vscd-cabaretprijzen-2012def

In 1992 was het verzet gebroken. Nuissl, die zich in zijn strijd gesteund wist door Jan
Gras, directeur van De Meerse in Hoofddorp en de producenten Harry Kies en Diederik
Hummelinck, kreeg zijn zin. Voor het aankomend talent werd De Nar in het leven
geroepen, terwijl De Hofnar bestemd was voor de gearriveerde cabaretier. Bert
Visscher nam de Nar mee naar huis, en de Hofnar was voor Youp van ‘t Hek. Publicitair
was het geen succes en het initiatief leek dan ook een vroege dood te sterven. Bijna
tien jaar later werd een succesvolle doorstart gemaakt met de Neerlands Hoop,
bedoeld voor ‘een cabaretier met een programma waarin vernieuwing en originaliteit
een bijzondere ontwikkeling voor de toekomst beloven’ en de Poelifinario als bekroning
voor ‘het indrukwekkendste programma van het seizoen van een cabaretier die al langer
een artistieke bijdrage levert aan de ontwikkeling van het genre.’ De definitieve
namen voor de prijzen kwamen trouwens pas later via meerdere stemronden door het
cabaretpubliek in de VSCD-zalen en het bestuur van de VSCD.
Aangezien de jury in 2003 nog niet aan nominaties had gedaan en cabaretiers niet zo
snel komen opdagen voor een prijzenfeest met onzekere afloop, was het Oude Luxor
in Rotterdam op de eerste feestelijke uitreikingsavond vooral gevuld met theaterdirecteuren,
producenten, journalisten en andere belangstellenden. Marc-Marie
Huijbregts, de winnaar van de Poelifinario voor het programma M.M. Huijbregts, zat
thuis in Amsterdam op de bank en verscheen pas op het feest na afloop van de uitreiking.
André Manuel, die met het programma Sleet de belofteprijs had gewonnen
was wel aanwezig. Op de vraag wat er die avond door hem heen was gegaan, antwoordde
hij: ‘Een heleboel drank.’
Wat is kleinkunst? Wat is cabaret?
De instelling van de prijs was natuurlijk aanleiding om weer eens diepgaand te discussiëren
over de definitie van cabaret en kleinkunst en over de positie van randcategorieën
als muziek en - door het succes van Ashton Brothers - circusachtige acts. Na
veel wikken en wegen kwam de jury in 2006 tot het inzicht dat cabaret een onderdeel
van kleinkunst is.
De Poelifinario was in ieder geval niet bestemd voor puur amusement. Toon Hermans
zou de prijs dus nooit hebben kunnen krijgen. Amusement, daar was iedereen het
uiteindelijk wel over eens, wordt gemaakt om te beantwoorden aan de veronderstelde
vraag van het publiek. André van Duin en Tineke Schouten weten wat de mensen
willen en dat krijgen ze ook. De kleinkunstenaar/cabaretier is autonoom en heeft een
innerlijke behoefte om met het publiek te delen wat hij heeft bedacht.
Interessant is dat sommige artiesten zich met veel succes bewegen op het grensgebied
van amusement en kleinkunst, zoals Jochem Myjer. Anderen steken de grens
over in een niet verwachte richting. In zijn programma Alle Dagen dat in 2012 is
genomineerd voor de Poelifinario is Richard Groenendijk niet meer de behaagzieke
artiest, maar heeft hij een eerlijk en persoonlijk verhaal te vertellen. Hij maakt daarmee
de stap van amusement naar kleinkunst.
In de juryrapporten van de afgelopen tien jaar wordt met regelmaat geklaagd over het
hoge amusementsgehalte van de cabaretier. Hij zou er zich te makkelijk van af
maken. Andere jaren is de jury weer opgetogen over het feit dat de cabaretier zo
maatschappelijk bewust is en dat hij zo goed om zich heen kijkt. Engagement heeft
bij de genomineerden en de winnaars van de Poelifinario en Neerlands Hoop in ieder
geval altijd voorop gestaan. Soms is dat puur maatschappelijke engagement, zoals
bij André Manuel en Jan Jaap van der Wal, soms wordt het algemeen menselijk
tekort gesignaleerd, zoals bij NUHR en Claudia de Breij, en heel vaak krijgt het
persoonlijke verhaal een algemeen maatschappelijke kleur, zoals bij Marc-Marie
Huijbregts, Ronald Goedemondt en Katinka Polderman.
De cabaretideologen die aan de wieg van de Poelifinario stonden hebben benadrukt
dat de tijdgeest de aanjager dient te zijn bij cabaret. Op 11 september 2001 werd het
World Trade Center in New York verwoest, in mei 2002 werd Pim Fortuyn vermoord
en ruim twee jaar later was het de beurt aan Theo van Gogh. Dat waren drie ongewenste
cadeautjes voor het cabaret. Geen enkele cabaretier die zichzelf serieus nam
kon daaraan voorbij gaan. Maar het leverde wel een beklemmende vraag op voor de
cabaretier: Hoe ver kan ik gaan in het ventileren van een kritische, ongezouten
mening voordat ik door een of andere radicale gek word vermoord?
4