Juffrouw Gitsels - Schatten van Brabant

Juffrouw Gitsels
Door Gemma Koomen-Driessen
“Lang zal ik geen onderwijzeres zijn” dacht Rikus Gitsels toen zij in 1916 slaagde
voor de kweekschool. Maar het liep anders. Na een korte tijd in Oerle en Vlierden,
kreeg zij een aanstelling voor de tweede klas van de jongensschool van meester
Ten Haaf in Asten. Vanaf die tijd heeft juffrouw Gitsels beslist niet stil gezeten.
Mevrouw Hendrika Johanna Maria Gitsels, roepnaam Rikus, geboren te Asten 2
augustus 1897 en overleden te Asten 2 februari 2001 op 103-jarige leeftijd, is
zeker een Bijzondere Brabantse Vrouw. Rikus Gitsels, door iedereen juffrouw
Gitsels genoemd, was de dochter van Peter Antoon Gitsels en Sophia Aleijda
Johanna Nas. Haar vader was molenaar van de graanmolen, haar moeder runde
hotel Gitsels en Rikus ging als jong meisje naar de kweekschool in Dongen.
Maatschappelijk betrokken
Niet alleen het onderwijs zat Rikus, in Asten bekend
als Juffrouw Gitsels, in het bloed, ook haar
maatschappelijke betrokkenheid was groot. Tot op
hoge leeftijd was zij actief, waarbij tot ver na haar
onderwijscarrière haar aandacht vooral uitging naar
de jongvolwassenen. Juffrouw Gitsels heeft een grote
rol gespeeld bij de ontwikkeling van meisjes in Asten.
Zo was zij betrokken bij het jeugdwerk voor meisjes
en werd op haar initiatief in 1947, 40 jaar nadat Lord
Baden-Powell in Engeland de scouting stichtte, door
Emmy de Bruin en Jo Hoes het startsein voor scouting
gegeven met een gidsengroep van twaalf meisjes.
Meisjes kregen in die tijd meestal niet meer onderwijs
dan lagere school. Voor de tweede wereldoorlog was
er in Asten uitsluitend lager onderwijs. Pas in 1946 is
de NCB gestart met het geven van landbouwhuishoudcursussen, van waaruit
enige jaren later een landbouwhuishoudschool werd opgericht. Bij de jonge
vrouwen was grote behoefte aan verdere ontwikkeling en juffrouw Gitsels stilde
de honger even door het geven van enkele cursussen. Maar dit was lang niet
genoeg en toen Gitsels in een krant een verslag las over de Mater Amabilisschool
in België, was zij meteen razend enthousiast.
Levensschool voor meisjes
De Mater Amabilisschool was een school voor meisjes van 17 jaar en ouder van
elke stand of beroep. Het was een levensschool waar de meisjes werden
voorbereid op hun taken in het huwelijk of als ongehuwde vrouwen in de wereld.
Het idee was afkomstig uit België. Mejuffrouw Schouwenaars opende in 1940 een
proefschool in Kontich bij Antwerpen. In 1947 stichtte aalmoezenier Houben in
Maastricht de eerste school in Nederland.
Op verzoek van juffrouw Gitsels kwam mej. Schouwenaar in oktober 1948 naar
Asten om daar een uiteenzetting te houden over het schoolsysteem.
Er moesten de nodige hobbels worden overwonnen voordat de school in Asten
kon worden gerealiseerd. Het was zoeken en tasten en veel lobbywerk. Juffrouw
Gitsels vond Deken van Hout aan haar zijde. Ook de bisschop van Den Bosch,

Mgr. Mutsaers, moest worden overtuigd dat dit nieuwe onderwijs waarbij alle
levenszaken aan de orde kunnen komen, een goede zaak was.
Dankzij de ‘voorlichtende’ gesprekken die juffrouw Gitsels met de bisschop had,
konden alle bedreigingen worden afgewend en gaf de Monseigneur zijn fiat. In
het voorjaar van 1949 kon in Asten de Mater Amabilisschool worden geopend.
Het was de tweede Mater Amabilisschool in Brabant.
Er was direct veel belangstelling voor de school, zowel uit Asten als Someren. De
school startte met 96 leerlingen. Bij het afscheid van juffrouw Gitsels in 1963
telde de school 205 cursisten. De leerlingen die zich aanmeldden waren
voornamelijk meisjes en jonge vrouwen die in loondienst waren of thuis in
huishouding of bedrijf werkten. De cursus duurde drie jaar en de cursisten kregen
twee avonden per week les.
Juffrouw Gitsels maakte van de Mater Amabilisschool haar levenswerk. Zij trok
zelf de docenten aan en was altijd bezig de lessen op hoog niveau vorm te geven.
De cursussen werden – voor die tijd heel vooruitstrevend – in gespreksvorm
gegeven. Het was samen praten en samen zoeken naar hoe het moest. Kansen
bieden aan meisjes die geen kans gehad hadden, was haar drijfveer. Het werkte
heel stimulerend. Het zette meisjes aan tot verder studeren en er zijn er zelfs
enkelen geweest die een universitaire studie hebben opgepakt.
Kerkelijke en publieke waardering
Juffrouw Gitsels maakte ook deel uit van diverse besturen. Zo was zij onder
andere medeoprichter van het huidige gemeenschapshuis te Asten. Toen de
eerste Mater Amabilisscholen ontstonden, werd een diocesaan bestuur opgericht,
waar juffrouw Gitsels vanzelfsprekend in werd opgenomen. Voor die bestuurstaak
heeft zij zich ten volle ingezet. Mede dankzij deze inzet kwamen er in vele
Brabantse steden en dorpen Mater Amabilisscholen. De Mater Amabilisschool
werd in 1969 omgedoopt tot Vormingswerk voor Jong Volwassenen, het VJV, dat
later is opgegaan in andere vormen van voortgezet onderwijs.
De inspanningen van juffrouw Gitsels voor de jeugd en de gemeenschap bleven
niet onopgemerkt. In 1962 werd zij Ridder in de Orde van Oranje Nassau. ‘Eerste
ridder in Asten sinds burgemeester Fried Frencken’, kopte het Peelbelang, om
daarmee aan te geven hoe bijzonder deze onderscheiding was. Het was immers
al meer dan 65 jaar geleden, in 1896, dat burgemeester Frencken deze
onderscheiding had gehad. De versierselen kreeg juffrouw Gitsels opgespeld door
mevrouw Dr. De Vink, lid van de Tweede Kamer en tevens lid van het landelijk
hoofdbestuur van de Mater Amabilisbeweging.
In 1963 volgde de kerkelijke waardering. Bij de 15 de diploma-uitreiking aan de
cursisten en tevens het afscheid van juffrouw Gitsels als hoofdleidster werd aan
haar de onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice toegekend.
Heel haar leven bleef juffrouw Gitsels belangstelling houden voor jongeren en
konden ze bij haar terecht. Ze was in Asten een bekende en graag geziene figuur.
En ook buiten de gemeentegrenzen kende men haar sympathieke verschijning.
Ze was al vroeg mobiel en in haar kleine wagen kwam ze overal waar ze nodig
was. Tot op hoge leeftijd woonde ze zelfstandig en op haar 100 ste verjaardag
herkende ze nog leerlingen van de jongensschool en verzorgde ze eigenhandig
een dankbetuiging.
De gemeenschap van Asten is Rikus Gitsels veel dank verschuldigd en de titel
‘Mater Amabilis’, de beminnelijke moeder, is zeker ook op Rikus Gitsels van
toepassing.
Bronnen:
Peelbelang

Helmondse Courant
Jean Coenen: Asten, een eeuw historie van een Peeldorp
Met dank aan:
Mevrouw M. Hollestelle
De heer J. Jöris
Mevrouw D. Koolen
De heer H. van de Laarschot
De heer R. Pinckaers
Medewerkers Heemhuis Someren