kans op financiele problemen

Inhoudsopgave
Samenvatting en conclusies
1. Inleiding
2. De schuldenaar en zijn
omgeving
3. Voorgaande onderzoeken
4. Risico op financiële
problemen
5. Samenhang tussen
betalingsachterstanden en
afzonderlijke kenmerken
Literatuurlijst
regeling tenzij zij zich hiervoor expliciet aanmelden, dan heeft na drie maanden nog geen 20 procent zich aangemeld. Na 36
maanden is dat percentage gestegen tot 65 procent. Maar als nieuwe werknemers standaard deelnemen aan de regeling
tenzij zij zichzelf afmelden, dan neemt 90 procent direct deel en na 36 maanden zelfs 98 procent. Een voorbeeld van een
fysieke omgeving die invloed heeft op de uitgaven van personen, zijn de manieren waarop consumenten aan verleidingen
bloot worden gesteld. Dat gaat vaak heel subtiel; in de supermarkt bijvoorbeeld worden consumenten aangezet tot duurdere
aankopen omdat die artikelen op een aantrekkelijke plek in het schap worden geplaatst. Zo is bekend dat producten die op
ooghoogte staan, veel gemakkelijker worden verkocht dan producten die hoger of lager staan in het schap.
Ook de sociale omgeving van een persoon verandert. Zo woont iemand eerst bij zijn ouders, gaat hij vervolgens op
zichzelf wonen en wellicht samenwonen en krijgt mogelijk kinderen. Veranderingen in de gezinssituatie hebben niet alleen
gevolgen voor de sociale omgeving, maar ook voor de economische omgeving. Zo brengt de komst van kinderen
aanzienlijke kosten met zich mee, waar (aanstaande) ouders vaak onvoldoende bij stilstaan (Nibud, 2008).
Ook de sociaal-culturele omgeving heeft invloed op het gedrag van een persoon. Uit angst voor sociale uitsluiting gaat hij
geld uitgeven (Mead e.a., 2011), om aansluiting te vinden bij de groep. Angst voor uitsluiting kan echter ook tot gevolg
hebben dat men gaat bezuinigen, als dat de standaard is binnen de groep. Sociaal uitgesloten personen kunnen zelfs zo ver
gaan dat zij hun persoonlijke en financiële welzijn opofferen voor hun sociale welzijn (Mead e.a., 2011). Volgens Nelissen
e.a. (2011) laten jongeren hun uitgaven niet alleen door sociale uitsluiting beïnvloeden, maar ook door status. Jongeren die
de neiging hebben om status te ontlenen aan hun uitgaven, lopen meer risico op schulden dan andere jongeren (Nelissen
e.a., 2011).
Ook sociale en maatschappelijke normen kunnen veranderen met de tijd. Een voorbeeld is het begrip ‘verstandig met geld
omgaan’. Vijf jaar geleden was een volledig aflossingsvrije hypotheek volkomen geaccepteerd, terwijl het nu de tendens is
om minimaal een deel van de schuld af te lossen, wat in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw ook heel normaal
was.
De economische omgeving omvat (veranderingen in) de financiële situatie van een huishouden, het gezinsinkomen en de
economische situatie in het land. Het gaat hierbij om zowel de inkomsten als de uitgavenkant. Wanneer iemand te maken
krijgt met een verandering in zijn inkomsten en/of uitgaven zal hij zijn gedrag daarop moeten aanpassen. Als dat niet of
onvoldoende gebeurt, kan dat tot problemen leiden. Aandachtspunt is dat veel van de factoren van de economische
omgeving niet los te zien zijn van de sociaal-culturele omgeving en/of de fysieke omgeving. Een scheiding of overlijden
heeft vaak veranderingen in het inkomen tot gevolg, maar ook in de sociale steun. Een beperking kan economische
17