Dimitri het draakje.pdf - Gemeentemuseum Den Haag

Dimitri het draakje groep 4Lees- en verteltekst

Voor de leerkrachtMuseumlesbeschrijvingAfbeelding voorkant: M.C. Escher, Draak, houtgravure, 1952Het is niet voor nietsdat juist een draakje dehoofdrol speelt in dezemuseumles die gaat overde vier Elementen: vuur,water, lucht en aarde.Draken kunnen immersvuur spugen, zwemmen inhet water, vliegen in delucht en ze zwerven overde hele aardbol. Draakjesleren al in groep 1 van dedrakenschool vuur spugen,moet je weten. Een koudkunstje voor een beetjedraak. Alleen Dimitri hetdraakje zit er benauwd bijin de klas, want hij kan hetniet. En hij zit al in groep 4!Hoe hij het ook probeert,er vliegen alleen druppelssnot in het rond. Zondervuur ben ik een flop vaneen draak, snikt hij stilletjes.Vanuit de verhaalfiguurDimitri het draakjebeleven de kinderen in hetmuseum een verhaal rondom de vier Elementen – debouwstenen van alles wat is op onze aarde. Bij iedere stopbij een kunstwerk of voorwerp krijgen de leerlingen eenopdracht die muzisch van aard is. Afgezien van de impulsdie dit geeft aan hun creativiteit, leren de kinderen vanalles. Dat keramiek ontstaat vanuit ‘aarde’ én ‘vuur’.Dat bij glas ook ‘lucht’ hoort, want glas wordt geblazen.Dat kunstwerken die gaan over de zee horen bij ‘water’,maar net zo goed bij ‘lucht’, want die hangt er altijd boven.Ook zijn er tegenstellingen in de wereld, want vuur houdtniet van water. Soms kan het een juist niet zonder hetander, zo kan vuur niet zonder lucht. De kinderen oefenenin het kijken naar en vertellen over kunstwerken. Ditstimuleert ook hun taalontwikkeling. Door de diversiteitaan opdrachten sluit deze les goed aan bij de expressievakken.De kinderen proberen erachter te komen welkeraadselachtige creatie in het museum álle Elementen inzich heeft. Aan het einde van de dwaaltocht doen dekinderen een ontroerende ontdekking…

Lesdoelen•De leerlingen kijkennaar kunstwerken enbijzondere voorwerpenen verwoorden daarbijwat zij zien en denken.• De leerlingen luisterennaar een sprookje waarinkunstwerken van hetmuseum een rol spelen.• Aan de hand vancreatieve opdrachtendie beeldend, muzikaalof theatraal van aard zijnreageren zij op de kunstwerkenen nemen zij zelfdeel aan het sprookje.• De leerlingen kunnenvertellen wat de vierelementen zijn en kunnenhier voorbeelden bijnoemen.Kerndoelen1 NEDERLANDS >Mondeling taalonderwijsDe leerlingen leren informatiete verwerven uitgesproken taal. Ze lerentevens die informatie,mondeling of schriftelijk,gestructureerd weer tegeven.12 NEDERLANDS >Taalbeschouwing,waaronder strategieënDe leerlingen verwerveneen adequate woordenschaten strategieën voorhet begrijpen van voor henonbekende woorden.Onder ‘woordenschat’vallen ook begrippen diehet leerlingen mogelijkmaken over taal te denkenen te spreken.54 KUNSTZINNIGEORÏENTATIEDe leerlingen leren beelden,taal, muziek, spel enbeweging te gebruiken, omer gevoelens en ervaringenmee uit te drukken en omer mee te communiceren.55 KUNSTZINNIGEORÏENTATIEDe leerlingen leren opeigen werk en dat vananderen te reflecteren.56 KUNSTZINNIGEORÏENTATIEDe leerlingen verwervenenige kennis over enkrijgen waardering vooraspecten van cultureelerfgoed.Praktische tips• Deze lees- en verteltekstis bedoeld om naareigen inzicht ter voorbereidingvan de museumles tegebruiken. U kunt dezebijvoorbeeld (gedeeltelijk)voorlezen, navertellen, alsbasis gebruiken voor eenkringgesprek of spelles,of als inspiratie voor eenandersoortige les. Ooktreft u tot besluit suggestiesaan voor activiteitenna het museumbezoek.• Het is voor de kinderenfijn om bij hun naam teworden aangesproken inhet museum. Een naambordjeop hun kledingwerkt goed.• Het is prettig als u dekinderen alvast zou willenuitleggen dat kunstvoorwerpenin een museum nietaangeraakt mogen worden.• Er worden tijdens de lesgrotendeels andere kunstwerkenbekeken en besprokendan afgebeeld staan indeze lees- en verteltekst.• Het is toegestaantijdens de museumles foto’svan uw leerlingen te maken– zónder flits/statief.• Mocht het voorkomendat u met de kinderen ruimvoor aanvang van demuseumles arriveert in hetmuseum, dan kunt u deBewaking of de Informatiebaliein de hal vragen omtekenspullen of prentenboeken.Zo kan de wachttijdplezierig en zinvolworden besteed.

Voor de leerlingenDe aardbolDaar denk je natuurlijk niet iedere dag aan, maar we levenmet ons allen op een enorm grote bol. En die bol draait dehele tijd in het rond en suist ook nog eens door de ruimtein een baan om de zon heen. Het binnenste van de aardbolis een soort mega magneet. Die zorgt ervoor dat wij nietmet een flinke zwiep van de aarde af geslingerd worden.Dat heet de zwaartekracht.Gerd Arntz, Wereldbol, van1929 tot 1965Omover tefilosoferenAls je een wereldreiszou maken, naar welkelanden zou jij danwillen?De vier elementenDe aardbol is niet leeg, nogal wiedes. De aarde is vol metdingen die er altijd al waren, ver voordat er mensenbestonden: de natuur! De bomen, de planten, de dieren,de rivieren, de zeeën, maar ook de bergen, de woestijnenen de vulkanen. Als je nadenkt waar dat alles van of meegemaakt is, dan kom je uit op vier dingen: aarde, water,lucht en vuur. We noemen ze de Vier elementen. Denkmaar mee over de voorbeelden. De woestijn bestaat uitzand en één zandkorrel is eigenlijk een mini stukje aarde.Vulkanen spugen lava en dat bestaat uit vuur en gesmoltenbrokken steen uit het binnenste van de aardbol. De nervenvan een boomblad zitten vol met sap (water), net als onzeeigen bloedvaten. En zo kun je nog wel even doorgaan.

Claude Monet (1840-1926), Blauwe regen, olieverf op doek, ca. 1925Water!Er is heel veel water op aarde. Hoeveel eigenlijk? Stel jevoor dat je de aarde in 10 stukken zou verdelen, dan zijn7 van die stukken bedekt met water. Dus er zijn eigenlijkmaar 3 stukken aarde in totaal om op te leven voor ons enalle landdieren. Had jij dat gedacht? Zo weinig land en zoveel water? Op de foto van de aardbol zie je veel blauw,dat is allemaal water.Water is nodig om te leven, niet alleen voor mensen, maarook voor de dieren, de planten en de bomen. Zonderwater zouden we allemaal doodgaan. We moeten drinken!Ons lichaam bestaat voor het grootste deel uit water. Ookis er water nodig om je lichaam te kunnen wassen en deomgeving waarin je leeft schoon te houden. Als er geenwater is om dat te doen, gaat alles eerst vies ruiken endaarna breken er erge ziektes uit.Om je tebedenkenWaar vind je al datwater op aarde? Wat zijndie stukken aardebedekt met waterdan?Om je tebedenkenWaar zou al dat waterverstopt zitten in onslichaam?Om op tesommenWater is belangrijkvoor mensen. Maarwanneer is water je‘vijand’?

J.C.J. Vanderheyden (1982), Sky, 1987, acrylverf op doekLucht!Overal om ons heen is er lucht. Dat merk je heel duidelijkals het waait. Maar zelfs in een lege fles zit lucht. Nietdoordat jij dat erin hebt gedaan. Welnee, dat gaat vanzelf,lucht is gewoon overal. Wanneer je een hand legt op jebuik voel je hoe je ademhaalt. Je zuigt lucht naar binnendoor je neus of je mond. Je longen halen daar dan zuurstofuit. De lucht die over is, blaas je uit. Ook de dieren, plantenen bomen halen adem, ieder op een eigen manier. Wel ishet voor mensen en landdieren oppassen geblazen in hetwater. Onze longen kunnen nou eenmaal geen zuurstof uitwater halen. Vissen kunnen dat wel, daar hebben zekieuwen voor. Lucht is net zo hard nodig als water om televen. Zónder kunnen we niet.Vuur!Om jevoor testellenSommige mensenhebben een ziekte waardoorademhalen moeilijk gaat,bijvoorbeeld astma.Hoe zou datvoelen?Dat klinkt gevaarlijk: VUUR! Meteen denk je aan de brandweer.Toch moet er ook vuur zijn. We hebben vuur nodigom onszelf warm te houden als het koud wordt. In onzetijd is dat geen kampvuur meer, maar centrale verwarmingof een kachel. Maar vuur blijft het. Ook in je lichaam heb jeeen soort kacheltje, dat jouw lijf lekker warm houdt. Alleenmaar rauw voedsel eten gaat niet. We willen graag etenkoken en dat doe je op een vuur. Het belangrijkste vuurvergeten we nog bijna. De zon natuurlijk! Die gigantischebol vuur die er iedere dag weer voor zorgt dat er licht is!Je snap het nou wel, zonder vuur geen leven!Omje teherinnerenHeb jij wel eens bij eenecht kampvuur gezeten?Hoe voelde je je toen?Waar was het?Piet Mondriaan, Molen; Molen bij zonlicht, olieverf op doek, 1908

Janus de Winter, Compositie (vegetatie), 1916, olieverf, papier op kartonAarde!‘Aarde’ is een lastige, want - let op -.dat woord heeft meerbetekenissen dan één. Met aarde kun je de hele aardbolbedoelen. Maar je kunt ook ‘de grond’ bedoelen - debodem waarin de bomen en planten wortelen en waar wijsamen met de dieren op leven. Als je ‘aarde’ noemt in hethele rijtje van de Elementen, zeg je eigenlijk dat alles watje kunt aanraken ervan is gemaakt. De stam van bomen,het blad van planten, het lichaam van mensen en dieren.Er zit niet alleen maar water en lucht in boomstammen,bladeren en lichamen, maar ook een ‘vaste stof’. Datmaakt dat je al die dingen kunt aanraken. Wanneer bomen,planten, mensen en dieren doodgaan en vergaan, blijft devaste stof als een soort poeder over. Die wordt tot slotopgenomen in de bodem. ‘Tot stof’ vergaan, heet dat. Hetis een moeilijk verhaal, maar je voelt vast wel aan waar hetom gaat. Ook dat is ‘aarde’. Water is nodig om te leven,niet alleen voor mensen, maar ook voor de dieren, de plantenen de bomen. Zonder water zouden we allemaaldoodgaan. We moeten drinken! Ons lichaam bestaat voorhet grootste deel uit water. Ook is er water nodig om jelichaam te kunnen wassen en de omgeving waarin je leeftschoon te houden. Als er geen water is om dat te doen,gaat alles eerst vies ruiken en daarna breken er ergeziektes uit.Dingen makenHet bijzondere is de dingen die mensen zelfmaken altijd te maken hebben met de VierElementen. Er is vaak water voor gebruikt, lucht,een vaste stof (aarde) en soms ook vuur.Binnenkort kom je met je klas naar het museum.Daar kun je heel veel dingen zien die doormensenhanden zijn gemaakt. Dingen die wekunst noemen en die zo mooi of interessant zijndat we ze bewaren in een museum waariedereen ervan kan genieten.Omje tebedenkenAls je een beeldje maaktvan klei, welke van deVier Elementen horendaar dan bij?Om over tepratenBen jij wel eens in eenmuseum geweest?Wat voor soort dingennoem je kunst?Heb je wel eenskunstwerk gezien?Hoe zag het er uit?

M.C. Escher, Draak, houtgravure, 1952Matthijs Maris, Bruidje, olieverf op doek,ca. 1888 tot ca. 1892Dimitri het draakjeIn het museum horen jullie het verhaal over Dimitri hetdraakje. Samen maken jullie daarna een tocht door hetmuseum, op zoek naar de Vier Elementen. Jullie gaanDimitri helpen met zijn opdrachten, want dit draakje heeftnamelijk een probleem. Een groot probleem. Wat jemoeten weten is dat: alle draken vuur spuwen, vleugelshebben en kunnen vliegen door de lucht, graag zwemmenin het water en rondzwerven over de aarde. Bij alle drakenzit het wel snor met die Vier Elementen, behalve bij Dimitrihet draakje. Hij kan namelijk als enige geen vuur spugen…In groep 1 van de drakenschool leren kleuterdraken dat al.Stel je voor, Dimitri zit nu al in groep 4 en kan het nog altijdniet. Hij is diepverdrietig, dat snap je. Als zijn beschermengelin een droom bij hem langskomt begrijpt hij eindelijkhoe het komt dat het hem niet lukt en wat hij daaraan kandoen. Willen jullie hem helpen?

Voor de leerkrachtKinderboeken over kunst, musea en draken• Q. Blake, Engelkrijt, uitg. De Fontein, 2004, ISBN 9026130775••• K. Grahame, Schuchtere draak, 2004, uitg. Zirkoon, ISBN 9052473285••••• W. Kersbergen, Draak in de kelder, 2005, uitg. Zwijsen, ISBN 9027660336•••K. Couprie, A. Louchard, In het museum. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, uitg. Lannoo, 2006, ISBN 9789020966114D. Gliori, Het probleem met een draak, 2009, uitg. Zirkoon, ISBN 9052474184C. d’ Harcourt, Kunst in de kijker, uitg. Lemniscaat, 2001, ISBN 9789056373757C. Johnson , Paultje en het paarse krijtje, uitg. Lemniscaat, 2001, ISBN 9056372890M. Mannig, Gratis toegang. De leukste ideeën voor je eigen museum, uitg. Ploegsma, 1999, ISBN 9021615223T. Kennemore, Hoe verzorg ik mijn draak?, 2005, Gottmer Uitgevers Groep, ISBN 9025739377W. Pijbes, A is van appel. Een kunst ABC, uitg. Lemniscaat , 2004, ISBN10: 9056375946 | ISBN13: 9789056375942A. le Saux, G. Solotareff (samenst.), Het kleine museum, uitg. Querido, 2004, ISBN-9045100975K. Vandyck, Piet Stoer wil een draak, 2006, uitg. De Eenhoorn, ISBN 9058383881Lessuggesties voor ná de museumles• Zelf een ‘draak’ makenRuimtelijk uit te voeren in klei of met papier-maché, te versieren met diverse materialen.Of juist tweedimensionaal te maken als collage met textiel en gekleurd papier.• Vierluik over de Vier ElementenGeef de kinderen een groot formaat vel stevig papier/ karton. Laat hen uit de losse hand in het middeneen verticale en horizontale lijn trekken waardoor vier vlakken ontstaan (kan uiteraard met liniaal als urechte lijnen belangrijk vindt). Doe het voor op het bord. De kinderen maken nu in ieder vlak eentekening over één van de elementen en schrijven er: aarde, water, lucht en vuur onder.• KringverhaalEén kind mag beginnen of juist de leerkracht start met het vertellen van een verhaal. Het kind ernaastmag verder vertellen. En zo door. Er ontstaat een kringverhaal. Tussendoor kan besproken worden hoeje een verhaal leuk en spannend houdt. Deze vertel- en fantasieopdracht kan gekoppeld worden aan hetmuseumverhaal over Dimitri het draakje. Hoe ging het verder?• Een minimuseum makenDe kinderen nemen allemaal een (schoenen)doosje mee naar school. De kinderen beplakken de doos,tekenen erop en versieren hem. Ze zetten de doos op zijn kant en maken van stevig papier/dun kartoneen ‘plank’ in op het midden (rechthoekig stukje met plakrand). Zo heeft ieder kind een eigenminimuseum. De buitenkant van de doos zou ook echt een ‘gebouw’ kunnen worden met raampjes erin.De tijd hierna vullen de kinderen hun museumpje met spulletjes die zij interessant vinden: muntjes -gevonden op straat, eikels, schelpen en kastanjes. Maar het kunnen ook kleine werkjes zijn die dekinderen zelf maken. Als de musea gevuld zijn, mag ieder kind er iets over vertellen aan de anderekinderen. Ze geven een heuse rondleiding!

© Gemeentemuseum Den Haagafdeling Educatietekst: Jet van Overeemproductiebegeleiding: Sophie de Wegervormgeving : Anneke van der Stelt, Rotterdam en afdeling Foto & Vormaugustus 2010Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl