DisclaimerAndere materialenGeldende criteria:▹▹geen schadelijke producten bevatten die het papierkunnen aantasten zoals lijmen, weekmakers, solventen,zuren, insecticiden, fungiciden;▹▹voldoende steun of bescherming verlenen daar waarnodig is;▹▹geen mechanische schade veroorzaken door krassen,scheuren, schaven of enige andere fysischetussenkomst;▹▹geen aanleiding geven tot de vorming van schadelijkemicroklimaten.Zuurvrije en gebufferde dozenZowel in gunstige als in ongunstige bewaaromstandighedenhebben zuurvrije en gebufferde dozen een meerwaardeomdat ze beschermen tegen schadefactorenvan buiten uit. Bij ongunstige bewaaromstandighedenis de impact het grootst, maar dit heeft ook een keerzijde.De levensduur van een doos in deze omgeving zalkorter zijn omdat ze vlugger wordt aangetast door schadelijkefactoren.Een zuurvrije doos beschermt tegen stof en vuil, licht enuv-straling. Ze neutraliseert een groot deel van de schadelijkegassen en stoffen in de lucht en heeft een bufferendewerking voor temperatuur en relatieve vochtigheid.Een goed gesloten doos beschermt tegen hetbinnendringen van schimmels en insecten en indien dedoos valt, vangt zij de eerste en de ergste schokken op.De dozen moeten eigenlijk op maat zijn van de ingeslotendocumenten (38) zodat deze niet door elkaar geschudworden of elkaar beschadigen door ongewenstebewegingen in de doos. De dozen worden zoveel mogelijkplat bewaard. Het voordeel van dozen is ook datze aan de buitenkant kunnen voorzien worden van eeninventarisnummer.Plastic hoezen en pochettenDocumenthoezen en pochetten voor postkaarten en foto’swerden vroeger gemaakt van pvc (polyvinylchloride),dat zichzelf en zijn inhoud afbreekt. Moderne hoesjeszijn gemaakt van polyester en worden verkocht onderde naam Melinex®, Mylar® of Hostaphan®. Ze zijn chemischinert en worden tot nu toe beschouwd als bestandtegen veroudering.Het gebruik van deze hoezen in gecontroleerde klimatologischeomstandigheden levert geen problemen, maarin vochtige omstandigheden of bij waterschade kan hetgebeuren dat de verlijming van het papier aan de binnenzijdebegint te kleven aan het plastic. Dit is ook mogelijkmet de gelatine bij foto’s. Omdat het plastic nietademend is, is het niet altijd mogelijk om het binnenklimaatin de hoes voldoende te beïnvloeden om het objectlos te krijgen zonder schade. Daarom wordt er ookgebruikgemaakt van hoezen voorzien van een voorzijdeuit transparante polyester en aan de achterzijde een velzuurvrij papier of karton.Manipulatie en transportManipuleren<strong>Papier</strong>en erfgoed moet altijd met de nodige voorzichtigheidworden behandeld. Als u niet zeker bent in welkestaat het papier verkeert, is het aangewezen eerst detoestand na te kijken in de inventaris van de collectie.Voor het manipuleren van boek- en papiermateriaalwordt aanbevolen handschoenen (39) te dragen om tevermijden dat lichaamseigen stoffen in het papier zoudenindringen. Er is keuze tussen niet-pluizende katoenenen nitril handschoenen. Aan de gebruiker om te oordelenwelke soort handschoenen het meest geschikt isin een gegeven situatie. Nitril is bijvoorbeeld handig ingeval van stoffige of vervuilde stukken. Voor leeszaalgebruikworden meestal katoenen handschoenen gebruikt,voor manipulatie in de depots dikwijls nitril.Mappen en dozen moeten altijd met de grootste omzichtigheidworden geopend. Bij archiefdozen kijkt u ofde klep de inhoud niet kan beschadigen bij het sluiten.Indien een doos ongeschikt is vervangt u ze door eenbeter model.AannameprocedureBij ontvangst van nieuwe stukken controleert u eerst ofze niet besmet zijn met schimmel of insecten. Is dit welhet geval, dan moeten ze in quarantaine.Conservatiedoos op maat. Foto: Guy De WitteFoto: Guy De Witte3839VerzekerDe Bewaring | <strong>Papier</strong> | p. 20
40DisclaimerVerwijder de clips, de nietjes en alle andere materialendie niet thuishoren bij het stuk. Het kan gaan om eenverpakking zoals een plastic zak of krant, of andere zakenzoals elastiekjes, tapes, folies e.a.ReinigenBij stoffige en vuile stukken kan u proberen om het oppervlaktevuilte verwijderen. Voor vlakke bladen kan ditmet een borstel (40) of gompoeder (41). Pas op met fragieleobjecten. Voor grotere en driedimensionele stukkenkan een museumstofzuiger met regelbare snelheidnuttig zijn. Neem de grootte van de hulpstukken altijdevenredig met de grootte van het voorwerp. Let er opdat er geen fragmenten mee naar binnen gezogen wordenen wees extra voorzichtig met fragiele stukken. Eenstukje gaas boven de aanzuigmond verhindert het opzuigenvan losse deeltjes.Inventarisnummer aanbrengenOp een nieuwe aanwinst moet een inventarisnummerkomen. Liefst gebeurt dit met een potlood HB, op deachterkant van het document (42a en b). Wees zo consequentmogelijk in het kiezen van de plaats van de annotatie.Doe dit op een gemakkelijk bereikbare plek, zo onzichtbaarmogelijk. Bij registers is het mogelijk om eenetiketje in handgeschept papier met een vlasdraadje in tenaaien, zonder schade aan te richten. De methode is volledigomkeerbaar. Gebruik nooit een stift, balpen, stempel,marker of kunstlijm op boek- en papiermateriaal.TransportAlvorens papieren erfgoedstukken intern te transporteren,moet eerst worden nagegaan welk stuk het is, of hetdoor een persoon kan gemanipuleerd worden, wat ernodig is voor het transport en of de weg veilig is. Gebruiksteeds een hoes, een map, een doos of een andere beschermingtijdens het transport.Wanneer het een buitentransport betreft, moet de beschermingadequaat aangepast zijn aan de klimatologischeveranderingen en bestand zijn tegen diefstal.De verpakking moet goed aansluiten aan het object enwind- en waterdicht zijn. Het vervoer van kostbare stukkenkan toevertrouwd worden aan een gespecialiseerdefirma. Het uitlenen van het stuk zal steeds voorafgegaanworden door een conditierapport en een contract metde ontlenende instelling. Meer hierover in de <strong>aflevering</strong>over Transportvoorbereiding.LeeszaalBij het aanbieden van papieren documenten, boeken offoto’s zullen steeds de gepaste hulpmiddelen wordenaangereikt aan de gebruiker, om schade aan de stukkente voorkomen. Bij boeken gaat het dikwijls om handschoenenen aangepaste boekensteunen. Grafiek kanaangeboden worden tussen passe-partouts of in doorschijnendepochetten. Voor het hanteren van originelefoto’s zouden handschoenen verplicht moeten zijn.InlijstenVoor het presenteren worden werken op papier en foto’smeestal ingelijst. Een lijst bestaat uit een houten, metalenof kunststof kader, een glas vooraan, al dan niet eenpasse-partout en een achterbord.De meeste materialen die hiervoor vroeger gebruikt werdenzijn naar hedendaagse normen niet meer geschikt.Het hout van de lijst, de passe-partout, het achterborduit mechanische houtpulp en de warme lijm zijn in talrijkegevallen oorzaken van schade aan veel documentenen prentmateriaal.Conserverend inlijstenDe lijstDe lijst kan bestaan uit hout, metaal of kunststof.Metalen lijsten hebben het voordeel dat ze geen zurenof gassen afgeven, maar ze zijn niet altijd even stevig.Sommige kunststoflijsten kunnen wel schadelijke productenafgeven en moeten dus getest zijn op hun geschiktheid.Houten lijsten zijn over het algemeen hetstevigst maar kunnen schadelijke zuren afgeven. Dit kangrotendeels tegengegaan worden door de sponning vande lijst af te dekken met zuurvrij materiaal.Het glasUv-werend glas is het meest geschikt. Een gekend merkis Tru Vue dat niet goedkoop is maar tot 98 % van hetuv-licht tegenhoudt. Het effect is, na verloop van tijd,vooral merkbaar bij foto’s en werken met lichtgevoeligepigmenten.Oppervlaktevuil verwijderen met een zachte borstel.Foto: Leon SmetsWegnemen van oppervlaktevuil met gompoeder.Foto: Leon Smetsinventarisnummer in potlood, op achterzijde van affiche.Foto: Leon Smetsinventarisnummer in potlood, op laatste pagina vanalbum. Foto: Leon Smets4142a42bVerzekerDe Bewaring | <strong>Papier</strong> | p. 21