Tijdschrift Toetsvisie

Beroepsonderwijs en volwasseneducatie | Jaargang 8 | november 2008
toets| visie 11
Excentriek? | Certificering examenfunctionarissen |
Zeker weten dat er goedgekwalificeerde mensen op
de werkvloer staan | Basiskennis pabostudent getest |
NiveauWijzer: een goede start van de opleiding

Inhoudsopgave
3 Hoofdredactioneel: Excentriek?
Levert het inkopen van gestandaardiseerde examenproducten voordelen op? Uit onderzoek van
Excenter, de vereniging Exameninstellingen Onderwijs Bedrijfsleven, blijkt van wel. Het
efficiencyvoordeel kan zelfs oplopen tot wel 50%.
4 Certificering examenfunctionarissen: een bewijs van deskundigheid
In het beroepsonderwijs worden steeds meer bekwaamheidseisen gesteld aan
examenfunctionarissen. De professionele ontwikkeling van deze medewerkers wordt
gestimuleerd door certificering.
Pagina 11
6 ‘Zeker weten dat er goedgekwalificeerde mensen op de werkvloer staan’
Om de kans op bomaanslagen, kapingen en sabotage in de burgerluchtvaart te verkleinen zijn
goed opgeleide beveiligers en controleurs noodzakelijk. Om de kwaliteit van het personeel te
waarborgen, wordt certificering verplicht gesteld.
8 Basiskennis pabostudent getest met nieuwe entreetoets Mens en Wereld
Met de nieuwe entreetoets Mens en Wereld wordt bij beginnende pabostudenten de
basiskennis getest. Wij spraken hierover met aardrijkskundedocent Roger Baltus en Mia van
Boxel van Cito.
11 ‘NiveauWijzer: een goede start van de opleiding’
NiveauWijzer is een digitale test die de cognitieve capaciteiten van toekomstige mboleerlingen
meet. Barend Bos, één van de teamleiders Dierverzorging aan het Groenhorst College
in Barneveld, werkte dit jaar voor het eerst met dit handige hulpmiddel.
12 Stelling
In deze rubriek gaan wij met u de discussie aan! In deze Toetsvisie wordt gedebatteerd over de
vraag door wie een Proeve van bekwaamheid het beste beoordeeld kan worden.
Pagina 12
14 ‘EVC is booming op dit moment’
Veel mensen willen tegenwoordig hun verworven competenties vastleggen in een
‘ervaringscertificaat’. Jeanet Schuring, stafmedewerker Onderwijs en Innovatie bij het
Noorderpoortcollege, vertelt hierover.
Inhoudsopgave

Excentriek?
Op deze plaats heb ik al eerder en vaker stil gestaan
bij verschillende aspecten van examinering in het
mbo. Dit steeds vanuit de opvatting dat in die
examinering sprake is van eisen op drie niveaus: op
het vlak van algemene beroepsoverstijgende
vaardigheden (bijvoorbeeld nodig om succesvol te
zijn in het hbo), ten aanzien van generieke beroepscompetenties
en regionale eisen.
Cor Sluijter | Unitmanager BVE en HO
cor.sluijter@cito.nl
Om hieraan te voldoen, kunnen instellingen
natuurlijk zelf exameninstrumenten
ontwikkelen, maar ze kunnen ook
gestandaardiseerde instrumenten inkopen.
Een interessante vraag is dan wat beter is.
Levert het inkopen van gestandaardiseerde
examenproducten voordelen op?
Excenter, de vereniging Exameninstellingen
Onderwijs Bedrijfsleven, heeft een onderzoek
uitgevoerd om deze vraag vanuit een echt
Nederlands, want financieel, perspectief te
beantwoorden. Het onderzoek was een
verdieping van een in januari 2008 door het
Research Center voor Examinering en
Certificering (RCEC) uitgevoerd onderzoek.
Het heeft plaatsgevonden bij drie exameninstellingen,
gericht op de beroepsgroepen
kappers, garages-autoreparateurs en
schilders/stukadoors. Het onderzoek maakt
duidelijk dat het efficiencyvoordeel van het
inkopen van examenproducten en examendiensten
in vergelijking tot het zelf regelen
van examinering door onderwijsinstellingen
kan oplopen tot 50%. Een omrekening naar
alle bve-sectoren laat zien dat inkopen kan
leiden tot een structurele besparing van 50 tot
75 miljoen euro. Een andere constatering uit
het onderzoek is dat deze producten een
betere kwaliteit hebben dan examens die
ontwikkeld zijn door onderwijsinstellingen
zelf.
meestal ook voor het onderwijs geldt.
Ook wordt de ontwikkeling van veel van
deze producten door de branches
meegefinancierd. Meer informatie over het
onderzoek kunt u binnenkort terugvinden
op www.excenter.nl. Gelet op het
bovenstaande mag het geen verbazing
wekken dat het markaandeel van de bij
Excenter aangesloten organisaties groot is:
bij sommige zelfs 100%.
Uit de inventarisatie blijkt verder onder meer
dat het bedrijfsleven zowel inhoudelijk als
bestuurlijk betrokken is bij de ontwikkeling
van deze examenproducten en dat datzelfde
Hoofdredactioneel

In het beroepsonderwijs is een ware professionaliseringslag
aan de gang op het gebied van examinering.
Het certificeren van examenfunctionarissen is daar
onlosmakelijk mee verbonden. Cito heeft een
speciaal certificeringstraject ontwikkeld, zodat
medewerkers van opleidingen de kans krijgen zich
verder te bekwamen én de examinering naar een
hoger niveau wordt getild. Ons uitgangspunt is dat
deelname bijna altijd zou moeten leiden tot
certificering.
Certificering examenfunctionarissen:
een
bewijs van deskundigheid
In vier duidelijke
stappen naar
certificering:
1 Competentiescan
2 Samenstellen van het
digitaal portfolio
Beoordelen van het digitaal
portfolio
Uitreiken van het
certificaat
Een leven lang leren is dé trend in Nederland.
Dat zien we ook terug op scholen. In het kader
van het persoonlijke opleidingsplan (POP),
het integrale personeelsbeleid (IPB) en de Wet
Beroepen in het Onderwijs (BIO) worden
steeds meer bekwaamheidseisen gesteld aan
de medewerkers. Zo wordt er van examenfunctionarissen
verwacht dat zij competent
zijn in het construeren van toetsmateriaal,
het vaststellen van toetsmateriaal en van
het afnemen van assessments. Natuurlijk
hoeft een medewerker niet over al deze
competenties te beschikken. Iemand kan er
ook voor kiezen zich te specialiseren op één
terrein. Cito ondersteunt scholen en personeel
hier graag bij. Met certificeringstrajecten en
het in kaart brengen van verworven
competenties (EVC) van medewerkers, zodat
richting kan worden gegeven aan mogelijke
(bij)scholingstrajecten.
De Zelfinschatter
Welke competenties heeft iemand al in huis?
Over welke functie is de medewerker het
meest enthousiast? Wat zijn nuttige
(bij)scholingstrajecten? De Zelfinschatter van
Cito helpt om het antwoord op zulke vragen
boven tafel te krijgen. Op basis van een zelf
in te vullen online vragenlijst worden de
competenties van de deelnemer in beeld
gebracht. Een handig hulpmiddel, waarmee
duidelijk wordt welke medewerkers eventueel
kunnen starten met het Cito certificeringstraject.
Competentiescan
Het Cito Certificeringstraject heeft een doorlooptijd
van ongeveer vier maanden. Om tijdverspilling
te voorkomen, voert Cito allereerst
een Competentiescan uit. Als blijkt dat de
medewerker ondanks de resultaten van de
Zelfinschatter niet beschikt over voldoende
competenties om gecertificeerd te worden,
dan bestaat de mogelijkheid om het
certificeringstraject af te breken. Een medewerker
kan dan bijvoorbeeld eerst een
training volgen.
Digitaal portfolio
Nadat de Competentiescan met succes is
doorlopen, krijgt de deelnemer een heldere
instructie toegestuurd voor het samenstellen
van een digitaal portfolio. Aan welke
voorwaarden het portfolio moet voldoen,
hangt af van zijn competentieprofiel. [zie
kader volgende pagina]
Beoordeling
Vervolgens wordt het portfolio beoordeeld
door een medewerker van Cito aan de hand
van het beoordelingsschema. De volgende
beslissingen kunnen worden genomen:
• Certificering van de deelnemer voor
Constructeur, Vaststeller of Assessor.
Certificering examenfunctionarissen: een bewijs van deskundigheid

75 euro in rekening gebracht. De Zelfinschatter
kost 65 euro per deelnemer. Voor meer
informatie surft u naar www.cito.nl/bve >
certificering > examenfunctionaris.
Competentieprofielen
examenfunctionarissen
Constructeur meet- en beoordelingsinstrumenten
De constructeur maakt toetsen. Het
certificeringstraject bestaat uit het
opsturen een zelfreflectieverslag en
twee zelf gemaakte toetsen.
• (Nog) geen certificering. Er wordt een
aanvullende opdracht aangeboden. Als de
opdracht voldoende beoordeeld wordt, dan
wordt alsnog tot certificering overgegaan.
• Geen certificering.
Certificaten
De deelnemers die met goed gevolg het
traject hebben doorlopen, ontvangen een
certificaat. De geldigheidsduur daarvan is vijf
jaar. Daarna kan een hercertificering
plaatsvinden. Voor de deelnemers én hun
werkgevers is het certificaat een mooi bewijs
van deskundigheid!
Meer weten?
De kosten voor het totale Cito Certificeringstraject
zijn 450 euro. Wanneer alleen de
Competentiescan wordt afgenomen, wordt
Vaststeller meet- en beoordelingsinstrumenten
De vaststeller beoordeelt toetsen en
stelt ze vast. Het certificeringstraject
bestaat uit het opsturen van een
zelfreflectieverslag, twee beoordeelde
toetsen en een verslag van deelname
aan een vaststellingsvergadering.
Assessor meet- en beoordelingsinstrumenten
De assessor kan de beoordelingsinstrumenten
toepassen bij het realtime
beoordelen van competenties/
vaardigheden van een deelnemer. Het
certificeringstraject bestaat uit het
maken van een reflectieverslag, het
houden van een Criterium Gericht
Interview, portfoliobeoordeling en het
afnemen van een arbeidsproeve (Proeve
van Bekwaamheid).
NOT 27-31 januari 2009
Ook dit jaar vindt u Cito op de NOT (Nationale Onderwijs
Tentoonstelling). Bezoek onze stand (hal 11, stand E.010),
toets uw eigen rekenniveau en maak kans op één van de
leuke boeken over Taal of Rekenen!
Opleiding EVC-assessor
Cito biedt een opleidingstraject voor EVC-assessoren.
Deze opleiding is uitermate geschikt voor EVC-assessoren
die betrokken zijn bij (praktijk)beoordelingen van
(EVC-)kandidaten. Alle pleidingstrajecten kunnen worden
afgesloten met officiële Cito-certificering.
Kort Nieuws >
Competentievolgsysteem
Op dit moment werkt Cito aan een digitaal competentievolgsysteem
(CVS). Het CVS is een methode om competenties
te volgen en te meten met behulp van een portfolio. Met het
CVS kan ongelijksoortige informatie op verantwoorde wijze
worden ‘opgeteld’. Hiermee kan een betrouwbare uitspraak
gedaan worden over het niveau van competenties van
leerlingen binnen het mbo. Wilt u meer informatie over het
CVS, neem dan contact op met ons accountbureau:
(026) 352 12 81.
Certificering examenfunctionarissen: een bewijs van deskundigheid

Om de kans op bomaanslagen, kapingen en
sabotage in de burgerluchtvaart te verkleinen zijn
goed opgeleide beveiligers en controleurs
noodzakelijk. De overheid hecht daarom veel belang
aan verplichte certificering. In dit licht ontwikkelde
Cito in opdracht van de Nationaal Coördinator
Terrorismebestrijding (NCTb) en in nauwe
samenwerking met de opleiders in de sector en de
Koninklijke marechaussee (KMar) twee opgavenbanken
voor de Controleur Passagiers en
Handbagage (PHB) en de Beveiligingsadviseur
Luchtvracht (BAL).
‘Zeker weten dat er goedgekwalificeerde
mensen
op de werkvloer staan’
Om nu de kwaliteit te
waarborgen, streven
wij naar één niveau
in opleiding.
Certificering speelt
daarin een
belangrijke rol
De aanslagen in New York op 11 september
2001 maakten glashelder hoe belangrijk de
beveiliging van de burgerluchtvaart is. Dat de
dreiging van terroristische acties geen vervan-mijn-bed-show
is, werd verder duidelijk
door de aanslagen in Madrid op 11 maart
2004 en in Londen op 7 juli 2005. Kortom: ook
in Europa en in Nederland bestaat de kans op
dergelijk onheil. ‘Er zijn daarom veel
maatregelen getroffen om de veiligheid te
verhogen. Onderdeel daarvan is het opzetten
van een nationaal trainingsprogramma voor
de beveiliging van de burgerluchtvaart’, legt
senior beleidsmedewerker NCTb/DBB Wouter
Veenstra uit.
Kwaliteit waarborgen
Voor beveiligers zijn er verschillende
opleidingen op diverse niveaus. ‘Iemand met
een diploma PHB op zak, screent passagiers en
hun bagage op de luchthaven’, geeft Rob de
Smit, Senior medewerker Operationele
Ondersteuning bij de KMar, als voorbeeld.
‘En een beveiligingsadviseur Luchtvracht zorgt
voor een veilige afhandeling van de luchtvracht.
Elke erkende luchtvaartagent moet zo
iemand in dienst hebben. Hij of zij is
verantwoordelijk voor het opzetten en
implementeren van een beveiligingsplan. Als
de KMar een controle houdt, is diegene hét
aanspreekpunt’, vervolgt hij. Verantwoordelijk
werk dus. Een goede opleiding is dan ook
noodzakelijk. ‘Om als beveiliger te mogen
werken heb je eigenlijk minimaal een
opleiding op mbo niveau 2 nodig’, vertelt
Hans Streumer, opleider bij beveiligingsorganisatie
Trigion, één van de grootste
spelers in de markt, en nauw betrokken bij de
aanloop naar certificering. Beveiligers bij
Trigion krijgen een uitgebreide training,
bijvoorbeeld in het omgaan met röntgenapparatuur,
het detecteren van wapens en
explosieven en het fouilleren van passagiers.
Veel beveiligingsbedrijven leiden - net als
Trigion - zelf hun personeel op. Veenstra:
‘Daardoor is er een veelheid aan opleidingsprogramma’s
ontstaan. Om nu de kwaliteit te
waarborgen, streven wij naar één niveau in
opleiding. Certificering speelt daarin een
belangrijke rol. Wij willen zeker weten dat er
goedgekwalificeerde mensen op de werkvloer
staan.’ Streumer is enthousiast over het
initiatief van de overheid. ‘Als je dus nu in de
burgerluchtvaart aan de slag wilt, heb je als
beveiliger een aanvullende opleiding nodig.
Dit past helemaal in de trend van
professionaliseren en dat komt het vak ten
goede.’
‘Zeker weten dat er goedgekwalificeerde mensen op de werkvloer staan’

mogelijke vragen. Deze worden door Cito
getoetst op vraagstelling, helderheid en
formulering. Zo’n opgave moet bijvoorbeeld
niet voor meerdere uitleg vatbaar zijn.
Natuurlijk kijken we ook goed of de opgave
voldoet aan de kwaliteitseisen van het
ministerie.’ Smit vult aan: ‘De KMar fungeert
als intermediair tussen alle partijen. Wij kijken
of de vragen kloppen met de bestaande
regelgeving.’ Voor elk onderwerp worden
meerdere vragen gemaakt. De goedgekeurde
vragen worden verzameld en komen op een
portal van Cito te staan. Opleiders kunnen hier
examenversies downloaden en vervolgens
afnemen. De Smit: ‘Doordat de examenversies
worden geselecteerd via een random systeem,
zijn de examens nooit hetzelfde. Bovendien
zijn we door de standaardisatie nu verzekerd
van een bepaalde moeilijkheidsgraad in de
examinering. Ook komen alle onderdelen uit
de lesstof goed gebalanceerd aan bod.’ Als de
examens afgenomen zijn, worden de
antwoorden opgestuurd naar Cito. ‘Dan is het
wachten op de officiële uitslag, aldus Streumer.
Controleurs Passagiers en
Handbagage aan het werk
Bovendien zijn
we door de
standaardisatie
nu verzekerd van
een bepaalde
moeilijkheidsgraad
in de examinering
Bij het realiseren van de verplichte
certificering in de burgerluchtvaart komen
heel wat partijen kijken. De Directie Beveiliging
Burgerluchtvaart (DBB), onderdeel van de
NCTb en onder de verantwoordelijkheid van
de Minister van Justitie, maakt het beleid voor
de beveiliging. De sector – dat zijn de luchthavens
en alle daaraan gerelateerde bedrijven
– voert het beleid vervolgens uit. En de
Koninklijke Marechaussee houdt daar weer
toezicht op. Veenstra: ‘Al deze belanghebbenden
zijn bij de certificering betrokken.
Bovendien hebben we als overheid Cito erbij
gehaald om ons beleid zo goed mogelijk te
vertalen naar de praktijk om zo in de volle
breedte een kwaliteitsslag te maken.’
Digitale opgavenbanken
Regelmatig komen Cito, KMar en een
werkgroep van opleiders uit de sector bij
elkaar om twee vragenbanken samen te
stellen: één voor de Controleur Passagiers en
Handbagage en één voor de Beveiligingsadviseur
Luchtvracht. De NCTb is als
opdrachtgever niet actief betrokken bij deze
bijeenkomsten. Streumer: ‘De opleiders
leveren vanuit hun kennis en ervaringen
Veenstra: ‘De vragenbank PHB is nu vrijwel
klaar. Vorig jaar liep er een pilot. Daar zijn een
aantal verbeterpunten uit naar voren
gekomen. Die zijn inmiddels verwerkt. We
hopen dat alle opleiders binnen de sector er
eind van dit jaar mee aan de slag kunnen. De
vragenbank BAL is nog volop in ontwikkeling.’
Streumer, die meedeed met de pilot en dus al
volop op deze nieuwe manier heeft getoetst,
roemt ook de analyses die nu mogelijk zijn.
‘De slagingspercentages zeggen iets over je
eigen opleidingsinstituut. Als mensen steeds
slecht scoren op een bepaalde vraag, dan ga je
kijken wat daar achter steekt. Dat kan
aanwijzingen geven dat we binnen de
opleiding extra aandacht moeten gaan
besteden aan een bepaald onderdeel.’
Verfrissende blik
‘Toen we begonnen met het opzetten van de
certificering, was Cito eigenlijk de enige
organisatie in Nederland die dit soort klussen
aankon’, vertelt Veenstra. ‘De mensen van
Cito hebben veel ervaring in het vertalen van
bijzondere eisen naar cursusmateriaal en
betrouwbare examens. We zijn dan ook blij
dat we Cito hebben ingeschakeld.’ Streumer:
‘Cito had in dit traject een duidelijke meerwaarde.
Als onafhankelijk instituut wierp het
een verfrissende blik op de sector. We kregen
goede feedback en hebben beslist geleerd van
onze wederzijdse best practices.’ De Smit is
het met hen eens: ‘Cito zorgde voor het
bewaken van de kwaliteit. Een belangrijke rol!’
‘Zeker weten dat er goedgekwalificeerde mensen op de werkvloer staan’

Voor aardrijkskundedocent Roger Baltus en zijn
collega’s van andere pabo’s was het snel duidelijk:
ze wilden een centrale entreetoets voor de vakken
aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek.
Een toets die garandeert dat de studenten voldoende
niveau hebben om aan de les op de pabo te kunnen
deelnemen. Na anderhalf jaar hard werken is dat in
samenwerking met Cito gelukt. Met de nieuwe
entreetoets Mens en Wereld wordt bij beginnende
pabostudenten de basiskennis getest.
Basiskennis pabostudent
getest met nieuwe entreetoets
Mens en Wereld
We merkten dat het
niveau langzaam
achteruit liep op de
pabo. Dat is ook niet
verwonderlijk als je
kijkt naar het
percentage instroom
mbo-studenten
Roger Baltus moet even nadenken. ‘Het was in
1991’, bedenkt de aardrijkskundedocent.
‘Op de netwerkdag van aardrijkskunde en
geschiedenis. Onderdeel was het uitwisselen
van instaptoetsen. Dat was voor mij een
nieuw fenomeen. Ik dacht dat op zo’n hogeschool
alles goed was geregeld rondom dit
thema. Niets bleek minder waar. Iedereen
maakte zijn eigen instaptoets en op grond
daarvan werd de student beoordeeld. Heel
amateuristisch natuurlijk, maar het initiatief
was uitstekend: iedereen wilde er het beste
van maken.’ In de jaren daarna veranderde er
niet veel. Op een gegeven moment waren
daar de taal- en rekentoetsen voor de pabo.
De minister begon op de trom te slaan dat de
eisen wat aangeschroefd moesten worden.
Met mijn collega’s had ik het er toen over dat
we het eigenlijk gezamenlijk moesten doen.’
Minister Verhoeven
Tijdens de LOBO conferentie (Landelijk
Overleg Opleidingen Basisonderwijs) van
21 oktober 2005 wist Baltus 33 (red: er zijn
40 pabo’s) handtekeningen te verzamelen van
verschillende pabo’s die dezelfde wens
hadden: een centrale toets voor de drie vakken
aardrijkskunde, geschiedenis en natuur &
techniek, die door veel pabo’s in het land werd
gedragen. Baltus: ‘Toenmalig minister
Verhoeven was ook aanwezig en zei: “een
entreetoets voor Taal en rekenen is belangrijk,
maar van de andere vakken weet ik het niet”.
Toen dacht ik: volgens mij weet ze niet dat er
op heel veel pabo’s al jaren lang instaptoetsen
worden gehouden voor aardrijkskunde,
geschiedenis en natuur & techniek.’
Het was duidelijk: vanuit het veld was er veel
steun voor een gezamenlijke entreetoets.
Maar hoe realiseer je zoiets? ‘Mijn directeur
Maarten Denters heeft toen een werkgroep
opgericht met mensen uit verschillende
vakgroepen. Om voldoende draagvlak te
creëren werden de netwerken van de vakgroepen
steeds op de hoogte gehouden van
de ontwikkelingen. Eerst heeft de werkgroep
nog geprobeerd om via LOBO iets te regelen,
maar die weg bleek te ingewikkeld. Op dat
moment zei Maarten: laten we het dan zelf
proberen. Hij was er ook van overtuigd dat er
iets moest gebeuren. We merkten dat het
niveau langzaam achteruit liep op de pabo.
Dat is ook niet verwonderlijk als je kijkt naar
het percentage instroom mbo-studenten.’
Met fraaie plannen op zak polste de werkgroep
verschillende instanties, waaronder
Cito. Baltus: ‘We hadden wel eisen: we wilden
zelf bepalen welke onderwerpen aan bod
komen in de toets. We wilden geen feitjes
vragen, maar opgaven waarbij de studenten
samenhang tussen dingen moeten zien.
Ook moesten de docenten betrokken worden
Basiskennis pabostudent getest met nieuwe entreetoets Mens en Wereld

Mia van Boxel zich. ‘We hadden al ervaring
met de uitrol van de software bij de pabo’s, en
de pabo’s hadden ervaring met de software.
Het enige wat we hoefden te doen was een
toets maken die met dezelfde toetssoftware
afgenomen zou kunnen worden. Maar, het
moest natuurlijk nog wel bedacht worden’.
De reactie van Cito zag er volgens de werkgroep
goed uit. ‘We konden natuurlijk meeprofiteren
van de taal- en rekeninfrastructuur
die er al was. Goed, de offerte lag er en toen
moesten we voldoende pabo’s bij elkaar
sprokkelen om het bedrag te betalen.’
Een volgende belangrijke stap werd gezet: de
oprichting van de vereniging van Eigenaren
Digitale Entreetoets Mens en Wereld. Baltus,
toch al een spin het web, werd de secretaris.
Cito begon met het project op 1 maart 2007
en het volgende schooljaar (september 2007)
zaten de eerste studenten te zweten op de
test. Maar dat ging niet zonder slag of stoot.
‘We hebben nog hard moeten werken. Het
construeren van goede opgaven bleek voor de
vakdocenten veel minder makkelijk dan
gedacht. We hebben ook nog opgaven van
Cito gekregen om het voor elkaar te krijgen’,
aldus Baltus. Van Boxel: ‘Bijvoorbeeld opgaven
die eerder waren afgenomen tijdens proeftoetsen
van de eindtoets en die te moeilijk
bleken. Deze werden dan herschreven.
Daarnaast heeft Cito toetsdeskundigen die de
vragen die geconstrueerd zijn, beoordelen,
screenen, en verbeteren. Ook laten ze de
pabodocenten zien hoe ze betere vragen
kunnen maken.’
21 pabo’s doen mee
Van Boxel vindt het een uitdagend project.
‘Het is soms lastig hoe je moet omgaan met
de verschillende ideeën die de scholen
hebben. Je kunt het niet iedereen naar de zin
maken, maar je probeert toch zoveel mogelijk
mensen binnenboord te houden.’
Roger Baltus en Mia van Boxel
bij de constructie van opgaven. En bij het
bepalen van de cesuur. Die dingen zijn van
groot belang voor het draagvlak van een
gezamenlijke toets.’
Cito reageert
‘Het toeval wil dat het verzoek van de werkgroep
in het kielzog kwam van de taal- en
rekentoetsen’, herinnert Cito projectleider
Er doen nu 14 hogescholen met 21 pabo’s
mee. Dat is iets meer dan de helft van alle
pabo’s in Nederland en de helft van alle
pabostudenten in Nederland. ‘Er gaan zich
nog meer pabo’s aanmelden bij de
vereniging’, stelt Baltus. Als je meer
uitslaggegevens hebt, dan kun je harde
uitspraken doen over de stand van zaken in de
vooropleiding. We hebben nu instroomstudenten
van het mbo en die hebben amper
aardrijkskunde, geschiedenis, en natuuronderwijs
gehad. En we hebben ook mensen
die er eindexamen in hebben gedaan.
De niveauverschillen zijn enorm.’
Basiskennis pabostudent getest met nieuwe entreetoets Mens en Wereld

Itembank
Volgens Van Boxel is het nu dankzij de toets
mogelijk om eenduidige uitspraken te doen
over het niveau van de beginnende pabostudent.
‘We zijn eigenlijk bezig met het
ontwikkelen van een itembank: een
verzameling van opgaven die je kunt hergebruiken.’
Baltus: ‘Bij Cito zitten psychometrici die daar
aan werken en al die gegevens statistisch
bekijken. Dat soort mensen hebben we op de
pabo niet.’ Van Boxel: ‘Daardoor krijg je
rapportages hoe studenten het gedaan
hebben, maar ook rapportages over het
functioneren van de opgaven in zo’n toets.
Het zijn allemaal gegevens die je gebruikt om
steeds maar weer kwaliteitsverhogend bezig
te zijn met je toetsen.’
met het uiteindelijke resultaat. ‘Als je hiervoor
een onvoldoende hebt gehaald, dan weet de
student echt nog te weinig.’
Meer informatie
Op de website van de entreetoets staan
voorbeeldvragen:
http://www.entreetoets-menw.nl.
Pabo’s die geïnteresseerd zijn in de toets
kunnen contact opnemen met Roger Baltus,
r.baltus@hs-ipabo.edu.
De Entreetoets Mens en Wereld bestaat uit
3 aparte vakken met elk 30 vragen: natuur &
techniek, geschiedenis en aardrijkskunde.
De eerste keer is het een complete toets,
daarna is het voor de student mogelijk om per
vak een herkansing te doen. Baltus is tevreden
Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie | Mijn Inburgering
Voortgangstoets Alfa
Snel voortgang meten!
Voortgangstoets Alfa is de nieuwe toets voor
alfabetiseringscursisten. Met deze korte toets bepaalt
u snel en adequaat de voortgang in uw alfabetiseringstraject,
uitgedrukt in één van de niveaus van het
Raamwerk Alfabetisering NT2.
• korte cursistvriendelijke toets!
• biedt inzicht in het rendement van uw onderwijstraject
• duidelijke en transparante bepaling van de voortgang
Meer informatie
www.cito.nl
10 Basiskennis pabostudent getest met nieuwe entreetoets Mens en Wereld

Het is allesbehalve eenvoudig om voor iedere
toekomstige mbo-leerling aan te geven welk niveau
hij of zij aankan. Barend Bos, één van de teamleiders
Dierverzorging aan het Groenhorst College in
Barneveld ziet zich jaarlijks voor deze opgave staan.
Dit jaar besloot hij een pilot te doen met NiveauWijzer.
‘NiveauWijzer: een goede
start van de opleiding’
Barend Bos | teamleider Dierverzorging
aan het Groenhorst College in Barneveld
NiveauWijzer, een digitale capaciteitentest
van Cito, is een handig hulpmiddel bij een
professionele intake en leerwegbegeleiding.
De uitslagen op de test laten zien of een
deelnemer in staat is een mbo-opleiding op
niveau 3 of 4 te volgen.
Waarom heeft uw school
NiveauWijzer aangeschaft?
Barend Bos: ‘Met nieuwe leerlingen houden
wij op het Groenhorst College altijd een
intakegesprek. Tijdens die gesprekken zijn we
niet alleen benieuwd naar de motivatie van de
leerlingen, maar willen we hen ook qua
capaciteiten op het juiste niveau kunnen
plaatsen. Naast de indruk die tijdens het
gesprek ontstaat en het advies dat de
leerlingen meekrijgen van hun middelbare
school, hadden we echter behoefte aan nog
een extra toetsing. Op een onderwijsbeurs
werd ik attent gemaakt op het bestaan van
NiveauWijzer en afgelopen jaar hebben we
besloten daar een pilot mee te doen.’
Hoe is het gebruik van NiveauWijzer
jullie bevallen?
‘We hebben dit jaar alle nieuwe leerlingen uit
de kaderberoepsgerichte leerweg en
basisberoepsgerichte leerweg de test laten
doen, en de resultaten hebben ons zodanig
overtuigd dat we hebben besloten er in het
vervolg mee door te gaan. De test wordt zeker
niet in plaats van, maar wel náást het
intakegesprek en het schooladvies ingezet.
Zo hebben wij er dus een extra hulpmiddel bij
om iedere nieuwe leerling op zijn of haar
eigen niveau te plaatsen. NiveauWijzer wordt
een onderdeel van het verzamelen van de
nodige informatie om een goede start van de
opleiding mogelijk te maken.’
Wat vonden de aankomende
leerlingen ervan?
‘In de uitnodiging voor het intakegesprek
hadden we ze wel van de test op de hoogte
gebracht. En ja, van een dergelijk vooruitzicht
worden sommigen natuurlijk wel een beetje
zenuwachtig. Maar omdat NiveauWijzer een
test is waar je je niet op kunt voorbereiden,
liet het merendeel van de deelnemers het
maar gewoon over zich heen komen. Ach, de
moeilijkheid van de test bleek voor de meeste
leerlingen ook wel mee te vallen.’
Kwamen er opvallende resultaten
uit?
‘Jazeker, vooral bij een aantal ongediplomeerde
kandidaten liet de test verrassend hoge
scores zien. Hoewel we leerlingen zonder
diploma standaard op niveau 1 moeten laten
instromen – en de NiveauWijzer daar in eerste
instantie niets aan kan veranderen – is een
hoge score in deze groep instromers voor ons
een teken dat we de betreffende leerling zo
gauw mogelijk naar een hoger niveau moeten
laten doorstromen. Daarnaast viel het ons op
dat de test – hoewel eigenlijk bedoeld om
goed onderscheid te kunnen maken tussen
niveau 3 en 4 – ook een beeld geeft van
deelnemers die meer thuis horen in niveau 2
of zelfs niveau 1.’
11
‘NiveauWijzer: een goede start van de opleiding’

Stelling >
In deze rubriek gaan wij met u de discussie aan! In elke
Toetsvisie leggen wij u een stelling voor over een actueel
onderwerp. Via onze website kunt u hierop reageren.
In het volgende nummer leest u de voors en tegens.
Maar eerst de reacties op de stelling van vorige keer:
Een Proeve van bekwaamheid kun je het
beste laten beoordelen door iemand uit
de beroepspraktijk. Die weet immers het
best wat een beroepsbeoefenaar moet
kunnen als hij of zij gaat werken.
Lex Meijer, Docent Communicatieve vakken/
Sectorconsulent AOb, AOC Oost, locatie Twello:
‘Ik ben het met deze stelling eens. De essentie van onze
nieuwe examinering zit hem in de betrouwbaarheid naar
het bedrijfsleven toe. Als de ondernemers niet zonder meer
onze kandidaten een plek kunnen geven op de arbeidsmarkt,
dan heeft het onderwijs toch iets verkeerds gedaan. In de
achterliggende jaren hebben examinatoren beoordeeld,
eventueel gesteund door gecommitteerden (externe
beoordelaars), of kandidaten over voldoende vakkennis en
vakvaardigheden beschikten. Het was vaak ‘het kunstje laten
zien’, ofwel kandidaten moesten bijvoorbeeld aantonen
dat ze konden voeren, of dat zij een biedermeier konden
samenstellen. In die examensituatie demonstreerden
deelnemers slechts een beperkt deel van hun kennen en
kunnen.
MBO-opleidingen moeten per 2010 zijn overgeschakeld op
competentiegericht opleiden (CGO). Daar moeten zij ook het
beoordelen en examineren op aanpassen. Daarbij past een
wijziging in het denken. Met CGO werken deelnemers aan
verschillende opdrachten die zij formuleren op basis van een
examenstandaard. Na positieve beoordeling van die
opdrachten, krijgen die een plek in hun portfolio. Wanneer
dit portfolio uiteindelijk met een voldoende is beoordeeld,
mogen deelnemers op voor hun examen: de proeve van
bekwaamheid. De kern van het nieuwe examineren is
eenvoudig samen te vatten: de kandidaat moet als beginnend
beroepsbeoefenaar kunnen aantonen in een authentieke
beroepssituatie te kunnen functioneren. In de (kritische)
beroepssituatie betekent dat de juiste beslissingen kunnen
nemen. Laten we een praktijkvoorbeeld nemen. De kandidaat
rekent het aankoopbedrag af met een klant. Het is druk voor
Lex Meijer | Docent Communicatieve vakken/Sectorconsulent AOb,
AOC Oost, locatie Twello
de kassa. Een klant dringt voor met een veeleisende vraag.
Wat te doen?
Ik kan de kernvraag in het nieuwe examen ook anders
verwoorden: zou de kandidaat, in het geval van een
vacature, in de vacante functie zijn aangesteld? En wie
kan dat beter beoordelen dan de externe assessor, ofwel
de beoordelaar die in zijn bedrijf dagelijks te maken heeft
met de tucht van de markt? Beroepsonderwijs krijgt zo
een betrouwbaar gezicht: het bedrijfsleven heeft een
prominente plaats in het opleiden. In de examinering van
onze deelnemers CGO is het bedrijfsleven dan ook
onmisbaar.’
12 Stelling

G. Broekman, Docent horeca,
Noorderpoortcollege Groningen:
‘Ik ben het oneens met deze stelling. Iemand moet vakinhoudelijk
kunnen beoordelen. Er wordt in de nieuwe vorm
van examinering voorbij gegaan aan het niveau waarvoor en
de inhoud waarbinnen wordt opgeleid én beoordeeld.
Laat ik een voorbeeld schetsen. De koffiejuffrouw gaat een
bedieningsmedewerker van een (Michelin)sterrenzaak
beoordelen. In dit geval is er iets mis. Het niveauverschil is
dermate groot, dat de enige overeenkomst het woordje
‘koffie’ is, waaraan beiden ook nog een verschillende betekenis
geven. Bovendien, beoordelen is een vak! Docenten (en in
sommige branches de uit het bedrijfsleven afkomstige
examinatoren) worden hiervoor opgeleid. Dus een willekeurig
‘iemand uit de beroepspraktijk’ is te weinig specifiek.
Begrijp mij goed. Binnen het beroepsonderwijs ben ik een
voorstander van de symbiose tussen bedrijfsleven en
onderwijs, maar om kwaliteit te leveren stel ik een aantal
voorwaarden. Zo vind ik dat de inhoud en het niveau waarop
de beoordelaar zijn beroep uitoefent (of hiermee bekend is)
gelijk moet zijn met de kandidaat. Je gaat toch niet een
pizzabakker laten beoordelen door een chef van het
wokrestaurant. Dit zijn totaal verschillende disciplines.
Tevens moet de beoordelaar zijn opgeleid om te beoordelen.
Voor de beoordelaar uit de beroepspraktijk betekent dit een
investering. Voor een volledige symbiose moet de opleider
zijn contact met de beroepspraktijk onderhouden, zodat er
opgeleid wordt binnen de kaders van het steeds veranderende
bedrijf. Dit kan via docentenstages en contacten
binnen BPV-begeleiding. Ook hier is investeren noodzakelijk.
Gerhard Broekman | Docent horeca, Noorderpoortcollege Groningen
Kortom: deze stelling geeft weinig vertrouwen in de kwaliteit
van de beoordelaar!’
Persoonscertificering is hét middel voor
organisaties, die garant willen staan
voor de kwaliteit van hun werknemers.
Certificering biedt namelijk helderheid
over aanwezige competenties en is
daarmee ook naar de markt een
krachtig verantwoordings- of
verkoopinstrument.
Nieuwe stelling >
Reageer!
Ga naar onze website: www.cito.nl > beroepsonderwijs en
volwasseneneducatie > Toetsvisie.
13 Stelling

Opleiding én werkervaring zijn bepalend voor wat je
als werknemer in huis hebt. Daarom willen steeds
meer mensen hun verworven competenties
vastleggen in een ‘ervaringscertificaat’. Jeanet
Schuring, stafmedewerker Onderwijs en Innovatie
bij het Noorderpoortcollege, vertelt over de waarde
van EVC en de EVC-training voor assessoren.
‘EVC is booming op dit
moment’
In haar functie geeft Schuring inhoudelijke
ondersteuning aan het management, onder
meer op het gebied van EVC. Eén van haar
taken is het organiseren van trainingen voor
EVC-assessoren. Aan zo’n training, verzorgd
door Cito, nam zij zelf ook deel.
EVC staat voor Erkenning van Verworven
Competenties. Via een EVC-procedure kunnen
mensen hun werkervaring omzetten in
algemeen erkende deelcertificaten of
diploma’s. Veel mensen met (ruime) werkervaring
op mbo-niveau willen op papier
hebben wat ze kunnen. Schuring: ‘Dat
betekent dat hun vroegere opleiding,
aangevuld met tijdens het werk opgedane
kennis en vaardigheden, moet worden
vertaald in een EVC-rapportage, ook wel
Ervaringscertificaat genoemd. Hiermee kan
vervolgens verzoek tot vrijstellingen en
daarmee tot diplomering of (deel-)certificering
worden gedaan. Wij voeren veel EVC-trajecten
uit in opdracht van werkgevers die hun
medewerkers willen laten ‘opscholen’,
bijvoorbeeld om interne vacatures te kunnen
vervullen.’
EVC-assessoren
Centraal in een EVC-procedure staat het
portfolio van de aanvrager. Daarin is
bewijsmateriaal opgenomen waarmee de
kandidaat de verworven competenties kan
aantonen, zoals vergaderverslagen,
functioneringsrapporten, certificaten van
gevolgde trainingen, et cetera. ‘Voor het
samenstellen van het portfolio wordt de
kandidaat bij ons ondersteund door een
trajectbegeleider. Vervolgens wordt de
aanvraag voor een ervaringscertificaat –
op basis van het portfolio – beoordeeld.
Die beoordeling wordt gedaan door een
EVC-assessor.’
Jeanet Schuring | stafmedewerker Onderwijs en
Innovatie bij het Noorderpoortcollege
Training EVC-assessoren
De Cito-training voor EVC-assessoren bestaat
uit een basistraining en een vervolgtraining,
die de medewerkers van het Noorderpoortcollege
op eigen locatie krijgen aangeboden.
Tijdens de driedaagse basistraining oefenen
de deelnemers in algemene aspecten van
14 ‘EVC is booming op dit moment’

eoordelen. In de vervolgtraining wordt
gedurende twee dagen specifiek op de
EVC-procedure getraind. De deelnemers wordt
onder meer gevraagd een (fictief) portfolio te
beoordelen en een beknopte EVC-rapportage
op te stellen. ‘Dat oefentraject is erg nuttig en
vormt een goede voorbereiding voor je eerste
‘echte’ EVC-aanvraag’, vindt Schuring.
EVC binnen het roc
Hoewel EVC al een jaar of twaalf bestaat,
zijn de aanvragen voor ervaringscertificaten
pas een paar jaar geleden in een stroomversnelling
gekomen. ‘Dat gebeurde nadat er
een landelijke kwaliteitscode werd ingevoerd,
waardoor EVC meer erkenning kreeg.
Het Noorderpoortcollege telt inmiddels meer
dan honderd EVC-assessoren. En dat is nodig
ook, want het aantal aanvragen blijft alsmaar
toenemen. EVC is momenteel echt booming!’
Rol Cito
‘Voordat we Cito inschakelden om de
trainingen te verzorgen hebben we
verschillende aanbieders vergeleken. Op basis
van die vergelijking hebben we voor Cito
gekozen. We zijn zeer tevreden over de
kwaliteit van de trainingen die bij ons worden
gegeven. Het nut ervan is ook zichtbaar in de
grote toeloop: er zijn inmiddels vier basisgroepen
en vier vervolggroepen getraind, elk
met 10 tot 15 deelnemers’, besluit Schuring.
Nieuw op Toetswijzer
Examenafname NT2 2009
De Staatsexamencommissie Nederlands als Tweede Taal
(NT2) laat in een voorlichtingspublicatie op CFI.nl weten dat
de Staatsexamens NT2 in 2009 voor een deel met behulp van
de computer zullen worden afgenomen. De Staatsexamencommissie
wil de veranderingen geleidelijk invoeren.
< www.cfi.nl > Regelgeving > Archief Regelingen > Augustus
2008 >
Project pilots examenprofielen
OCW-staatssecretaris Van Bijsterveldt heeft in een brief aan
de MBO Raad en Colo positief gereageerd op het plan van
aanpak voor pilots met examenprofielen. Examenprofielen
leggen afspraken vast over hoe het bedrijfsleven bij de
examens wordt betrokken, over de dekking van de
verschillende diploma-eisen en over de eisen die aan de
afname van het examen worden gesteld. Door het
bedrijfsleven te betrekken bij de examinering, wordt het
vertrouwen in het mbo-examen verder vergroot.
< www.examenprofiel.nl >
Marktplaats MBO 2010
Marktplaats MBO 2010 is een verzameling van documenten,
artikelen, beleidsnotities, lesmaterialen, praktijkvoorbeelden,
filmpjes en websites over competentiegericht leren ten
behoeve van het onderwijs. De marktplaats is ontwikkeld
door Kennisnet, het onderwijsveld zorgt zelf voor de content.
In de rubriek ‘Toetsing en Examinering’ zijn inmiddels al meer
dan 100 bronnen geplaatst.
< www.marktplaatsmbo.nl/bronnen >
Toetswijzer is de plaats op Kennisnet.nl voor iedereen in
het onderwijs die betrokken is bij toetsing, examinering
en evaluatie. Toetswijzer bevat nieuws, internetlinks en
achtergrondinformatie over toetsing en examinering in de
breedste zin van het woord. Betrokkenen in beroepsonderwijs
en volwasseneneducatie kunnen voor
informatie terecht in de speciale BVE-rubriek. De redactie
van Toetswijzer wordt verzorgd door het Kenniscentrum
van Cito. Meer weten? Kijk dan op:
< http://toetswijzer.kennisnet.nl >
Het Groene Leertraject
Het Stimuleringsprogramma Het Groene Leertraject richt zich
op alle vmbo-scholen met een afdeling groen onderwijs die
de komende twee jaar gaan experimenteren met het
geglobaliseerde examenprogramma Landbouwbreed.
Het Stimuleringsprogramma stimuleert, verbindt en
faciliteert de pilotscholen bij alle onderwijskundige
ontwikkelingen die zij in dat kader inzetten. Het Groene
Leertraject wordt georganiseerd door de AOC Raad.
< www.hetgroeneleertraject.nl >
15 ‘EVC is booming op dit moment’

Beroepsonderwijs en volwasseneducatie
Jaargang 8 | november 2008
Toetsvisie nummer 11
Relatiemagazine voor management en
docenten in het middelbaar beroepsonderwijs
en volwasseneducatie
Uitgave
Toetsvisie is een uitgave van Cito en verschijnt driemaal per
jaar. De uitgave is bestemd voor management en docenten in
het middelbaar en hoger beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie.
Overname van artikelen of illustraties wordt in
overleg met de eindredacteur toegestaan.
Colofon
Hoofdredactie Cor Sluijter | Redactie Jeanine Treep,
Aukje Bergsma, Niek Wilmink, Claudia van Nistelrooij
(eindredacteur) | Tekst Cito, Entopic | Fotografie Bert de Leeuw
Fotografie | Redactieadres Accountbureau bve, Postbus 1034,
6801 MG Arnhem, E bve@cito.nl, T (026) 352 12 81 |
Vormgeving en opmaak Cito
Cito
Nieuwe Oeverstraat 50
Postbus 1034
6801 MG ARNHEM
T (026) 352 11 11
F (026) 352 13 56
www.cito.nl
Klantenservice
T (026) 352 11 11
F (026) 352 11 35
klantenservice@cito.nl