Juffrouw Gitsels - Schatten van Brabant
Juffrouw Gitsels - Schatten van Brabant
Juffrouw Gitsels - Schatten van Brabant
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Juffrouw</strong> <strong>Gitsels</strong><br />
Door Gemma Koomen-Driessen<br />
“Lang zal ik geen onderwijzeres zijn” dacht Rikus <strong>Gitsels</strong> toen zij in 1916 slaagde<br />
voor de kweekschool. Maar het liep anders. Na een korte tijd in Oerle en Vlierden,<br />
kreeg zij een aanstelling voor de tweede klas <strong>van</strong> de jongensschool <strong>van</strong> meester<br />
Ten Haaf in Asten. Vanaf die tijd heeft juffrouw <strong>Gitsels</strong> beslist niet stil gezeten.<br />
Mevrouw Hendrika Johanna Maria <strong>Gitsels</strong>, roepnaam Rikus, geboren te Asten 2<br />
augustus 1897 en overleden te Asten 2 februari 2001 op 103-jarige leeftijd, is<br />
zeker een Bijzondere <strong>Brabant</strong>se Vrouw. Rikus <strong>Gitsels</strong>, door iedereen juffrouw<br />
<strong>Gitsels</strong> genoemd, was de dochter <strong>van</strong> Peter Antoon <strong>Gitsels</strong> en Sophia Aleijda<br />
Johanna Nas. Haar vader was molenaar <strong>van</strong> de graanmolen, haar moeder runde<br />
hotel <strong>Gitsels</strong> en Rikus ging als jong meisje naar de kweekschool in Dongen.<br />
Maatschappelijk betrokken<br />
Niet alleen het onderwijs zat Rikus, in Asten bekend<br />
als <strong>Juffrouw</strong> <strong>Gitsels</strong>, in het bloed, ook haar<br />
maatschappelijke betrokkenheid was groot. Tot op<br />
hoge leeftijd was zij actief, waarbij tot ver na haar<br />
onderwijscarrière haar aandacht vooral uitging naar<br />
de jongvolwassenen. <strong>Juffrouw</strong> <strong>Gitsels</strong> heeft een grote<br />
rol gespeeld bij de ontwikkeling <strong>van</strong> meisjes in Asten.<br />
Zo was zij betrokken bij het jeugdwerk voor meisjes<br />
en werd op haar initiatief in 1947, 40 jaar nadat Lord<br />
Baden-Powell in Engeland de scouting stichtte, door<br />
Emmy de Bruin en Jo Hoes het startsein voor scouting<br />
gegeven met een gidsengroep <strong>van</strong> twaalf meisjes.<br />
Meisjes kregen in die tijd meestal niet meer onderwijs<br />
dan lagere school. Voor de tweede wereldoorlog was<br />
er in Asten uitsluitend lager onderwijs. Pas in 1946 is<br />
de NCB gestart met het geven <strong>van</strong> landbouwhuishoudcursussen, <strong>van</strong> waaruit<br />
enige jaren later een landbouwhuishoudschool werd opgericht. Bij de jonge<br />
vrouwen was grote behoefte aan verdere ontwikkeling en juffrouw <strong>Gitsels</strong> stilde<br />
de honger even door het geven <strong>van</strong> enkele cursussen. Maar dit was lang niet<br />
genoeg en toen <strong>Gitsels</strong> in een krant een verslag las over de Mater Amabilisschool<br />
in België, was zij meteen razend enthousiast.<br />
Levensschool voor meisjes<br />
De Mater Amabilisschool was een school voor meisjes <strong>van</strong> 17 jaar en ouder <strong>van</strong><br />
elke stand of beroep. Het was een levensschool waar de meisjes werden<br />
voorbereid op hun taken in het huwelijk of als ongehuwde vrouwen in de wereld.<br />
Het idee was afkomstig uit België. Mejuffrouw Schouwenaars opende in 1940 een<br />
proefschool in Kontich bij Antwerpen. In 1947 stichtte aalmoezenier Houben in<br />
Maastricht de eerste school in Nederland.<br />
Op verzoek <strong>van</strong> juffrouw <strong>Gitsels</strong> kwam mej. Schouwenaar in oktober 1948 naar<br />
Asten om daar een uiteenzetting te houden over het schoolsysteem.<br />
Er moesten de nodige hobbels worden overwonnen voordat de school in Asten<br />
kon worden gerealiseerd. Het was zoeken en tasten en veel lobbywerk. <strong>Juffrouw</strong><br />
<strong>Gitsels</strong> vond Deken <strong>van</strong> Hout aan haar zijde. Ook de bisschop <strong>van</strong> Den Bosch,
Mgr. Mutsaers, moest worden overtuigd dat dit nieuwe onderwijs waarbij alle<br />
levenszaken aan de orde kunnen komen, een goede zaak was.<br />
Dankzij de ‘voorlichtende’ gesprekken die juffrouw <strong>Gitsels</strong> met de bisschop had,<br />
konden alle bedreigingen worden afgewend en gaf de Monseigneur zijn fiat. In<br />
het voorjaar <strong>van</strong> 1949 kon in Asten de Mater Amabilisschool worden geopend.<br />
Het was de tweede Mater Amabilisschool in <strong>Brabant</strong>.<br />
Er was direct veel belangstelling voor de school, zowel uit Asten als Someren. De<br />
school startte met 96 leerlingen. Bij het afscheid <strong>van</strong> juffrouw <strong>Gitsels</strong> in 1963<br />
telde de school 205 cursisten. De leerlingen die zich aanmeldden waren<br />
voornamelijk meisjes en jonge vrouwen die in loondienst waren of thuis in<br />
huishouding of bedrijf werkten. De cursus duurde drie jaar en de cursisten kregen<br />
twee avonden per week les.<br />
<strong>Juffrouw</strong> <strong>Gitsels</strong> maakte <strong>van</strong> de Mater Amabilisschool haar levenswerk. Zij trok<br />
zelf de docenten aan en was altijd bezig de lessen op hoog niveau vorm te geven.<br />
De cursussen werden – voor die tijd heel vooruitstrevend – in gespreksvorm<br />
gegeven. Het was samen praten en samen zoeken naar hoe het moest. Kansen<br />
bieden aan meisjes die geen kans gehad hadden, was haar drijfveer. Het werkte<br />
heel stimulerend. Het zette meisjes aan tot verder studeren en er zijn er zelfs<br />
enkelen geweest die een universitaire studie hebben opgepakt.<br />
Kerkelijke en publieke waardering<br />
<strong>Juffrouw</strong> <strong>Gitsels</strong> maakte ook deel uit <strong>van</strong> diverse besturen. Zo was zij onder<br />
andere medeoprichter <strong>van</strong> het huidige gemeenschapshuis te Asten. Toen de<br />
eerste Mater Amabilisscholen ontstonden, werd een diocesaan bestuur opgericht,<br />
waar juffrouw <strong>Gitsels</strong> <strong>van</strong>zelfsprekend in werd opgenomen. Voor die bestuurstaak<br />
heeft zij zich ten volle ingezet. Mede dankzij deze inzet kwamen er in vele<br />
<strong>Brabant</strong>se steden en dorpen Mater Amabilisscholen. De Mater Amabilisschool<br />
werd in 1969 omgedoopt tot Vormingswerk voor Jong Volwassenen, het VJV, dat<br />
later is opgegaan in andere vormen <strong>van</strong> voortgezet onderwijs.<br />
De inspanningen <strong>van</strong> juffrouw <strong>Gitsels</strong> voor de jeugd en de gemeenschap bleven<br />
niet onopgemerkt. In 1962 werd zij Ridder in de Orde <strong>van</strong> Oranje Nassau. ‘Eerste<br />
ridder in Asten sinds burgemeester Fried Frencken’, kopte het Peelbelang, om<br />
daarmee aan te geven hoe bijzonder deze onderscheiding was. Het was immers<br />
al meer dan 65 jaar geleden, in 1896, dat burgemeester Frencken deze<br />
onderscheiding had gehad. De versierselen kreeg juffrouw <strong>Gitsels</strong> opgespeld door<br />
mevrouw Dr. De Vink, lid <strong>van</strong> de Tweede Kamer en tevens lid <strong>van</strong> het landelijk<br />
hoofdbestuur <strong>van</strong> de Mater Amabilisbeweging.<br />
In 1963 volgde de kerkelijke waardering. Bij de 15 de diploma-uitreiking aan de<br />
cursisten en tevens het afscheid <strong>van</strong> juffrouw <strong>Gitsels</strong> als hoofdleidster werd aan<br />
haar de onderscheiding Pro Ecclesia et Pontifice toegekend.<br />
Heel haar leven bleef juffrouw <strong>Gitsels</strong> belangstelling houden voor jongeren en<br />
konden ze bij haar terecht. Ze was in Asten een bekende en graag geziene figuur.<br />
En ook buiten de gemeentegrenzen kende men haar sympathieke verschijning.<br />
Ze was al vroeg mobiel en in haar kleine wagen kwam ze overal waar ze nodig<br />
was. Tot op hoge leeftijd woonde ze zelfstandig en op haar 100 ste verjaardag<br />
herkende ze nog leerlingen <strong>van</strong> de jongensschool en verzorgde ze eigenhandig<br />
een dankbetuiging.<br />
De gemeenschap <strong>van</strong> Asten is Rikus <strong>Gitsels</strong> veel dank verschuldigd en de titel<br />
‘Mater Amabilis’, de beminnelijke moeder, is zeker ook op Rikus <strong>Gitsels</strong> <strong>van</strong><br />
toepassing.<br />
Bronnen:<br />
Peelbelang
Helmondse Courant<br />
Jean Coenen: Asten, een eeuw historie <strong>van</strong> een Peeldorp<br />
Met dank aan:<br />
Mevrouw M. Hollestelle<br />
De heer J. Jöris<br />
Mevrouw D. Koolen<br />
De heer H. <strong>van</strong> de Laarschot<br />
De heer R. Pinckaers<br />
Medewerkers Heemhuis Someren