniek;
• zorg en welzijn;
• economie;
• landbouw.
Voor scholen met vmbo geldt dat er binnen
de sectoren verschillende afdelingen
bestaan. Er zijn veertien afdelingen:
• bouwtechniek;
• metaaltechniek;
• elektrotechniek;
• voertuigentechniek;
• installatietechniek;
• grafische techniek (grafimedia);
• transport en logistiek;
• verzorging;
• uiterlijke verzorging;
• administratie;
• handel en verkoop;
• mode en commercie;
• consumptief;
• landbouw en natuurlijke omgeving.
Sommige scholen bieden een gecombineerd
programma aan: het intrasectorale
programma. Het intrasectorale programma
is opgebouwd uit onderdelen van verschillende
afdelingen binnen één sector.
In het vmbo is de zogeheten zorgstructuur
ingevoerd. Een van de doelen in het
vmbo is dat zoveel mogelijk leerlingen
een van de leerwegen met een vmbodiploma
afsluiten. De meeste leerlingen
zullen dat doel op eigen kracht en zonder
bijzondere voorzieningen kunnen
bereiken. Maar er zijn ook leerlingen die
daarbij wat extra hulp nodig hebben.
Voor leerlingen die bij het volgen van een
van de leerwegen tijdelijke ondersteuning
nodig hebben, is er het leerwegondersteunend
onderwijs (lwoo). Leerlingen
krijgen dan extra (orthodidactische of
orthopedagogische) hulp. Sommige
vmbo-scholen hebben een aparte
voorziening voor leerlingen die leerwegondersteunend
onderwijs krijgen. De
leerlingen krijgen daar onder andere les
in kleinere groepen en kunnen daardoor
meer hun eigen tempo volgen. In het leerwegondersteunend
onderwijs volgen de
leerlingen hetzelfde programma als in de
reguliere leerwegen.
Daarnaast is er een groep leerlingen van
wie wordt verwacht dat zij de leerwegen
niet met een diploma zullen afsluiten, ook
niet met langdurige extra ondersteuning.
Voor die leerlingen is er het praktijkonderwijs.
Dit is een speciale vorm van
onderwijs, die leerlingen voorbereidt op
een plaats op de regionale arbeidsmarkt.
Niet elke school heeft alle afdelingen in
huis. Een leerling kan dus bijvoorbeeld
niet overal 'voertuigentechniek' of 'uiterlijke
verzorging' volgen. Het is daarom
raadzaam om bij de vmbo-scholen bij u in
de omgeving na te vragen welke opleidingen
zij aanbieden.
Ouders en leerlingen doen er goed aan
om bij de overgang van het basisonderwijs
naar het vmbo de zwaarte van de
leerwegen goed in het oog te houden.
9

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Een regionale verwijzingscommissie
bepaalt of een leerling wordt toegelaten
tot het praktijkonderwijs. Deze commissie
bekijkt aan de hand van landelijke
criteria het dossier van de leerling en
bepaalt daarna of de leerling in aanmerking
komt voor praktijkonderwijs.
De beslissing of uw kind leerwegondersteunend
onderwijs ontvangt is een
beslissing van de school. De middelbare
school bepaalt zelf of een leerling extra
ondersteuning krijgt of niet. Daar laat de
regionale verwijzingscommissie zich niet
over uit. Wél beslist de commissie op
basis van de aanmeldingen of de school
extra geld ontvangt voor de verzorging
van uw kind.
Ook niet-geïndiceerde leerlingen zijn door
scholen toelaatbaar tot de verschillende
vormen en mogelijkheden van leerwegondersteuning
in het vmbo. De school is
wel verplicht om voor elke leerling met
een beschikking voor leerwegondersteunend
onderwijs of praktijkonderwijs
een individueel handelingsplan op te
stellen. U kunt de school hiernaar vragen.
De zorgstructuur zoals die hierboven is
beschreven, is sinds 1 augustus 2002 een
feit. Het doel van deze structuur is om
leerlingen met verschillende hulpvragen
passende opleidingen aan te bieden.
Daarmee krijgen ze meer mogelijkheden
om een schooldiploma te halen of later
een beroep te leren.
Daarnaast zijn er scholen voor speciaal
voortgezet onderwijs. Deze zijn ingericht
op lichamelijk gehandicapte kinderen,
slechthorende of slechtziende kinderen of
langdurig zieke kinderen.
havo en vwo
Het havo duurt vijf jaar en is vooral bedoeld
als voorbereiding op het hbo (hoger
beroepsonderwijs). Met een bewijs dat de
eerste drie leerjaren havo met gunstig
gevolg zijn doorlopen, kan een leerling
doorstromen naar een vakopleiding of
een middenkaderopleiding in het middelbaar
beroepsonderwijs.
Het vwo ten slotte duurt zes jaar en is
vooral bedoeld als voorbereiding op het
wetenschappelijk onderwijs. Met een
bewijs dat de eerste drie leerjaren van
het vwo met gunstig gevolg zijn doorlopen,
kan een leerling doorstromen naar
een vakopleiding of een middenkaderopleiding
in het middelbaar beroepsonderwijs.
Tot het vwo behoren het atheneum en het
gymnasium. Op het gymnasium krijgen
alle leerlingen Grieks en Latijn in de
onderbouw en Grieks en/of Latijn in de
bovenbouw. Op het atheneum wordt soms
Latijn of Grieks gegeven als keuzevak.
Er bestaat ook een lyceum. Hier kunnen
leerlingen zelf kiezen voor het gymnasium
of het atheneum.
In het havo en het vwo heeft een leerling
de keuze uit vier profielen. Een profiel
bestaat uit een samenhangend onderwijsprogramma
dat de leerling in havo en vwo
voorbereidt op een opleiding aan een
hogeschool of universiteit. Door die
aansluiting kan ook het aantal studenten
dat het hoger onderwijs voortijdig verlaat,
beperkt blijven.
Er zijn vier profielen:
• natuur en techniek;
• natuur en gezondheid;
• economie en maatschappij;
• cultuur en maatschappij.
Elk profiel heeft een gemeenschappelijk
deel, dat voor alle profielen gelijk is.
Daarnaast is er een profieldeel dat elk
van de profielen kenmerkt. Ten slotte is er
een vrij deel. Deze vrije ruimte kan de
leerling gebruiken om vakken te volgen
uit een ander profieldeel. Dat vergroot de
mogelijkheden van leerlingen om door te
stromen naar het hoger onderwijs.
10

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Schema
Nederlands onderwijssysteem
Post-initieel hoger Onderwijs
In dit schema kunt u zien hoe het
Nederlandse onderwijssysteem er
uitziet:
Open Universiteit (ou) 3
Wetenschappelijk Onderwijs (wo) 3 4 jaar
Hoger Beroepsonderwijs (hbo) 3 4 jaar
Specialisten Opleiding 2
1-2 jaar
Middelkaderopleiding 2 3-4 jaar
Vakopleiding 2 2-4 jaar
Basisberoepsopleiding 2 2-3 jaar
Ass.Opl 2
0,5-1 jaar
1. De schoolsoorten vwo, havo,
Niveau 6
vmbo en praktijkonderwijs
behoren tot het voortgezet
onderwijs.
2. Assistentopleiding, basisberoepsopleiding,
vakopleiding, middenkaderopleiding
en specialistenopleiding
behoren tot het
middelbaar beroepsonderwijs.
3. Hbo, wo en de Open Universiteit
behoren tot het hoger onderwijs.
4. Volwassenonderwijs kent vier
soorten opleidingen: voortgezet
algemeen volwassenonderwijs
(vavo), Nederlands als tweede
taal (NT2), breed maatschappelijk
functioneren en sociale redzaamheid.
Deze opleidingen
worden niet op alle niveaus aangeboden.
Speciaal Onderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs
Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs (VWO) 1 6 jaar
Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs (havo) 1 5 jaar
Theoretische leerweg
Gemengde leerweg
Kader beroepsgerichte leerweg
Basisberoepsgerichte leerweg
Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) 1 4 jaar
Onderbouw
BASISONDERWIJS 8 JAAR
Praktijk Onderwijs 1 6 jaar
Niveau 5
Niveau 4
Niveau 3
Niveau 2
Niveau 1
Volwassen
Onderwijs 4
11

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Het studiehuis:
zelfstandig werken op havo en vwo zorgt
voor een betere aansluiting op het hoger en
wetenschappelijk
onderwijs.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
In havo en vwo is het onderwijs opgebouwd
rond het 'studiehuis'. Daarbij
gaat het niet om een gebouw. Met het
begrip 'studiehuis' doelen we vooral op
begeleiding door de docent, die erop is
gericht de leerlingen in toenemende mate
zelfstandig hun werk te laten doen.
De hoeveelheid werk voor de leerlingen
wordt uitgedrukt met het begrip
'studielast'. Met studielast wordt de
hoeveelheid tijd bedoeld die de gemiddelde
leerling nodig heeft om zich een
bepaalde hoeveelheid leerstof eigen te
maken. Het gaat niet alleen om het volgen
van de lessen op school, maar ook om
de voorbereiding daarvan thuis.
Werkstukken schrijven, boeken lezen, een
mediatheek gebruiken en deelnemen aan
excursies horen ook bij de studielast.
De studielast is gebaseerd op de volgende
rekensom: een leerling besteedt
gedurende 40 weken per jaar 40 uur per
week aan zijn of haar opleiding. Dat komt
neer op een studielast van 1600 uur per
jaar. De studielast voor de tweede fase
van het havo is dus 3200 uur (verspreid
over twee jaren) en voor het vwo 4800
uur (verspreid over drie jaren).
Openbare en bijzondere scholen
Nederland kent ongeveer 700 scholen
voor voortgezet onderwijs die betaald
worden met belastinggeld. En net als in
het basisonderwijs zijn er openbare en
bijzondere scholen.
Een openbare school wordt bestuurd door
het gemeentebestuur of door een bestuurscommissie
die de gemeente heeft
ingesteld. In zo'n bestuurscommissie kunnen
ouders zitten. Verder kan de
gemeente het bestuur van een openbare
school verzelfstandigen door het over te
dragen aan een openbare rechtspersoon
of het onder te brengen in een stichting.
Openbare scholen staan open voor alle
leerlingen, van welke godsdienst of
levensovertuiging dan ook. Er zijn ook
openbare scholen die volgens bepaalde
opvoedings- en onderwijsmethoden
werken, zoals Montessori, Jenaplan,
Freinet en Dalton.
Een bijzondere school wordt bestuurd
door een verenigings- of stichtingsbestuur.
Meestal zitten ouders zelf in het
bestuur van zo'n school. Er zijn allerlei
bijzondere scholen. Confessioneel bijzondere
scholen zijn rooms-katholieke,
protestants-christelijke, joodse of islamitische
scholen. Zij werken vanuit een
godsdienst en wereldbeschouwing en
combineren dit met een bepaalde opvoedings-
en onderwijsmethode. Dat kan
ook Montessori of Jenaplan zijn.
Algemeen bijzondere scholen gaan uit van
de gelijkwaardigheid van levensbeschouwingen
en combineren dit in de
regel met bepaalde opvoedings- en onderwijsmethoden
zoals Montessori, Jenaplan
en Dalton. Er zijn ook Vrije scholen, die
een eigen mensvisie combineren met een
opvoedingsmethode.
Godsdienstonderwijs kan als een verplicht
vak op de confessioneel bijzondere
scholen worden gegeven. Als ouders dit
wensen, kan godsdienstonderwijs als een
niet-verplicht vak worden gegeven op de
algemeen bijzondere en openbare
scholen.
Wilt u meer weten over openbaar onderwijs,
bijzonder onderwijs of over speciale
opvoedings- en onderwijsmethoden, dan
kunt u contact opnemen met een van de
organisaties die achterin deze gids
vermeld staan.
Grote en kleine scholen
Vroeger waren scholen voor vbo, mavo,
havo en vwo meestal apart. Tegenwoordig
zijn veel van die aparte scholen gefuseerd
tot brede scholengemeenschappen.
Hierdoor kunnen leerlingen op een school
12

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
(meestal met meer dan één gebouw)
terecht voor alle soorten voortgezet
onderwijs. Als ze van het vmbo naar het
havo willen, hoeven ze dus niet naar een
andere school. Een groot verschil met het
basisonderwijs is dat op deze scholen veel
meer leerlingen zitten; ook werken er
veel meer leraren. Brede scholengemeenschappen
zijn vaak georganiseerd in leerlingenstromen,
afdelingen of sectoren.
Door deze manier van organiseren wordt
de band tussen leerlingen en leraren
onderling versterkt.
Daarnaast bestaan er scholen die een
aantal, maar niet alle schoolsoorten
bieden. Dit zijn de zogenaamde smalle
scholengemeenschappen voor bijvoorbeeld
vmbo, vmbo theoretisch-havo-vwo
of voor havo-vwo. Tot slot kennen we nog
categoriale scholen. Deze scholen hebben
maar één soort onderwijs, bijvoorbeeld
alleen vmbo theoretisch of alleen gymnasium.
Het kan zijn dat een leerling op een
bepaald moment beter ander onderwijs
kan volgen dan de categoriale school
biedt. De meeste scholen hebben in een
regio afspraken gemaakt om een soepele
overgang naar een andere school
mogelijk te maken.
Informatie over een school
Als u meer wilt weten over een school,
dan kunt u de schoolgids van de school
aanvragen. Ook kunt u de kwaliteitskaart
van de school of het toezichtrapport van
de inspectie raadplegen op de internetpagina
van de inspectie (www.onderwijsinspectie.nl).
Daarnaast hebben de
meeste scholen een eigen internetsite
waar u veel informatie vindt. Veel scholen
organiseren bovendien speciale informatieavonden
of -dagen voor nieuwe
leerlingen en ouders.
belang zijn: de uitgangspunten en doelstellingen
van een school, de manier van
lesgeven, maar ook lestijden en
vakantieroosters. De gids vertelt u daarnaast
of de school speciale programma's
heeft voor bijvoorbeeld topsporters,
hoogbegaafde leerlingen, tweetalig onderwijs
of muziek en dans. De speciale toelatingsregels
die daarvoor gelden, staan
ook in de gids vermeld. In een schoolgids
vindt u onder meer informatie over de
volgende onderwerpen:
• De doelen van het onderwijs en de
resultaten die ermee zijn bereikt.
Hieronder vallen percentages leerlingen
die doorstromen naar een
hoger leerjaar of een ander soort
onderwijs, percentages van leerlingen
die de school zonder diploma verlaten
en percentages leerlingen die voor het
eindexamen slagen.
• De zorg voor leerlingen met speciale
onderwijsbehoeften.
• De invulling van de verplichte
onderwijstijd.
• De besteding van de vrijwillige ouderbijdrage
en een ontwerp van de overeenkomst
die de school over de ouderbijdrage
sluit met de ouders.
• De rechten en plichten van de ouders
en verzorgers, de leerlingen en het
bevoegd gezag van de school.
Hieronder valt informatie over de
klachtenregeling van de school en
over het leerlingenstatuut.
Scholen zijn verplicht een schoolgids uit
te brengen voor ouders, verzorgers en
leerlingen. In zo'n gids staan veel zaken
die bij het kiezen van een school van
13

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
De schoolgids moet jaarlijks gecontroleerd
en zonodig vernieuwd worden.
Daarna wordt hij uitgereikt aan de ouders.
Ouders krijgen de gids ook als ze
hun kind inschrijven op een school.
De schoolgids geeft waardevolle informatie
over het reilen en zeilen op de
school. Vraag de school gerust naar zo’n
schoolgids!
Vanaf 1998 brengt de inspectie van het
onderwijs jaarlijks in september
kwaliteitskaarten uit met de resultaten
van scholen voor voortgezet onderwijs.
Deze kaarten zijn speciaal bedoeld voor
ouders die voor en met hun kind een
school voor voortgezet onderwijs willen
kiezen. De kaarten worden gepubliceerd
op internet (www.onderwijsinspectie.nl).
De kwaliteitskaarten bestaan nu uit een
overzicht van de oordelen van de inspectie
over een school, zoals die door de
inspectie na een periodiek schoolbezoek
zijn vastgesteld.
Het gaat om resultaten van leerlingen
(examens en zittenblijven), de kwaliteit
van leraren, de begeleiding van leerlingen,
het klimaat op de school en de
wijze hoe de school zelf nagaat of ze nog
onderwijs van voldoende kwaliteit
leveren.
Ouders kunnen met deze kaarten de
resultaten van scholen onderling
vergelijken en zien hoe een school het
doet in vergelijking met het landelijke
gemiddelde.
Wet op het onderwijstoezicht
In juni 2002 is er een wet vastgesteld die
regelt dat de kwaliteit van alle scholen
door de inspectie wordt doorgelicht.
De inspectie komt eens in de vier jaar bij
elke school met een team op bezoek,
spreekt dan met directie leraren leerlingen
en ouders en bezoekt lessen.
14
Daarna schrijft de inspectie een rapport
over de kwaliteit van het onderwijs op de
school. De rapporten de resultaten van de
scholen zien en wat de inspectie vindt van
de kwaliteit van de lessen, de veiligheid,
gebruik van computers en dergelijke.
Deze rapporten zijn openbaar en kunnen
door iedereen op internet geraadpleegd
worden. Een aantal is al te vinden op
www.onderwijsinspectie.nl
De juiste schoolkeuze
U kunt uiteraard zelf beslissen of u uw
kind bij een openbare of een bijzondere
school voor voortgezet onderwijs wilt
aanmelden. In principe heeft u een vrije
schoolkeuze. In de praktijk wordt de
keuze alleen beperkt door het advies van
de basisschool en de toelatingseisen voor
de leerwegen in het vmbo en voor havo
en vwo. Leerlingen moeten het onderwijs
immers 'aankunnen'. Het is in het algemeen
niet verstandig een leerling aan
een hogere of lagere opleiding in het
voortgezet onderwijs te laten beginnen
dan het advies van de basisschool
aangeeft. Een school mag een leerling
niet voorwaardelijk toelaten.
Achterin de gids hebben we een lijst
opgenomen met vragen die u kunnen
helpen als u scholen wilt vergelijken. U
kunt de lijst met vragen gebruiken als u
zich wilt voorbereiden op een gesprek
met een school.
Wanneer ouders hun kind bij een school
inschrijven, moeten zij het sociaal-fiscaal
nummer (sofi-nummer) van hun kind
opgeven. Dit nummer ontvangen zij van
de belastingdienst. Leerlingen zonder
sofi-nummer krijgen van de Informatie
Beheer Groep een speciaal nummer, het
zogenaamde onderwijsnummer. Als een
leerling zo'n nummer heeft, moeten de
ouders dat bij inschrijving aan de school
melden.

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Voor de leerlingen is er meestal
aan het begin van het eerste
schooljaar een kennismakingsperiode.
Het advies van de basisschool
Als u gaat bepalen welke school voor
voortgezet onderwijs het meest geschikt
is, heeft u te maken met in ieder geval
twee zaken:
• het advies van de basisschool;
• de toelatingseisen bij vmbo,
havo en vwo.
laatste jaar van de basisschool (de eindtoets).
Een schoolbestuur kan voor toelating
ook een minimumscore eisen op de
eindtoets van de basisschool. Soms laten
scholen een psychologisch onderzoek
uitvoeren. Maar dat gebeurt alleen als de
ouders het daarmee eens zijn.
Kennismaken met de school
De directeur en de groepsleraar van
groep 8 van de basisschool geven, na
overleg met het team, in de loop van het
laatste basisschooljaar een schooladvies
(officieel: het onderwijskundig rapport).
Vaak baseert de basisschool het advies op
de eindtoetsen die door veel scholen worden
afgenomen. Maar dat is zeker niet
het enige. Ook de andere leerprestaties
wegen mee, en natuurlijk de interesses
en motivatie van de leerling. Het geheel
moet in onderlinge samenhang worden
bekeken. Op grond van al deze gegevens
schat de school in welk niveau de leerling
waarschijnlijk met succes kan volgen:
vmbo, havo of vwo. Als de basisschool
vindt dat uw kind leerwegondersteunendonderwijs
of praktijkonderwijs nodig
heeft, is een indicatiestelling nodig. Zie
voor meer informatie de paragraaf over
het vmbo.
De meeste scholen voor voortgezet
onderwijs hebben kennismakingsavonden
of -middagen voor ouders, zogenaamde
open dagen. Daar worden ouders (en
leerlingen) in grote lijnen voorgelicht over
de mogelijkheden die de school biedt, de
manier waarop men onderwijs geeft en
wat de school verder doet aan extra
activiteiten. Is de keuze eenmaal gemaakt
en wordt de leerling toegelaten, dan volgt
vaak nog een informatiebijeenkomst
waarin ouders nader worden geïnformeerd
over wat de leerling in de eerste
klas te wachten staat. Voor de leerlingen
is er meestal aan het begin van het eerste
schooljaar een kennismakingsperiode.
Alle basisscholen moeten het schooladvies
op papier zetten en aan de ouders
geven. De meeste scholen geven een uitgebreide
- mondelinge - toelichting op de
eindtoets en het advies. Ook geven ze
voorlichting over de keuzemogelijkheden
in het voortgezet onderwijs bij u in de
omgeving. Uiteraard hechten scholen
voor voortgezet onderwijs veel waarde
aan het schooladvies (het 'onderwijskundig
rapport') van de basisschool. Dit
advies is bij wet voorgeschreven.
Toelating tot vmbo theoretisch, havo of
vwo moet op basis van geschiktheidsonderzoek.
Dat kan op verschillende
manieren: een toelatingsexamen laten
afleggen, proefklassen vormen of onderzoek
doen naar kennis en inzicht in het
15

1
H E T N E D E R L A N D S E V O O R T G E Z E T
O N D E R W I J S : K E N N E N E N K I E Z E N
Weigeren van een leerling
In principe beslist het bestuur van de school
voor voortgezet onderwijs of een leerling
wordt toegelaten. Een school mag een leerling
dus weigeren. Maar hiervoor moeten
wel goede redenen zijn, bijvoorbeeld dat
een school vol is. De school mag de leerling
niet willekeurig weigeren, bijvoorbeeld door
toelating afhankelijk te stellen van de aanvullende
ouderbijdrage. Bijzondere scholen
mogen leerlingen weigeren als de godsdienst
of levensbeschouwing van de ouders
of leerling niet past bij die van de school.
Maar ze mogen leerlingen niet weigeren als
er binnen redelijke afstand van de woning
van de leerling geen openbare school is.
Bezwaarmogelijkheden bij weigering
De schoolbesturen zijn verplicht om
schriftelijk aan ouders uit te leggen waarom
hun kind geweigerd wordt.De ouders kunnen
dan binnen zes weken, eveneens
schriftelijk, bezwaar maken. Het
schoolbestuur moet daarna binnen vier
weken een nieuwe beslissing nemen, nadat
de ouders en de leerling zijn gehoord.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
16

Het onderwijs in Nederland is gratis.

2
K O S T E N E N R E G E L S
Dit hoofdstuk gaat over de kosten
Wat kost onderwijs eigenlijk?
Het voortgezet onderwijs in Nederland is
vanaf 1 augustus 2005 gratis. Ook voor
kinderen boven de 16 jaar. Maar dat
betekent natuurlijk niet dat onderwijs
niets kost. Gemiddeld betaalt de
Nederlandse overheid € 5.600 per jaar
voor elke leerling in het voortgezet
onderwijs. En ook de ouders hebben kosten
voor schoolboeken, lesmateriaal
/lesactiviteiten, diensten die de school
aanbiedt en eventueel reiskosten.
van het onderwijs en de regels in
het onderwijs. Het gaat hier om
informatie over de ouderbijdrage,
de studiekosten, de leerplicht, overblijven,
buitenschoolse activiteiten,
vakanties, enzovoort. Met ingang
van 1 september 2005 heeft de
regering het lesgeld voor leerlingen
in het voortgezet onderwijs
afgeschaft.
De vrijwillige ouderbijdrage
Scholen mogen ouders vragen mee te
betalen aan bepaalde activiteiten of voorzieningen:
de zogenaamde ouderbijdrage.
Die ouderbijdrage is een vrijwillige bijdrage,
d.w.z. dat u als ouder kunt kiezen
of u wel of niet betaalt voor een bepaalde
activiteit of voorziening. Scholen mogen
een leerling de toegang tot de school dus
niet weigeren als u deze bijdrage niet
kunt of wilt betalen. Maar als u niet bijdraagt,
mag uw kind misschien niet meedoen
aan bepaalde festiviteiten of uitstapjes.
Die worden namelijk vaak uit de
ouderbijdrage betaald. Wanneer excursies
een onderdeel vormen van het
schoolplan, kan de school leerlingen de
deelname niet weigeren.
Het geld van de ouderbijdragen wordt
meestal gebruikt voor festiviteiten, culturele
activiteiten en extra leermiddelen.
Sommige scholen vragen één bedrag per
jaar, andere vragen per keer geld voor
een speciale activiteit. Weer andere
scholen gebruiken beide mogelijkheden.
De school moet met de ouders een schriftelijke
overeenkomst sluiten over de
ouderbijdrage. Eerst moet echter vaststaan
dat de leerling wordt toegelaten tot
de school. In de overeenkomst moet de
school duidelijk maken wat er met het
geld van de ouderbijdrage gebeurt.
Daarnaast moet in de overeenkomst
18

2
K O S T E N E N R E G E L S
staan welke regels gelden voor vermindering
of kwijtschelding van deze bijdrage.
De hoogte van de ouderbijdrage verschilt
per school. Nadat u akkoord bent gegaan
met de ouderbijdrage, bent u natuurlijk
verplicht deze te betalen. Dat geldt ook
voor verhogingen van de ouderbijdrage
waarmee de medezeggenschapsraad in
een later stadium kan instemmen. U kunt
via de medezeggenschapsraad invloed
uitoefenen op de hoogte en de besteding
van de ouderbijdrage.
Er is een gedragscode Schoolkosten
Voortgezet Onderwijs die beschrijft hoe
scholen op een zorgvuldige en heldere
manier met ouders kunnen communiceren
over de schoolkosten. Deze gedragscode
is opgesteld door vertegenwoordigers van
besturen- en ouderorganisaties en
Schoolmanagers-VO. U kunt de school
vragen of zij deze gedragscode toepast.
U kunt de gedragscode downloaden op
www.schoolmanagersvo.nl.
jaar of ouder die onderwijs volgt in het
voortgezet algemeen volwassenenonderwijs
kan voor deze tegemoetkoming
studiekosten in aanmerking komen,
afhankelijk van het aantal uren dat
onderwijs wordt gevolgd. Hierover kunt u
meer lezen in de brochure 'Informatie
voor scholieren in het vo, (v)so en vavo'.
Deze brochure kunt u aanvragen bij het
Centraal Distributiepunt van de IB-
Groep, telefoonnummer: 050 - 599 77 55
of downloaden via de internetsite van de
IB-Groep (www.ib-groep.nl). U kunt de
brochure ook bij de school en bij de
steunpunten van de IB-Groep krijgen.
Ouders blijven wettelijk verantwoordelijk
voor de kosten van levensonderhoud en
studie totdat hun zoon of dochter 21 jaar
is, ook al ontvangt hij of zij na zijn of
haar 18de verjaardag een basistoelage
en eventueel een tegemoetkoming in de
schoolkosten (volgens de WTOS).
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Bijzondere scholen vragen soms ook nog
contributie voor het lidmaatschap van de
vereniging waar de school van uitgaat. U
bent echter meestal niet verplicht om lid
te worden van zo'n vereniging.
Wie kan in de studiekosten bijdragen?
In sommige gevallen kunnen ouders van
leerlingen die jonger zijn dan 18 jaar een
tegemoetkoming in de kosten te krijgen.
Dat is geregeld in de Wet tegemoetkoming
onderwijsbijdrage en schoolkosten:
WTOS. Daarover verschijnen speciale
brochures. De WTOS is ook van toepassing
op leerlingen van leerwegondersteunend
onderwijs en praktijkonderwijs.
Een leerling die 18 jaar of ouder is en
onderwijs volgt in het voortgezet onderwijs,
het voortgezet speciaal onderwijs of
het speciaal voortgezet onderwijs, ontvangt
een basistoelage en kan soms ook
in aanmerking komen voor een aanvullende
toelage. Ook een leerling van 18
Voor leerlingen met een lichamelijke,
verstandelijke, of zintuiglijke handicap is
het onder bepaalde voorwaarden mogelijk
via de gemeente een vergoeding te
krijgen voor de kosten van het vervoer
van en naar school. De school en de
gemeente kunnen u hierover informatie
geven.
De bijdrage voor culturele activiteiten
via school
In de bovenbouw van vmbo, havo en vwo
krijgen leerlingen het vak Culturele en
Kunstzinnige Vorming (CKV); in het gymnasium
krijgen ze Klassieke Culturele
vorming (KCV). Deze vakken bestaan uit
drie delen, waarvan CKV1 (KCV1) voor
alle leerlingen verplicht is.
In het kader van CKV (KCV) nemen leerlingen
deel aan een aantal culturele activiteiten.
Daarom ontvangen leerlingen
van vmbo, havo en vwo die met het vak
CKV beginnen een Cultureel Jongeren
19

2
K O S T E N E N R E G E L S
Veel scholen hebben een
boekenfonds ingesteld.
De school koopt boeken en
verhuurt die
aan de ouders.
Paspoort (CJP) en een aantal CKV-bonnen.
Ook voor leerlingen van praktijkonderwijs
en scholen voor voortgezet speciaal
onderwijs zijn bonnen beschikbaar.
Het CJP geeft een jaar lang recht op
korting op de toegangsprijs van culturele
instellingen. Met de CKV-bonnen kan
betaald worden bij culturele instellingen.
De CKV bonnen worden via de school
verstrekt. De school kan ervoor kiezen
om de bonnen rechtstreeks aan de leerlingen
te geven, die daarmee de CKVactiviteiten
van hun keuze kunnen betalen.
De school kan ook besluiten om
(een deel van) de bonnen te reserveren
voor collectieve activiteiten voor CKV.
De aanschaf van boeken
Veel scholen hebben een boekenfonds
ingesteld. De school koopt de boeken en
verhuurt die aan de ouders. Zo hoeft u
niet altijd nieuwe boeken aan te schaffen.
Sommige scholen hebben geen boekenfonds,
maar organiseren boekenmarkten.
Leerlingen kunnen daar hun boeken verkopen
en weer andere aanschaffen die ze
voor een volgend jaar nodig hebben.
Meestal wordt een uitzondering gemaakt
voor woordenboeken, atlassen en werkboeken.
Die moet u dus zelf kopen.
De leerplicht
Iedereen heeft na de basisschool nog een
tijd recht op gratis onderwijs. Bovendien
bestaat er tot een bepaalde leeftijd een
leerplicht voor alle kinderen. Die leerplicht
is vastgelegd in de Leerplichtwet
1969 waar ouders én leerlingen zich aan
moeten houden. De wet gaat er namelijk
vanuit dat leerlingen vanaf hun 12de zelf
de verantwoordelijkheid hebben om naar
school te gaan. Als zij dat niet doen (en
langdurig spijbelen), dan kunnen ze een
boete krijgen. In het ergste geval riskeren
ze zelfs een gevangenisstraf.
Als een leerling volgens de directeur van
de basisschool voldoende geschikt is voor
aansluitend voortgezet onderwijs, kan de
leerling worden toegelaten tot het eerste
jaar van een school voor voortgezet
onderwijs.
Als een leerling volgens de basisschool
nog ongeschikt is voor de overgang naar
het voortgezet onderwijs, kan deze op de
basisschool blijven tot en met het schooljaar
waarin hij 14 jaar wordt.
Onder bepaalde voorwaarden kunnen
leerlingen vanaf hun 14de jaar een alternatief
leertraject volgen. Ze gaan dan
naar school, maar werken daarnaast ook
in de praktijk.
In het laatste schooljaar dat zij leerplichtig
zijn, kunnen leerlingen ingeschreven
worden bij een instelling voor gedeeltelijke
leerplicht. Dat houdt in dat ze ten
minste twee dagen per week naar school
gaan. Als ze een beroepspraktijkovereenkomst
hebben in een bepaalde bedrijfstak
(in het kader van de beroepsbegeleidende
leerweg van de Wet Educatie en
Beroepsonderwijs), dan zijn ze één dag
per week leerplichtig.
Na het schooljaar waarin ze 16 jaar worden,
zijn leerlingen niet meer volledig
leerplichtig. Ze zijn dan nog één jaar
gedeeltelijk leerplichtig voor ten minste
één of twee dagen in de week. De volledige
leerplicht eindigt ook als de leerling
twaalf volledige schooljaren één of meer
scholen heeft bezocht.
Leerlingen tot 16 jaar die door een vroeg
huwelijk wettelijk meerderjarig zijn, blijven
toch leerplichtig. Scholen moeten
leerlingen vrij geven voor dagen waarop
zij vanwege de geloofs- of levensovertuiging
van de ouders niet op school kunnen
zijn. Dat geldt ook voor dagen met
belangrijke familieverplichtingen, zoals
begrafenissen of huwelijken.
20

2
K O S T E N E N R E G E L S
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
De directeur of rector mag buiten de
schoolvakanties geen vrij geven voor een
wintersportvakantie of bezoek van buitenlandse
leerlingen aan het land van
herkomst.
De directeur of rector van de school mag
in heel bijzondere gevallen de leerling
voor ten hoogste tien dagen per jaar vrij
geven om met zijn ouders of verzorgers
op vakantie te gaan. Maar dat geldt
alleen voor ouders die door hun beroep
niet in de schoolvakanties weg kunnen
gaan. De directeur of rector mag geen
toestemming geven voor vakanties in de
eerste twee weken na de grote vakantie.
Een leerling die ziek is, kan niet naar
school. De ouders moeten de school tijdig
op de hoogte stellen van de ziekte, want
de school moet weten waarom de leerling
er niet is. Kunt u de school niet direct
bellen? Zorg dan dat de school toch zo
snel mogelijk weet dat de leerling ziek is.
Als een leerling heel lang ziek is of in het
ziekenhuis moet blijven, dan worden er
veel lessen gemist. De school is dan verplicht
om afspraken te maken met de
ouders over de lessen van de leerling.
Want het is belangrijk dat het onderwijs
doorgaat, ook als de leerling ziek is.
Anders krijgt de leerling een leerachterstand.
Daarnaast is het belangrijk dat de
leerling sociale contacten blijft houden.
Als de leerling in het ziekenhuis ligt, kan
de school hulp vragen aan een ‘consulent
onderwijsondersteuning zieke leerlingen’.
Deze consulenten werken bij academische
ziekenhuizen en bij de onderwijsbegeleidingsdiensten.Meer
informatie
hierover is beschikbaar bij mentor of op
internet. Bijvoorbeeld op de website van
het landelijk netwerk Ziek Zijn en
Onderwijs (Ziezon), www.ziezon.nl.
Op deze website staat informatie van de
gezamenlijke onderwijsbegeleidingsdiensten
en academische ziekenhuizen.
De gemeente controleert of ouders en
leerlingen zich aan de leerplicht houden.
Daarvoor zijn speciale mensen aangesteld:
de leerplichtambtenaren. Zij kunnen
- in bijzondere gevallen - de leerling
toestemming geven om school te verzuimen.
Bijvoorbeeld omdat de leerling niet
naar school kan door ernstige lichamelijke
of psychische problemen, of omdat
ouders met de leerling voor langere tijd
naar het buitenland gaan.
De school let erop dat leerlingen niet
zonder duidelijke redenen van school
wegblijven. Ouders of de leerlingen moeten
elk verzuim - om welke reden dan ook
- aan de school melden. Als ouders toestemming
willen krijgen voor extra vrij,
dan moeten ze dat in de regel ten minste
twee dagen voordat de gebeurtenis
plaatsvindt, vragen aan de school.
Ouders die hun kinderen moedwillig van
school houden en leerlingen die van
school wegblijven zonder dat de ouders
dat te verwijten valt, kunnen een boete
krijgen. In het ergste geval riskeren
ouders een gevangenisstraf.
Elke leerling heeft weleens een dag geen
zin om naar school te gaan. Dat moet
echter wel. De Leerplichtwet 1969 verplicht
ouders om ervoor te zorgen dat
hun kinderen naar school gaan. Maar ook
de leerlingen zélf zijn vanaf hun 12de
jaar verantwoordelijk voor hun aanwezigheid
op school. Bij herhaalde afwezigheid
van een leerling of na drie dagen afwezigheid
zonder dat daarvoor een redelijke
verklaring wordt gegeven, waarschuwt
de school de gemeente. De leerplichtambtenaar
zal dan een onderzoek instellen
en controleren of de school, de ouders en
de leerling zich aan de wet houden.
Het aantal lesuren
In de eerste twee jaar van het voortgezet
onderwijs en ook in het derde leerjaar
havo / vwo, moet de school per jaar
21

2
K O S T E N E N R E G E L S
minstens 1040 uur verzorgen. In de
bovenbouw is er jaarlijks ten minste
1000 uur onderwijs per jaar, en in het
examenjaar 700 uur. Scholen mogen op
grond van hun eigen ideeën over het
onderwijs zelf - binnen bepaalde grenzen
natuurlijk - het lesrooster bepalen. Als
een school uitgaat van een rooster van
50 minuten per les zijn er in de onderbouw
ongeveer 32 lessen per week, terwijl
het er bij een 70-minutenrooster zo’n
23 zijn. Uiteindelijk bepalen de schoolbesturen
de lesroosters voor de verschillende
jaren. Ook stellen zij de schooltijden
vast. Aan het begin van het schooljaar
krijgt elke leerling het lesrooster voor dat
jaar.
Overblijven tussen de middag
aansprakelijkheid namelijk om de vraag
wat redelijk en billijk is. Met andere
woorden is er een situatie waarin de
ouder of de leerling aansprakelijk is of is
de school tekortgeschoten in het toezicht
of vereiste handelen?
In dat geval brengt de eigen verzekering
voor wettelijke aansprakelijkheid (WAverzekering)
meestal uitkomst.
Bovendien kan een schoolongevallenverzekering
nuttig zijn. Doorgaans wordt
zo'n verzekering via de school aangeboden.
Scholen kunnen voor hun leerlingen
een collectieve ongevallenverzekering
afsluiten. Dat is vooral van belang als er
buitenschoolse activiteiten worden
ondernomen. Vraag de school hoe dat
geregeld is.
Alle scholen voor voortgezet onderwijs
hebben een aula of een kantine waar de
leerlingen kunnen overblijven. Dat overblijven
is gratis, maar het eten en drinken
niet. De kosten daarvoor komen voor
rekening van de ouders en leerlingen.
De verantwoordelijkheid voor de
leerling
De verantwoordelijkheid van de school
begint officieel op het tijdstip dat de leerling
op school moet zijn. Dat kan zijn als
de lessen beginnen, maar ook eerder als
de school zelf heeft bepaald dat leerlingen
eerder kunnen komen. De verantwoordelijkheid
van de school eindigt als
de lessen zijn afgelopen.
Scholen organiseren ook zogenaamde
buitenschoolse activiteiten. Zoals de
naam al aangeeft, gaat het dan om reisjes,
excursies en dergelijke buiten het
schoolterrein. De school is dan eveneens
verantwoordelijk voor uw kind.
De vraag of de school altijd aansprakelijk
is voor eventuele schade die de leerling
oploopt of een ander toebrengt, is niet
zomaar te beantwoorden. Het gaat bij
De zomervakantie
Wanneer de zomervakantie valt, verschilt
per regio. Om de vakantiedrukte te spreiden
is Nederland in drie regio's verdeeld
(noord, midden en zuid). Een van de
regio's krijgt als eerste vakantie, een
week later volgt een tweede regio en
weer een week later is de laatste regio
aan de beurt. De zomervakanties duren
in alle regio's wel even lang.
Wanneer de andere vakanties beginnen
en hoe lang die duren, bepaalt het
bestuur van de school. De minister
bepaalt alleen de zomervakantie en geeft
voor de andere vakanties een advies.
22

2
K O S T E N E N R E G E L S
De meeste scholen volgen dat advies
overigens wel op. De school zal u in het
begin van het jaar vertellen wanneer de
vakanties zijn en hoe lang ze duren.
Leerlingen die vijf dagen per week naar
school gaan, krijgen maximaal 60 dagen
vrij.
Binnen zes weken kan schriftelijk
bezwaar worden gemaakt bij het schoolbestuur.
Dat moet daarna binnen vier
weken opnieuw beslissen nadat de leerling
en - als deze nog geen 18 jaar is -
ook de ouders zijn gehoord.
Schorsing of verwijdering
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Als leerlingen zich ernstig misdragen,
dan kunnen ze van school worden
gestuurd. De school kan met opgave van
reden een leerling voor maximaal een
week schorsen. De school is verplicht om
een schorsing van langer dan één dag te
melden bij de Onderwijsinspectie. Is de
schorsing voorgoed, dan spreken we van
verwijdering. Verwijdering gebeurt maar
hoogst zelden en ook niet van de ene dag
op de andere. Voordat een leerling verwijderd
wordt, is er meestal al heel wat
voorgevallen. De beslissing over verwijdering
van een leerling wordt genomen
door het schoolbestuur. Voordat zo'n
besluit kan worden genomen, moet eerst
de leerling worden gehoord. Als deze nog
geen 18 jaar is, moeten ook zijn ouders
de gelegenheid krijgen te worden
gehoord. Als het om een leerplichtige
leerling gaat, moet het schoolbestuur er
bovendien voor zorgen dat een andere
school de leerling toelaat. Een beslissing
over verwijdering moet het schoolbestuur
meteen melden aan de leerplichtambtenaar.
Ook moet er dan worden
overlegd met de inspectie. Gedurende
deze periode kan de leerling worden
geschorst. De schoolbesturen zijn verplicht
aan de leerling, en als deze nog
geen 21 jaar is ook aan zijn ouders,
schriftelijk uit te leggen waarom de leerling
wordt verwijderd.
23

Veel leraren
geven niet
alleen les, maar
hebben ook nog een
andere taak.

3
D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L
E N I N D E L E S
Hoe het toegaat op school en
De medewerkers op school
tijdens de les, staat allemaal in dit
hoofdstuk. Het gaat dan om zaken
als de vakken die worden gegeven,
hoe de school met tussenuren
Op de school voor voortgezet onderwijs
krijgen de leerlingen voor ieder vak
meestal een andere leraar. Dat is wel het
grootste verschil met het basisonderwijs:
niet meer één leraar per groep, maar een
leraar per vak. Soms is het een team van
leraren die samen een deel van het
onderwijs verzorgen. Het is in ieder geval
niet meer zo als op de basisschool, waar
leerlingen het hele jaar meestal met maar
één leraar optrekken.
omgaat, wat een brugperiode is.
Ook kunt u lezen hoe de school
omgaat met het geven van cijfers
Leerlingen kunnen dus op een dag wel vijf
of zes verschillende leraren hebben. Veel
leraren geven niet alleen les, maar hebben
ook nog een andere taak. Ze zijn bijvoorbeeld
mentor of klassenleraar, decaan,
leerlingbegeleider of brugklascoördinator.
Het komt ook voor dat docenten volledig
zijn vrijgesteld van het lesgeven en alleen
als decaan of brugklascoördinator werken.
en met de rapporten.
De mentor of klassenleraar zorgt voor
één klas. Meestal komt de klas één keer
per week met de mentor bij elkaar. De
mentor houdt in ieder geval de resultaten
van de leerlingen in de gaten en bespreekt
deze met hen. De mentor is meestal ook
degene bij wie een leerling terecht kan
met allerlei vragen of met een probleem
dat vertrouwelijk moet worden besproken.
Natuurlijk kan dat ook met een
andere leraar. Er is altijd wel een leraar
die een luisterend oor heeft voor problemen
waar een leerling mee zit. Samen
kunnen ze dan bekijken hoe een probleem
het beste aangepakt kan worden.
Daarmee wordt wellicht voorkomen dat
een leerling de school voortijdig verlaat.
Om allerlei redenen kan een leerling van
school gaan zonder een diploma behaald
te hebben. Zonder diploma is een goede
baan vinden, carrière maken of hogerop
komen vrijwel onmogelijk. Ouders en
school kunnen op allerlei manieren actie
ondernemen om te voorkomen dat een
leerling voortijdig van school gaat.
25

3
D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L
E N I N D E L E S
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap heeft een website op internet
over voortijdig schoolverlaten. Op
deze site kunt u regelgeving en wetenswaardigheden
vinden over voortijdig
schoolverlaten. Het adres is:
www.voortijdigschoolverlaten.nl. Of lees
de brochure 'Iedereen naar school'. Deze
brochure is op school verkrijgbaar.
De decaan helpt de leerlingen een beroep
of vervolgstudie te kiezen. De decaan
geeft adviezen over de aanpak van de studie
en helpt een speciaal studietraject uit
te zetten als een leerling dat nodig heeft.
Op school werken niet alleen leraren,
maar ook mensen die zich niet direct met
lesgeven bezighouden: het niet-onderwijzend
personeel. Dit zijn bijvoorbeeld de
conciërge, de kantinebeheerder, administratieve
medewerkers, de amanuensis die
onder andere helpt bij proeven in de
natuurkunde- of scheikundeles, de systeembeheerder
en mediatheekmedewerkers.
Al deze mensen werken in dienst
van het onderwijs en zijn dus heel belangrijk
voor een goede organisatie van de
school en de lessen.
De dagelijkse leiding van een school voor
voortgezet onderwijs is in handen van een
directeur of rector. Grote scholen hebben
één of meer adjunct-directeuren of conrectoren,
die ieder een speciale taak hebben.
Er kan ook een centrale directie worden
gevormd met maximaal vijf personen.
De kerndoelen van de onderbouw:
wat leren leerlingen?
De eerste twee leerjaren van het voortgezet
onderwijs worden samen ‘onderbouw
voortgezet onderwijs’ genoemd.
Ook het derde leerjaar havo en vwo wordt
doorgaans gerekend tot de onderbouw.
De zogenaamde kerndoelen beschrijven
wat alle leerlingen in de onderbouw moeten
leren. In de onderbouw leren leerlingen
wat iedereen moet kennen en kunnen
om later in de maatschappij goed te
kunnen functioneren, zowel als persoon,
als burger en als werknemer. Ook wordt
in de onderbouw de basis gelegd voor het
vervolgonderwijs, om te beginnen voor de
bovenbouw van het voortgezet onderwijs.
De kerndoelen zijn te vinden op
http://www.minocw.nl/documenten/kerndoelenonderbouwvo.pdf.
Ongeveer tweederde van de eerste twee
leerjaren moeten worden besteed aan
onderwijs dat is gericht op de kerndoelen.
Daarnaast moeten havoërs en
vwo’ers naast het Engels twee andere
moderne vreemde talen volgen (in principe
Frans of Duits). Vmbo’ers (met uitzondering
van de leerlingen die de basisberoepsgerichte
leerweg volgen) moeten
naast het Engels ten minste één moderne
vreemde taal volgen. Klassieke talen zijn
verplicht voor leerlingen die het gymnasium
doen.
Het programma in de onderbouw: hoe
leren leerlingen?
Alle leerlingen leren dus in de onderbouw
voor een groot deel dezelfde dingen. De
manier waarop zij dit leren verschilt echter.
Leerlingen verschillen nu eenmaal in
aanleg, interesses en leerstijl. Scholen
werken daarom de kerndoelen op verschillende
manieren uit in concrete
onderwijsprogramma’s. Dat kan praktisch
of theoretisch, abstract of concreet, op
het niveau van de basisberoepsgerichte
leerweg of op dat van het vwo, disciplinair
of vakoverstijgend, enzovoorts. Scholen
en leraren zullen de onderwijsvormen kiezen
die bij verschillende groepen leerlingen
en bij de verschillende lesstof passen.
Een groot deel van wat leerlingen in de
onderbouw van het voortgezet onderwijs
leren, is voor alle leerlingen hetzelfde.
De nieuwe wettelijke kaders voor de
onderbouw bieden scholen vanaf schooljaar
2006 – 2007 meer mogelijkheden
26

3
D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L
E N I N D E L E S
voor eigen schoolbeleid dan vroeger.
Belangrijke doelen van de onderbouw zijn
meer aandacht voor verschillen tussen
leerlingen en meer aandacht voor samenhang
in het curriculum. Om deze doelen
te realiseren, kiezen veel scholen ervoor
het onderwijs op een andere manier te
organiseren dan u gewend bent uit uw
eigen schooltijd.
In de kerndoelen wordt aandacht besteed
aan aspecten van: Nederlands, Engels,
geschiedenis en staatsinrichting,
aardrijkskunde, economie, wiskunde,
natuur- en scheikunde, biologie, verzorging,
informatiekunde, techniek, lichamelijke
opvoeding en beeldende vorming,
muziek, drama en dans. Daarnaast zijn
één of twee andere moderne vreemde
talen (veelal Frans en / of Duits) verplicht.
Het onderbouwprogramma kan, net als in
de traditionele situatie, bestaan uit deze
vakken, maar ook bijvoorbeeld uit een
aantal vakken, aangevuld met projecten
of ‘leergebieden’ waarin bijvoorbeeld de
lesstof van een aantal vakken in samenhang
wordt onderwezen.
Scholen laten in de onderbouw zien hoe
de verschillende vakken samenhangen.
Dat kan op verschillen manieren. Zo
kunnen ze bepaalde onderwerpen bij
verschillende vakken laten terugkomen.
Maar scholen mogen ook vakken bundelen.
Ze kunnen dan bijvoorbeeld lesgeven
over 'natuur'. Zo'n vak bestaat dan uit een
combinatie van natuur- en scheikunde en
biologie. En in een leergebied 'mens en
maatschappij' kunnen bijvoorbeeld
geschiedenis en staatsinrichting, aardrijkskunde
en economie worden gecombineerd.
De school mag ook informatiekunde
combineren met andere vakken.
Kortom, er is nogal wat mogelijk. Voor
ouders en leerlingen is het dan ook van
belang om te weten hoe de school met die
vakken uit de onderbouw omgaat. Vraag
daarnaar bij de school.
27
In Friesland wordt ook les gegeven in de
Friese taal, tenzij de school hiervoor ontheffing
heeft gekregen.
De meeste scholen willen de vakkenstructuur,
zoals die tot en met
schooljaar 2005/2006 vrijwel overal
gehanteerd werd, deels loslaten en
overgaan tot een combinatie van vakken
en projecten of tot het clusteren
van kerndoelen in leergebieden. Vooral
vmbo-scholen kiezen voor leergebieden.
Niet alle scholen kiezen voor een
projecten- of leergebiedenscenario. Er
zijn ook scholen die het werken in de
vakkenstructuur willen optimaliseren
door de afstemming tussen de verschillende
vakken te verbeteren.
Daarnaast wil een aantal scholen
(zowel havo/vwo als vmbo) het onderwijsleerproces
op een geheel nieuwe
manier inrichten, waarbij de ontwikkeling
van de competenties van de leerlingen
centraal staat.
(Bron: Projectgroep Onderbouw VO
(2005), Monitor 2005, Volop in beweging,
rapportage over de ontwikkeling
in de onderbouw van het voortgezet
onderwijs).
De overheid schrijft dus alleen het 'wat'
(de kerndoelen) voor, niet het 'hoe'. Op
basis van professionele inzichten kunnen
scholen zelf bij de leerstof, de leerlingen
en de school passende werkvormen kiezen.
Ouders, leerlingen en personeel kunnen
hierover via de
Medezeggenschapsraad invloed op uitoefenen.
Wat uw kind in de onderbouw leert
is landelijk vastgesteld en kunt u vinden
in de kerndoelen. Om precies te weten te
komen hoe uw kind in zíjn of háár onderbouw
van het voortgezet onderwijs les
krijgt, kunt u het beste de schoolgids van
uw school raadplegen.
De brugperiode
De meeste scholen voor voortgezet
onderwijs met meer dan één onderwijssoort
kennen een brugperiode van één of
twee jaar. Die brugklas of brugperiode is

3
D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L
E N I N D E L E S
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
onder andere bedoeld om de keuze -
vmbo-beroepsgericht of theoretisch,
vmbo theoretisch of havo en havo of vwo
nog een tijdje uit te stellen. In die periode
gaat de school na wat voor de leerling de
meest passende onderwijssoort is.
Scholen verschillen van elkaar in de
manier waarop ze groepen indelen. Veel
scholen stellen brugklassen samen waarin
leerlingen zitten met ongeveer hetzelfde
schooladvies, bijvoorbeeld vmbo
beroepsgericht-theoretisch, vmbo theoretisch-havo,
havo-vwo. Dat worden wel
'dakpanklassen' genoemd. Andere scholen
zetten alle leerlingen door elkaar in de
brugperiode.
Moet elke leerling alle vakken volgen?
Eén van de doelen van het aanbieden van
een breed vakkenpakket in de onderbouw
is leerlingen niet te snel in een bepaalde
richting te sturen, maar alle leerlingen
een brede basis te bieden voor het vervolgonderwijs.
Maar niet in alle gevallen
biedt dat de beste kansen op succes.
Waar de breedte van het vakkenpakket
een belemmering vormt, zijn er mogelijkheden
voor vrijstellingen.
Soms vormt een bepaald vak van de
onderbouw voor een leerling een te grote
hindernis. Scholen kunnen die leerling in
overleg met de ouders een vrijstelling
voor dat vak geven. De tijd die vrijkomt
vanwege de vrijstelling moet aan andere
vakken worden besteed.
Voor leerlingen in het leerwegondersteunend
onderwijs of leerlingen die na twee
jaar waarschijnlijk het leer-werktraject
zullen volgen, kunnen scholen groepen
vormen die een programma met minder
vakken volgen. Daardoor is er meer tijd
en aandacht voor de overige vakken. De
manier waarop dit gebeurt kan per school
verschillen. In de schoolgids geeft de
school u hierover meer informatie. Als
ouders het niet eens zijn met de beslissing
van de school om hun kind in een
groep met een aangepast programma te
plaatsen, kunnen zij daarover een klacht
indienen bij de onafhankelijke klachtencommissie
van de school (zie blz. 50).
Ook voor andere leerlingen kan de school
groepen vormen met een programma dat
voor één of meer vakken afwijkt van de
voorschriften. De school stelt daarvoor
een commissie in die bekijkt voor welke
leerlingen kan worden afgeweken. Het
bestuur besluit op basis van het advies
van de commissie.
Onderwijstijd
In de eerste twee leerjaren (en in het
derde leerjaar havo /vwo) moet per jaar
ten minste 1040 (klok)uur onderwijs worden
geprogrammeerd. Ervan uitgaande
dat er maximaal 68 dagen vakantie zijn
(dat is inclusief acht feestdagen, zoals
Kerst, Oud en Nieuw en nationale feestdagen),
zijn er per jaar ongeveer 38,5
weken onderwijs. Gemiddeld is er dus
ongeveer 27 uur onderwijs per week. In
de eerste twee leerjaren moet in totaal
ten minste 1425 uur worden besteed aan
onderwijs gericht op de kerndoelen.
Gemiddeld is dat, uitgaande van 38,5
weken onderwijs, ongeveer 18,5 uur per
week.
Onder ‘onderwijs’ wordt verstaan: begeleid
onderwijs dat deel uitmaakt van het
door de school geplande en voor alle leerlingen
verplichte onderwijsprogramma.
Verder moet de activiteit worden uitgevoerd
onder verantwoordelijkheid van een
daartoe bekwame leraar.
Hoe het lesrooster eruit ziet, kan verschillen.
Sommige scholen bieden lessen
aan van 50 minuten. In dat geval zijn er
per week 32 lessen. Andere scholen gaan
uit van kortere of langere lesuren, of
gebruiken andere onderwijsvormen, zoals
praktische opdrachten of projecten. De
totale tijd blijft wel gelijk: 1040 uur per
jaar.
28

3
Op de meeste scholen voor het
voortgezet onderwijs krijgen de leerlingen
drie à vier keer per jaar een rapport
waarop u de resultaten kunt aflezen.
D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L
E N I N D E L E S
Scholen bepalen zelf aan aan welke kerndoelen
zij in welk leerjaar aandacht
besteden, en hoeveel uren ze eraan
besteden. Bij dat laatste moeten ze zich
wel houden aan het minimum van 2 lesuren
per week gedurende een jaar (of 1
lesuur per week gedurende twee jaar).
Een school kan bijvoorbeeld een bepaald
deel van het programma in het eerste
leerjaar al helemaal afronden. Of het vak
economie pas vanaf het tweede leerjaar
geven. Ook hier is het aan te raden om de
schoolgids te raadplegen om te weten te
komen hoe uw school de verschillende
onderwijsonderdelen organiseert.
Voor de leerlingen die naar verwachting
de basisberoepsgerichte leerweg en het
leerwegondersteunend onderwijs zullen
gaan volgen, hebben de scholen meer
ruimte voor eigen invulling en voor onderwijs
op maat voor specifieke leerlingengroepen.
In de schoolgids biedt de school
informatie hierover.
Lesuitval en tussenuren
Als een leraar ziek wordt of plotseling weg
moet, valt er weleens een les uit. Leraren
volgen bijscholingscursussen en vergaderen
soms. Dan vallen er ook lessen uit.
Scholen kunnen leerlingen dan een alternatief
programma aanbieden of lesvervangende
activiteiten organiseren, bijvoorbeeld
huiswerk maken. Ook kan het
rooster aangepast worden of een les in
een ander vak gegeven worden. Iedere
school geeft in het schoolplan aan wat
gedaan wordt tegen het uitvallen van lessen.
Meestal worden tussenuren zoveel
mogelijk voorkomen, maar dat is niet
altijd mogelijk. Het is belangrijk dat u
weet hoe de school omgaat met lesuitval
en tussenuren in verband met het toezicht
op de leerlingen, de verantwoordelijkheid,
de aansprakelijkheid en de veiligheid.
De school moet in de schoolgids
aangeven hoe de verplichte onderwijstijd
wordt benut en wat er gedaan wordt als
er onverhoopt lessen uitvallen.
De differentiële ruimte
Ten minste tweederde van de beschikbare
onderwijstijd in de onderbouw moet worden
besteed aan onderwijs dat is gericht
op de kerndoelen. Dat betekent dat eenderde
van de tijd beschikbaar is voor
maatwerk en eigen keuzes. Een deel van
die ‘differentiële ruimte’ is al gevuld met
aanvullende eisen. Zo moeten de meeste
vmbo’ers een tweede moderne vreemde
taal volgen en havoërs en vwo’ers een
tweede én een derde moderne vreemde
taal. In het gymnasium moeten bovendien
de klassieke talen worden verzorgd.
Daarnaast kunnen in het vmbo meer
praktische en beroepsgerichte programma's
worden aangeboden. Ook kan er bijvoorbeeld
meer aandacht worden besteed
aan Nederlands of Wiskunde of aan
kunstvakken en lichamelijke opvoeding.
Of er kunnen uitdagende programma’s
worden aangeboden voor hoogbegaafden,
dan wel remediërende programma’s voor
leerlingen die net even een extra zetje
nodig hebben. Een school kan er ook voor
kiezen andere talen te geven, zoals
Portugees, Italiaans, Nieuwgrieks,
Spaans en Hindi. Ook wordt op sommige
scholen godsdienstles of levensbeschouwelijke
vorming gegeven in de vrije ruimte.
Weer andere scholen besteden die tijd
aan extra begeleiding van de leerlingen,
in de vorm van mentoruren en studiebegeleiding.
Voor ouders en leerlingen is het belangrijk
te weten wat de school met de differentiële
ruimte doet. Juist de invulling
van deze ruimte laat zien wat de school
belangrijk vindt naast het verplichte
onderwijs. Vraag ernaar op een informatiebijeenkomst.
De school moet aan de
inspectie verantwoorden dat ze alle kerndoelen
aanbiedt en alle leerlingen goed
voorbereidt op de bovenbouw. Zeker zo
belangrijk is dat de school - via schoolplan
en schoolgids - aan de directe omgeving
van de school verantwoording aflegt: aan
29

3
D E G A N G V A N Z A K E N O P S C H O O L
E N I N D E L E S
ouders, leerlingen en personeel.. Via de
medezeggenschapsraad kunnen ouders
invloed uitoefenen op de invulling van de
vrije ruimte.
Extra begeleiding door de school
De meeste scholen zijn zich goed bewust
van de problemen die leerlingen kunnen
hebben bij de overgang van de basisschool
naar het voortgezet onderwijs. Daarom bieden
ze speciale hulp om die verandering
goed te kunnen verwerken. Dit gebeurt
onder meer in de vorm van studielessen en
huiswerkbegeleiding op school.
Studielessen zijn bedoeld om leerlingen te
leren hoe ze moeten studeren en hoe ze dat
zelf kunnen organiseren. Bovendien maken
mentoren leerlingen wegwijs op hun nieuwe
school. Huiswerkbegeleiding bestaat meestal
uit het maken van huiswerk op school.
Daarbij wordt hulp geboden door een leraar.
U doet er goed aan na te gaan welke extra
begeleiding een school biedt.
Het rapport
Op de meeste scholen voor voortgezet
onderwijs krijgen de leerlingen drie à vier
keer per jaar een rapport waarop u de
resultaten kunt aflezen. Sommige scholen
geven ook nog zogenaamde tussenrapporten,
zodat u ongeveer om de zes weken
kunt zien wat de vorderingen zijn.
De cijfers worden gebaseerd op een groot
aantal gegevens over de prestaties van de
verschillende leerlingen. Scholen hebben
daar allemaal hun eigen systeem voor,
maar in grote lijnen gaat het om de
gecombineerde resultaten van:
• schriftelijke en mondelinge overhoringen
van huiswerk;
• schriftelijke toetsen of proefwerken;
• beoordelingen van werkstukken.
Vraag bij de school naar de manier waarop
de resultaten van de leerlingen worden
gemeten en hoe cijfers worden bepaald.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
30

Aan het eind van het
tweede leerjaar brengen
de scholen een advies uit.

4
K E U Z E S E N A D V I E Z E N T I J D E N S
D E R I T
Na de onderbouw moeten
De studie- of kiezen
leerlingen een keuze maken.
Wanneer ze dat moeten doen en
wat er verder bij komt kijken, leest
u in dit hoofdstuk.
In de onderbouw krijgen alle leerlingen in
principe nog dezelfde vakken. Daarna
moeten ze kiezen voor een studie- of een
beroepsrichting. Leerlingen kiezen dus -
anders dan vroeger - niet direct bij binnenkomst
in het voortgezet onderwijs
voor vmbo, havo of vwo. Wel bekijkt de
school de mogelijkheden van iedere leerling.
Daarnaast krijgen leerlingen een
zogenoemde 'oriëntatie op studie of
beroep'. Daarin leren ze meer over allerlei
beroepen en de opleidingen die daarvoor
nodig zijn. Deze oriëntatie vormt een vast
onderdeel van de onderbouw. De school
kan u hierover meer vertellen.
Het advies aan het eind van het tweede
leerjaar
Aan het eind van het tweede leerjaar
brengen de scholen in ieder geval een
advies uit. Daarin staat meestal welke
algemene richting de leerling het beste
kan volgen: vmbo, havo of vwo. Als de
school een leerling adviseert om naar het
beroepsonderwijs te gaan, dan zal zij
meestal ook aangeven welke het meest
voor de hand ligt. Bijvoorbeeld: bouwtechniek,
mode en commercie, voertuigentechniek,
handel en verkoop, metaaltechniek,
elektrotechniek of verzorging.
De invloed van de ouders
Zo'n beslissing over de verdere
(school)loopbaan na de onderbouw is
natuurlijk niet niks. Het is dan ook heel
belangrijk dat leerlingen en ouders nauw
betrokken zijn bij die keuze.
Samen met de school moeten ze bepalen:
• waar de leerling aanleg voor heeft;
• wat de ambities van de leerling zijn;
• welke capaciteiten de leerling heeft;
• welke kans de leerling heeft om zijn
of haar talenten maximaal te
ontwikkelen.
32

4
K E U Z E S E N A D V I E Z E N T I J D E N S
D E R I T
Met de antwoorden op deze vier vragen
in het achterhoofd kan een verstandige
keuze worden gemaakt. Het is daarbij
zaak om een goede balans te zoeken tussen
'willen' aan de ene kant en 'kunnen'
aan de andere.
Zijn ouders en leerlingen aan het
schooladvies gebonden?
Niemand is verplicht om het advies van
de school te volgen. Maar de school
beslist wel of leerlingen overgaan naar
een volgend leerjaar vmbo, havo of vwo.
Als u zich om welke reden dan ook niet in
het advies kunt vinden, dan is het zaak
daar snel met de school over te praten.
Bedenk daarbij dat een school bij de
voorbereiding van zo'n advies zorgvuldig
te werk gaat. In de meeste gevallen worden
school en ouders het snel eens. Lukt
dat niet, dan kunt u altijd nog overwegen
van school te veranderen. Het is overigens
wel zo, dat de ontvangende school
rekening moet houden met het advies
van de school van herkomst.
De samenstelling van het vakkenpakket
is daarom belangrijk. Het pakket vakken
waarin eindexamen is gedaan, bepaalt
namelijk grotendeels welke mogelijkheden
er zijn om verder te studeren in vakopleidingen
en middenkaderopleidingen
van het middelbaar beroepsonderwijs,
het hoger beroepsonderwijs of het
wetenschappelijk onderwijs. Het is dan
ook zaak dat ouders en leerlingen zich
informeren over de eisen die vervolgopleidingen
stellen aan het eindexamenpakket.
Bij de schooldecaan kunt u hierover
alle inlichtingen krijgen.
Die keuze voor het eindexamenpakket
hoeven leerlingen en ouders natuurlijk
niet alleen te maken. De school zal u
gericht adviseren en u informeren over
de voors en tegens van de verschillende
mogelijkheden.
Adviezen na het tweede leerjaar
De school begeleidt leerlingen van begin
tot eind, en geeft ouders en leerlingen
dan ook op verschillende momenten
informatie en advies.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Zo moeten vmbo-leerlingen aan het
einde van het tweede leerjaar weten wat
de meest geschikte afdeling voor hen is.
Havo- en vwo-leerlingen moeten aan het
begin van het vierde leerjaar één van de
profielen kiezen. Daarnaast kunnen zij
ervoor kiezen hun opleiding voort te zetten
in een vakopleiding of middenkaderopleiding
van het middelbaar beroepsonderwijs.
Op dat moment moet dus
duidelijk zijn in welke beroeps- of studierichting
ze zich verder kunnen en willen
ontwikkelen.
33

Het eindexamen bestaat in de regel
uit twee delen:
het schoolexamen en
het centraal examen.

5
O P W E G N A A R H E T E X A M E N
In dit hoofdstuk leest u wat er
Het globale eindexamenprogramma
allemaal speelt rond het examen.
Hier komen onderwerpen aan bod
als hoe het eindexamenprogramma
er globaal uitziet, wanneer
leerlingen geslaagd of gezakt zijn,
enzovoort.
In de laatste twee jaar van het voortgezet
onderwijs bereiden de leerlingen
zich voor op het examen. Leerlingen in
het vwo zijn hier de laatste drie jaar mee
bezig. Het grootste deel van de lesuren in
deze laatste jaren wordt besteed aan de
examenvakken. De leerlingen van het
vmbo gaan bovendien in het derde of
vierde jaar meestal op stage.
In welke vakken de leerlingen precies
examen doen, hangt af van de schoolsoort
(vmbo, havo, vwo) en de gekozen
sector of het gekozen profiel.
Het eindexamen bestaat in de regel uit
twee delen: het schoolexamen en het
centraal examen. Het centraal examen is
hetzelfde voor alle leerlingen van dezelfde
onderwijssoort. Alle leerlingen in
Nederland moeten dus aan het einde van
hun laatste jaar over hun verplichte en
hun keuzevakken dezelfde examenvragen
beantwoorden. De scholen stellen zelf
het schoolexamen op, maar het ministerie
van OCW bepaalt wél wat de onderwerpen
zijn.
Het ministerie bepaalt de programma's
voor het gehele eindexamen. Hierin staat
voor ieder vak wat de examenstof is en
hoe de examenstof is verdeeld over het
schoolexamen en het centraal examen. In
het examenprogramma staat bovendien
uit hoeveel toetsen het centraal examen
bestaat en hoe lang deze toetsen duren.
Voor het schoolexamen bepaalt de school
zelf het aantal toetsen.
Het examenreglement
Iedere school heeft een examenreglement.
Hierin staat onder andere hoe de
gang van zaken is tijdens het examen:
wat mag er wel en wat mag er niet? Ook
staat er in het reglement welke maatregelen
de directeur van de school kan
nemen, als er zich 'onregelmatigheden'
voordoen. Bijvoorbeeld: wat mag de
35

5
O P W E G N A A R H E T E X A M E N
directeur doen als een leerling spiekt of
te laat komt? Daarnaast vertelt het regelement
welke beroepsmogelijkheden
ouders en leerlingen hebben en hoe de
commissie van beroep is samengesteld.
Het programma van toetsing en
afsluiting
Naast het examenreglement heeft iedere
school een programma van toetsing en
afsluiting. Hierin staat onder andere hoe
de examenstof is verdeeld over het
schoolexamen en welke lesstof wanneer
wordt getoetst. Er staat ook in hoe de cijfers
voor het schoolexamen tot stand
komen: hoe zwaar alles meetelt, het
recht op herkansing, enzovoort.
In het vmbo, havo en vwo bestaat het
schoolexamen voor een deel uit toetsen
met open en gesloten vragen, en voor
een ander deel uit praktische opdrachten.
Toetsen en praktische opdrachten worden
beoordeeld met een cijfer. Er zijn ook
'praktische' onderdelen waarvan slechts
wordt beoordeeld of die wel of niet naar
behoren zijn uitgevoerd. Dit zijn de zogenaamde
'handelingsdelen'.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
De school moet het examenreglement en
het programma van toetsing en afsluiting
vóór 1 oktober naar de onderwijsinspectie
sturen. De eindexamenkandidaten
kunnen reglement en programma vanaf
die datum op school inzien. Een aantal
scholen geeft alle leerlingen zelf een
exemplaar.
Het schoolexamen
De scholen maken zelf de toetsen voor
het schoolexamen; ze moeten zich daarbij
wel houden aan het officiële examenprogramma.
Ook bepalen de scholen zelf
wanneer ze welke vakken toetsen.
Het schoolexamen bestaat doorgaans uit
twee of meer toetsen per vak. Dit kunnen
mondelinge, praktische en schriftelijke
toetsen zijn. De toetsen worden nagekeken
door docenten van de eigen school.
Sommige vakken worden afgesloten met
alleen een schoolexamen, deze kunnen al
eerder dan de centrale examens worden
geëxamineerd.
Voordat het centraal examen begint,
moeten de schoolexamens zijn afgerond
en de resultaten zijn gemeld aan de
onderwijsinspectie.
Naast het diploma en de cijferlijst kan er
ook een examendossier worden samengesteld.
Zo'n dossier kan een cijferlijst of
een examenboekje zijn, maar ook een
map met werkstukken. Het schoolexamen
in havo en vwo omvat ook een profielwerkstuk.
Dit is een uitgebreide praktische
opdracht waarbij in ieder geval
één vak uit het profieldeel is betrokken.
Het profielwerkstuk toetst vaardigheden
in combinatie met kennis en inzicht.
Hiernaast is het profielwerkstuk bedoeld
om de samenhang en integratie van leerstofonderdelen
binnen een profiel te
bevorderen.
Het schoolexamen in de theoretische en
de gemengde leerweg in het vmbo omvat
een sectorwerkstuk. Ook dit is een praktische
opdracht. Hierbij is minimaal één
vak uit het sectordeel betrokken.
Als u precies wilt weten hoe uw school het
schoolexamen heeft geregeld, dan kunt u
altijd contact opnemen met de school.
36

5
O P W E G N A A R H E T E X A M E N
Op een andere manier examen doen
Sommige leerlingen kunnen op een
andere manier examen doen. Leerlingen
met een belemmering zoals visueel
gehandicapten of leerlingen met woordblindheid
(dyslexie), kunnen onder
bepaalde voorwaarden extra faciliteiten
krijgen. Daarvoor is in sommige gevallen
een verklaring van een deskundige
vereist . Dat moet dan wel door de school
aan de inspectie gemeld worden.
Overigens is daarvoor een verklaring van
een deskundige vereist.
Maar ook leerlingen voor wie Nederlands
niet hun moedertaal is en die niet langer
dan zes jaar onderwijs in Nederland hebben
gevolgd, kunnen op een aangepaste
manier examen doen.
Leerlingen die in het laatste leerjaar lang
ziek zijn geweest, kunnen het eindexamen
spreiden over twee schooljaren.
Dat geldt ook voor leerlingen die door
bijzondere omstandigheden het laatste
leerjaar niet naar school konden gaan. In
al deze gevallen moet het bestuur van de
school of de directeur beslissen of een
leerling inderdaad voor zo'n aangepast
examen in aanmerking komt.
zelf nog twee vakken of een beroepsgericht
programma. In de gemengde leerweg
heeft een beroepsgericht programma
in ieder geval de omvang van één
vak, in de beroepsgerichte leerwegen
heeft het de omvang van twee vakken.
Zo ontstaat voor de meeste leerlingen
een pakket van zes examenvakken.
Doorstromen
Vmbo-leerlingen theoretische en
gemengde leerweg die hun eindexamen
hebben gehaald, kunnen doorstromen
naar het havo. Havo-leerlingen die hun
eindexamen hebben gehaald kunnen
doorstromen naar het vwo. Dat kan zowel
binnen de school als op een andere
school. De nieuwe school kan wel aanvullende
eisen stellen, zoals goede cijfers.
Scholen maken vaak onderling afspraken
over het doorstromen van leerlingen. Ze
weten vaak van elkaar welke eisen ze
stellen aan leerlingen die willen doorstromen.
U kunt daar uiteraard van tevoren
naar informeren.
Het centraal examen
Het centraal examen wordt in het laatste
schooljaar afgenomen en kent drie tijdvakken.
Het eerste is in mei, het tweede
in juni en het derde in augustus. In mei
doen alle leerlingen examen. De andere
tijdvakken zijn bestemd voor herkansers
en inhalers.
Het vmbo-examen
Voor alle leerlingen die de leerwegen in
het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs
volgen, zijn Nederlands en
Engels verplicht. Leerlingen moeten twee
vakken kiezen die verband houden met
hun sector. Ten slotte kiest de leerling
37

5
O P W E G N A A R H E T E X A M E N
Gecommitteerden bij het centraal
examen
Voor iedere school wijst de minister zogeheten
'gecommitteerden' aan. Dit zijn
leraren van andere scholen. Deze gecommitteerden
controleren of de centrale
examens wel voldoende objectief worden
nagekeken. Eerst kijkt de leraar van de
eigen school de examens na en daarna
doet de gecommitteerde dat. Wanneer
het cijfer van de docent en dat van de
gecommitteerde verschillen, dan bepalen
deze in onderling overleg het uiteindelijke
cijfer.
De eindcijfers
De directeur bepaalt voor iedere leerling
de eindcijfers. Het eindcijfer is het
gemiddelde van het cijfer voor het
schoolexamen en het cijfer voor het
centraal examen. Alle eindcijfers samen
bepalen of een leerling is geslaagd voor
het eindexamen. Voor vakken met alleen
een schoolexamen is het cijfer voor het
schoolexamen - na afronding - het eindcijfer.
Wanneer is een leerling geslaagd?
Bij examens in het vmbo mag een leerling
één vijf hebben als alle andere eindcijfers
6 of hoger zijn. Hij mag ten hoogste
één vier of twee vijven hebben, als
alle andere eindcijfers 6 of hoger zijn én
ten minste één zeven of hoger. Daarbij
geldt dat lichamelijke opvoeding, het
kunstvak in het gemeenschappelijk deel
en het sectorwerkstuk altijd 'voldoende'
moeten zijn of 'goed'. Daarnaast is het zo,
dat het eindcijfer van het afdelingsvak of
intrasectorale programma in de beroepsgerichte
leerwegen twee keer meetelt in
de uitslagregeling. Voor de eindexamens
is een speciale internetpagina ingericht:
www.eindexamen.nl.
De leerlingen die het eindexamen volledig
hebben afgelegd, mogen na het vaststellen
van de uitslag één vak herkansen
in juni (tweede tijdvak) en eventueel in
augustus (derde tijdvak). Het hoogste
cijfer geldt dan als definitief cijfer voor
het centraal examen. Iedere eindexamenkandidaat
krijgt van de directeur van de
school een cijferlijst. Op deze lijst staan
de cijfers voor het schoolexamen, de
cijfers voor het centraal examen en de
eindcijfers. Ook de uitslag van het eindexamen
staat hierop vermeld. Wie
geslaagd is, krijgt daarnaast een diploma.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Leerlingen zijn in ieder geval geslaagd,
als zij voor alle examenvakken eindcijfers
van 6 of hoger hebben gehaald. Bij de
examens in het havo en vwo mag een
leerling niet meer dan twee onvoldoendes
hebben, waarvan één vier en één vijf
of twee vijven. Lager dan een vier mag
niet. Bovendien mag voor de vakken in
het profieldeel ten hoogste één onvoldoende
zijn behaald. Het profielwerkstuk
en de vakken culturele en kunstzinnige
vorming 1 én lichamelijke opvoeding 1
moeten 'voldoende' of 'goed' zijn.
Alsnog het diploma behalen
Als een leerling zakt voor het eindexamen,
dan kan hij besluiten het eindexamenjaar
nog een keer te doen. Ook
kan een leerling ervoor kiezen alsnog een
diploma te halen in het vavo, het voortgezet
algemeen volwassenenonderwijs of bij
de staatsexamencommissie. Daar kunnen
mensen die nog geen diploma hebben,
examen doen in de vakken die ze eerder
niet hebben gehaald. De vakken die ze
wel hebben gehaald hoeven ze niet
opnieuw te doen. In het vavo gelden
leeftijdsgrenzen.
38

5
O P W E G N A A R H E T E X A M E N
De kandidaten kunnen hun diploma ook
verkrijgen door in de nog 'ontbrekende'
vakken staatsexamen af te leggen.
Meer informatie over de staatsexamens
is te verkrijgen bij de Informatie Beheer
Groep (IB-groep), telefoonnummer 050 -
599 77 55.
Vragen en klachten over het centraal
examen
Bij vragen over het centraal examen
(over de inhoud of de zwaarte van de
vakken, over zakken en slagen, over
mogelijke onregelmatigheden, enzovoort)
kunt u het beste contact opnemen met
de school. Als u een specifieke klacht
heeft, bijvoorbeeld over vragen in het
examen, en de school is het daarin met u
eens, dan kan de school uw klacht doorgeven
aan de Centrale Examencommissie
Vaststelling Opgaven (CEVO). De CEVO
zorgt dan voor de verdere behandeling.
Als naar uw mening een examen niet volgens
de regels is afgenomen, kunt u
daarover contact opnemen met de
schoolleiding. Deze gaat in overleg met
de inspectie van het onderwijs na of de
klacht gegrond is en of eventueel in het
belang van de leerling een examen ongeldig
moet worden verklaard. In dat geval
moet het examen in een volgend examentijdvak
opnieuw worden afgelegd.
Tijdens de eindexamenperiode is de eindexamenklachtenlijn
van het Landelijk
Aktie Komitee Scholieren (LAKS) geopend.
Het LAKS verzamelt de klachten en
probeert problemen op te lossen. Het
telefoonnummer van de klachtenlijn
wordt ieder jaar bekendgemaakt via posters
op de school en via de eindexamenkrant
van het LAKS.
39

Het leerlingenstatuut is
een reglement van de school
waarin de rechten
en plichten van alle
leerlingen staan.

6
D E S T E M V A N O U D E R S E N
L E E R L I N G E N
Hoe kunnen ouders en leerlingen
invloed hebben op het beleid van de
school? In dit hoofdstuk treft u de
mogelijkheden aan waarmee ouders
Invloed van ouders en leerlingen op
het beleid van de school
Ouders en leerlingen kunnen op verschillende
manieren invloed uitoefenen op de
gang van zaken op school. Elke school
heeft verplicht een medezeggenschapsraad.
De meeste scholen hebben bovendien
een ouderraad, een leerlingenraad
en een personeelsraad.
en leerlingen hun stem kunnen
laten horen: de medezeggenschapsraad,
de ouderraad en de
leerlingenraad.
Via de medezeggenschapsraad hebben
ouders en leerlingen de meest directe
invloed. Sommige bijzondere scholen
kennen geen medezeggenschapsraad. Ze
zijn op grond van hun godsdienstige of
levensbeschouwelijke overtuiging niet
verplicht zo'n raad op te richten.
Scholen voor bijzonder onderwijs gaan
meestal uit van een vereniging waar
ouders lid van kunnen zijn. Via hun lidmaatschap
hebben zij een stem in de
vereniging en kunnen zij het beleid van
de school mede bepalen. Ouders kunnen
ook gekozen worden in het bestuur van
zo'n school en op die manier rechtstreeks
invloed uitoefenen.
Daarnaast zijn ouders vaak betrokken bij
de organisatie van buitenschoolse activiteiten,
zoals feesten, excursies, ondersteuning
van de leerlingenvereniging,
enzovoort.
Sommige scholen betrekken de ouders
ook direct bij het onderwijs. Daarbij gaat
het vaak om projecten die de leerlingen
moeten opzetten en waarin ouders meedraaien
als informanten en ondersteuners.
Ook hier geldt weer dat elke school vaak
een eigen traditie heeft op dit punt. Voor
ouders en leerlingen die actief willen zijn
op de school, is het zaak te weten hoe de
school hen bij het reilen en zeilen
betrekt.
41

6
D E S T E M V A N O U D E R S E N
L E E R L I N G E N
De medezeggenschapsraad
onder meer de nascholing van personeel.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
De medezeggenschapsraad is in het
onderwijs het enige vertegenwoordigende
orgaan met wettelijke bevoegdheden.
In het voortgezet onderwijs bestaat de
medezeggenschapsraad uit
twee geledingen:
• ouders of leerlingen;
• onderwijzend en onderwijsondersteunend
personeel.
In beginsel heeft elke school een medezeggenschapsraad.
Het schoolbestuur is
namelijk wettelijk verplicht deze in te
stellen. In uitzonderlijke gevallen hoeft
de school een medezeggenschapsraad
niet in te stellen, namelijk als men
bezwaar heeft om godsdienstige of
levensbeschouwelijke redenen. Maar zo'n
ontheffing krijgt een school alleen als
tweederde van de leerkrachten en de
ouders daarmee instemt. De medezeggenschapsraad
moet ieder jaar schriftelijk
verslag doen van zijn activiteiten. Dat
verslag is openbaar en iedereen kan het
dus inzien.
Rechten medezeggenschapsraad
De medezeggenschapsraad heeft twee
soorten bevoegdheden: een algemene en
een bijzondere. De algemene bevoegdheid
is het recht op informatie en overleg.
De raad - of een deel daarvan - kan
hierom vragen. De medezeggenschapsraad
heeft verder advies- en instemmingsrecht.
Dat is de bijzondere
bevoegdheid. De medezeggenschapsraad
heeft instemmingsrecht over al die zaken
die voor de raad van wezenlijk belang
zijn. Ouders en leerlingen moeten bijvoorbeeld
instemmen met de voorzieningen
voor leerlingen. Ook hebben zij
instemmingsrecht bij het vaststellen van
het leerlingenstatuut en de gevolgen die
een fusie van de school met een andere
school heeft voor ouders en leerlingen.
Daarnaast mogen zij adviseren over
Elke medezeggenschapsraad heeft een
reglement. Hierin staat onder meer hoeveel
leden de raad telt, hoe de verkiezingen
voor de raad zijn geregeld en welke
bevoegdheden aan de eventuele deelraden
zijn toegekend. Het reglement moet
goedgekeurd zijn door tweederde van de
raad. Het bevoegd gezag stelt het daarna
vast. Voor besturen die meer dan één
school onder hun hoede hebben, kan ook
een gemeenschappelijke medezeggenschapsraad
(GMR) worden ingesteld. In
de Wet medezeggenschap onderwijs 1992
staat precies over welke zaken het
schoolbestuur en de directie advies moeten
vragen. En ook wanneer instemming
nodig is van de medezeggenschapsraad
of een geleding daarvan. Ouder- en
besturenorganisaties hebben voorbeelden
van reglementen die zij graag
beschikbaar stellen. Met die voorbeelden
kan de relatie met het bevoegd gezag
goed geregeld worden.
De ouderraad
De meeste scholen hebben naast een
medezeggenschapsraad ook een ouderraad.
In de ouderraad zitten vertegenwoordigers
van de ouders. De ouderraad
kan - gevraagd of ongevraagd - de medezeggenschapsraad
adviseren over onderwerpen
die vooral voor de ouders belangrijk
zijn. De ouderraad kan bovendien
eisen dat de medezeggenschapsraad een
42

6
D E S T E M V A N O U D E R S E N
L E E R L I N G E N
advies doorgeeft aan het schoolbestuur.
Het schoolbestuur moet op zijn beurt
binnen drie maanden een schriftelijk antwoord
geven. De ouderraad belegt
meestal eenmaal per jaar een vergadering
voor alle ouders. In die vergadering
legt de ouderraad verantwoording af over
het gevoerde beleid en overlegt de raad
met de ouders over het beleid voor de
toekomst. De leden in de raad worden
door en uit de ouders gekozen.
Als er problemen op school zijn waarbij
het nodig is dat alle ouders worden
geraadpleegd, zal de ouderraad vaak het
orgaan zijn dat de ouders bij elkaar
roept.
De ouderraad stimuleert activiteiten die
bijdragen aan een goed schoolklimaat
zoals culturele manifestaties, feesten en
partijen. De raad betrekt andere ouders
vaak bij de activiteiten binnen de school.
Andere vormen van oudervertegenwoordiging
Als een school voor bijzonder onderwijs
uitgaat van een vereniging, kunnen
ouders daarvan lid worden. Op grond van
hun lidmaatschap kunnen ouders invloed
uitoefenen op het beleid van de vereniging
en dus van de school. Ouders kunnen
ook gekozen worden in het bestuur
van een bijzondere school.
Als een openbare school uitgaat van een
bestuurscommissie (artikel 82 van de
Gemeentewet), een openbare rechtspersoon
of een stichting, kunnen hiervan
ook ouders deel uitmaken.
leerlingen ten minste 13 jaar zijn.
Daarnaast biedt de Wet medezeggenschap
onderwijs 1992 de mogelijkheid
een leerlingenraad op te richten. Een
leerlingenraad vertegenwoordigt de
mening van scholieren op een school.
Bovendien kan de raad zich bezighouden
met verbetering van de sfeer op een
school en met de kwaliteit van het onderwijs.
Het belangrijkste recht dat de leerlingenraad
heeft, is het recht om advies uit te
brengen aan de medezeggenschapsraad:
gevraagd en ongevraagd. De leerlingenraad
kan bovendien eisen dat de medezeggenschapsraad
dat advies doorgeeft
aan het schoolbestuur. Het schoolbestuur
moet op zijn beurt binnen drie
maanden een schriftelijk antwoord
geven.
Leerlingen die een leerlingenraad willen
oprichten, kunnen daarover advies krijgen
van het LAKS. Het adres staat achterin
deze gids.
Het leerlingenstatuut
Het leerlingenstatuut is een reglement
van de school waarin de rechten en
plichten van alle leerlingen staan.
Daarbij valt te denken aan regelingen
rondom te laat komen, proefwerkplanning,
straffen, in beroep gaan tegen cij-
De leerlingenraad
Ook leerlingen hebben de mogelijkheid
zelf invloed uit te oefenen op de gang van
zaken in en rond de school. Op de meeste
scholen zijn leerlingen lid van de medezeggenschapsraad.
Op een school voor
voortgezet speciaal onderwijs moeten die
43

6
D E S T E M V A N O U D E R S E N
L E E R L I N G E N
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
fers, vrijheid van uiterlijk, mogelijkheden
voor het uitgeven van de schoolkrant
enzovoort.
In het leerlingenstatuut moeten in ieder
geval vier onderwerpen geregeld zijn,
namelijk:
• wat de schoolregels zijn;
• hoe de school met geschillen tussen
bijvoorbeeld leerkrachten en
leerlingen omgaat;
• hoe de school de gegevens van de
individuele leerling beschermt
('privacyregeling');
• hoe de school de kwaliteit van het
onderwijs bewaakt.
Scholen zijn verplicht om een leerlingenstatuut
op te stellen, dat bovendien elke
twee jaar opnieuw moet worden vastgesteld
door het schoolbestuur. Zowel de
leerlingen als de ouders in de medezeggenschapsraad
moeten met het statuut
instemmen.
Het leerlingenstatuut is een openbaar
stuk. Het moet dan ook voor leerlingen
op school ter inzage liggen.
Een veilig schoolklimaat
Ook op scholen komen leerlingen helaas
weleens in aanraking met klasgenoten
die zich misdragen of zelfs gewelddadig
zijn. Dat geweld kan allerlei vormen hebben:
van schelden, pesten, vernieling,
diefstal tot en met (seksuele) intimidatie,
discriminatie en vechtpartijen. Ook leraren
en ouders maken zich soms schuldig
aan vormen van geweld. Het is heel
belangrijk dat scholen, leerlingen en
ouders samen werken aan het voorkomen
en bestrijden van alle vormen van
geweld.
en afspraken over de manier waarop
leerlingen en leraren met elkaar omgaan.
Die regels staan in het leerlingenstatuut.
De school moet ervoor zorgen dat leerlingen
op de hoogte zijn van die regels.
Op de website (www.laks.nl) van het
Landelijk Aktie Komité voor Scholieren
(LAKS), staat een checklist 'leefbare
school'. Hiermee kunnen leerlingen
beoordelen of hun school voldoet aan de
eisen voor een leefbare school.
Scholen moeten een zogenaamd veiligheidsplan
en een plan voor - goede -
arbeidsomstandigheden opstellen. Het
gaat niet alleen om technische veiligheid,
zoals eisen aan de lokalen, verlichting, de
stoelen en dergelijke. Het gaat ook om
'beveiliging' tegen pesten, bedreiging,
seksuele intimidatie en geweld. Scholen
moeten daarvoor dus een plan maken.
Daarin kunnen ze bijvoorbeeld de aanstelling
van vertrouwenspersonen regelen,
klachtenprocedures opstellen en een
klachtencommissie in het leven roepen.
Scholen zijn verplicht een klachtenregeling
in te stellen. In het voortgezet onderwijs
geldt deze regeling voor personeel,
ouders en leerlingen. Het schoolbestuur
moet een klachtencommissie instellen,
waar de klachten kunnen worden ingediend.
Zie voor verdere informatie hoofdstuk
7 van deze gids.
Scholen zijn verplicht te overleggen met
de vertrouwensinspecteur zodra zij
horen dat er misschien sprake is van seksueel
misbruik van een minderjarige
leerling door een personeelslid van de
school.Als in dit overleg blijkt dat er een
redelijk vermoeden van seksueel misbruik
bestaat, is de school verplicht hiervan
meteen aangifte te doen bij de politie.
Het scheppen van een veilig leer- en
werkklimaat is niet alleen een zaak van
de school. Maar daar begint het vaak
wel. Bijvoorbeeld met duidelijke regels
44

6
D E S T E M V A N O U D E R S E N
L E E R L I N G E N
Behandeling van klachten over seksuele
intimidatie kan ook een taak van de
klachtencommissie ( zie hoofdstuk 7)
zijn. Als het echter om (het vermoeden
van) een zedenmisdrijf gaat, begaan door
een aan de school verbonden volwassene
ten opzichte van een leerling, moet het
schoolbestuur na overleg met de vertrouwensinspecteur
aangifte doen bij de
politie.
Voor ouders en leerlingen is het van
groot belang om te weten wat de school
doet op het terrein van veiligheid. Vanaf
1 augustus 2006 zijn scholen daarom
verplicht om in hun schoolgids een aparte
paragraaf aan dit onderwerp te besteden.
Ouders en leerlingen kunnen verder via
de medezeggenschapsraad, de ouderraad
of de leerlingenraad betrokken worden
bij de voorlichting over het veiligheidsbeleid.
En natuurlijk kunnen ze zo ook meewerken
aan de uitvoering ervan.
Leerlingen die gepest worden, maar ook
ouders en leerlingen die vragen hebben
over pesten, kunnen terecht op
www.pestweb.nl. Pestweb biedt ook een
hulplijn aan voor kinderen. Ze luisteren
naar je en proberen samen met jou een
antwoord of een oplossing te vinden
tegen het pesten. Bellen kan elke schooldag
tussen 14.00 en 17.00 uur op: 0800
2828280.
Informatie over medezeggenschap kunt u
inwinnen bij de landelijke ouderorganisaties
en het Landelijk Aktie Komitee
Scholieren. Zie hiervoor de adressenlijst
achterin deze gids.
Ook de gemeenten dragen hun steentje
bij. Bijvoorbeeld in de vorm van afspraken
met de wijkpolitie, het buurthuis en
het jongerenwerk. Maar ook moet de
gemeente zorgen voor voorzieningen in
de buurt van de school die de omgeving
veiliger maken. U kunt daarbij denken
aan meer verlichting, verkeerslichten,
surveillance, verkeersdrempels,
enzovoort.
Bent u op zoek naar andere informatie
over veiligheid op school, dan kunt u
terecht bij het Centrum School en
Veiligheid, www.schoolenveiligheid.nl of
030-2856616, dagelijks tussen
10.00 en 14.00 uur.
45

7
D E V O R D E R I N G E N O P S C H O O L
Maakt uw kind vorderingen op
Een goed contact met school
school? Hoe ontstaat een goed
contact met school? Wat kunnen u
en uw kind doen bij problemen op
school? Dit zijn enkele voorbeelden
van vragen die dit hoofdstuk
beantwoordt.
De praktijk leert dat leerlingen beter
presteren als het 'thuisfront' nauw
betrokken is bij het wel en wee op
school. Het is dus van belang dat ouders
weten wat er dagelijks voor hun kind op
het programma staat, daar thuis over
praten en er rekening mee houden. Wie
actief betrokken is bij de schoolervaringen,
kan daarmee tal van
problemen op school voorkomen.
Het contact met een school voor voortgezet
onderwijs zal meestal minder
regelmatig zijn dan ouders met de basisschool
gewend waren. Omdat leerlingen
ouder en zelfstandiger worden, onderhouden
zij vooral zelf hun relatie met de
school en met de docenten.
De afstand tussen ouders en voortgezet
onderwijs is daarom meestal iets groter
en de contacten zijn zakelijker. Toch is
het verstandig als ouders regelmatig
contact hebben met de school. Ouders
kunnen zo de vorderingen van hun kind
volgen en meer te weten komen over de
gang van zaken op school en in de klas.
Begeleiding van leerlingen op school
Scholen voor voortgezet onderwijs doen
steeds meer aan individuele begeleiding
van leerlingen die om welke reden dan
ook extra aandacht nodig hebben. Elke
school doet dat weer op zijn eigen
manier.
De meeste scholen wijzen mentoren aan.
Dat zijn docenten die naast hun onderwijstaak
leerlingen 'coachen'. Zij hebben
veel contact met de andere leraren en
weten daardoor in grote lijnen wat de
leerlingen presteren in de verschillende
vakken. Zij zijn dan ook uw eerste aanspreekpunt
bij vragen en problemen. De
mentoren hebben vaak een vast moment
in de week of de maand (spreekuur)
waarop ze beschikbaar zijn.
47

7
D E V O R D E R I N G E N O P S C H O O L
Het is natuurlijk ook mogelijk een aparte
afspraak te maken, vooral als u veel te
bespreken heeft.
Daarnaast zijn er schooldecanen die de
leerlingen adviseren over studieaanpak
en over studie- en beroepsmogelijkheden.
Sommige scholen hebben bovendien
leerling- of studiebegeleiders die met
leerlingen werken die wat extra aandacht
kunnen gebruiken. Verder zijn bij de
meeste scholen brugklascoördinatoren
aangesteld die de gang van zaken in de
eerste jaren in de gaten houden en vakgroepcoördinatoren
die samen met de
docenten in één vak verantwoordelijk zijn
voor de leerstof en lesmethoden.
Verschillen in begeleiding tussen
scholen
Er zijn overeenkomsten, maar ook verschillen
in de manier waarop scholen
voor voortgezet onderwijs de begeleiding
van leerlingen aanpakken. Op sommige
scholen zijn er naast de mentor en leerlingbegeleider
ook nog anderen die zich
hiermee bezighouden. Bijvoorbeeld speciale
huiswerkbegeleiders, een vertrouwenspersoon,
schoolcontactpersonen
voor allochtone ouders enzovoort.
Informeer daarom tijdig hoe uw school
met de leerlingbegeleiding omgaat en hoe
die taken zijn verdeeld.
rapportavonden. Die worden meestal na
het eerste en tweede rapport gehouden.
Maar er zijn ook scholen die graag zien
dat ouders (én leerlingen) de tussenrapporten
komen bespreken. Het is dan ook
goed om op school na te vragen wanneer
de rapporten worden uitgedeeld en wanneer
ouders en leraren met elkaar kunnen
spreken over de leerprestaties van
leerlingen. Ouders kunnen daartoe
natuurlijk ook zelf het initiatief nemen.
Ze kunnen bijvoorbeeld na elk
(tussen)rapport een afspraak maken met
de klassenleraar. En ook leerlingen kunnen
hierin actief bemiddelen.
Veel scholen voor voortgezet onderwijs
brengen aan het einde van het tweede
leerjaar een uitgebreid advies uit over de
verdere studiemogelijkheden van de leerling.
Daarbij gaat het onder meer om de
keuze van de onderwijssoort: vmbo, havo
of vwo. In hoofdstuk 4 vindt u hier meer
over, en als u het precies wilt weten, kan
de school u daarover informatie geven.
De vorderingen bijhouden
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Ouders en leerlingen moeten op gezette
tijden weten hoe het gaat op school. In
de schoolgids vindt u doorgaans informatie
over hoe de prestaties van de leerlingen
worden gemeten en gerapporteerd.
Scholen volgen hierin in principe een
eigen weg. U mag er echter op rekenen
dat de school u regelmatig (drie tot vier
keer per jaar) op de hoogte houdt van de
vorderingen.
Net als de basisschool kennen de meeste
scholen voor voortgezet onderwijs
48
Helpen met het huiswerk
In het voortgezet onderwijs wordt het
natuurlijk lastiger voor ouders om hun
kinderen te helpen met huiswerk. Vooral
wanneer zij zelf bepaalde vakken niet, of
op een andere manier hebben gehad.
Het onderwijs verandert immers vaak en
snel.

7
D E V O R D E R I N G E N O P S C H O O L
Het wiskundeonderwijs van nu bijvoorbeeld
is niet meer te vergelijken met dat
van twintig jaar geleden. Daar komt nog
bij dat sommige leerlingen ouderlijke
hulp bij huiswerk minder op prijs stellen.
Dat alles wil echter nog niet zeggen dat
ouders helemaal niets meer kunnen doen
om het onderwijs thuis te ondersteunen.
Naast die vakken waarin ouders zelf misschien
niet zo thuis zijn, zullen leerlingen
ook met onderwerpen aan de slag gaan
waarbij ouders wel kunnen helpen. In de
onderbouw moeten leerlingen zich vaak
ook met praktische problemen en onderwerpen
bezighouden, bijvoorbeeld op
technisch en verzorgend gebied. Ouders
kunnen hun kinderen daarbij een flink
eind op weg helpen. Datzelfde geldt ook
voor het maken van werkstukken, het
voorbereiden van een spreekbeurt,
opzoeken van documentatie enzovoort.
Leerproblemen
Aan het eind van de basisschool weten
ouders meestal wel of hun kind specifieke
leermoeilijkheden heeft. Meestal
komen die ook ter sprake in het schooladvies
en in de toelichting daarop van de
directeur van de basisschool. U kunt dit
dan vroegtijdig met de school voor voortgezet
onderwijs bespreken, direct bij de
aanmelding of in uw kennismakingsgesprek
met de mentor. Alle partijen
(ouders, leerlingen en school) weten dan
waar ze aan toe zijn. Dan kunnen concrete
afspraken worden gemaakt over eventuele
extra hulp of begeleiding.
Leerlingen die merken dat ze het niet
aankunnen, geven dikwijls duidelijke
signalen af, thuis en op school. Ze slapen
slecht, zijn snel geïrriteerd, kunnen zich
slecht concentreren in de les, spijbelen,
enzovoort. Ouders die merken dat het
een beetje tegenzit op school, doen er
goed aan contact op te nemen met de
mentor of mentrix, als die dit zelf al niet
heeft gedaan. Docenten maken zulke
individuele afspraken graag.
Het is daarbij belangrijk dat leermoeilijkheden
zo vroeg mogelijk gesignaleerd
worden. Liever direct na het eerste rapport
dan bij het eindrapport. Een schooljaar
is snel voorbij. En ook leerlingen zelf
doen er verstandig aan om er thuis over
te praten als ze het idee hebben dat ze de
school (even) niet meer aankunnen. Wie
dat moeilijk vindt, kan altijd gaan praten
met iemand op school, zoals de klassenleraar
of een andere leraar.
Gedragsproblemen
Iedereen heeft het weleens een periode
moeilijk met zichzelf of met mensen in de
naaste omgeving. Op zichzelf is dat niet
altijd iets om ongerust over te zijn. Maar
als leerlingen bijvoorbeeld kampen met
ernstige concentratieproblemen, zeer
regelmatig spijbelen, agressief zijn tegen
medeleerlingen of docenten, of geïsoleerd
raken, dan is het verstandig na te
denken over oplossingen. Ouders kunnen
hiervoor contact opnemen met de
school.
Extra aandacht en speciale hulp
In het voortgezet onderwijs wordt van
alles ondernomen om leerlingen goed te
begeleiden. Sommige leerlingen hebben
echter extra of speciale aandacht of hulp
nodig. Scholen krijgen daar extra geld
voor van de overheid.
De bedoeling is altijd leerlingen zo lang
mogelijk op de 'gewone' school te houden.
Daarom zijn veel scholen voor
voortgezet onderwijs gaan samenwerken
met scholen voor speciaal onderwijs. Op
deze manier kan de deskundigheid van
het speciaal onderwijs ook in het gewone
voortgezet onderwijs worden ingezet.
Bovendien stelt de overheid extra geld
beschikbaar voor leerlingen uit groepen
met een achterstand, zoals leerlingen die
van huis uit een andere taal spreken.
49

7
D E V O R D E R I N G E N O P S C H O O L
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
De Rugzak/ Gehandicapte leerling
De Wet Leerling Gebonden Financiering
is per 2003 in werking getreden. Voor het
voortgezet onderwijs betekent dit het
volgende. Gehandicapte leerlingen die op
een reguliere VO-school zitten, worden
vanaf nu geïndiceerd door de Commissie
voor de Indicatiestelling (CvI). Deze is te
vinden via het Regionaal Expertisecentrum
(REC) bij u in de regio. Een geïndiceerde
leerling komt in aanmerking
voor leerling gebonden financiering, de
zogenoemde rugzak. De 'rugzak' wordt
aangevraagd en verstrekt aan de reguliere
VO-school waar de leerling staat
ingeschreven.
In principe is het de ouder die zijn of
haar kind aanmeldt bij een regionaal
expertisecentrum (REC) in de buurt.
Nederland telt er ruim dertig. De
Commissie voor de Indicatiestelling die
verbonden is aan het REC geeft vervolgens
een positieve of negatieve indicatie
af aan de ouders. Wanneer de ouders de
positieve indicatie aan de school overhandigen,
stuurt de school het registratieformulier
van de geïndiceerde leerling
naar Cfi. Cfi kent dan de corresponderende
Rugzak toe aan de school.
Als de school geen oplossing heeft
In een enkel geval kunnen de leer- of
gedragsproblemen zodanig zijn dat de
school zelf geen goede oplossing meer
voorhanden heeft. De school kan dan via
het samenwerkingsverband waarbij zij is
aangesloten, zoeken naar een passende
oplossing. In zo'n situatie kan de school
adviseren om een leerling over te plaatsen.
consulent. Deze hulp is gratis.
Onderwijsconsulenten werken voor de
Adviescommissie Toelating en Begeleiding
(ACTB). Als een school een leerling weigert,
kan een ouder schriftelijk bezwaar
maken. De school moet dan advies vragen
aan (of opvragen bij) de ACTB.
Waar kunnen ouders en leerlingen
terecht met klachten?
Als u een klacht hebt over de gang van
zaken op school, dan kunt u die het best
eerst melden aan de groepsleerkracht of
de directeur. Als dat niet helpt, kunt u
met het schoolbestuur praten. Bij veel
besturen is er een vertrouwenspersoon
die u hierbij kan ondersteunen. Veelal zal
een klacht toch nog in onderling overleg
kunnen worden opgelost. Lukt dit niet,
dan kunt u zich richten tot de klachtencommissie.
(zie ook hoofdstuk 6, een
veilig schoolklimaat)
Elk schoolbestuur moet ervoor zorgen
dat ouders/ verzorgers (maar ook de
personeelsleden) een klacht kunnen
indienen bij een klachtencommissie.
Een klachtencommissie bestaat uit ten
minste drie leden, onder wie de voorzitter
die geen deel mag uitmaken van het
schoolbestuur en ook niet bij dat bestuur
werkzaam mag zijn. Een lid van het
schoolbestuur of een personeelslid waarover
wordt geklaagd, mag nooit deel uitmaken
van de klachtencommissie die de
klacht behandelt.
Meestal is er sprake van een regionale of
landelijke klachtencommissie, maar het
kan ook een commissie zijn die alleen
voor dat schoolbestuur is ingesteld.
Hulp bij het zoeken naar een school
Soms is het moeilijk om een school te
vinden waar een leerling met zijn of haar
handicap, ziekte of stoornis terecht kan.
Vraag dan de hulp van een onderwijs-
Scholen moeten in hun schoolgids aangeven
bij welke commissie (met naam en
adresgegevens) u een klacht kunt indienen
en hoe de verdere procedure loopt.
U hebt het recht de klacht zelf bij de
commissie in te dienen zonder tussen-
50

D E V O R D E R I N G E N O P S C H O O L
komst van de schoolleiding of het schoolbestuur.
Het is niet verboden om direct naar de
klachtencommissie te stappen, zonder
dat de klacht eerst op school aan de orde
is geweest. Als u dat doet, is het wel de
bedoeling dat u het schoolbestuur daarover
inlicht. Dat is niet alleen netjes,
maar ook verstandig omdat u het schoolbestuur
zo in staat stelt om uw klacht op
te lossen.
Bij de behandeling van een klacht kunt u
zich door een persoon naar eigen keuze
laten bijstaan. Zo kan de vertrouwenspersoon
u bijstaan door voorlichting over
de procedure of door u te helpen met het
formuleren van uw klacht. Voor informatie
over hoe u een klacht kunt indienen
en over de gang van zaken daarna kunt u
tevens bij (het secretariaat van) de
klachtencommissie terecht of bij een van
de landelijke ouderorganisaties. Bij het
bericht van ontvangst van uw klacht door
de klachtencommissie krijgt u deze informatie
meestal al in de vorm van een
reglement van deze commissie en een
toelichting daarop. De meeste klachtencommissies
hebben een website op het
internet.
De commissie zal na een bepaalde tijd
aangeven of uw klacht (on)gegrond is.
Binnen welke termijn dat moet gebeuren,
staat in het reglement van de commissie.
Als de klacht gegrond is, gaat de uitspraak
meestal vergezeld van een advies
aan het schoolbestuur hoe uw klacht
opgelost kan worden en/of een herhaling
in de toekomst kan worden voorkomen.
Binnen vier weken na de datum van ontvangst
van het advies moet het bestuur u
melden of het zich kan vinden in de uitspraak
en welke maatregelen het gaat
nemen.
Een uitspraak van een klachtencommissie
is een advies aan het schoolbestuur.
Dat heeft zijn voordelen en zijn nadelen.
De adviesprocedure heeft het voordeel
dat u als klager op een betrekkelijk snelle,
gemakkelijke en goedkope wijze een
uitspraak krijgt waarmee u en de school
weer samen verder kunnen. Een nadeel
is dat het om een eenmalige uitspraak
gaat en dat deze niet wettelijk kan worden
afgedwongen. Wilt u wel een bindende
uitspraak, dan bent u op de rechter
aangewezen.
Uw klacht wordt altijd vertrouwelijk
behandeld. U krijgt de gelegenheid om
uw klacht voor de commissie toe te lichten.
U wordt dan ‘gehoord’. Dat is voor
ouders soms een (in)spannende zaak. U
kunt zich daarbij echter ook laten bijstaan,
bijvoorbeeld door de vertrouwenspersoon.
51

B I J L A G E N
B E L A N G R I J K E A D R E S S E N E N
T E L E F O O N N U M M E R S
Als u vragen heeft, kunt u gebruik
maken van deze adressenlijst.
I
Landelijke organisaties
van en voor ouders
Bijzonder onderwijs op algemene
grondslag
Landelijke Oudervereniging voor
Bijzonder Onderwijs op algemene
grondslag (LOBO)
U kunt natuurlijk ook contact opnemen
met de school. Daarnaast kunt u
adres
telefoon
email
internet
Laan van N.O. Indië 277b
2593 BS Den Haag
070 - 385 08 66
info@lobo.nl
www.lobo.nl
voor vragen terecht bij het landelijk
Katholiek onderwijs
Nederlandse Katholieke
Oudervereniging (NKO)
informatie centrum voor ouders via
het gratis telefoonnummer 0800-
adres
telefoon
email
internet
Postbus 97805
2509 GE Den Haag
070 - 328 28 82
nko@nko.nl
www.nko.nl
5010. Ook kunt u via de website:
Openbaar onderwijs
Vereniging voor Openbaar Onderwijs
(VOO)
www.50tien.nl per e-mail vragen stellen.
Voor algemene vragen over de
adres
telefoon
email
internet
Postbus 10241
1320 AE Almere
036 - 533 15 00
voo@voo.nl
www.voo.nl
rijksoverheid kunt u terecht bij
Protestants-christelijk onderwijs
Ouders en COO
postbus 51.
adres
telefoon
email
internet
Postbus 125
3970 AC Driebergen
0343 - 51 34 34
info@ouders.net
www.ouders.net
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
52

B I J L A G E N
B E L A N G R I J K E A D R E S S E N E N
T E L E F O O N N U M M E R S
II
Landelijke organisaties voor
leerlingen in het voortgezet
onderwijs
III Adressen en telefoonnummers
voor ouders en leerlingen die
meer willen weten over:
Landelijk Aktie Komitee Scholieren
(LAKS)
adres Postbus 17061
1001 JB Amsterdam
telefoon 020 - 638 17 92
email laks@laks.nl
internet www.laks.nl
Het LAKS geeft de ‘Checklist om een
Gouden School te worden’ uit.
De checklist is beschikbaar via de internetsite
van het LAKS: www.laks.nl, en
kan eventueel ook telefonisch of schriftelijk
besteld worden.
Daltonscholen
Nederlandse Dalton Vereniging
adres Bezuidenhoutseweg
251-253
telefoon 2594 AM Den Haag
070 - 331 52 81
email bestuursbureau@dalton.nl
internet www.dalton.nl
Gereformeerde scholen
Landelijk Verband van Gereformeerde
Schoolverenigingen
adres Postbus 166
8000 AD Zwolle
telefoon 038 - 423 10 40
email info@concent.nl
internet www.concent.nl
Reformatorische scholen
Vereniging voor Gereformeerd
Schoolonderwijs
adres Postbus 5
2980 AA Ridderkerk
telefoon 0180 - 442 26 75
email secretariaat@vgs.nl
internet www.vgs.nl
Gymnasia
Landelijke Ouderraad Zelfstandige
Gymnasia
adres Postbus 22808
telefoon 020 - 690 08 72
email LOZG@hetnet.nl
IVO-scholen
Secretariaat vereniging ivo
(op het individu gericht voortgezet
onderwijs op mavo-niveau)
adres Stationsweg 49
6861 EE Oosterbeek
telefoon 026 - 339 64 64
email i.v.o.@betuwe.net
internet www.geldersmozaiek.nl
Jenaplan-scholen
NJPV, Nederlandse Jenaplan Vereniging
adres Fie Carelsenstraat 5
telefoon 0575 - 57 02 59
email jenaplanbureau@hetnet.nl
internet www.jenaplan.nl
Montessori-scholen
Nederlandse Montessori Vereniging
adres Bezuidenhoutseweg
251-253
telefoon 7594 AM Den Haag
070 - 331 52 82
email nvm-secretariaat@
montessori.nl
internet www.montessori.nl
Vrije scholen
Ouderinformatiepunt van de
Vereniging Bond van Vrije Scholen
adres Hoofdstraat 14b
telefoon 3972 LA Driebergen
email 0343 - 53 60 60
internet www.vrijescholen.nl
Onderwijsvernieuwing algemeen
Stichting Netwerk
Samenwerkingsverband van organisaties
van onderwijsvernieuwing (SOVO)
adres Vlintweg 7
7872 RE Valthe
telefoon 0591 - 51 43 82
email info@vernieuwingsonderwijs.nl
internet www.vernieuwingsonderwijs.nl
53

B I J L A G E N
B E L A N G R I J K E A D R E S S E N E N
T E L E F O O N N U M M E R S
IV Adressen en telefoonnummers
voor ouders en leerlingen die
meer willen weten over
onderwijs aan:
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
Stichting Kennisnet
Stichting Kennisnet is een internetorganisatie
van en voor het Nederlandse
onderwijs dat er naar streeft het online
leren te stimuleren. Via de website:
www.kennisnet.nl vindt u informatie
voor o.a. leerlingen, docenten en
ouders.
Kinderen met ontwikkelings-,
gedrags- en leerstoornissen
Balans, Landelijke vereniging voor kinderen
met ontwikkelings-, gedrags-, en
leerproblemen waaronder A.D.H.D. en
dyslexie
adres De Kwinkelier 39
3722 AR Bilthoven
telefoon 030 - 225 50 50
email info@balansdigitaal.nl
internet www.balansdigitaal.nl
Hulp en informatie-nummer:
0900 -202 00 65
(elke werkdag van 09.30-13.00 uur; 25
eurocent per minuut)
Steunpunt Dyslexie
telefoon 030 - 225 20 52
email steunpuntdyslexie@
balansdigitaal.nl
Verstandelijk gehandicapte kinderen
Federatie van Ouderverenigingen (FVO)
adres Postbus 85276
3508 AG Utrecht
telefoon 030 - 236 37 67
email utrecht@fvo.nl
internet www.fvo.nl
Koepel Hoogbegaafdheid
(de samenwerkende verenigingen
Gochem, Hint Nederland, Mensa
Nederland, Pharos)
adres Postbus 32015
2303 DA Leiden
email info@koepelhb.nl
internet www.koepelhb.nl
Hoogbegaafde kinderen en
informatiepunt hoogbegaafden
Pharos, Landelijke vereniging van
Ouders van hoogbegaafde kinderen
adres Postbus 1340
8001 BH Zwolle
telefoon 0900 - 899 60 15 (20 eurocent
per minuut) ma t/m
vrijdag: 09.00-11.30 en
13.00-15.00 ma t/m donderdag:
19.00-21.00
internet www.pharos.nl
Informatiepunt Hoogbegaafden (CPS)
adres Postbus 1592
3800 BN Amersfoort
telefoon 033 - 453 43 43
033 - 453 43 53
email cps@cps.nl
internet www.cps.nl/hoogbegaafdheid
Stichting Plato
Landelijk informatiecentrum
hoogbegaafdheid
adres Postbus 177
2290 AD Wateringen
telefoon 0174 - 29 47 10
0174 - 29 09 14
email info@lich.nl
internet www.lich.nl
Motorisch gehandicapte kinderen
BOSK, Vereniging van motorisch gehandicapten
en hun ouders
Churchilllaan 11
adres Postbus 3359
3502 GJ Utrecht
telefoon 030 - 245 90 90
030 - 231 38 72
email info@bosk.nl
internet www.bosk.nl
Deze organisatie staat ook open voor
ouders van kinderen met spraak- of
taalmoeilijkheden.
54

B I J L A G E N
B E L A N G R I J K E A D R E S S E N E N
T E L E F O O N N U M M E R S
Epilepsie Vereniging Nederland
Landelijk Bureau
adres Postbus 8105
6710 AC Ede
telefoon 0318 - 67 27 72
0318 - 67 27 70
email Info@epilepsie
vereniging.nl
internet www.epilepsievereniging.nl
Dove kinderen
FODOK, Nederlandse Federatie van
Organisaties van Ouders en Dove
Kinderen
adres Postbus 754
3500 AT Utrecht
telefoon 030 - 290 03 60
(ook teksttelefoon)
030 - 290 03 80
email info@fodok.nl
internet www.fodok.nl
Slechthorende kinderen en kinderen
met spraak-taalmoeilijkheden
FOSS, Nederlandse Federatie van
Ouders van Slechthorende Kinderen en
van kinderen met Spraak-taalmoeilijkheden
adres Postbus 14
3990 DA Houten
telefoon 030 - 234 06 63
(maandag t/m donderdag
10.00 - 14.00 uur)
030 - 636 06 89
email fovig@planet.nl
internet www.fofig.nl
Kinderen met Downsyndroom
VIM, Vereniging voor een geïntegreerde
opvoeding van kinderen met het syndroom
van Down
adres Oudwijkerlaan 26
3581 TD Utrecht
telefoon 06-53449195
(maandag, donderdag en
vrijdag 10.00 - 13.00 uur)
email vimmail@vim-online.nl
internet www.vim-online.nl
Visueel gehandicapte kinderen
FOVIG, Federatie van Organisaties van
Ouders van Visueel Gehandicapten
adres Postbus 110
telefoon 5120 AC Rijen
01610 - 45 44 22
email fovig@planet.nl
internet www.fovig.nl
SDS, Stichting Down Syndroom
adres Hoogeveenseweg 38
Gebouw U
7934 KA Meppel
telefoon 0522 - 28 13 37
email info@downsyndroom.nl
internet www.downsyndroom.nl
Nederlandse vereniging voor Autisme
(NVA)
adres Prof. Bronkhorstlaan 10
3723 MB Bilthoven
telefoon 030 - 229 98 00
030 - 266 23 00
(25 eurocent per minuut)
(Informatieadvieslijn:
maandag, woensdag, donderdag:
10.00-13.00)
email info@autisme-nva.nl
internet www.autisme-nva.nl
Langdurig zieke kinderen/
kinderen in ziekenhuizen
Chronisch Zieken- en
Gehandicaptenraad
adres Postbus 169
3500 AD Utrecht
telefoon 030 - 291 66 00
(ma t/m do: 08.30-17.00,
vrijdag:08.30-12.30)
email bureau@cg-raad.nl
internet www.cg-raad.nl
Ziezon, landelijk netwerk Ziek zijn en
onderwijs secretariaat: Mevrouw H. van
Krevel p/a. Marant educatieve diensten
adres Postbus 10356501 BA
Nijmegen
telefoon 024 - 329 76 46
email h.vankrevel@marant-ed.nl
internet www.ziezon.nl
55

B I J L A G E N
B E L A N G R I J K E A D R E S S E N E N
T E L E F O O N N U M M E R S
Adviescommissie voor toelating en
begeleiding (ACTB)en de onderwijsconsulenten
adres Koninginnegracht 25
2514 AB Den Haag
telefoon 070 - 312 28 87
internet www.onderwijsconsulenten.nl
Dienst Kerkopbouw, Theologie en
Opleiding Landelijk Diensten Centrum
adres Postbus 8504
3503 RM Utrecht
telefoon 030 - 880 18 80
030 - 880 13 00
email info@sowkerken.nl
internet www.pkn.nl
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
V
Adressen van de Rijksinspecteurs
voor het voortgezet onderwijs
De inspecteurs bezoeken gemiddeld
eenmaal per jaar alle scholen en
hebben als taak om de kwalliteit van
het onderwijs te beoordelen en te
bevorderen. Ook stellen deze inspecteurs
rapporten op en brengen aan de
minister en de Tweede Kamer verslag
uit over de staat van het onderwijs.
Bereikbaarheid Inspectie van het
Onderwijs: Voor meer vragen over de
inspectie zie: www.onderwijsinspectie.nl
Vragen over het onderwijs via Postbus
51: 0800-8051 of via: info@owinsp.nl
VI
Centraal meldpunt
Vertrouwensinspecteurs
Leerlingen en ouders kunnen contact
opnemen met de vertrouwensinspecteur
als er sprake is van seksuele intimidatie.
Algemeen nummer:
0900 111 3 111 (€ 0,10 per minuut)
(bereikbaar tijdens kantooruren)
VII Instellingen die leraren opleiden
en begeleiden die godsdienstonderwijs
of levensbeschouwelijk
onderwijs geven op een openbare
school of daarover advies geven
Pedagogisch Studiecentrum
Humanistisch Vormingsonderwijs
(HVO)
adres Postbus 85475
3508 AL Utrecht
telefoon 030 - 285 68 56
030 - 285 68 91
email hvo@hvo.nl
internet www.hvo.nl
Stichting Platform Islamitische
Organisaties Rijnmond (SPIOR)
adres Postbus 3031
3003 AA Rotterdam
telefoon 010 - 466 69 89
010 - 466 62 79
email info@spior.nl
internet www.spior.nl
Vlll Informatie Beheer Groep
telefoon 050 - 599 77 55
internet www.ib-groep.nl
lX
Vragen en klachten van
scholieren.
Scholieren met klachten en vragen
over alles wat hun dwarszit op school,
kunnen op alle werkdagen van 14.00-
17.00 uur gratis terecht bij
telefoon 0800-2828280
internet www.pestweb.nl
Unie voor Christelijk Onderwijs
adres Postbus 1492
3800 BL Amersfoort
telefoon 033 - 460 60 25
033 - 460 60 20
email info@unienzv.nl
internet www.uco.nl
56

B I J L A G E N
L I J S T M E T V R A G E N
Hier volgen vragen die u bij de
keuze van een school kunnen helpen.
De vragen zijn per onderwerp
bij elkaar gezet. Telkens is ruimte
vrijgelaten voor uw eigen vragen of
aantekeningen. U kunt de lijst
gebruiken om na te denken en te
praten over de meest geschikte
school voor uw kind. Als u vóór het
gebruik enkele kopieën maakt van
de lijst, kunt u de lijst steeds
opnieuw gebruiken. Dan krijgt u een
goed zicht op uw persoonlijke
indrukken van de verschillende
scholen.
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
SCHOOLTYPE
• Welke school zoekt u voor uw kind?
• Vmbo, havo, vwo?
• Om welke vmbo-afdeling gaat het?
• Een openbare school of een bijzondere
school?
• Een kleine of grote school, scholengemeenschap
of categoriale school?
• Welke kwaliteit biedt de school in
vergelijking met andere scholen?
• Om welke school gaat het hier?
Naam van de school:
DE SCHOOLOMGEVING
• Is er één schoolgebouw of zijn er
meerdere gebouwen?
• In wat voor omgeving liggen de
lokalen en velden?
• Is de school schoon?
• Is het een ‘veilige’ school?
• Is er een (bewaakte) fietsenstalling?
DE SCHOOLORGANISATIE
• Hebt u al een schoolgids?
• Hoe hoog is de vrijwillige ouderbijdrage?
• Heeft de school een internetsite?
• Hoe wordt de onderbouw ingericht?
• Welke vakken geeft de school naast
de wettelijk verplichte vakken?
• Wat wil de school bereiken bij de
leerlingen?
• Welke mogelijkheden kent de
school voor extra (eindexamen)-
vakken?
• Hoe groot zijn de groepen/klassen?
• Hoe wordt er lesgegeven?
• Is er onderwijs in de eigen taal en
cultuur?
• Hoe gaat de school om met culturele
verschillen (bijvoorbeeld met
religieuze feestdagen)?
DE LEERLINGEN IN HET EERSTE JAAR
• Hoe worden de leerlingen in het
eerste jaar begeleid?
• Hoe worden de groepen samengesteld?
• Kent de school een brugperiode en
hoe lang duurt die, één of twee jaar?
57
• Is er op de school aandacht voor de
overstap van de basisschool naar
de nieuwe school?
• Hoe laat men de leerlingen wennen
aan het nieuwe onderwijs?
DE VORDERINGEN EN RESULTATEN
• Krijgen de leerlingen vaak repetities
en toetsen?
• Worden er cijfers gegeven of
omschrijvingen?
• Hoe moet ik die cijfers of omschrijvingen
lezen?
• Heeft de school een eigen leerlingvolgsysteem?
• Hoe werkt zo’n leerlingvolgsysteem?
• Hoe vaak krijgen de leerlingen een
rapport?
• Kunnen leerlingen blijven zitten?
• Maakt de school vooraf de regels
bekend die ze hanteert bij overgaan
of zittenblijven?
• Wanneer krijgt de leerling een
advies voor de verdere studierichting?
• Naar welke schoolsoorten gaan de
meeste leerlingen vanuit deze
school?
• Wat zijn de examenresultaten van
de school?
DE BEGELEIDING VAN LEERLINGEN
• Is er extra begeleiding voor achterblijvers?
• Zijn er extra mogelijkheden voor
zeer goede leerlingen?
• Is er huiswerkbegeleiding en hoe
gaat dat in zijn werk?
• Zijn er klassenleraren en wat doen
die?
EXTRA ACTIVITEITEN VOOR DE LEER-
LINGEN
• Zijn er vaak excursies, workshops
en werkweken?
• Waar gaan de leerlingen met uitstapjes
naartoe?
• Wat zijn de kosten daarvan?

B I J L A G E N
L I J S T M E T V R A G E N
• Wie betaalt die excursies, werkweken
en uitstapjes?
• Zijn er bijzondere feesten en hoe
vaak is dat?
• Wat doet de school extra aan sport,
culturele en andere activiteiten?
• Is er een leerlingenraad?
• Hoe staat het met die leerlingenraad?
• Is er een schoolkrant?
WAT ER GEBEURT VOOR, TIJDENS EN
NA DE LESSEN
• Hoe zitten de lesroosters in elkaar?
• Hoe vroeg en tot hoe laat is er toezicht
of opvang?
• Hoe is de begeleiding van de leerlingen
geregeld bij lesuitval of tussenuren?
• Hoe is het overblijven geregeld?
• Hoe is de school verzekerd tegen
schade die door de kinderen wordt
veroorzaakt?
• Wat wordt er gedaan tegen pesten
op school?
• Hoe zit het met het spijbelen?
• Wat doet de school als een leerling
niet op school is gekomen?
• Hoe staat het met het vandalisme
en crimineel gedrag op school?
• Is er een vertrouwensman of -
vrouw?
• Is er een klachtenregeling of klachtencommissie?
• Zijn de leerkrachten vaak ziek?
• Is er leerlingopvang bij lesuitval?
• Wat wordt er op school gedaan aan
de geloofs- of levensovertuiging?
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
HET CONTACT MET DE OUDERS
• Gebruikt de school hulp van
ouders?
• Is er een actieve ouderraad en wat
doet die?
• Wie zitten er in de medezeggenschapsraad
en wat doet die?
• Hoe vaak zijn er activiteiten voor
ouders en wat houden die in?
• Hoe onderhoudt de school het contact
met de ouders over de leerling?
• Hoe worden ouders over problemen
geraadpleegd?
• Wanneer neemt de school contact
op?
• Wordt er rekening gehouden met
ouders van niet-Nederlandse
afkomst en hoe dan?
HET SCHOOLKLIMAAT
• Wat zijn de schoolregels, is er een
schoolreglement?
• Hoe gaat de school om met straffen
en belonen?
• Houdt de school rekening met
andere culturele gebruiken (bijv.
religieuze feestdagen)?
58

B I J L A G E N
T R E F W O O R D E N
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
A:
aansprakelijkheid 22, 29
aangifte te doen bij de poltitie 44
aankunnen, niet 49
activiteiten, culturele 18
adjunct-directeur 26
adviesrecht 32
advies, uitgebreid 48
advies van de basisschool 14
afdeling(en) 9, 13, 33
algemene bijzondere scholen 12
arbeidsmarkt 9
arbeidsomstandigheden 44
alternatief leertraject 20
atheneum 10
B:
basisberoepsgerichte leerweg 8, 26, 29
basisberoepsopleiding(en) 8
basisonderwijs 9, 12, 13, 25
basisschool 7,15, 20, 25, 30, 49
basistoelage 19
basisvorming/onderbouw 11
bedrijfstak 8
begeleiding, individuele 47
belastinggeld(en) 12
beroepsbegeleidende
leerweg/leerwegen 20, 37, 38
beroepsgerichte programma's 8, 29
beroepsmogelijkheden 36, 48
beroepsonderwijs, hoger (hbo) 10, 11
beroepsonderwijs, middelbaar (mbo) 8, 9
beroepsonderwijs, voorbereidend
middelbaar (vmbo) 7, 13, 19, 26, 32, 35,
48, 57
beroepsoriëntatie 8
beroepspraktijkovereenkomst 20
beroepsrichting 8
besturen (organisatie) 42
besturen-en ouderorganisaties 19
bestuurscommissie 12
bevoegd gezag 42
bezwaar (procedure) 16, 23, 42
bijdrage, vrijwillige 18
boekenfonds 20
boekenmarkt 20
bonnen, CKV- 20
brugklas 27
brugklascoördinator(en) 48
brugperiode 27
buitenschoolse activiteiten 22
C:
centrale directie 26
cijfers, cijferlijst 30, 38
cijfers, voor het schoolexamen 36
commissie van beroep 36
(con)rector 21, 26
contributie 19
culturele en kunstzinnige vorming
(CKV) 19
cultuur en maatschappij 10
curriculum, samenhang in het 27
D:
Dalton 12
Decaan, schooldecaan 26, 33
diploma (school-) 10, 25, 36, 38, 39
directeur, directie 14, 20, 21, 35, 36,
37,38, 42, 49, 51
discriminatie 44
documentatie, opzoeken van 49
doelen van het onderwijs
en de resultaten 13
doorstromen 3, 10, 13, 37
dyslexie 37
E:
economie, sector 9
economie en maatschappij, profiel 10
eindcijfer 38
eindcijfers, examenvakken hoger als een
zes hebben 38
eindexamen, examen 13, 33, 35, 37, 38
eindexamenbesluit 38
eindexamenkandidaat 38
eindexamenklachtenlijn 39
eindexamenkrant 39
eindexamenperiode 39
eindexamenprogramma 35
eindexamenvakken(pakket) 57
eindtoets 15
examen, centraal 35, 37
examendossier 36
examenpakket 33
examenprogramma 35, 36
examenreglement 35, 36
examenresultaten (slagen, zakken) 14
examenstof 35, 36
examentijdvak 39
59

B I J L A G E N
T R E F W O O R D E N
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
examenvakken 35, 38
examenvakken, zes 37
examenvragen 35
F:
festiviteiten 18
Friese taal 27
fusie 42
Freinet 12
G:
gecommitteerde 38
gedragsproblemen 49
gehandicapte kinderen 10, 50
geloofsovertuiging 12
geloofs- of levensovertuiging 20
gemeenschappelijk deel 10
gemeenschappelijke medezeggenschapsraad
(GMR) 42
gemeente(bestuur) 12, 19, 21, 45
gemengde leerweg 8
geweld 44
godsdienst 12, 16
godsdienst en wereldbeschouwing 12
godsdienstonderwijs, godsdienstles 12
Grieks 10
gymnasium 10, 13, 19, 26, 29
H:
havo 7, 10, 13, 14, 15, 19, 28, 37
havo-vwo 13
havo en vwo 12, 15
havo of vwo 28
hbo 10, 33
hogeschool 10
huiswerk 29, 30
huiswerkbegeleiding (-begeleiders) 30, 48
hulpvragen 10
I:
IB-Groep 19, 39
indicatie 7
informatiebijeenkomst 15, 29
inspectie(-onderwijs) 13, 14, 23, 29, 37,
39
instemmingsrecht 42
intimidatie, seksuele 44, 45
intrasectorale, programma 9, 38
intresses en motivatie 15
invulling 13
J:
Jenaplan 12
K:
kaderberoepsgerichte leerweg 8
kennismakingsavonden of- middagen 15
kennismakingsgesprek 49
kennismakingsperiode 15
kerndoelen 26, 27, 28, 29
keuzevak(ken) 10, 35
klachten(procedures) 44, 45, 51
klachtencommissie 28, 44, 45, 50, 51, 58
klachtenregeling 13, 44, 58
klassenlera(a)r(en) 25
klassieke culturele vorming (KCV) 19
(klok)uur onderwijs, 1040 28
kunstvak(ken) 38
kwaliteitskaart(en) 13, 14
L:
Landelijk Aktie Komitee Scholieren
(LAKS) 39
landbouw 9
langdurig zieke kinderen 10
Latijn 10
leeftijdsgrenzen 38
leerjaar (-jaren) 8, 13, 26, 37
leerjaar, tweede 48
leer- en werkklimaat, veilig 44
leerling(en), verschil tussen 27
leerling of studiebegeleiders 48
leerlingbegeleider(-begeleiding) 25, 48
leerlingenraad 41, 43, 45
leerlingenstatuut 13, 42, 43, 44
leermiddelen, extra 18
leermoeilijkheden 49
leerplicht, gedeeltelijk 18, 20, 21
leerplichtambtenaar (controle) 21, 23
leerplichtwet 20, 21
leerprestaties 15
leerweg(en) 8, 9, 14
leerweg, theoretische en
gemengde in het VMBO 37
leerwegondersteunend
onderwijs (LWOO) 7, 9,10, 15, 19, 29
leerwerktraject 9, 28
lesrooster 22, 28
lessen, van 50 minuten 28
lesuitval 29
lesuren 29, 35
60

B I J L A G E N
T R E F W O O R D E N
lesuren, kortere of langere 28
lesvervangende activiteiten 29
levensbeschouwing 16
levensovertuiging 12
lyceum 10
M:
mavo 8, 12
medezeggenschapsraad 19, 27, 41, 42,
43, 44, 45
meerderjarig 20
mentor 21, 25, 48, 49
middelbaar beroepsonderwijs
(mbo) 8, 9,10
middenkaderopleiding 8, 10, 11, 33
Montessori 12
N:
natuur en gezondheid, profiel 10
natuur en techniek, profiel 10
Nederlands al tweede taal (NT2) 11
O:
onderbouw 7, 10, 22, 26, 32, 49
onderwijs, 38,5 weken 28
onderwijs, bijzonder 12, 41, 43
onderwijs, openbaar 12
onderwijs, speciaal 19, 20, 43, 49
onderwijs, wetenschappelijk 7, 10, 33
onderwijskundig rapport 15
onderwijsmethoden 12
onderwijsondersteuning zieke leerlingen,
consulent 21
onderwijsprogramma 26, 28
onderwijssoort 27, 28, 35, 48
onderwijstijd 13
onderzoek, psychologisch 15
open dagen 15
opleidingen, vakken en middenkader 33
opvoedings en onderwijsmethode 12
ouderbijdrag 18
ouderbijdrage, vrijwillige 13
ouderbijdrage, vullende 16
ouderorganisatie / ouderraad 41, 42, 43,
45
oudervertegenwoordiging 43
overblijven 22
overeenkomst, schriftelijk sluiten 18
overgaan 33, 57
overgang, van basisschool naar
voortgezet onderwijs 30
P:
personeel, niet-onderwijzend 26
personeel, onderwijsondersteunend 42
personeelsraad 41
pesten 45
plan voor 44
post-initieel hoger onderwijs 11
projecten of leergebieden 27
praktijkonderwijs 7, 8, 9, 10, 15, 19, 20
profieldeel 10, 36, 38
profielen 10, 33
profielwerkstuk 36, 38
programma, onderbouw 27
programma van toetsing en afsluiting 36
psychische problemen 21
psychologisch onderzoek 15
R:
rapport 14, 15, 30, 49
rapportavond(en) 48
rechten en plichten van de ouders 13
rector 21
recht, op informatie en overleg 42
regelement 42
regionaal expertise centrum (REC) 50
regionale arbeidsmarkt 8
regionale of landelijke
klachtencommisie 50
regionale verwijzingscommissie 10
rooster 22, 29
Rugzak 50
S:
samenwerkingsverband 50
scholengemeenschap, smalle/brede 12,13
school, openbare 12, 16, 43
school, bijzondere 12, 41, 43
school, categoriale 13
schooladvies 15, 28, 49
schoolbestuur 15, 16, 23, 42, 43, 44, 45,
51
schoolexamen 34, 35, 36, 38
schoolexamen, alleen een 36
schoolgids 13, 14, 27, 28, 29, 45, 48, 50
schoolkeuze 14
schoolklimaat 43, 50
schoolmanagers-VO 19
schoolongevallenverzekering 22
schoolplan 18, 29
61

B I J L A G E N
T R E F W O O R D E N
Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007
schoolsoorten(-typen) 7, 13
schooltijden 22
schoolverlaten, voortijdig 26
schorsing 23
schriftelijk 16
sectoren 8, 9, 13
sector-werkstuk 36
signalen 49
slechthorende kinderen 55
slechthorende of
slechtziende kinderen 10
Spaans 29
speciaal voortgezet
onderwijs (svo) 10,19
speciale hulp 30, 49
spieken 36
spijbelen 20
spreekbeurt 49
spreekuur 47
staatsexamen 39
staatsexamencommisie 38
stage 8, 35
stichtingsbestuur 12
studieaanpak 48
studiehuis 12
studiekosten 18, 19
studielast 12
studielessen 30
studiemogelijkheden 48
studierichting 33
studietraject 26
T:
techniek, sector 9, 10
technische veiligheid 44
theoretische leerweg 8
theoretische en gemengde leerweg 37
tijdvakken, drie 36
toelating 15, 16
toelatingseisen 14, 15
toelatingsregels (speciale) 13
toezicht 29
toezichtrapport 13
tussenuren 29
tweede leerjaar 8
tweede fase van het havo 12
U:
universiteit 10
uit te leggen 16
V:
vakantie(school-) 21, 22, 28
vakken 10, 25, 28, 32, 36, 38, 47
vakken, samenhangen 27
vakken, bundelen 27
vakopleiding(en) 8, 10, 11, 33
vavo 38
vbo 12
veiligheid 29, 45
veiligheidsplan 44
verantwoordelijkheid 20, 22, 28, 29
vereniging 19, 41, 43
verenigings of stichtingsbestuur 12
vertrouwensinspecteur 44, 45
vertrouwenspersoon 48, 51
vervolgstudie 26
verwijdering 23
verzekering (WA, collectief) 22
vmbo (voorbereidend middelbaar
beroepsonderwijs) 7, 8, 9, 10, 13, 14, 15,
26
vmbo-beroepsgericht 28
vmbo theoretisch 13, 15, 28
vmbo theoretisch-havo-vwo 13
volwassenenonderwijs (vavo) 19, 38
voorbereidend middelbaar
beroepsonderwijs 37
voortgezet algemeen 11, 19, 38
voortgezet onderwijs 12
voortgezet onderwijs, schoolkosten 19
voortgezet speciaal onderwijs (vso) 19,
20, 43
vorderingen 30, 47, 48
vrije ruimte 10, 29, 30
vrije scholen 12
vrij, extra 21
vrij deel 10
vrijgeven 20
vrijstelling, voor dat vak 28
vrije school 12
vwo-examen 35
vwo 7, 10, 12, 14, 15, 19, 26, 35, 37
W:
wereldbeschouwing 12
werkstuk(ken) 49
Wet Educatie en Beroepsonderwijs 20
Wetenschappelijk onderwijs (wo) 10
Wet medezeggenschap onderwijs 42, 43
62

B I J L A G E N
T R E F W O O R D E N
Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage
en schoolkosten (WTOS) 19
wettelijke bijdrage 3
woordblindheid 37
www.onderwijsinspectie.nl 13
Z:
ziekte (langdurig zieke kinderen) 10
zorg en welzijn, sector 9
zorgstructuur 9, 10
zorg voor leerlingen 13
63

Voortgezet Onderwijs
2006 - 2007

Publicatie van het ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap
Productie:
directie Communicatie,
Mirjam Pliester / Leo Wijnhoven
Uitgave:
September 2006
Deze uitgave staat op internet onder:
www.minocw.nl/onderwijs/vogids
Ontwerp & Fotografie:
TMG Advertising
Thijsen Media Group
OCW35.028