KM (Knowledge Management) หลักเกณฑการงดหรือลดคาปรับ และขยา

KM (Knowledge Management)
หลักเกณฑการงดหรือลดคาปรับ และขยายเวลาทําการ
นายธนัท ศรีวิชัย
นบ.,นบท.
นิติกรชํานาญการพิเศษ
กลุมนิติการ
สํานักบริหารกลาง

2
คํานํา
เนื่องจาก พพ. เปนหนวยงานปฏิบัติ จึงตองมีการทําสัญญาซื้อขาย วาจางกอสราง
วาจางที่ปรึกษา เมื่อเกิดอุปสรรคในการปฏิบัติตามสัญญา คณะกรรมการที่บริหารสัญญาไมมีคูมือ
หรือหลักเกณฑในการพิจารณาหรือปฏิบัติงาน ประกอบกับผูจัดทําไดรับมอบหมายจาก ผอ.สบก.
ใหจัดทํา KM (Knowledge Management) ดังนั้น ผูจัดทําจึงไดจัดทํา
KM เรื่อง หลักเกณฑการงดหรือลดคาปรับและการขยายเวลาทําการ ที่ผูจัดทํา
ไดจัดทําขึ้นมา ก็เพื่อประโยชนของขาราชการ พนักงานราชการ ลูกจาง ของ พพ. ที่มีหนาที่เปน
คณะกรรมการตรวจรับ คณะกรรมการการตรวจการจาง เพื่อศึกษาทําความเขาใจ ตลอดจนใชเปน
คูมือในการปฏิบัติงาน ผูจัดทําหวังเปนอยางยิ่งวา KM เรื่องดังกลาวคงจะเปนประโยชนแก
ขาราชการ พนักงานราชการ ลูกจาง ของ พพ. บางไมมากก็นอย
ผูจัดทําขอขอบคุณคุณสมใจ เพ็งแพง ที่ชวยจัดพิมพในครั้งนี้ดวย
นายธนัท ศรีวิชัย
มิ.ย.2553

3
การงดหรือลดคาปรับ และขยายเวลาทําการ
การทําสัญญาของสวนราชการไมวาจะเปนสัญญาวาจาง สัญญาซื้อขาย สัญญาจาง
ที่ปรึกษา จะกําหนดระยะเวลาใหสงมอบสิ่งของ งานกอสราง หรืองานจาง ซึ่งสัญญาดังกลาว
มักจะกําหนดเบี้ยปรับ (คาปรับ) ทั้งนี้เพื่อกําหนดคาเสียหายอันเนื่องมาจากการผิดสัญญา ในการ
สงมอบสิ่งของ งานกอสราง หรืองานจางลาชา โดยมักจะปรับคูสัญญาเปนรายวัน จนถึงวันที่สง
มอบสิ่งของ งานกอสราง หรืองานจาง ตามระยะเวลาที่ลาชา
ดังนั้น ในสัญญาวาจางก็ดี สัญญาซื้อขายก็ดีหรือสัญญาจางที่ปรึกษาก็ดี จะมีขอ
สัญญาสอดคลองกับระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยการพัสดุ ขอ 139 ซึ่งใหอํานาจหัวหนา
สวนราชการที่จะใชดุลพินิจพิจารณาลดหรืองดคาปรับหรือขยายระยะเวลาทําการตามสัญญาไดตาม
จํานวนที่มีเหตุเกิดขึ้นจริงเฉพาะกรณีเหลานี้
1) เหตุเกิดจากความผิดหรือความบกพรองของสวนราชการ
2) เหตุสุดวิสัย
3) เหตุเกิดจากพฤติการณอันหนึ่งอันใดที่คูสัญญาไมตองรับผิดตามกฎหมาย
โดยคูสัญญาตองแจงเหตุดังกลาวใหสวนราชการทราบภายใน 15 วัน นับแตเหตุนั้น
ไดสิ้นสุดลง หากมิไดแจงภายในเวลาที่กําหนด คูสัญญาจะยกมากลาวอางเพื่อขอลดหรืองดคาปรับ
หรือขอขยายเวลาในภายหลังมิได เวนแตกรณีตาม (1) ซึ่งมีหลักฐานชัดแจงหรือ สวนราชการทราบ
ดีอยูแลวตั้งแตตน
ขอสังเกต
สัญญาที่กําหนดสงมอบหรือแลวเสร็จเวลาเดียว การปรับตองปรับทั้งสัญญา การ
ขยายเวลาก็ตองขยายเวลาทั้งสัญญา เวนกรณีกําหนดคาปรับระหวางงวด
(1) เหตุเกิดจากความผิด หรือความบกพรองของสวนราชการซึ่งหมายความวา
ความผิดหรือความบกพรอง นั้น เปนเหตุขัดขวางการทํางาน หรือการสงมอบสิ่งของ ตามสัญญา เชน
- สวนราชการสงมอบพื้นที่กอสรางลาชา
- คณะกรรมการตรวจการจาง ใชระยะเวลาตรวจรับงานลาชา แลวสั่งใหคูสัญญา
แกไขงาน
- สวนราชการ พิจารณาใหความเห็นชอบเรื่องตางๆ ลาชา เชน การเลือกออกอากาศ
การคัดเลือกชุมชน เขารวมโครงการ เห็นชอบแบบกอสราง
-ราษฎรบุกรุกพื้นที่กอสราง
- สวนราชการขอแกไขแบบ

4
(2) เหตุสุดวิสัย
ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 8 บัญญัติวา “เหตุสุดวิสัย
หมายความวา เหตุใดๆ อันจะเกิดขึ้นก็ดี จะใหผลพิบัติก็ดี เปนเหตุที่ไมอาจปองกันไดแมทั้งบุคคล
ผูตองประสบหรือใกลจะตองประสบเหตุนั้น จะไดจัดการระมัดระวังตามสมควรอันพึงคาดหมาย
ไดจากบุคคลในฐานะและภาวะเชนนั้น”
ขอสังเกต
(1) ที่จะเปนเหตุสุดวิสัยไดนั้น จะตองเปนเหตุหรือภัยพิบัติที่เกิดขึ้นโดยไมอาจ
ปองกันได ทั้งนี้อาจเปนเหตุที่เกิดขึ้นตามธรรมดาโลก เชน ฟาผา ลมพายุ น้ําทวมฉับพลัน คลื่นลม
จัดผิดปกติ ฝนตกผิดปกติติดตอกันหลายวัน หรือเหตุจากบุคคลที่ 3 เชน ถูกพนักงานควบคุมตัว
เปนเหตุใหมาใหกรรมการคัดเลือกทหารตรวจไมทันกําหนด โจรปลน เพลิงไหมจากที่อื่น คนงาน
นัดหยุดงาน ฉะนั้นเหตุสุดวิสัย จึงไมใชเรื่องที่ปองกันไมได แตเปนเรื่องที่ผูตองประสบจะ
ปองกันไมไดเทานั้นเอง ถาเหตุที่เกิดขึ้นเปนเพราะความผิดของผูนั้น เชน จําเลยเปนบรรณาธิการ
หนังสือพิมพเขียนขาวใสรายรัฐบาล จึงถูกสั่งปดโรงพิมพ จําเลยมีหนาที่ดูแลรักษารถใหอยูใน
สภาพใชไดตามปกติ แตไมระมัดระวังตรวจตราที่คาดหมาย หามลอรถแตก รถที่จําเลยขับชน
เครื่องกั้นถนน และชนขบวนรถไฟ หรือเพราะความผิดของตัวแทนหรือบุคคลที่ผูนั้นใช หรือ
บุคคลซึ่งตนจะตองรับผิดชอบ ดังนั้นจะอางเปนเหตุสุดวิสัยเพื่อใหตนเองพนความรับผิดไมได
(2) ผูประสบหรือใกลจะตองประสบเหตุนั้น ไมอาจปองกันมิใหเกิดขึ้นได เมื่อได
ใชความระมัดระวังตามสมควร อันพึงคาดหมายไดจากบุคคลนั้นในฐานะเชนนั้น
2.1 ความระมัดระวังในการจัดการปองกันนั้น กฎหมายมิไดระบุใหผูประสบ
หรือใกลจะประสบใชความระมัดระวังสูงสุด เพียงแตใชความระมัดระวังตามสมควรเทานั้น
2.2 เมื่อพิจารณาในเรื่องความระมัดระวังแลว ระดับของความระมัดระวังจึง
แตกตางกันไปแลวแตบุคคล ความระมัดระวังของศัลยแพทยในการผาตัดผูปวย ยอมพึงคาดหมาย
ไดวา อยูในระดับสูงกวาบุรุษพยาบาลผูทําหนาที่เชนเดียวกัน และความระมัดระวังของบุรุษ
พยาบาลในการรักษาผูบาดเจ็บยอมมากกวาบุคคลธรรมดาทั่วไป ในทํานองเดียวกันจะหวังใหความ
ระมัดระวังของแพทยผูรักษาพยาบาลผูบาดเจ็บในยามมีศึกสงครามอยูในระดับเดียวกับที่บานเมือง
เปนปกติไมได หลักเดียวกันนี้ยอมใชไดกับบุคคลในวิชาชีพอื่น เชน วิศวกร สถาปนิก
ทนายความ ผูชําระบัญชี ชางกอสราง ชางตัดผม ชางซอมรถ ฯลฯ
2.3 นอกจากขอ 2.2 แลว ยังตองพิจารณาตอไปวาบุคคลนั้นในฐานะเชนนั้น
ไดใชความระมัดระวังตามสมควรหรือไม เชน ไฟจากที่อื่นลุกลามไหมบาน นาย ก. นาย ก.
ใชกระปองตักน้ ําเพื่อที่จะดับไฟ แตไมอาจดับได เชนนี้ จะอางวาถา นาย ก.มีเครื่องมือดับเพลิง
ไฟก็จะไมไหมบาน ยอมอางไมได เพราะ นาย ก. ไดใชความระมัดระวังตามสมควรที่จะพึง

5
คาดหมายไดจากบุคคลในฐานะเชน นาย ก. แลว ในเรื่องของการฝากทรัพยเชนกัน กฎหมาย
กําหนดใหความระมัดระวังของผูรับฝากโดยไมมีบําเหน็จมีระดับอยางหนึ่ง ถามีบําเหน็จระดับแหง
ความระมัดระวังยอมสูงขึ้นไปเปนอีกอยางหนึ่ง
(3) ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยมีบทบัญญัติเฉพาะเรื่องวา เหตุสุดวิสัยเปนขอ
แกตัวได กลาวคือ กรณีเจาหนี้ไมสามารถทําใหอายุความสะดุดหยุดลง ความเสียหายที่เกิดจาก
ยานพาหนะอันเดินดวยกําลังเครื่องจักรกลซึ่งอยูในครอบครอง รวมถึงทรัพยในครอบครองอันเปน
ของที่เกิดอันตรายไดโดยสภาพ เชน ไฟฟาแรงสูง เปนตน ในกฎหมายลักษณะรับขน ผูขนสงไม
ตองรับผิดตอของที่มอบหมายแกตนนั้นสูญหาย บุบสลาย หรือสงมอบชักชา ผูสงของไมตอง
ชดใชคาระวางพาหนะถาของสูญหายไป ถาผูขนสงไดรับไปแลวเทาใดตองคืนใหแกผูสงของ และ
กรณีความเสียหายเกิดแกคนโดยสาร หรือความเสื่อมเสียใดๆ อันเปนผลโดยตรง แตการที่ตอง
ชักชาในการขนสง ในเรื่องของเจาสํานักโรงแรมความสูญหายหรือบุบสลายตอทรัพยสินของคน
เดินทางหรือแขกผูมาพักแรม
(4) กลับกัน ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยหลายมาตราบัญญัติวา แมเปนเหตุ
สุดวิสัยก็ยังตองรับผิด เพราะเหตุทรัพยสินนั้นสูญหายหรือบุบสลาย กลาวคือ ในเรื่องยืมใชคงรูป
ผูยืมเอาทรัพยสินซึ่งยืมไปใชอยางอื่นนอกจากการอันเปนปกติแกทรัพยสิน หรือนอกจากที่ปรากฏ
ในสัญญา หรือเอาไปใหบุคคลภายนอกใชสอย หรือเอาไปนานแกควรที่จะเอาไว กรณีฝากทรัพย
ผูรับฝากเอาทรัพยนั้นออกใช หรือใหบุคคลภายนอกใชสอย หรือใหบุคคลภายนอกเก็บรักษาโดย
ผูฝากมิไดอนุญาต ในเรื่องจํานํา ผูรับจํานําเอาทรัพยที่จํานําออกใช หรือใหบุคคลภายนอกใชสอย
หรือเก็บรักษาโดยผูจํานําไมไดยินยอม อยางไรก็ตามหากสามารถพิสูจนไดวาทรัพยสินที่ยืมตาม
มาตรา 643 ก็ดี ทรัพยสินที่รับฝากตามมาตรา 660 ก็ดี ทรัพยที่รับจํานําไวตามมาตรา 760 ก็ดี ถึง
อยางไรก็จะตองสูญหาย หรือบุบสลายผูยืม ผูรับฝาก หรือผูรับจํานํา แลวแตกรณีไมตองรับผิด
มีขอนาสังเกตวาในเรื่องการฝากเงิน แมเงินที่รับฝากสูญหายไปดวยเหตุสุดวิสัย ผูรับฝากก็ตองใช
คืนใหกับผูฝากจนครบจํานวน
(5) จากบทบัญญัติของกฎหมาย และแนววินิจฉัยของศาลฎีกา จึงพอสรุปไดวาจะ
เปนเหตุสุดวิสัยหรือไมนั้น ขึ้นอยูกับขอเท็จจริงเปนเรื่องๆ ไป เหตุหนึ่งในสถานการณหนึ่งอาจ
เปนขอแกตัวโดยอางเหตุสุดวิสัยเพื่อใหพนความรับผิดสําหรับบุคคลหนึ่ง แตเหตุเดียวกันนั้นอาจ
ไมเปนขอแกตัวสําหรับอีกคนหนึ่งในอีกสถานการณหนึ่งก็ได ฉะนั้นการที่ลูกหนี้จะตองรับภาระ
ปฏิบัติการชําระหนี้หนักขึ้นกวาปกติจึงไมเปนเหตุสุดวิสัย การทําสัญญายอมรับผิด แมตลอดถึง
เหตุสุดวิสัยนั้น ศาลวินิจฉัยวาไมเปนการขัดตอความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน
ในกรณีที่ความเสียหายเกิดขึ้นไดจากหลายสาเหตุ ศาลจะใชดุลพินิจชั่งน้ําหนักคําพยาน แลว
วินิจฉัยเปนเรื่องๆ ไป เชน ในคดีหนึ่งปญหามีวา การที่จําเลยที่ 1 บรรทุกน้ําหนักเกินไป

6
400 กิโลกรัม จะเปนเหตุใหรถตะแคงหรือไม ขอเท็จจริงไดความวาลอรถขวาขางหนาตกหลุม
เปนเหตุใหแหนบรถขางขวาหัก รถเฉไปทางขวา จําเลยที่ 1 พยายามหักพวงมาลัยไปทางซาย แต
ปรากฏวาหักพวงมาลัยไมได โดยแหนบหักไปค้ําคันสงทําใหจําเลยที่ 1 ขับรถไมได กรณีที่
แหนบรถหักไปค้ําคันสงนี้เปนเหตุสุดวิสัยที่จําเลยที่ 1 ไมอาจจะรูและไมสามารถปองกันได แมจะ
ฟงวาแหนบรถหักเนื่องจากบรรทุกน้ําหนักเกินอัตราและรถตกหลุมก็ดี แตกรณีดังกลาวไมนาจะ
เปนเหตุใหรถตะแคง เพราะปรากฏวาจําเลยที่ 1 ไดใชความระมัดระวังตามวิสัย และปฏิบัติใน
พฤติการณที่เกิดขึ้นเยี่ยงคนขับรถทั่วไปทั้งหลายแลว จึงถือไดวาเหตุที่เกิดขึ้นไมใชเนื่องจากความ
ประมาทเลินเลอของจําเลยที่ 1 จําเลยทั้งสองจึงไมตองรับผิดชดใชคาเสียหายใหแกโจทก
(คําพิพากษาฎีกา ที่ 1636/2516)
(6) ถาคูสัญญากําหนดความรับผิดไวกวางๆ โดยมิไดยกเวนความรับผิด ถามีเหตุ
สุดวิสัยเกิดขึ้น ความรับผิดของคูสัญญาจะมีเพียงไร เชน สัญญาเชาขอหนึ่งมีความวา “ขอ
รับผิดชอบในความเสียหายอันเกิดจากวัตถุแหงการเชา .......ผูเชาจะตองรับผิดตอผูใหเชา (เวนแตจะ
สึกหรอโดยปกติของการใช)” ศาลฎีกาวินิจฉัยวา คูสัญญามิไดประสงคจะใหผูเชาตองรับผิด
นอกเหนือไปจากที่ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 562 กําหนดไว จําเลยในคดีนี้
จะตองรับผิดตอโจทกแตในความผิดของจําเลยดังที่บัญญัติไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย
การที่เรือแรจมลงเนื่องจากคลื่นลมจัดผิดปกติอันเปนเหตุสุดวิสัย ดังนี้ถือเปนความผิดของจําเลย
ไมได (คําพิพากษาฎีกาที่ 565/2497)
(7) ถาวัตถุแหงสัญญาซึ่งเปนทรัพยเฉพาะสิ่งสูญหาย หรือถูกทําลายโดยเหตุสุดวิสัย
สัญญายอมระงับ แตถามิใชทรัพยเฉพาะสิ่ง เชนทําสัญญาซื้อขายกระสอบ จําเลยตองรับผิดตาม
สัญญา ไมอาจอางเหตุสุดวิสัยเปนขอแกตัวมิใหตองรับผิด เพราะจําเลยสามารถจัดหากระสอบ
ชนิดเดียวกับที่ระบุไวในสัญญาซึ่งมีขายอยูทั่วไปสงมอบใหโจทกได หลักเดียวกันนี้ขยายไปถึง
กรณีที่โรงงานเลิกลมกิจการแตมีโรงงานอื่นผลิตสินคาชนิดเดียวกัน ซึ่งลูกหนี้ตองปฏิบัติการชําระ
หนี้ใหโจทก
(8) ในคดีเรื่องหนึ่ง จําเลยที่ 1 ทําสัญญารับขนสงขาวสารของโจทกทางเรือจาก
กรุงเทพฯ ไปชุมพร มีจําเลยที่ 2 เปนผูค้ําประกัน สัญญาขอหนึ่งมีความวา “ของ (ขาวสาร) ที่
บรรทุกนั้น ถาขาดจํานวนหรือเปยกน้ํา ผูรับจางจะใชคาเสียหายตามทุนหากวาถูกพายุหรือการ
แอ็กซิเดนท ใดๆ ตางยกเลิกสัญญาทั้งสิ้น” จําเลยที่ 1 ถูกเรือกลไฟผูอื่นชนหัวเรือแตกและน้ําเขา
เรือ จําเลยที่ 1 เกรงเรือจะลม จึงใหเอาขาวสารทิ้งน้ําเพื่อใหหัวเรือขึ้นสูงจากระดับน้ําเปนเหตุให
ขาวสารหาย และเสียหายเพราะเปยกน้ํา ศาลฎีกาเห็นวา เหตุดังกลาวเกิดขึ้นกับจําเลยโดยไมรูตัว
จําเลยมิไดมีสวนเกี่ยวของกอใหเกิดเหตุนั้นขึ้นโดยจงใจหรือประมาทเลินเลอแตอยางใด นับวาเปน
อุบัติเหตุเกิดขึ้นตามความมุงหมายแหงสัญญานี้

7
แมคําพิพากษาฎีกาขางตน มิไดกลาววาเหตุที่เกิดขึ้นเปนเหตุสุดวิสัยก็ตาม แตคํา
วินิจฉัยที่วา “จําเลยมิไดมีสวนเกี่ยวของกอใหเกิดเหตุนั้นขึ้นโดยจงใจหรือประมาทเลินเลอแตอยางใด
นับวาเปนอุบัติเหตุเกิดขึ้นตามความมุงหมายแหงสัญญานี้” ประกอบกับนักนิติศาสตรบางทาน
ไดรวบรวมและยอคําพิพากษาฎีกาฉบับนี้ไวภายใตประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 8
จึงมีปญหาวา คําวา อุบัติเหตุ และเหตุสุดวิสัยมีความหมายคลายคลึงหรือแตกตางกันหรือไม
เพียงไร
8.1 “อุบัติเหตุ” หมายความวา เหตุที่เกิดขึ้นโดยไมทันคิด ความบังเอิญเปนแม
จะไมมีบทวิเคราะหศัพทในประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยเชน เหตุสุดวิสัย แตมีปรากฏอยูใน
มาตรา 217 ลูกหนี้ตองรับผิดชอบในกรณีที่การชําระหนี้กลายเปนพนวิสัยเพราะอุบัติเหตุอันเกิดขึ้น
ในระหวางเวลาที่ตนทําผิดนัด มาตรา 439 กรณีคืนทรัพยเพราะเหตุทําละเมิด บุคคลนั้นตอง
รับผิดชอบตลอดถึงการที่ทรัพยถูกทําลายลงโดยอุบัติเหตุ หรือการคืนทรัพยตกเปนพนวิสัยเพราะ
อุบัติเหตุหรือทรัพยนั้นเสื่อมเสียลงโดยอุบัติเหตุ
8.2 โดยความหมายดังกลาวแลวในขอ 8.1 มีขอนาคิดวาอุบัติเหตุเปนจําพวกหนึ่ง
ของเหตุสุดวิสัยในลักษณะที่ไมอาจปองกันได โดยใชความระมัดระวังตามสมควรของบุคคลนั้น
ในภาวะเชนนั้น เชน โดยนัยมาตรา 217 ลูกหนี้จะตองสงมอบรถยนตที่ขายใหกับเจาหนี้ในวันที่
1 มิถุนายน 2525 แตลูกหนี้ไมสงมอบให ลูกหนี้ไดชื่อวาผิดนัดแลว ระหวางนั้นลูกหนี้เอารถยนต
ดังกลาวไปขับขี่ ถูกรถคันอื่นชนเสียหายโดยมิใชเกิดจากความผิดหรือประมาทเลินเลอของตน
ลูกหนี้ก็ตองรับผิดตอเจาหนี้ในความเสียหายที่เกิดขึ้นตามมาตรานี้
กรณีตามตัวอยาง พอถือไดวาเปนเหตุสุดวิสัยไดเชนกัน แตเหตุสุดวิสัย
มีความหมายกวางกวา เพราะอาจเปนเหตุที่เกิดขึ้นจากเหตุการณธรรมชาติหรือจากการกระทําของ
คนก็ได ฉะนั้น พิจารณาในแงนี้ อุบัติเหตุจึงตางกับเหตุสุดวิสัยในมูลเหตุที่มา กลาวคือ อุบัติเหตุ
เปนเหตุที่เกิดขึ้นซึ่งพอจะสืบสาวราวเรื่องไดจากการกระทําของคน สวนเหตุสุดวิสัยโดยทั่วๆ ไป
อาจเนื่องมาจากการกระทําของบุคคล หรือภัยธรรมชาติ เชน ฟาผา น้ําทวม แผนดินไหว ก็ได
8.3 คําวา “อุบัติเหตุ” ตรงกับคําในภาษาอังกฤษวา accident สวนเหตุสุดวิสัย
นั้นตนรางภาษาอังกฤษใชคําวา Force Majeure ซึ่งเปนคําในกฎหมายฝรั่งเศส มีความหมาย
คลายคลึงกับ act of GOD ในกฎหมายอังกฤษ พิจารณาถอยคําภาษาไทยเปรียบเทียบกับถอยคํา
ภาษาตางประเทศแลว เห็นไดวา “อุบัติเหตุ” กับ “เหตุสุดวิสัย” มีความหมายไมเหมือนกัน แต
อาจสรุปไดวา เนื่องจากเหตุที่เกิดขึ้นมิใชเกิดจากความประมาทเลินเลอ หรือมิใชความผิดของ
ผูประสบและเปนเหตุที่เกิดขึ้นโดยบังเอิญ อุบัติเหตุจึงเขาลักษณะเหตุสุดวิสัยได แตมิได
หมายความวา เหตุสุดวิสัยทุกอยางเปนอุบัติเหตุ อุบัติเหตุเปนเพียงสวนหนึ่งของเหตุสุดวิสัยเทานั้น

8
8.4 เหตุผลงายๆ ที่แสดงวา “เหตุสุดวิสัย” กับ “อุบัติเหตุ” มีความหมายไม
เหมือนกันก็คือ คําสองคําเขียนตางกัน หากตองการใหมีความหมายเชนเดียวกันก็นาจะใชคํา
เหมือนกัน เพื่อมิใหเกิดความสับสนและยุงยากในการตีความแกบรรดาผูประกอบวิชาชีพกฎหมาย
ทั้งหลายซึ่งมีขอถกเถียงกันไมมีที่สิ้นสุด เพราะขึ้นชื่อวานักกฎหมายแลว เรื่องที่จะไมโตแยงกัน
เห็นจะไมมีอยางไรก็ตามมีขอนาสังเกตวา เนื่องจากกฎหมายมีบทวิเคราะหศัพทของคําวาเหตุ
สุดวิสัย แตไมใหนิยามของคําวาอุบัติเหตุไว คําพิพากษาที่วินิจฉัยถึงความแตกตางของสองคํานี้
ก็ไมมี แตจากความเขาใจโดยทั่วไปทั้งสองคํานี้มีความหมายตอเนื่องใกลเคียงกันมาก แมไมอาจ
กลาวไดวาเหมือนกัน แตก็สับสนปนเปกันในการสื่อความหมายตามสมควร เชนมักจะไดยินคําพูด
หรือการรายงานขาวในทํานองวา “เกิดอุบัติเหตุรถชนกันที่................ไฟไหมรถของนาย................
สุดวิสัยที่จะดับได” ทั้งๆ ที่อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นในลักษณะนี้ อาจเปนเหตุสุดวิสัยไดตามความหมาย
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยหากพิสูจนไดวา ไมใชเกิดจากความผิดของผูตองประสบ
และผูประสบไดใชความระมัดระวังตามสมควรแลวในทํานองเดียวกัน ถามีภัยธรรมชาติเกิดขึ้น
เชน น้ําทวม แผนดินไหว หรือในกรณีที่ความสูญเสียเกิดจากบุคคลที่ 3 เชน โจรปลน กรรมกร
หยุดงาน ยอมไมมีใครกลาวไดวา เปนอุบัติเหตุ แตอาจเปนเหตุสุดวิสัยไดตามกฎหมาย
สรุป เหตุสุดวิสัยนี้ อาจเกิดจากธรรมชาติหรือการกระทําของบุคคลก็ได
(3) เกิดจากพฤติการณอันหนึ่งอันใด ที่คูสัญญาไมตองรับผิดชอบตามกฎหมาย
นั้น ไมมีขอจํากัดวาจะตองเปนพฤติการณอยางใด ขอสําคัญจะตองเปนพฤติการณ ซึ่งเกิดขึ้น โดย
มิใชความผิดของคูสัญญา อาจเปนเหตุสุดวิสัย หรือเหตุขัดขวางอยางอื่น ซึ่งคูสัญญามิได
กอใหเกิดขึ้นเอง หรือไมตองรับผิดชอบในเหตุนั้น เชน
ตัวอยางที่ 1 ก ยืมรถยนต ข ไปใช สัญญาวาจะคืนใหภายใน 7 วัน ครั้นครบ
กําหนด ก จะตองสงรถยนตคืนให ข นั้น น้ําทวมตําบลที่ ก และ ข อยู ก ไมสามารถสงมอบ
รถยนตคืน ข ไดตามกําหนด ดังนี้ จะถือวา ก ผิดนัดไมได เพราะพฤติการณอันเปนเหตุให ก
ไมสามารถสงคืนรถยนตคืน ข นั้น ก ไมตองรับผิดชอบ
ตัวอยางที่ 2 ถา ก ไมสามารถนํารถยนตไปคืน ข ได เพราะ ก เมาสุรา
อาละวาดจนถูกตํารวจจับไปขังไว หรือ ก เอารถยนตไปใหคนอื่นยืมตอไปจึงไมสามารถคืน
รถยนตแก ข ได ตามกําหนด ดังนี้ ก ไมอาจอางเหตุตามขอ 139(3) ได เพราะพฤติการณอันเปน
เหตุให ก ไมสามารถคืนรถยนตไดตามกําหนดดังกลาวนั้น ก ตองรับผิดชอบ
ตัวอยางคําพิพากษาฎีกาเกี่ยวกับพฤติการณอยางอื่นที่ลูกหนี้ไมตองรับผิดชอบ
ฎีกา 2040/2520 สัญญาซื้อขายเสาเข็ม กําหนดใหผูขายตอกเข็มดวย โดยผูซื้อ
ตองเตรียมสถานที่ใหพรอมที่จะตอกได ตองเตรียมทางใหรถยนตบรรทุกเสาเข็มเขาถึงได เปน

9
หนาที่ผูซื้อตัดเสาเข็มที่ตอกจมดินไมได ผูซื้อไมรื้อถอนรากฐานเกา ไมทําทางใหรถเขาไดสะดวก
ไมตัดหัวเสาเข็ม ทําใหการตอกเข็มสําเร็จลาชากวากําหนด ผูซื้อตองรับผิดใชราคาเสาเข็มที่ซื้อ
ฎีกา 2189/2523 จําเลยทําสัญญาซื้อของจากโจทก ซึ่งตองสั่งซื้อจากตางประเทศ
ของสูญหายในระหวางขนสงมาประเทศไทย จึงเปนเรื่องพนวิสัยที่โจทกจะปองกันได ถือวาเปน
พฤติการณอันโจทกไมตองรับผิดชอบ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 205 โจทกยังไมไดชื่อวาผิดนัดจําเลย
ตองใหเวลาแกโจทกปฏิบัติตามสัญญา เพราะเวลาที่กําหนดไวเดิมลวงพนไปแลว
ฎีกา 3095/2523 วันที่กําหนดจะไปจดทะเบียนโอนบานกัน ณ ที่วาการอําเภอ
บังเอิญตรงกับวันอาทิตย โจทกจําเลยจะถือเอาขอกําหนดวันดังกลาวมาเปนขออางวาอีกฝายเปน
ผูผิดนัดหาไดไม
การงดหรือลดคาปรับ
กรณีตองเปนกรณีที่คูสัญญา ไดสงมอบสิ่งของหรือสงมอบงานตามสัญญาแลว
แตสงมอบสิ่งของลาชา หรือสงมอบงานลาชากวากําหนดของสัญญา และจะตองถูกปรับตามสัญญา
แตเนื่องจากมีเหตุอุปสรรคอยางหนึ่งอยางใดตามขอ 139(1)-(3) จึงตองนําเหตุนั้นมางดหรือลด
คาปรับ
ตัวอยางที่ 1 บริษัท ก ตองทํางานใหแลวเสร็จภายใน 30 วัน หรือภายในวันที่
30 กันยายน นับแตวันลงนามในสัญญา แตบริษัท ก สงมอบงานงวดสุดทาย เมื่อวันที่
1 ธันวาคม ดังนี้ บริษัท ก ตองถูกปรับเปนระยะเวลา 62 วัน แตเนื่องจากมีเหตุสุดวิสัย 60 วัน
ดังนั้น เหตุลดคาปรับจึงมีเพียง 60 บริษัท ก จะตองถูกปรับ 2 วัน
ตัวอยางที่ 2 ตามตัวอยางที่ 1 หากบริษัท ก มีเหตุสุดวิสัย 70 วัน ดังนั้น จึง
ตองงดคาปรับใหบริษัท ก เปนเวลาเพียง 62 วัน ตามที่จะตองถูกปรับจริง
การขยายเวลาทําการ โดยปกติเรามักจะเรียกกันวาขยายอายุสัญญา หรือตออายุ
สัญญา ดังนั้น อาจกลาวไดวาการขยายเวลาทําการคือการชดเชยระยะเวลาที่เสียไป หรือระยะเวลา
ที่ขัดขวางการดําเนินการตามสัญญา ทั้งนี้ตองเปนเหตุหนึ่งเหตุใดตาม ขอ 139 (1) – (3) และยังไมมี
การสงมอบสิ่งของ หรืองานงวดสุดทาย ทั้งนี้เพื่อคูสัญญาจะไดนําระยะเวลาที่ขยายใหไปทํางานที่
เหลืออยูหรือเพื่อสงมอบสิ่งของ
การที่ระเบียบขอ 139 วรรคทาย กําหนดใหคูสัญญาฝายผูรับจางหรือผูขายตอง
แจงเหตุภายใน 15 วัน นับแตเหตุนั้นสิ้นสุด เพื่อตองการทราบความจริงวาเหตุตาม (2) และ (3)
ของขอ 139 ไดเกิดขึ้นจริงและมีความเสียหายจริง เพราะบางครั้งแมจะเกิดเหตุตาม (2) และ (3)
ผูรับจางหรือผูขายยังทําการไดอยู มิไดรับความเสียหายแตอยางใด ดังนั้น บางครั้งผูรับจางหรือ
ผูขายจึงมิไดขอลดงดคาปรับ หรือขอขยายระยะเวลามา และโดยเฉพาะเพื่อใหคูสัญญานําพยาน
เอกสารและพยานบุคคลและขอเท็จจริงที่เกิดขึ้น พิสูจนใหสวนราชการไดทราบถึงเหตุที่เกิดขึ้นตาม

10
(2) และ (3) หากปลอยระยะเวลาทิ้งไวเนิ่นนานพยานเอกสาร พยานบุคคลและขอเท็จจริงก็จะ
สูญหาย และหายาก อันจะทําใหสวนราชการจะหาเหตุผลขอเท็จจริง พยานหลักฐานดังกลาวมา
รับรองความรับผิดชอบของตนในการลด งดคาปรับหรือขยายระยะเวลาทําการใหกับคูสัญญา
การแจงเหตุตาม (2) และ (3) ภายใน 15 วัน นับแตเหตุสิ้นสุดนั้น คู สัญญาจะแจง
เหตุกอน 15 วัน ไดหรือไม ผูเขียน(นายบรม ศรีสุข) เห็นวาการแจงเหตุดังกลาวทําได 2 ระยะ ดังนี้
(1) เมื่อมีเหตุตาม (2) และ (3) เกิดขึ้น คูสัญญาฝายผูรับจางหรือผูขายสามารถแจง
เหตุขอลด งดคาปรับหรือขอขยายระยะเวลาทําการไดทันที โดยไมตองรอใหเหตุตาม (2) และ (3)
สิ้นสุดกอนแลวจึงแจงเหตุภายใน 15 วัน ดังกลาว
(2) เมื่อเหตุตาม (2) และ (3) สิ้นสุดลง คูสัญญาฝายผูรับจางหรือผูขายจะแจงเหตุ
ขอลด งดคาปรับหรือขยายระยะเวลาทําการตาม (2) หรือ (3) ภายใน 15 วัน มิฉะนั้นถือวาผูรับจาง
หรือผูขายสละสิทธิดังกลาว
ดังนั้น การที่สวนราชการจะลดหรืองดคาปรับหรือขยายระยะเวลาจะตองพิจารณา
กอนวา “นับแตเหตุตาม (2) และ (3) ไดสิ้นสุดลง คูสัญญาฝายผูรับจางหรือผูขายไดแจงเหตุ
ดังกลาวเปนหนังสือใหสวนราชการทราบกอนหรือภายหลังสิบหาวันนับแตเหตุนั้นสิ้นสุด”
หรือไมมีการแจงเหตุจะถือวาผูรับจางหรือผูขายสละสิทธิ การขอลด งดคาปรับหรือการขอขยาย
ระยะเวลาทําการตามสัญญา (ดู ขอ 2 วรรคสองและขอ 12 วรรคสอง ของตัวอยางสัญญาจางและ
สัญญาซื้อขายทายระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรี ซึ่งกําหนดใหผูรับจางและผูขายตองแจงเหตุตาม
(2) หรือ (3) ภายใน 15 วัน นับแตเหตุนั้นสิ้นสุดลง ประกอบ) เวนแตเปนเหตุตาม (1) ซึ่งมี
หลักฐานชัดแจง หรือสวนราชการทราบดีอยูแลวมาแตตน คูสัญญาฝายผูรับจางหรือผูขายที่ไมแจง
เหตุตาม (1) เพราะโดยหลักเมื่อเปนความผิดหรือความบกพรองของสวนราชการจะตองถือวาสวน
ราชการเปนฝายผิดสัญญา ที่สวนราชการจะตองขยายระยะเวลาทําการให เชน กรณี สวนราชการ
สงมอบพื้นที่ใหผูรับจางเขาทํางานไมได สวนราชการยอมทราบเหตุนั้นมาแตตน และตองถือเปน
ความผิดของสวนราชการเปนตน
ขอสังเกต กรณีสัญญาจางที่ปรึกษา สัญญาจะเขียนแตกตางกัน กลาวคือ ที่ปรึกษา
จะตองแจงเหตุสุดวิสัยใหสวนราชการพิจารณาภายใน 14 วัน นับแตวันที่เกิดอุปสรรควาสวน
ราชการจะยอมรับหรือไม
ปญหาที่สํานักงานอัยการสูงสุด และ กวพ. ตอบขอหารือ ตัวอยางเชน
(1) ผูรับจางขาดเงินทุนหมุนเวียนขาดลูกจางแรงงาน หรืออางวา สวนราชการ
จายเงินคาจางหรือคาสิ่งของลาชาหรือธนาคารอนุมัติจายสินเชื่อลาชา เหตุผลที่ไมถือเปนเหตุ
สุดวิสัยเพราะ เปนหนาที่ของผูรับจางหรือผูขายที่จะตองมีเงินทุนหมุนเวียนหรือตระเตรียมหา
ลูกจางแรงงานใหพอกอนเขาเสนอราคาและทําสัญญา การที่สวนราชการจายเงินลาชาเปนเหตุให

11
ผูรับจางหรือผูขายเรียกคาเสียหายจากสวนราชการได นับแตเวลาที่สวนราชการผิดนัดชําระหนี้เปน
อัตราดอกเบี้ยได 7 ½ % ตอป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 7 และ 224 ทั้งนี้
ตามนัยคําตอบขอหารือของสํานักงานอัยการสูงสุดที่ ห.167/2525 หนา 1630 และ 168/2525 หนาที่
1632 คําวิจฉัย กวพ.ที่ พณ.5-26/2546 และที่ พณ.3-15/2546
(2) มีปญหาในทางปฏิบัติกรณีฝนตกเปนเหตุสุดวิสัยนั้น หากเปนฝนตกน้ําทวมขัง
บริเวณสถานที่กอสรางไดเกิดขึ้นในชวงเวลาทําการตามสัญญาเปนประจําทุกป แลวก็นับไดวาเหตุ
นั้นมิใชเหตุสุดวิสัย เพราะกอนทําสัญญาผูรับจางยอมจะใชความระมัดระวังและปองกันในการ
ตอรองระยะเวลาการทํางานใหมีระยะเวลาเทาที่จะสามารถปฏิบัติงานใหแลวเสร็จ เวนแตเหตุนั้น
มิไดเกิดขึ้นเปนประจําทุกปและคาดหมายไมไดวาจะเกิดขึ้นเมื่อใดหรือไมก็อาจถือเปนเหตุสุดวิสัย
ได ทั้งนี้ยอมแลวแตขอเท็จจริง (ตามนัยคําวินิจฉัยอัยการสูงสุดที่ 26/2528) แตอยางไรก็ดี หาก
ปรากฏขอเท็จจริงวาฝนตกน้ําทวมจนเปนเหตุสุดวิสัยที่ทําใหผูรับจางไมสามารถปฏิบัติงานแลว
เสร็จตามสัญญาไดจริง ก็อาจขยายเวลาทําการตามสัญญาได (ตามนัยหนังสือสํานักงานอัยการ
สูงสุด ดวนมาก ที่ อส 0017/8467 ลงวันที่ 22 มิถุนายน 2544 แจงตอบอธิบดีกรมอาชีวศึกษา กับ
นัยคําวินิจฉัย กวพ. เอกสารหมายเลข พณ 1-4/2549 และ 5-38/2550)
แตหากฝนตกเปนอุทกภัยน้ําทวมเปนเหตุถนนขาดจนทําใหผูรับจางขาดแรงงาน
เนื่องจากคนงานกอสรางที่สวนราชการจังหวัดสงขลากลับไปพักนอนที่จังหวัดพัทลุง ซึ่งอยูหาง
ประมาณ 30 กิโลเมตร กลับมาทํางานที่บริเวณกอสรางไมไดเชนนี้ ก็เปนดุลพินิจของสวนราชการ
ขยายเวลาตามความเปนจริงได และโดยผลของน้ําทวมเปนเหตุทําใหพื้นที่กอสรางซึ่งผูรับจางได
ปรับสภาพพื้นที่เรียบรอยพรอมทํางานแลวเกิดการเสียหายระยะเวลาที่ผูรับจางใชไปในการตอง
ปรับพื้นที่ใหเรียบรอยพรอมกอสรางใหม สวนราชการสามารถพิจารณาขยายระยะเวลาทําการ
เพื่อลดหรืองดคาปรับใหไดตามขอเท็จจริง (ตามนัยคําวินิจฉัย กวพ. ที่ พณ 4-12/2549)
เหตุตาม (3) ซึ่งเปนเหตุที่เกิดจากพฤติการณอันใดอันหนึ่งที่คูสัญญาไมตอง
รับผิดชอบตามกฎหมายนี้ หมายถึงเหตุตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 205 ซึ่ง
บัญญัติวา “ตราบใดการชําระหนี้นั้นยังไมไดกระทําลง เพราะพฤติการณอันใดอันหนึ่ง ซึ่งลูกหนี้
ไมตองรับผิดชอบ ตราบนั้น ลูกหนี้ยังหาไดชื่อวาผิดนัดไม” ซึ่งพฤติการณอันใดอันหนึ่งนี้จะตอง
เกิดขึ้นกอนผิดนัดมิใชเกิดขึ้นหลังผิดนัดแลว (หลังสัญญาสิ้นสุดแลว) เชน บริษัท ก. รับจาง
กอสรางอาคารใหแลวเสร็จภายใน 360 วัน ไดทําการกอสรางอาคารจนเลยกําหนดเวลาแลวเสร็จไป
370 วันก็ยังกอสรางไมแลวเสร็จ ระหวางนั้นไดเกิดอุทกภัยน้ําทวมจนกอสรางไมไดเปนเวลา
30 วัน ระยะเวลาน้ําทวม 30 วันนี้ สวนราชการผูวาจางจะขยายระยะเวลาทําการตามสัญญาใหกับ
ผูรับจางไมได เพราะระยะเวลาดังกลาวเกิดขึ้นภายหลังที่ผูรับจางผิดนัดแลว ความเสียหายยอม
เกิดขึ้นแกสวนราชการดวย เชน ทําใหสวนราชการไมไดใชอาคารสํานักงานตองไปเชาสํานักงาน

12
เอกชน เสียคาเชาเปนรายเดือน หากลดหรืองดคาปรับใหผูรับจาง สวนราชการยอมไมไดรับ
คาปรับเปนเสียหายซึ่งเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 205 ประกอบดวย
มาตรา 217 และนัยคําวินิจฉัยสํานักงานอัยการสูงสุดที่ ห.221/2523 หนา 1102 และ ห.80/2523
หนา 910
และพฤติการณนี้โดยหลักจะตองไมใชความผิดของฝายผูรับจางหรือผูขาย แตตอง
เปนความผิด หรือบกพรองของฝายสวนราชการ ซึ่งอาจจะเปนตัวสวนราชการผูวาจางนั้นเอง หรือ
สวนราชการที่มิไดวาจางหรือซื้อก็ตามเพราะถือวาเปนฝายของสวนราชการ เชน มีกลุมอิทธิพล
ขมขูเรียกคาคุมครองซึ่งทางราชการคุมครองไมได (คําวินิจฉัยสํานักงานอัยการสูงสุด
ที่ ห.190/2528 หนา 6841) กรมไปรษณียโทรเลขออกใบอนุญาตสรางเครื่องรับสงวิทยุลาชา (ตาม
คําวินิจฉัยสํานักงาอัยการสูงสุดที่ ห.57/2527 หนา 325) หรือคณะกรรมการกิจการโทรคมนาคม
แหงชาติ (กทช.) ตรวจรับรอง และการออกใบอนุญาตนําเขาเครื่องรับสัญญาณดาวเทียม GPS พรอม
วิทยุและอุปกรณลาชา (ตามนัยคําวินิจฉัย กวพ.สน.2-18/2550) ผูรับจางขุดที่กอสรางพบอาคารเกา
ฝงลึกตองใชเวลารื้อถอนออกกอนกอสราง (ตามคําวินิจฉัยสํานักงานอัยการสูงสุด ที่ ห.41/2530
หนา 47) หรือราชการติดตั้งหมอแปลงไฟฟาลาชาทําใหกอสรางไมแลวเสร็จ แมผูรับจางมีหนาที่
ตามขอกําหนดสัญญาจะตองทําการติดตั้ง โดยคาใชจายของผูรับจาง ซึ่งผูรับจางแจงใหการไฟฟา
ทราบแตตน เมื่อลงนามสัญญาแลว แตการไฟฟามาติดตั้งลาชา เชนนี้ ถือวาเปนพฤติการณที่
ผูรับจางไมตองรับผิดชอบ เพราะผูรับจางไมอาจจางบุคคลอื่นมาติดตั้งมาติดตั้งได เนื่องจากเปน
หนาที่ของการไฟฟาตามกฎหมายที่บุคคลอื่นจะเขาไปดําเนินการแทนไมได แตหากสัญญา
กําหนดใหผูรับจางมีหนาที่รับผิดชอบรื้อยายเสาไฟฟา และออกคาใชจายทั้งหมด โดยผูรับจางไม
ใชเปนเหตุในการขอตอสัญญาเชนนี้ สวนราชการยอมขยายระยะเวลาใหผูรับจางไมได เพราะเปน
ความสมัครใจของผูรับจางเองที่จะไมขอตออายุสัญญา (คําวินิจฉัย กวพ.ที่ พณ.2-30/2546) กรณี
บริษัทผูรับจางอางวาชาวบานไมยินยอมใหกอสรางเพราะเกรงวาจะเกิดความเสียหายถึงตัวบาน
สวนราชการจะขยายเวลาใหไมได เพราะเปนหนาที่ของผูรับจางที่จะตองปองกันความเสียหายที่
อาจเกิดขึ้นจากการทํางานของตน เปนตน
(3) กรณีเคยมีปญหาสัญญาจางกอสรางอาคารกําหนดใหทํางานแลวเสร็จ ภายใน
วันที่ 30 กันยายน 2546 ผูรับจางไดกอสรางแลวเสร็จและสงมอบงานใหกรม ผูวาจางตรวจรับงาน
ในวันที่ 25 กันยายน 2546 คณะกรรมการตรวจการจางใชเวลาตรวจรับงานไปจนถึงวันที่ 5 ตุลาคม
2546 และแจงใหผูรับจางแกไขงานใหถูกตองตามสัญญา ผูรับจางไดใชเวลาแกไขงาน 2 วัน ก็แลว
เสร็จ และสงใหกรมตรวจรับงานในวันที่ 7 ตุลาคม 2546 คณะกรรมการตรวจการจางไดตรวจงาน
เห็นวาถูกตองเรียบรอย กรมไดรับมอบงานในวันที่ 12 ตุลาคม 2546 มีปญหาวากรมจะใชสิทธิ
ปรับผูรับจางกรณีเลยกําหนดเวลาแลวเสร็จ (30 กันยายน 2546) ไดหรือไม กรณีเชนนี้ กรมใชสิทธิ

13
ปรับผูรับจางไมได แมจะเลยกําหนดเวลาแลวเสร็จแลวก็ตาม เพราะการตรวจรับมอบงานนั้นหาก
กรมตรวจรับงานแลว เห็นวางานถูกตองเรียบรอยและรับมอบงานไว การรับมอบงานของกรมก็จะ
มีผลยอนหลังไปถึงวันที่ผูรับจางสงมอบงาน คือวันที่ 25 กันยายน 2546 ตามระเบียบสํานักนายกฯ
พ.ศ.2535 ขอ 72(4) ผูรับจางจึงเหลือระยะเวลาอีก 5 วัน ในการแกไขงาน ดังนั้น เมื่อผูรับจางใช
เวลาแกไขงาน 2 วัน ก็แลวเสร็จและสงมอบงานใหกรมในวันแลวเสร็จนั้น ผูรับจางจึงเหลือเวลา
อีก 3 วัน ที่จะครบกําหนดแลวเสร็จ จึงถือวา ผูรับจางมิไดทํางานลาชาเกินกําหนดระยะเวลาตาม
สัญญา กรมจึงใชสิทธิปรับผูรับจางไมได ชวงระยะเวลาที่เสียไปจนถึงวันที่ 12 ตุลาคม 2546 เปน
ชวงระยะเวลาที่กรมใชไปในการตรวจรับงาน ไมใชความผิดของผูรับจาง จึงนําชวงระยะเวลาเลย
กําหนดระยะเวลาตามสัญญาตั้งแต 1-12 ตุลาคม 2546 มาปรับผูรับจางไมไดดังกลาว
(4) กรณีปญหาที่ผูรับจางใชระยะเวลาการรื้อถอนสิ่งปลูกสรางชั่วคราว กลบเกลี่ย
พื้นดินตลอดจนการทําความสะอาดบริเวณกอสรางจนเลยกําหนดเวลาตามสัญญา มีปญหาวาจะ
ปรับผูรับจางไดหรือไม สํานักงานอัยการสูงสุดวินิจฉัยวางานดังกลาวมิใชงานจางตามรูปแบบ
รายละเอียดทายสัญญา ซึ่งกําหนดใหผูรับจางตองทํางานใหแลวเสร็จภายในกําหนดตามสัญญา
ฉะนั้น การทํางานดังกลาวแมลวงเลยกําหนดเวลาตามสัญญา ผูวาจางไมอาจนํามาคํานวณเพื่อการ
ปรับได (คําวินิจฉัยสํานักงานอัยการสูงสุดที่ ห.44/2544 หนา 1185)
(5) กรณีสวนราชการผูวาจางไดอนุมัติใหผูรับจางเลิกสัญญาดวยความสมัครใจทั้ง
สองฝาย โดยสวนราชการมิไดสงวนสิทธิเรียกคาเสียหายและคาปรับไว สวนราชการจะเรียกรอง
คาเสียหายและคาปรับจากผูรับจางไมได เพราะเปนเรื่อง เลิกสัญญา โดยสมัครใจทั้งสองฝาย ผูรับ
จางจึงมิใชผูปฏิบัติผิดสัญญา ตามนัยคําพิพากษาศาลฎีกาที่ 710/2482 (คําวินิจฉัยสํานักงานอัยการ
สูงสุดที่ ห.78/2521 หนา 463)
(6) กรมฯ ไดวาจาง บริษัทกอสรางอาคารเรียน โดยสัญญากําหนดให “บริษัท
ผูรับจางมีหนาที่ทดสอบการรับน้ําหนักของดินฐานรากที่จะกอสรางอาคารเรียนนั้น” ปรากฏวาเมื่อ
ผูรับจางเขาดําเนินการปรับพื้นที่ และไดมีหนังสือลงวันที่ 15 กรกฎาคม 2545 (ทําสัญญา
27 มิถุนายน 2545) ขอใหโยธาธิการจังหวัดมาทําการทดสอบที่ดินให ซึ่งโยธาธิการจังหวัดไดทํา
การทดสอบ และแจงใหผูรับจางทราบเมื่อ 25 ธันวาคม 2546 ซึ่งกรมฯไดรวมทดสอบดวย และ
กรมฯไดมีหนังสือสั่งการใหโยธาธิการจังหวัดทดสอบอีกครั้งหนึ่ง ผูรับจางขอขยายระยะเวลาที่
ตองเสียไป เพราะรอผลทดสอบ การรับน้ําหนักของดินฐานรากที่โยธาธิการจังหวัดไดใชไป กวพ.
วินิจฉัยวาขยายระยะเวลาไมได เพราะเปนหนาที่ของผูรับจางที่จะตองทดสอบการรับน้ําหนักของ
ดินฐานรากนั้นเอง ที่ผูรับจางสามารถใหวิศวกรของบริษัทหรือบริษัทเอกชนทดสอบได การให
สวนราชการไปทดสอบไมเปนเหตุใหขยายระยะเวลาได เปนเรื่องที่สวนราชการไมมีหนาที่ตาม
สัญญาและเขาไปทําผิดหนาที่โดยพละการ (คําวินิจฉัย กวพ. พณ.ที่ 4-30/2546) อนึ่ง มีขอสังเกต

14
วาในเอกสารประกวดราคาจะกําหนดใหผูรับจางมีหนาที่ไปดู Site งาน (สถานที่กอสราง) และ
ในทางปฏิบัติกอนประกวดราคา ผูเสนอราคาจะตองไปรับฟงคําชี้แจงจากเจาหนาที่และไปดู
สถานที่กอสราง หากผูเสนอราคาไมไปและชนะการประกวดราคา แมสัญญาไมกําหนดหนาที่
ดังกลาว หากเกิดปญหาดังกลาวผูเสนอราคารายนั้น ก็จะตองรับผิดชอบเอง จะขอขยายระยะเวลา
ไมได
(7) คําพิพากษาศาลฎีกาที่ 156/21 หนา 1463 สัญญากําหนดใหปรับวันละ
300 บาท เมื่อผูรับจางกอสรางไมเสร็จตามกําหนดเวลา และสัญญาอีกขอกําหนดใหผูรับจางจะตอง
จายคาควบคุมงานใหแทนผูวาจาง ที่ผูวาจางตองจางผูควบคุมงานนั้นอีกตอหนึ่งนับแตวันที่ลวงเลย
กําหนดเวลาแลวเสร็จตามสัญญาจนถึงวันที่โจทกสงมอบงานเปนรายวัน วันละ 50 บาท อีกสวน
หนึ่งตางหากจากคาปรับดวย ผูวาจางปรับตามสัญญาได โดยไมตองพิสูจนความเสียหายใด ๆ เลย
เกี่ยวกับจํานวนเบี้ยปรับที่สัญญากันไว สวนคาควบคุมงานซึ่งผูรับจางสัญญาจะชดใชใหเปน
คาเสียหายแกผูวาจาง ศาลฎีกาเห็นวาจําเลยมีสิทธิเรียกใหโจทกชําระหรือหักเอาเงินคาจางของ
ผูรับจางไดก็ตอเมื่อไดความวาจําเลยไดจางผูควบคุมงานในระยะที่ลวงเลยกําหนดเวลาดังกลาว
และผูวาจางไดจายหรือจะตองจายเงินจํานวนนี้ใหแกผูควบคุมงาน แตผูวาจางมิไดนําสืบวาได
เสียหายในขอนี้อยางไร ผูรับจางจึงไมมีหนาที่จะตองจายเงินจํานวนนี้ใหผูวาจางศาลพิพากษาให
ผูวาจางคืนเงินคาจางของผูรับจางที่ผูวาจางหักไวเปนคาจางผูควบคุมงาน 11,450 บาท ใหแกผู
รับจาง
(8) มหาวิทยาลัยไดทําสัญญาจางกอสรางอาคารอเนกประสงค 1 หลัง กําหนด
แลวเสร็จ วันที่ 18 มีนาคม แตมหาวิทยาลัยจะตองจัดงานพระราชทานปริญญาบัตรวันที่ 21-23
มีนาคม จึงจําเปนตองปดถนนดานหนาที่ทําการกอสรางอาคารอเนกประสงค ทําใหสามารถใช
ผานเขาออกบริเวณกอสรางไดเพียงทางเดียว และคนมีจํานวนมากอาจกระทบตอความปลอดภัย
ของบุคคลเขาออก มีปญหาวาผูรับจางไมสามารถทํางานไดสะดวก ผูรับจางจะอางเปนเหตุของด
หรือลดคาปรับไดหรือไม กวพ. วินิจฉัยวา หากครบกําหนดสัญญาแลวผูรับจางไมสามารถสงมอบ
งานได ตองถือวาผูรับจางผิดนัดตามสัญญา ประกอบดวย ป.พ.พ.มาตรา 204 วรรคทาย ผูรับจาง
ตองรับผิดในคาปรับ แตอยาไรก็ดี หากผูวาจางสั่งหยุดงานเพราะมีผลกระทบตอการทํางานของ
ผูรับจาง เชน ผูวาจางสั่งหยุดงานเพราะฝนตกชุก น้ําทวมขังบริเวณกอสรางจะมีผลทําใหงานฐาน
รากหรือโครงสรางจะไมแข็งแรง ผูวาจางจะตองพิจารณาลดหรืองดคาปรับใหโดยผูรับจางไมตอง
แจงเหตุ 15 วัน เพราะผูวาจางทราบเรื่องดีอยูแลว (คําวินิจฉัย กวพ.ที่ พณ 1-5/2549 2-13/2549)
(9) กรณีมีปญหาในทางปฏิบัติเสมอที่สวนราชการไดทําบันทึกขยายเวลาทําการ
เพื่อลดหรืองดคาปรับใหแกฝายผูรับจาง โดยกําหนดในบันทึกแกไขสัญญาวาขยายเวลาเฉพาะใน
งวดงานนั้นๆ เทานั้น มิไดขยายเวลาทั้งสัญญา การขยายเวลาทําการมีผลเฉพาะในงวดงานนั้น ๆ

15
ไดหรือไม ตัวอยางเชน งานกอสรางขุดบอบาดาล โดยสวนราชการเปนผูออกแบบและกําหนดจุด
ขุดบอบาดาลในพื้นที่กอสราง ซึ่งสวนราชการไดแบงงวดงานเปน 20 งวด ตอมาในงวดงานที่ 15
เปนงวดที่กําหนดขุดบอบาดาล ปรากฏวาผูรับจางใชเวลาขุดเจาะบอบาดาล 5-6 เดือน ตามที่สวน
ราชการชี้ใหขุดเจาะ 2-3 ที่แลวไมพบน้ํา จึงไดแกไขเปลี่ยนแบบบอบาดาลเปนบอน้ําธรรมดา โดย
ใชผายางรองกนบอโดยใชระยะเวลาการอนุมัติแกไขแบบดังกลาวนานหลายเดือน สวนราชการกับ
ผูรับจางจึงไดตกลงทําบันทึกขยายเวลาทํางานเพื่องดหรือลดคาปรับในงวดที่ 15 ใหแกผูรับจาง
70 วัน เมื่อผูรับจางทํางานแลวเสร็จ วันที่ 30 พฤศจิกายน 2548 เลยกําหนดเวลาแลวเสร็จตาม
สัญญาคือวันที่ 30 กันยายน 2548 ไป 61 วัน สวนราชการปรับผูรับจาง 61 วัน โดยอางวา สวน
ราชการขยายเวลาทําการใหเฉพาะงานงวดที่ 15 และผูรับจางมิไดแจงเหตุเปนหนังสือภายใน 15 วัน
นับแตเหตุสิ้นสุดลง แตผูรับจางอางวาการขยายเวลา 70 วัน เปนการขยายเวลาทั้งสัญญา และการ
ขุดบอบาดาลไมพบน้ําเลยเปนเหตุพนวิสัยที่สวนราชการตองทราบเหตุดีอยูแลว ไมตองแจงเหตุ
เปนหนังสือภายใน 15 วัน นับแตเหตุนั้นสิ้นสุดลง ผูเขียน(นายบรม ศรีสุข) เห็นวา “การกําหนด
งวดงานนั้น” โดยวัตถุประสงคหลักของสัญญาที่กําหนดระยะเวลางานแลวเสร็จและการปรับไว
เปนกําหนดเวลาเดียว เมื่อจะปรับหรือขยายระยะเวลายอมจะมีผลทั้งสัญญามิใชขยายระยะเวลา
เฉพาะงวดนั้น และการกําหนดงวดงานนั้น ดังนั้นเมื่อผูรับจางทํางานไมแลวเสร็จในงวดนั้น ตอง
ถือวาผูรับจางปฏิบัติผิดสัญญา ผูรับจางก็ยังไมมีสิทธิรับเงิน(คาจาง) ในงวดงานนั้น แตหากผู
รับจางทํางานในงวดนั้นแลวเสร็จกอนกําหนดเวลาในงวดนั้น ผูรับจางก็มีสิทธิรับเงิน แตหากผู
รับจางทํางานแลวเสร็จลาชากวาวันที่ 30 กันยายน 2548 ตองถือวาผูรับจางผิดนัดชําระหนี้ ดังนั้น
สวนราชการจึงมีสิทธิปรับผูรับจางตามจํานวนวันที่ผูรับจางทํางานลาชาคือ 61 วัน แตเนื่องจาก
สวนราชการไดทําบันทึกโดยมีเจตนารมณขยายเวลาทําการใหผูรับจาง 70 วัน แมบันทึกจะกําหนด
วาใหขยายเวลาทําการเฉพาะงวดที่ 15 ก็ตาม แตก็ตีความตามเจตนารมณที่แทจริงยิ่งกวาตามถอยคํา
สํานวนหรือตัวอักษร ตาม ป.พ.พ. มาตรา 171 ดังนั้น ตองถือวาสวนราชการขยายเวลาทําการทั้ง
สัญญาใหผูรับจาง 70 วัน จึงตองนับระยะเวลาตอตอจากวันที่ 30 กันยายน 2548 ไปอีก 70 วัน
ดังนั้น จึงปรับผูรับจางไมได ฉะนั้น เมื่อสวนราชการตองการขยายเวลาทําการหรือลดหรืองด
คาปรับใหผูรับจาง จึงตองตีความดังกลาว และโดยเฉพาะการที่ผูรับจางขุดเจาะบอบาดาลไมพบน้ํา
ตองถือวาเปนเหตุพนวิสัยที่เปนความผิดของฝายสวนราชการที่เปนผูออกแบบและกําหนดจุดบอ
บาดาล ที่ตองถือวาสวนราชการทราบเหตุมาแตตน ดังนั้น สวนราชการจะตองนําระยะเวลาที่ผู
รับจางใชไปในการขุดบอบาดาล 5-6 เดือนกับระยะเวลาที่สวนราชการใชไปในการอนุมัติแกไข
แบบซึ่งมีผลทําใหผูรับจางไมสามารถทํางานในชวงดังกลาวได ซึ่งเมื่อคํานวณระยะเวลาแลวยอม
เลยกําหนดเวลาลาชา 61 วันที่สวนราชการไมสามารถปรับผูรับจางได

16
(10) มหาวิทยาลัยไดทําสัญญาเลขที่ 1 จางหาง ก.กอสรางอาคารปฏิบัติการ
นาฏศิลป 1 หลัง ราคา 13 ลานบาท สัญญาสิ้นสุด 20 เมษายน 2548 ตอมามหาวิทยาลัยไดทําสัญญา
เลขที่ 2 จางหาง ก.ตอเติมหองคุมแสงและเสียง 1 หอง ในอาคารปฏิบัติการนาฏศิลปดังกลาวเปน
จํานวนเงิน 92,000 บาท ดําเนินการใหแลวเสร็จในวันที่ 30 เมษายน 2549 ผูรับจางไดขอขยายเวลา
อีก 90 วัน ในสัญญาเลขที่ 1 เพราะการดําเนินการกอสรางหองควบคุมแสงและเสียงมีผลกระทบ
ตอการสรางอาคารนาฏศิลป สวนราชการจะขยายเวลาทําการและผูรับจางจะตองแจงเหตุภายใน
15 วัน ไดหรือไม กวพ.วินิจฉัยวา หากปรากฏขอเท็จจริงวา งานตามสัญญาจางเลขที่ 1 กับเลขที่ 2
มีสวนเกี่ยวของหรือสัมพันธกันโดยการทําการตอเติมหองควบคุมแสงและเสียงกอนจนเปนเหตุให
หางไมสามารถปฏิบัติงานตามสัญญาจางเลขก็มีสิทธิขอขยายเวลาทําการเพื่อลดหรืองดคาปรับได
สวนการแจงเหตุภายใน 15 วัน นับแตเหตุนั้นสิ้นสุดลง หาง ก.จะตองแจงเหตุกอนหรือหลัง
เหตุการณตอเติมหองควบคุมแสงเสียงตามสัญญาจางเลขที่ 2 นั้นเสร็จสิ้นลงภายใน 15 วัน นับแต
เหตุการณกอสรางเพิ่มเติมสัญญาจางเลขที่ 2 สิ้นสุดลง (ตามนัยคําวินิจฉัย กวพ. ที่ พณ 6-22/2549)
การนับระยะเวลาที่เกิดอุปสรรคและพยานหลักฐาน
1. อุปสรรคที่เปนเหตุสุดวิสัย หรือพฤติการณอันหนึ่งที่คูสัญญาไมตองรับผิดชอบ
จะตองมีหลักฐานเปนหนังสือรับรองการเกิดอุปสรรควาเกิดขึ้นตั้งแตเมื่อใด สิ้นสุดลงเมื่อใด
พยานหลักฐาน ไดแก หนังสือรับรองจากองคกรสวนทองถิ่น หรือจากอําเภอทองที่ รายงาน
ผูควบคุมงาน หรือกรณีจําเปนอาจมีหนังสือรับรองจากกรมอุตุนิยมวิทยา
2. มิใชความผิดของคูสัญญา (เปนความผิดของสวนราชการ)
2.1 กรณีที่จะใหสวนราชการพิจารณาใหความเห็นชอบหรืออนุมัติ การพิจารณา
วาเกิดอุปสรรคจะถือวาหนังสือของคูสัญญาสงมาถึงฝายสารบรรณ เมื่อวันที่เทาใด อุปสรรคจะเริ่ม
นับวันรุงขึ้น และเมื่อสวนราชการพิจารณาเห็นชอบหรืออนุมัติ จะมีหนังสือแจงคูสัญญาทราบ
อุปสรรคการรอคอยการเห็นชอบหรืออนุมัติ จะนับถึงวันที่ที่คูสัญญาไดรับหนังสือ โดยจะ
ตรวจสอบจากไปรษณียตอบรับ เชน บริษัท ก. สงหนังสือ ลงวันที่ 1 มิถุนายน สงหนังสือมาถึง
ฝายสารบรรณในวันที่ 3 มิถุนายน เพื่อใหสวนราชการพิจารณาเห็นชอบการคัดเลือกชุมชนเขารวม
โครงการ ดังนี้ อุปสรรคจะเริ่มนับตั้งแตวันที่ 4 มิถุนายน เปนตนไป เมื่อสวนราชการพิจารณา
เสร็จมีหนังสือแจงเห็นชอบ ลงวันที่ 28 มิถุนายน และบริษัท ก.ไดรับหนังสือเมื่อวันที่
30 มิถุนายน ดังนั้น อุปสรรคจะเกิดขึ้นตั้งแตวันที่ 4 มิถุนายน-30 มิถุนายน
2.2 กรณีสวนราชการสั่งใหหยุดงาน อุปสรรคจะเริ่มนับตั้งแตวันที่สั่งให
หยุดงาน และสิ้นสุดลงกอนวันที่ที่สงใหเขาทํางาน เชน หนังสือกรมสั่งใหหยุดงานในวันที่
1 มิ.ย. ตอมากรมไดมีหนังสือสั่งใหเขาทํางานในวันที่ 1 ส.ค. ดังนั้น อุปสรรคจึงเกิดขึ้นตั้งแตวันที่
1 มิ.ย. – 31 ก.ค.

17
การนับจํานวนวันที่เกิดอุปสรรค
โดยปกติการนับจํานวนวันที่เกิดอุปสรรคจะเริ่มนับตั้งแตวันที่เกิดอุปสรรคจนถึง
วันที่อุปสรรคสิ้นสุดลงแตมีบางกรณีจะตองดูแผนงานของคูสัญญาประกอบดวย ดังนี้
1. กรณีตามแผนงานถาแผนงานซ้ําซอนกันบางสวนและไมมีการทํางาน แมวาจะมี
อุปสรรคเกิดขึ้นตั้งแตวันที่ 1 มกราคม 2553 – 30 มิถุนายน 2553 เปนเวลา 181 วัน แตตาม
แผนงานในชวงวันที่ 1 มิถุนายน – 30 มิถุนายน 2553 ไมมีการทํางาน ดังนั้น อุปสรรคที่เกิดขึ้นเปน
เวลา 181 – 30 = 151 วัน
2. กรณีตามแผนงานที่มีระยะเวลาทํางานซ้ําซอนกัน (เริ่มตนพรอมกันสิ้นสุด
พรอม) เมื่อเกิดอุปสรรคขึ้น แตงานอื่น (ที่แผนงานซ้ําซอนกัน) สามารถทํางานได ดังนี้ตองถือวา
เกิดอุปสรรค เชน
(1) งานกอสรางถนนสายที่ 1 เริ่มตั้งแต 1 มกราคม 2553 – 30 มิถุนายน 2553
(2) งานกอสรางถนนสายที่ 2 เริ่มตั้งแต 1 มกราคม 2553 – 30 มิถุนายน 2553
(3) งานกอสรางถนนสายที่ 3 เริ่มตั้งแต 1 มกราคม 2553 – 30 มิถุนายน 2553
งาน (1) เกิดอุปสรรค แตงาน (2) และ (3) สามารถทํางานได ดังนี้ ตองถือวา
เกิดอุปสรรคในการทํางาน
หมายเหตุ ถาถนนทั้ง 3 สายเกิดอุปสรรคทั้งหมด แตระยะเวลาที่เกิดอุปสรรค
ไมเทากัน ตองใชระยะเวลาที่เกิดอุปสรรคมากที่สุดมาขยายอายุสัญญา
วิธีทําบันทึกเสนออนุมัติ
การสรุปขอเท็จจริงในการเสนออนุมัติขยายเวลาทํางาน(ขยายอายุสัญญา) แบงได
เปน 3 สวน ดังนี้
1. เรื่องเดิม แบงออกเปน 2 เรื่อง
1.1 ใหกลาวถึงนิติสัมพันธระหวางคูสัญญากับสวนราชการ เชน ตามที่กรม
ไดทําสัญญาวาจาง บริษัท ก.ใหทําการกอสรางเขื่อนโครงการ...อําเภอ......จังหวัด.........รวมเปนเงิน
..............บาท กําหนดสงมอบงาน ภายในวันที่........................
1.2 ใหกลาวถึงหนังสือของคูสัญญาวาไดขอขยายระยะเวลาทํางานออกไป
เปนเวลากี่วัน เนื่องจากอุปสรรคใด
2. ขอเท็จจริง ใหสรุปปญหา อุปสรรคที่เกิดขึ้นวามีสาเหตุมาจากอุปสรรคใด
มีพยานหลักฐานสนับสนุนอุปสรรคเพียงพอหรือไม หากไมเพียงพอตองขอเพิ่มเติม ทั้งนี้
อุปสรรค ตามขอ 193 (2)–(3) คูสัญญาจะตองแจงอุปสรรคใหสวนราชการทราบภายใน 15 วัน
นับแตวันที่อุปสรรคสิ้นสุดลง หากมิไดแจงภายในกําหนดคูสัญญาจะยกมากลาวอางเพื่อขอลด

18
หรืองดคาปรับ หรือขอขยายเวลาในภายหลังมิได เวนแตกรณีตามขอ 193 (1) ซึ่งมีหลักฐาน
ชัดแจง หรือสวนราชการทราบมีอยูแลว ตั้งแตตน
3. ขอพิจารณา จะตองทําอุปสรรคตามขอเท็จจริงมาปรับกับระเบียบฯ ขอ 193
วาอุปสรรคดังกลาวอยูในขายจะพิจารณางดหรือลดคาปรับหรือขยายเวลาทําการไดหรือไม เพียงใด
เปนเวลากี่วัน คูสัญญาขอขยายระยะเวลาเปนเวลากี่กัน โดยคณะกรรมการตรวจการจางหรือตรวจ
รับตองเสนอความเห็นวาควรขยายใหเปนเวลากี่วันหรือไมสมควรขยายเวลา
ในสวนสุดทายของบันทึกตองสรุปดวยวาอํานาจอนุมัติใหงดหรือลดคาปรับ หรือ
ขยายเวลาทํางาน เปนอํานาจของหัวหนาสวนราชการ ที่จะอนุมัติได ตามระเบียบฯ ขอ 193 (1)
(2) หรือ (3)
วิธีทําหนังสือแจงคูสัญญา
ภายหลังจากหัวหนาสวนราชการไดอนุมัติใหงดหรือลดคาปรับ หรือขยายเวลาทํา
การแลว ปกติกลุมนิติการจะเปนผูจัดทําหนังสือแจง โดยการจัดทําหนังสือแจง จะแบงได 3 สวน ดังนี้
1. สวนที่ 1 ชื่อเรื่อง และอางถึง
ชื่อเรื่อง ควรใชชื่อเดียวกันกับหนังสือของคูสัญญา เนื่องจากเปนหนังสือตอเนื่อง
ทั้งนี้ เพราะเปนไปตามระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยงานสารบรรณ พ.ศ.2526 ขอ 11.4
สําหรับอางถึง ควรอางถึง 2 ขอ คือ 1. อางถึงสัญญาวาจาง หรือซื้อขาย 2. อางถึงหนังสือคูสัญญา
ขอขยายเวลาทําการ
2. สวนที่ 2 เนื้อหาของหนังสือในวรรคหนึ่งจะกลาวสวนที่อางถึง โดยจะตอง
รางหนังสือ สรุป นิติสัมพันธระหวางคูสัญญากับสวนราชการ มีการทําสัญญาวาจางหรือซื้อขาย
เกี่ยวกับอะไรในวงเงินเทาใด กําหนดสงมอบงานหรือสิ่งของเมื่อใด คูสัญญาของดหรือลดคาปรับ
หรือขยายเวลาทําการ (ขอตออายุสัญญา) เนื่องจากอุปสรรคใด เปนเวลากี่วัน
3. สวนที่ 3 การพิจารณาของสวนราชการ
พิจารณาแลวมีความเห็นอยางไร ตองใชเหตุผลตามบันทึกในการพิจารณาตามที่
หัวหนาสวนราชการอนุมัติ โดยสรุปอุปสรรคที่เกิดขึ้นเทาใด งดหรือลดคาปรับ หรือขยายเวลาทําการ
ใหหรือไมเปนจํานวนเทาใด
สําหรับกรณีที่อุปสรรคเกิดขึ้นมากกวาจํานวนที่คูสัญญาขอขยายเวลาทําการ การ
รางหนังสือจะไมชี้แจงวามีอุปสรรคเกิดขึ้นกี่วัน แตจะรางแจงไปวาสวนราชการพิจารณาแลวเห็น
วาอุปสรรคดังกลาวเกิดขึ้นจริง จึงพิจารณาขยายเวลาทําการ (ตออายุสัญญา) เปนเวลา ...........วัน
ตามที่คูสัญญาขอมา โดยนับแตจากวันที่............. ซึ่งเปนวันสิ้นสุดสัญญา และสัญญาจะครบ
กําหนดสงมอบงาน/สิ่งของ ภายในวันที่........................... หากสงมอบงานลาชากวากําหนดดังกลาว
คูสัญญาจะตองถูกปรับตามเงื่อนไขแหงสัญญาทุกประการ

19
บรรณานุกรม
กําธร พันธุลาภ ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยหนี้, กรุงเทพฯ : โรงพิมพ
มหาวิทยาลัยรามคําแหง, 2522
ธาดา ศาสตรสาธิต บทบัณฑิตย เนติบัณฑิตยสภา เลมที่ 39 ตอนที่ 3 โรงพิมพบพิธ
การพิมพ, 2535
บรม ศรีสุข
วิธีพิจารณาวินิจฉัยหารือของ ก.ว.พ.และหลักเกณฑสาระสําคัญของการ
จัดหาพัสดุของระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยการพัสดุ พ.ศ.2535
โรงพิมพ นิวไทยมิตรการพิมพ (1996), 2551
ประโมทย จารุนิล ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยวาดวยหนี้ , กรุงเทพฯ : โรงพิมพ
มหาวิทยาลัยรามคําแหง, 2550