Laboratoriumwerk in het veld: praktisch en betrouwbaar IT- onderzoek

Laboratoriumwerk in het veld: praktisch en betrouwbaar ITonderzoek
Door:
Johan F. Hoorn en Gerrit C. van der Veer
Vrije Universiteit, Amsterdam, {jfhoorn, gerrit}@cs.vu.nl
Simon van Dam
VirTouch Ltd., Jerusalem, simon@virtouch.com
Guido Fambach
The Mediator Group, Amsterdam, guido@mediatorgroup.com
Arco van Nieuwland
Exact Holding N.V., Delft, arco@exact.nl
Zo nu en dan wil het niet boteren tussen de wetenschap en het bedrijfsleven.
Wetenschappers verwijten bedrijven dat hun onderzoek niet betrouwbaar is, en
andersom verwijten bedrijven wetenschappers dat hun werk geen betekenis
heeft buiten het laboratorium. Om tot een betere samenwerking te komen,
kijken we wat nu eigenlijk voor die wrijving zorgt.
De tegenstellingen tussen commercie en wetenschap kunnen echter ook als een kans worden
gezien: ze kunnen elkaar aanvullen. Aan de ene kant kan het bedrijfsleven de winst vergroten
door haar ondernemingen te voorzien van informatie die betrouwbaar en algemeen geldig is.
Aan de andere kant heeft de wetenschap baat bij praktijkonderzoek, om wetenschappelijke
theorieën te toetsen aan de weerbarstige werkelijkheid. Maar dat vergt wel serieuze
inspanningen van beide kanten. Bedrijven moeten daarvoor een deel van de winst terug laten
vloeien naar het wetenschappelijk onderzoek, door machines, programmatuur en menskracht
ter beschikking te stellen. Bovendien moeten zij inzage geven in hun problemen en
onderzoekers toestaan om in het bedrijf hun werk te verrichten. Wetenschappers moeten uit
hun laboratoria komen om met hun kennis van gecontroleerde condities en testmethoden,
experimenten ‘in het veld’ te verrichten. Bovendien moet de traagheid het academisch werken
eigen is, worden teruggedrongen; niet alleen door sneller te werken, maar ook door gedeelten
van het onderzoeksproces te automatiseren. Of door onderzoeksassistenten in te zetten - die
door het bedrijf ter beschikking zijn gesteld. Op dit moment voeren we zelf drie van
dergelijke ‘gecontroleerde veldexperimenten’ uit:
Ten eerste loopt er een onderzoek bij het Israëlische bedrijf VirTouch (VT). Dit bedrijf legt
zich toe op het ontwikkelen van de VTPlayer, een computermuis met bijbehorende
programmatuur die geschikt is gemaakt voor blinden door er twee vlakjes met pinnetjes aan
toe te voegen. Die pinnetjes kunnen brailletekens in de vingertoppen drukken of de lijnen van
een tekening voelbaar maken. Zo kunnen blinde leerlingen hun ruimtelijk inzicht verbeteren,
bijvoorbeeld bij het leren van hun aardrijkskundelessen. We onderzoeken het gebruik van de
VTPlayer door die in te zetten bij het onderwijs van het blindeninstituut Bartimeüs in Zeist.
Allereerst kijken we naar het leereffect van het al dan niet inzetten van de VTPlayer, met en
zonder aanwezigheid van een leraar. En uit dat onderzoek destilleren we vervolgens de
nieuwe eisen en wensen die leerlingen en leraren hebben voor zo’n digitaal leersysteem.
Voor The Mediator Group, een toonaangevend Nederlands bedrijf in digitale leeromgevingen,
doen we een vergelijkbaar onderzoek. Dit bedrijf heeft de Didactor methode ontwikkeld,
waarbij leerkracht en digitale leeromgeving elkaar aanvullen. Hier richt ons onderzoek zich
op de navigatiestructuur van het programma, en op het effect van leren met en zonder

Didactor, met en zonder ondersteuning van een leraar. We doen dit bij ConQuaestor, een
verzelfstandigd financieel onderdeel van IBM.
Als laatste zijn we bezig onderzoek op te starten voor Exact. Met hun product e-Synergy,
ondersteunt Exact boekhoudkundige, order-, en voorraadbeheersystemen. In dit onderzoek
richten we ons vooral op de efficiëntie van bedrijfsprocessen die het e-Synergy platform
ondersteunt. Een bedrijfsproces is efficiënt als het zowel snel als precies is. We bekijken of,
en hoe de invoering van e-Synergy invloed heeft op de snelheid en accuratesse van
elektronische bedrijfsvoering en transacties, niet alleen gemeten in kloktijd en
foutenpercentages, maar ook zoals die door de gebruikers wordt ervaren. Een bedrijfsproces
kan namelijk wel sneller worden, maar als dat betekent dat de gebruikerservaring verslechtert
omdat het proces mentaal niet meer kan worden bijgehouden is dat natuurlijk ongewenst.
Onze ervaring leert dat wetenschap en bedrijfsleven wel degelijk samen onderzoek kunnen
verrichten dat voor beide partijen nuttig is. Gecontroleerde veldexperimenten voldoen aan de
ene kant zoveel mogelijk aan de eisen van betrouwbaarheid en geldigheid en aan de andere
kant hebben ze rechtstreeks betrekking op bestaande problemen in het bedrijfsleven. Kortom,
het is tijd om de handen uit de mouwen te steken en het laboratorium te verplaatsen naar het
veld!