Anna Terruwe - Schatten van Brabant

Anna Terruwe
Door Tonny Michels-Jacobs
Psychiater dr. Anna Alberdina Anthoinetta Terruwe (Vierlingsbeek, 19 augustus
1911 - Deurne, 28 april 2004) werd landelijk bekend en berucht om de door haar
ontwikkelde bevestigingsleer.
Anna Terruwe werd geboren als dochter van koopman Johannes Th. Terruwe
(1885-1950) en diens echtgenote Catharina Th.E.H. Korbmacher (1881-1969),
een verloskundige. In 1913 kreeg Anna er een broertje bij, de latere priester
Johannes E.A. Terruwe († 1989). In 1921 verhuisde het gezin van Vierlingsbeek
naar Deurne, waar de familie te midden van welgestelde families in een herenhuis
aan de Stationslaan ging wonen. In dit huis zou Anna Terruwe tot haar dood
blijven wonen. Beide grootmoeders woonden eveneens in Deurne. Anna zelf bleef
ongetrouwd en kinderloos.
Bevestigingsleer
Anne Terruwe is bekend geworden door haar bevestigingsleer, een psychiatrische
en psychologische theorie die zich misschien het best laat omschrijven in haar
eigen woorden: ‘Mensen die elkaars goed-zijn schouwen, laten elkaar het goede
voelen’. In 1949 promoveerde Terruwe op het proefschrift ‘De neurose in het licht
der rationele psychologie’. Hierin ging zij in op de theorieën van Sigmund Freud,
die stelde dat het grootste deel van het menselijk gedrag door seksuele driften
wordt bepaald en dat neurosen ontstaan door het onderdrukken daarvan.
Terruwe nuanceerde dit door te stellen dat veel negatief gedrag en veel neurosen
te verklaren zijn door verwaarlozing in de jeugd en dat de mens, als sociaal
wezen, dringend behoefte heeft aan bevestiging en onbaatzuchtige liefde. Een
gebrek aan bevestiging leidt, volgens Terruwe, tot frustratieneurose en
'zelfbevestigend' compensatiegedrag, bijvoorbeeld verslaving of materialisme. De
kern van het helingsproces is dan ook het hervinden van de eigenwaarde door
wederzijdse bevestiging. Door het goede in elkaar te zien en elkaar hierin te
bevestigen, ontstaat vertrouwen en het vermogen om liefde te geven.
Beroepsverbod ten behoeve van religieuzen
Freud was als atheïst van mening dat geloof en kerk tot verdringing van driften
zouden leiden. Terruwe, die katholiek was, meende echter dat er wel degelijk
bevestiging in het geloof te vinden was. Verder stelde ze dat seksualiteit en liefde
twee verschillende dingen waren en dat een conflict hiertussen of verdringing
ervan tot ernstige problemen kon leiden. Dit laatste is in strijd met de leer van de
rooms-katholieke Kerk. Aangezien zij enige priesters en kloosterlingen onder haar
cliënten had, die met problemen van seksuele aard kampten, kwam ze in conflict
met het Vaticaan. Ze mocht lange tijd geen geestelijken meer behandelen. In de
studie: 'Relatie als instrument van genezing', door S. van de Berkt, Kerkrade,
januari 2000, wordt ingegaan op de bevestigingsleer van Anna Terruwe, in het
perspectief van het theologisch-personalistisch denken van Maurice Zundel osb.

De weerhoudende liefde werkt genezend naar de ander toe, die nood ervaart,
door middel van een (plaatsvervangende) affectieve band die ontstaan kan. Het
is de positieve bevestiging die relationeel ervaarbaar wordt. Relatie kan dan een
instrument van genezing zijn of worden.
Rehabilitatie
Anna Terruwe verbleef tussen 1923 en 1929 in Eindhoven en in 1930 vertrok ze
naar Utrecht, vermoedelijk om te studeren. Met haar bevestigingsleer kwam ze in
botsing met de rooms-katholieke Kerk. Zij zou religieuzen met seksuele
problemen hebben geadviseerd om zelfbevrediging toe te passen, toen in
gangbare moraal een verschrikkelijke doodzonde. Het werd door ingrijpen van
Rome aan priesterstudenten verboden nog langer 'katholieke vrouwelijke
psychiaters' (dat wil zeggen Terruwe) te bezoeken. In 1965 werd ze
gerehabiliteerd, eerst door kardinaal Bernardus Alfrink, later ook door het
Vaticaan zelf. Haar inspirator, de Nijmeegse pater redemptorist, rechtsgeleerde
en moraaltheoloog prof. Willem Duynstee, werd naar Rome verbannen, maar
mocht uiteindelijk naar Nederland terugkeren. Volgens geruchten zou Duynstee
zelfs genomineerd zijn geweest om van paus Paulus VI als ultieme rehabilitatie de
kardinaalshoed te krijgen. Duynstee overleed echter plotseling in 1968. Terruwe
is meer dan eens door Paulus VI in privé-audiëntie ontvangen. Bij haar dood
wijdde de Osservatore Romano, spreekbuis van het Vaticaan, lovende aandacht
aan de hoogbejaarde psychiater en haar bevestigingsleer. Terruwe heeft in haar
tijd sterk geleden onder de jaren van wantrouwen en afwijzing door Rome. In
kleine kring verspreidde zij haar boekje ‘Opening van zaken’; zij was verbaasd
dat het boekje uiteindelijk toch de weg naar de media vond. Desondanks bleef zij
een solide supporter van haar Kerk. Zij ging niet mee met degenen in haar kerk
die in zaken als het priestercelibaat of de geboortebeperking voor grotere vrijheid
ijverden.
Anna Terruwe-prijs
Vlak na haar dood kwam de bundel ‘Bevestiging - erfdeel en opdracht, Anna
Terruwe’ uit, onder redactie van de Vlaamse prof. Herman Vekeman (uitgeverij
Damon), waar vele sympathisanten aan hebben meegewerkt. Zij is inmiddels
uitgegroeid tot een goeroe, met enerzijds grote bewonderaars en anderzijds
mensen die er niets van moeten hebben. De Radboud Universiteit Nijmegen
stelde in 2006 een Anna Terruwe-prijs beschikbaar voor scripties over de
bevestingingsleer.
Op 13 september 2008 werd in de Sint Willibrorduskerk te Deurne een
gedenkteken voor haar onthuld op initiatief van de werkgroep Terruwe
Gedenkteken en het bestuur van de dr. Anna Terruwe Stichting. Ook zal daar een
pleintje op de hoek van de Schuifelenberg en Stationsstraat naar haar worden
vernoemd.