Opmaak 1 - Koninklijke Vlaamse Academie van België voor ...

Beschouwingen van de bestuurders over de werking van hun Klasse
In 1957 is het gekozen thema de “perceptie” en Jerome Bruner van de Harvarduniversiteit
neemt deel aan het symposium waar hij zijn bekend artikel presenteert “On
going beyond the information given”. Hij is zeer onder de indruk van Piaget’s werkwijze
en gaat naar de VS terug met boude plannen. In 1960 heeft zijn universiteit een eigen
centrum voor cognitie-studies: het Harvard Center for Cognitive Studies dat hij samen
met George Miller en Roger Brown leidt. De scope is indrukwekkend en er verblijven
jaarlijks tientallen onderzoekers met een snel groeiende productie aan publicaties
volgens een nieuwe trend die niet langer allergisch is voor “mentalistische” concepten.
Maar ook hier uit zich het enorme impact van de nieuwe ideeën en werkwijzen alweer
in een bevreemdende vorm. De leidende behaviorist in de VS is Alfred Skinner en hij
is Bruner’s collega aan Harvard. Een situatie waarin twee leiders van toonaan gevende
rivaliserende strekkingen in de Amerikaanse psychologie aan hetzelfde departement
actief zijn blijkt onhoudbaar. In de botsing tussen de twee tenoren moet de jongere
opstappen: Bruner wordt professor aan de universiteit van Oxford en verhuist naar het
Verenigd Koninkrijk. In de periode na zijn verhuizing komt hij zich zelfs sociaalwetenschappelijk
heroriënteren met een fellowship van een jaar aan het NIAS in
Wassenaar.
Er zijn meer voorbeelden van de diepgaande impact van het Stanford center. Er is het
boek van Miller, Pribram en Galanter ‘Plans and the Structure of Behavior’ dat zowel
op het gebied van nieuwe ideeën als op het gebied van werkwijzen aan het centrum
verrassende inzichten biedt. Er is de rol van het centrum in de totstandkoming van
Thomas Kuhn’s bekende monografie ‘The Structure of Scientific Revolutions’.
Ik moet mijn verhaal kort houden. Meerdere illustraties tonen de grote impact aan van
centers for advanced studies. Meermaals zien we dat wat confrater Géry d’Ydewalle
als “obligate interdisciplinariteit” bestempelt aanvankelijk tot botsingen leidt. Even
frequent zien we echter dat op termijn als resultaat wezenlijke veranderingen binnen
disciplines voorkomen en dat over disciplines heen zelfs af en tot grenzen worden
hertekend.
Is een IAS bij voorkeur autonoom of sluit het best aan bij een universiteit? Het NIAS
ligt als autonoom instituut aan de rand van Wassenaar in een paradijselijke omgeving.
Er is tussen het instituut en het strand slechts één groot ongerept duinengebied.
Andere instituten horen bij befaamde universiteiten: het prototypisch centrum van
Princeton, het Stanford Center for Advanced Studies in the Behavioral Sciences,
Harvard’s Radcliffe institute (even oud als het onze!) …
Toen ik een tijd geleden in de commissie voor wetenschapsbeleid van de VRWB het
VLAC mocht voorstellen reageerde men na mijn presentatie met gemengde
gevoelens: een combinatie van argwaan en aanmoediging. Men leek het opzet wel
genegen maar de eindconclusie van voorzitter professor Bouillon drukte wellicht het
best de opinie uit van de representanten van de universiteiten die in de raad zetelen:
“Als dit (hij bedoelde: een “Vlaams centrum for advanced studies”) iets serieus wordt
dan moet dat bij een grote Vlaamse universiteit horen.”
43