Horizon - ABC Redactie

Leerhuis
Het Leerhuis Amsterdam
Tenach & Evangelie ontdekt dat
hedendaagse filosofen onder
de indruk zijn van Paulus en
vinden dat hij wat te melden
heeft. Een ontdekking met
verrassende uitkomsten.
Spelbederver?
Het zal u niet ontgaan zijn dat er
een opleving zit in de belangstelling
voor Calvijn, naar aanleiding van de
viering dit jaar van zijn vijfhonderdste
geboortedag op 10 juli. Maar wist
u ook dat Paulus weer in de lift zit?
Jarenlang was dat, in ieder geval in
wat meer progressieve kringen binnen
kerk en theologie, niet het geval. De
algemene opvatting was – populair
weergegeven – dat Jezus wel een toffe
peer was: elkaar liefhebben weet-je-wel
en peace en zo, maar Paulus, die werd
toch algemeen beschouwd als de grote
spelbederver. Paulus had van die mooie
opvattingen van Jezus een gedegen
leer gemaakt, waar geen speld tussen
te krijgen was en waarmee je maar
weinig kon beginnen. En dan die zware
leerstukken over de uitverkiezing en de
rechtvaardiging en zo. Nee, dat was het
niet voor een modern mens.
Paulus in de belangstelling
Maar zie, alweer een aantal jaren
geleden begon een voorzichtige omslag.
Paulus werd opnieuw in positieve zin
bestudeerd, niet alleen door theologen,
maar ook door filosofen, niet kerkelijk
georiënteerde linkse filosofen nog
wel. De Franse filosoof Alain Badiou
(geboren in 1937) schreef in 1997 een
boek over Paulus, dat begin dit jaar
in het Nederlands werd uitgegeven:
Paulus. De fundering van het universalisme
(Kok/Ten Have). Drie jaar later volgde
de Italiaanse filosoof Giorgio Agamben
(geboren in 1942) met een studie naar
aanleiding van Paulus’ Romeinenbrief.
Dat boek is helaas niet in het
Nederlands verschenen, dus als u net
als ik geen Italiaans leest, moet u het
doen met de Duitse vertaling: Die Zeit,
die bleibt. Ein Kommentar zum Römerbrief
4 Horizon 8, 24 april 2009
Wilken Veen
Paulus onder de
De apostel Paulus door Jan van Scorel (ca. 1540).
(Suhrkamp Verlag). Als u van beide
boeken, of zelfs van beide filosofen
nog nooit gehoord heeft, neem ik u dat
helemaal niet kwalijk. Tot
een paar jaar geleden gold
dat voor mij ook. Maar ze
zijn wel buitengewoon interessant en
ik zal u heel in het kort proberen uit
te leggen, waarom wij in het Leerhuis
Amsterdam Tenach & Evangelie aan
deze filosofen in de afgelopen maand
een leerhuis wijdden.
Twee filosofen
In de filosofie van Badiou staat het
‘evenement’, de gebeurtenis, centraal.
Niet het ‘zijn’ of het ‘bewustzijn’
bepaalt de geschiedenis, maar het
evenement. Er gebeurt iets, iemand
zegt iets of iemand doet iets en
opeens wordt het herkend als een
gebeurtenis, een evenement, dat van
In gesprek met Paulus
betekenis is. Het is eigenlijk niet eens
de gebeurtenis zelf, maar de breed
gedragen vaststelling, dat het een
evenement is, een vaststelling die
vanzelfsprekend pas na het gebeuren
tot stand kan komen. Zo zou – ik
noem maar een actueel voorbeeld – de
verkiezing van Obama zo’n evenement
kunnen blijken te zijn.
En waarom heeft deze Badiou dan
iets met Paulus? Hij ziet Paulus als de
grondlegger van het universalisme.
De opstanding van Christus, afgezien