Download de hele krant - Binnenstadskrant

Vrede van Utrecht: kater voor NederlandOp 11 april 1713 werd in het toenmalige [en ook huidige] stadhuis vanUtrecht de vrede getekend die de naam van de stad is gaan dragen.Het vredesverdrag maakte een einde aan een oorlog, of beter gezegdeen reeks oorlogen die met recht een wereldoorlog kan worden genoemd:de Spaanse Successieoorlog. Veel landen in Europa waren erbij betrokken, maar er waren ook grote effecten in het toenmaligeNoord-Amerika.De Spaanse Successieoorlog begonna het overlijden van koning KarelII van Spanje in 1701. Hij had geenkinderen, zodat de opvolging geenvanzelfsprekende zaak was. Zijneigen kandidaat was Filips van Anjou,de kleinzoon van de Franse koningLodewijk de XIV. Maar dat zoubetekenen dat de Spaanse kroon inhanden zou komen van de Bourbonsen niet langer in die van de Habsburgersdie regeerden in Pruisen enOostenrijk.Engeland en de Republiek haddenin eerste instantie weinig bezwaartegen de kandidatuur van Filips vanAnjou, maar dit veranderde toende legers van Lodewijk de XIV in dezuidelijke Nederlanden stellingen vande Republiek aanvielen in 1701.Daarop werd in Den Haag de GroteAlliantie gevormd tussen de NederlandseRepubliek, Engeland, deDuitse keizer en Pruisen. Diverse andereDuitse vorsten sloten zich hierbijaan. Aan de andere kant stondenFrankrijk, Spanje, Beieren en nog eenaantal andere partijen.groot deel gefinancierd worden uitstaatsleningen, zodat de staatsschuldopliep van 30 miljoen gulden aan heteind van de zeventiende eeuw tot148 miljoen gulden aan het eind vande oorlog. De Republiek, die in dezeventiende eeuw meestal had kunnenlenen tegen 3 procent, moest in1709 al 9 procent betalen. Vrede wasdus zeer welkom, temeer omdat allemilitaire operaties voor de Republieknauwelijks tastbaar resultaatopleverden.Ani-Franse sentimentenToen vervolgens in 1711 keizer JozefI van Oostenrijk overleed, en werdopgevolgd door zijn broer Karel VI,veranderde de politieke situatie. DeEngelsen begonnen onderhandelingenmet de Fransen, waarbij werdovereengekomen dat de aansprakenvan Karel op de Spaanse troonzouden vervallen en dat Filips vanGert-Sjoerd KuperusAnjou koning van Spanje zou blijven.Ter compensatie zouden de zuidelijkeNederlanden dan toevallen aan deOostenrijkers.Maar naast deze grote lijnen warener nog talloze kleinere zaken waarovermoest worden beslist. Om dezezaken te regelen was een vredescongresnodig. Dit zou in de Republiekgehouden worden. In Den Haagwerd beslist dat het niet in een vande Hollandse steden zou plaatsvinden,maar in Utrecht.Den Haag was beducht voor anti-Franse sentimenten onder de bevolkingen de regenten. Utrecht wasminder anti-Frans en dus een meergeschikte stad.BuitenkansjesEn zo begonnen vanaf 29 januari1712 de vredesonderhandelingenin Utrecht. Niet minder dan 54onderhandelingsdelegaties vanuitheel Europa trokken naar de stad. Destadsbewoners moeten overdonderdzijn geweest door de pracht en praalvan de karossen en de veelkleurigeen kostbare kleding van de equipages.Aangezien het congres veel tijdin beslag zou nemen – als gevolgvan de trage communicatie tussende hoofdsteden en Utrecht – haddende delegaties voor langere tijdwoonruimte gehuurd in de stad. Demeest aanzienlijke panden in de beterebuurten waren, voor veel geldverhuurd door de bewoners. Hurendie konden oplopen tot zo’n 2000gulden per maand. Ter vergelijking:een paar jaar later werd Paushuizeverkocht voor de som van 25.000gulden. Wat een buitenkansje voorde betere burgerij om de kas tespekken – dan maar zolang in hetbuitenhuis.Wijn smokkelenMaar ook veel gewone Utrechtenarenprofiteerden van de komstvan de paar duizend delegatieledenen hun gevolg. De vraag naarSledevaart op de Vaartse Rijn, georganiseerd door het personeel van dePortugese onderhandelingsdelegatie [© Het Utrechts Archief]kwaliteitsvoedsel en dito drank namenorm toe. Wijn was in de wijdeomgeving van Utrecht bijna niet meerte krijgen. Enkele delegaties smokkeldende wijn de stad in om zo de accijnste ontduiken. De politie trad erstevig tegen op, maar werd ongetwijfeldafgeremd door de autoriteitendie vonden dat er vooral omzichtig tewerk moest worden gegaan met dehoge heren.Door de delegaties werden tallozefeesten gegeven. Legendarisch washet feest bij de Portugese ambassadeurin zijn woning op de KrommeNieuwegracht, dat drie dagenduurde. Daarna werd het stokje overgenomendoor de Portugese gezant,die een bal-masqué gaf in zijn huisAchter Sint-Pieter. Tot genoegen vande burgers was de toegang bij diemeeste feesten vrij – mits je voorzienwas van de vereiste kleding.HulpschouwburgenEr werden twee houten hulpschouwburgeningericht, waar drie toneelgezelschappenoptredens verzorgden– twee in het Frans en een in hetNederlands.Rondvaarten werden georganiseerddoor de Oude- en de Nieuwegracht,met bootjes die door fakkels werdenverlicht en waarop werd gemusiceerddoor muzikanten uit het gevolg vande gezanten. Kortom, het was ruimeen jaar lang feest in de stad.En er waren natuurlijk ook relletjes.Er werd geklaagd over jongens diemet vuurwerk gooiden en die ongeregeldhedenbedreven ‘met klijneflambouwties’, waardoor paardenwerden verschrikt en met koets en alop hol sloegen.En er was een incident tussen hetgevolg van de Franse gezant Menageren de Nederlandse graaf vanRechteren, heer van Almelo.De Nederlandse lakeien klaagden datde Fransen onbetamelijke gebarenmaakten. Dit kon eerst nog in derminne worden geschikt, maar toenhet zich herhaalde namen de Tukkershet recht in eigen hand en gaven deFransen een flink pak slaag. Met dezeslag op de Oudegracht kwam eeneind aan de krijgshandelingen van deSpaanse Successieoorlog.VenloOndertussen hadden de onderhandelaarsflink doorgewerkt en kondenze een verdragstekst opstellen dieop 11 april 1713 werd ondertekend.Het verdrag bepaalde dat Filips vanAnjou de Spaanse kroon behield; datde zuidelijke Nederlanden [evenalsgebieden in Italië] naar Oostenrijkzouden gaan en dat Gibraltar naarde Britten ging. En de Republiekkreeg de vesting Venlo en het rechtom troepen te legeren in een achttalZuidnederlandse steden.Het vredesverdrag werd in Utrechtgevierd met vreugdevuren en dankdienstenin de kerken. En Georg FriedrichHändel wijdde maar liefst tweecomposities aan de vrede: het UtrechtTe Deum en het Utrecht Jubilate.’Zonder u’Feest dus, maar wel met een flinkekater. De vrede betekende het definitieveeinde van de Republiek alsgrootmacht op het Europese toneel.Staatsschuld en financieringstekortzouden in de komende eeuwen derealiteit worden waar elke Nederlandsepoliticus rekening mee moesthouden. Het leek misschien ongepasten weinig hoffelijk, toen de Fransegezant De Polignac bij het begin vande onderhandelingen had opgemerkt:‘Wij zullen over u, bij u enzonder u onderhandelen.’ Maar hijhad wel gelijk. •Zware verliezenTussen 1702 en 1711 vonden verscheideneveldslagen plaats, enerzijdsin de zuidelijke Nederlanden enanderzijds in Duitsland, Italië enSpanje. Strijd werd er ook gevoerd inCanada, waar de Engelsen delen vande Franse kolonies veroverden.Een kenmerk van de oorlog washet grote aantal troepen dat doorde beide coalities in het veld werdDromen van 2018gebracht. Dit leidde tot grote veldslagenwaarbij ook zware verliezenJorine de Soet, de Utrechtse centrummanager, heeft gedroomd datwerden geleden. Zo vielen bij de slagze in 2018 naar een hip feestje ter gelegenheid van Culturele Hoofdstadvan Malplaquet [in het noorden vangaat. In die droom heeft ze hakken aangetrokken, en tot haarFrankrijk] in 1709 30.000 doden enverrassing loopt dat prima, want het hele centrum is heringericht engewonden. Geen wonder dat er inheeft nieuwe bestrating. Wat valt haar verder op? Ondernemers ende landen van beide coalities oorlogsmoeheid-gemeente doen alles gezamenlijk: bevoorrading, afvalscheiding enontstond. In Nederlandbezorging. Alles elektrisch. Het is zo goed voor elkaar, dat het cen-begon men ook te beseffen dat detrum weer een enorme aantrekkingskracht heeft. De omzetten zijnoorlog enorm kostbaar was. De Republieksterk gestegen, ook dankzij twee ondergrondse parkeergarages aanmoest een staand leger on-de oostkant van de Binnenstad.derhouden van ruim 100.000 man;Jorien de Soet publiceerde haar droom in het blad van ondernemersverenigingen dit op een bevolking van zo’n 1,7Centrum Utrecht. De gemeente is partner in Centrum-miljoen. De kosten moesten voor eenmanagement Utrecht. •Binnenstadskrant pagina 6 Binnenstadskrant pagina 7