vscd-cabaretprijzen-2012def

Cabaret lijkt een solo-activiteit
Een blik op de lijst van genomineerden en winnaars leert dat cabaret voornamelijk
een eenmansbedrijf is. Zo nu en dan glipt er nog wel eens een duo, een groep of een
vrouw doorheen, maar de nominatielijst van 2012 bestaat zelfs uit louter mannelijke
solisten. Het is natuurlijk makkelijker om je gage alleen met jezelf te delen, en de auto
hoeft na afloop maar naar een adres terug te rijden. Maar er zijn meer redenen. Ook
hier zien we de invloed van Comedytrain. Een stand up comedian heeft geen behoefte
aan tegenspraak van iemand naast hem en dat blijft zo als de stand up comedian
is omgeschoold tot cabaretier.
Het persoonlijke karakter van cabaret leidt natuurlijk ook tot solisme. Daarom stapte
Freek de Jonge uit Neerlands Hoop en Youp van ‘t Hek uit NAR. Zelfs hechte duo’s
als Van Muiswinkel en Van Vleuten, Lebbis en Jansen, en Van Houts en De Ket zijn uit
elkaar gevallen, en ook Peter Heerschop van NUHR gaat het in zijn eentje proberen.
Grote solisten zijn vervolgens weer voorbeelden voor een nieuwe generatie, en zo
houdt het eenmanssysteem zichzelf in stand. Het is ook bijna onmogelijk om de
innerlijke podiumnoodzaak met iemand te delen, of het moet met familie zijn, zoals
Kommil Foo, Kamps & Kamps of De Nieuwe Snaar.
En waarom zijn het bijna allemaal mannen op het cabaretpodium? Naast de dubieuze
cliché-verklaringen (mannen zijn agressiever, hebben een grotere mond en hebben
nou eenmaal een beter ontwikkeld gevoel voor humor) gaat misschien wel de meest
interessante theorie over dit raadsel uit van een wezenlijk verschil tussen mannen en
vrouwen. Mannen zitten in een luxe positie om het leven te bevragen, terwijl vrouwen
het zich niet kunnen permitteren om zich al te kritisch over de grote zaken van het
leven uit te laten, want een vrouw geeft het leven en daar moet ze zorg voor dragen.
Hoe het ook zij, vrouwen vormen een bescheiden minderheid in het cabaretgilde. In
2010 werd het beeld enigszins gecorrigeerd: Paulien Cornelisse won de Neerlands
Hoop en Claudia de Breij de Poelifinario.
Een andere opmerkelijk verschijnsel is de invasie der Vlamingen. De zwaar bevochten
onafhankelijkheid in 1839 was blijkbaar niet voldoende. De Nederlandse theaters
waren natuurlijk al eerder open gegaan voor Kommil Foo, De Nieuwe Snaar, Urbanus
en een paar bizarre producties van Kamagurka. Maar onder leiding van Wim Helsen,
die in 2003 genomineerd werd voor de Neerlands Hoop, die hij in 2004 won met het
programma Heden Soep, en die in 2006 genomineerd werd voor de Poelifinario, die
hij in 2009 won met Het Uur van de Prutser, hebben de Belgen hun bovenburen echt
teruggepakt op Neerlands meest herkenbare culturele terrein. Ze drongen een aantal
jaren lang door tot bijna elke finale van elk festival met een veelal absurdistische
voorstelling. De katholieke Belgen hebben geen last gehad van moraliserende dominees,
dus daar is ook hun vorm van humor niet door besmet, eh.. beïnvloed geraakt.
Maar waar achter het absurdisme van Wim Helsen altijd wel een maatschappelijk
idee te ontwaren valt, blijven de meeste Vlaamse absurdisten toch in een stijltje van
voorspelbare onvoorspelbaarheid vol taalkundige botsingen hangen dat redelijk snel
gaat vervelen. Die Vlaamse hausse lijkt alweer voorbij, ook al is Helsen natuurlijk wel
een blijvertje. Absurdisme met een diepere laag wordt trouwens ook in Nederland
gemaakt, bijvoorbeeld door Droog Brood.
Is de glorietijd van het cabaret voorbij?
Cabaret leek lange tijd een onaantastbaar theatergenre. De zalen zaten vol, zowel
voor de gearriveerde ster als voor de winnaar van Leiden of Rotterdam. Impresario’s
liepen bij wijze van spreken ‘s avonds al direct de kleedkamers in om een winnaar
van een festival in hun stal op te nemen. Die tijd is voorbij. De stallen zijn vol. Daarbij
komt nog dat een aantal grote cabaretiers, zoals Theo Maassen en Najib Amhali, hun
zaken laten behartigen door familie of een ander persoon die dichtbij staat en
betrouwbaar is. Als deze kurken waar impresariaten op drijven verdwijnen, is er ook
minder geld om in onbekend talent te investeren. Moneymakers die wel blijven
nemen regelmatig een sabbatical om even bij te tanken. Dat betekent natuurlijk
inkomstendaling voor het impresariaat.
Ook aan de andere kant van het cabaretbedrijf spelen financiële problemen. In ruil
voor subsidie eisen de wethouders van financiën en cultuur een positief bedrijfsresul-
6