Alternatieve grondontsmetting werkt tegen ... - Wageningen UR

Het pergola-draad teeltsysteem in biologische komkommerteeltAlternatieve grondontsmetting werktAALTJESBIO-TEELTFIGUUR 1. Productie systeem Baijens( ) en gangbare systeem ( )Productie (kg) per rij1007550250mei jul oktbio-fumigatieKomkommerteler Baijens plant dubbeldik om het productieverlies te beperken. Hij leidt de plantenmet behulp van lange draden als een pergola over het leegstaande bed.De biologische teelt van groenten onder glas wordt al decennia geplaagd doorwortelknobbelaaltjes. Het productieverlies kan oplopen tot wel 40%. Er zijngeen goede biologische middelen voorhanden. Het stomen van de grond iseffectief, maar erg duur en slecht voor het bodemleven en onderstammenbieden maar gedeeltelijk bescherming. Het Baijens pergola draadsysteemvoor komkommer, ontwikkeld door biologische telers Mar en AnnemarieBaijens uit Velden, biedt echter uitkomst.TEKST EN BEELD: ANDRÉ VAN DER WURFF (WAGENINGEN UR) EN ROBERT BERKELMANS (GEBR. VERBEEK)In open teelten zijn voldoende alternatievenvoorhanden om aaltjes het hoofdte bieden. Een aantal zomermaandengroene- of zwarte braak, inundatie, biofumigatieof anaerobe grondontsmettingverricht wonderen. In de bedekte teelten isdit nog een onbespreekbare optie. De teeltonder glas is duur en daardoor is non-stopjaarrond telen voor de bio-teler een noodzaak.Foto: G. HirdesWerkzame biologische middelen, voorzover toegelaten, zijn er niet. Een teeltwisselingvan komkommer, tomaat en paprikazet geen zoden aan de dijk omdat geenvan deze vruchtgroenten volledig resistentis. Een optie is om rotatie uit te breidenmet een ander gewas dat wel resistentis. Maar het teeltsysteem en het sorterenvan producten is beperkend voor de keuze,en er is vaak (nog) te weinig vraag naarProductie in mei is 100%.andere bio- producten, zoals bloemen.Daarnaast kost het veel tijd en moeite omnieuwe afzetgebieden te vinden.Wisselteelt met grondontsmettingDe snelheid van de opeenvolging van teeltrondesis één van de problemen. Er is nietveel tijd voor grondontsmetting. Alleen indecember ligt de kas enkele weken leeg.Maar de temperatuur is dan te laag vooreen goede bodemontsmetting.Hoe maak je ruimte en tijd vrij voor eenalternatieve ontsmetting in de zomer,zonder productieverlies? Gebr. Verbeek uitVelden bracht in samenwerking met WageningenUR Glastuinbouw het effect van eenongebruikelijk teeltsysteem op de aanwezigheidvan aaltjes en de komkommerproductienauwkeurig in kaart. In plaats vanalle bedden te beplanten met komkommer,werd telkens een bed overgeslagen.De teler plant dubbeldik om het productieverlieste beperken. Hij leidt de plantenmet behulp van lange draden als eenpergola over het leegstaande bed. Dit geeftcompensatie voor de beperkte ruimte diebeplant is. Bio-telers Mar en AnnemarieBaijens gebruiken dit systeem al elf jaarmet succes en zonder te stomen. Hetsysteem werkt alleen bij komkommer.Paprika is moeilijk buigbaar en tomaatgroeit te langzaam.PraktijkproefDe resultaten van de praktijkproef warenbemoedigend. Ondanks een tegenvallendeproductie van het pergola-draadsysteem,met een verlies van 20% in de eerste teeltronde,bleef de productie in de tweede engrondontsmettingpergola overleegstaand bed68Onder glas nummer 4 april 2009

tegen wortelknobbelaaltjesAALTJESBIO-TEELTFiguur 2. Verloop aantallen vrijlevende wortelknobbelaaltjes in braak ( ) en Tagetes velden ( ) en aantal aaltjes ineieren in de grond in braak ( ) en Tagetes velden ( ) in het pergola-draadsysteem.30003000Tagetesaantallen per 100 mL20001000aantallen per 100 mL20001000komkommerbraak0jan mei aug novA. Van januari, na het grondstomen, tot mei is het bed behandeld metzwarte braak, of met Tagetes. Vanaf mei zijn deze bedden beplant metkomkommer en vanaf eind juli weer behandeld met Tagetes of braak.0jan mei aug novB. Van januari, na het grondstomen, tot mei is het bed beplant met komkommer.Vanaf mei zijn deze bedden behandeld met zwarte braak, ofmet Tagetes en vanaf eind juli weer beplant met komkommer.minderaaltjesthiopenenderde ronde op gelijk niveau met het gangbaresysteem (zie figuur 1). Hierdoor werd erin ronde 2 en 3 geen verlies geleden metmaar de helft aan beplant oppervlak enmet een sterk verminderde aaltjesopbouw(figuur 2 A, oranje lijn). Doordat er de helftvan de kasruimte voor maanden beschikbaarkomt voor alternatieve ontsmettingis grondstomen als noodmaatregel helemaalte vervangen door bijvoorbeeld biofumigatieof anaerobe grondontsmetting.Ook wordt er in het lopend onderzoekgezocht naar nog effectievere ziekteonderdrukkendegewassen.Tagetes en wortelknobbelaaltjesDat Tagetes goed werkt tegen het wortellesieaaltjePratylenchus sp. is bekend. Ditaaltje dringt de wortel binnen en wordtvervolgens gedood. Maar het is ook effectieftegen wortelknobbelaaltjes. De Tageteslekt voortdurend stoffen uit de wortels. Bijgrondbewerkingen worden deze stoffen,vooral thiopenen zoals α-terthienyl, blootgesteldaan licht en worden reactief.Biologische wisselteeltenQua werking is α-terthienyl verwant aanmetam-natrium en verhindert de ontwikkelingvan nieuwe aaltjes uit de eieren. Vooralna afloop van de teelt van Tagetes is er eenlangdurig onderdrukkend effect op wortelknobbelaaltjes(figuur 2 A, oranje lijn).Dat het geen agressief bestrijdingsmiddelis blijkt als we Tagetes planten na afloopin plaats van voorafgaande aan een teeltkomkommer. Er is weinig effect op aaltjes(figuur 2 B). Dit is echter mede veroorzaaktdoor de slechte groei van de Tagetes in meidoor een tekort aan water, een verminderdekieming van het zaad, door vraatvan slakken en een korte teeltronde.WortelknobbelsIn alle teeltrondes is de schade aan dekomkommerwortels minder door toedoenvan Tagetes. Dit is belangrijk omdatschade aan de wortels een slechtere wateropnameen transport betekenen en dusminder opbrengst. In de derde teeltrondezijn significant meer komkommers vanklasse 1 geoogst.Gebr. Verbeek ontwikkelde, als vervolg op het Baijens systeem, samen met Gert Kögeler van Eosta in2008 het zogenaamde Köversysteem. In het midden van een bed graaft de teler een strook folie 45 cm inzodat hij het bed in de lengterichting in tweeën splitst. Boven het bed steekt de folie 5 cm uit. Net zoalsbij het Baijens systeem ontstaat ruimtewinst waardoor alternatieve grondontsmetting mogelijk wordt.In tegenstelling tot het Baijens systeem worden de planten niet over het tussenliggende bed geleid. De resultatenlaten zien dat het systeem geschikt is voor zowel komkommer als de fijne trostomaat Aranca. Bij de grove trostomaatDurintha werd minder geproduceerd. Ook hier blijkt paprika niet geschikt voor dit systeem.Dit jaar vinden nieuwe wisselteeltsystemen plaats bij biologische telers Fons Verbeek en Frank de Koning inTinte, in samenwerking met Wageningen UR Glastuinbouw en het Louis Bolk Instituut binnen het LNV programmaSysteeminnovaties biologische bedekte teelten.Bij het gebruik van ziekteonderdrukkendegewassen is de soort wortelknobbelaaltjesin de grond van belang. Zo is decultivar Tagetes patula ‘Petite Gold’ eengoede waardplant voor het aaltje Meloidogynehapla. Het is daarom belangrijkom te weten welke soorten wortelknobbelaaltjeser in de grond zitten.Een weerbaar teeltsysteemAlleen in de eerste teelt, van januari totmei, is er sprake van een productieverliesten opzichte van een normaal systeem.In de tweede en derde teeltronde is deproductie in beide systemen gelijk,ondanks het kleinere beplante grondoppervlaktevan het pergola-draadsysteem.De verliezen van het gangbare systeemlopen op door een sterke toename in schadelijkeaaltjes, terwijl de verliezen dooraaltjes in het alternatieve teeltsysteemverminderd zijn door een alternatievegrondontsmetting met Tagetes. Veranderingvan teeltsysteem betekent wel dat eenteler aanloopt tegen nieuwe problemen,zoals tekort aan mineralen in de bodemdoor dubbeldik planten.Het pergola-teeltsysteem is een weerbaarteeltsysteem tegen wortelknobbelaatjes. Deresultaten zijn hoopgevend. Het systeem biedtin de zomer ruimte aan langdurige grondontsmettingzonder productieverlies, terwijl dit ineen normaal systeem niet mogelijk is.SamenvattingwortelknobbelaaltjesalternatiefteeltsysteemOnder glas nummer 4 april 200969