Activering en herstel, Dr. Stephan De Bruyne - Zorgnet Vlaanderen

ZOT VAN WERKEN”Activering als onderdeel vanherstelondersteunende zorg voor mensenmet geestelijke gezondheidsproblemen”Stephan De BruynePsychiaterSt-HiëronymusZorgnet Vlaanderen - 24/03/2011 - Duffel

IKBENTEGENACTIVERING

ZOT VAN WERKEN Relatie tussen arbeid en gezondheid is heel complex Gek op werk Gek van werk “Arbeid, een eigenaardig medicijn” (Achterhuis) Belastend en uitdagend Afstompend en ontplooiend Latijn Labor: werk als last, belasting, probleem Opus: werk als resultaat, uitdaging, zelfverwerkelijking

Ik ben actief dus ik ben Over activering als middel tot sociale inclusie vanmensen met een psychiatrisch probleem Opmerkingen Terminologie! Ik ben niet actief dus ik ben niet? Activering is niet hetzelfde als arbeid Activering Actie- -Vering

ACTIE! Rolverdeling schijnt duidelijk Jullie: de actieven Jullie moeten activeren Zij: de passieven Zij moeten geactiveerd worden Wat is de norm?

Arnon Grunberg “Als je jong bent, denk je dat er normale mensenbestaan, maar dat jij de pech hebt om ze niet tekennen. Later kom je er achter dat dat onzin is,dat er geen normale mensen bestaan. Er zijnbestaan alleen patiënten. Sommige patiëntenweten zich staande te houden ten koste vanandere patiënten en die noemen we daarom geenpatiënten. Die noemen we geslaagd.”(“De geur van geluk”, Grunberg rond de wereld)

Herman De Dijn “We hebben hier te maken met een vreemde paradox: dezelfrealisatie gaat hier niet uit van de spontaneïteit vanhet individu. Het is een door het beleid bepaald doel ofideaal. Maar ook het beleid gehoorzaamt gewoon aan degangbare ideeën…. Empowerment als norm of doelbetekent: individuen moeten zover gebracht worden dat zezelf hun wil activeren, dat ze willen willen…..Het willenvan het individu wordt het object van planning…Hoemoeten individuen die het om allerlei redenen moeilijkhebben, zichzelf terug gaan zien als en meten met hetideaal van zelfbeschikkend individu?”(“Vermaatschappelijking van de zorg: in welke maatschappij?)

Vering!

Vering! Mechanisme dat dient om schokken op te vangen Hoe zit het met de vering van onze patiënten? Goed gebruikt! Vele traumatiserende ervaringen Door de aandoening Door de behandeling Door discriminatie en stigma Opletten voor breuk! Bij extra belasting Bij verkeerde belasting

Vering!

Activering en herstel 1. Positivisme Prognose is niet negatief, herstellen kan voor iedereen, terugaan het werk,…. Wat met de achterblijvers? Van overdreven pessimisme naar…. 2. Begripsverwarring Herstel in meerdere betekenissen Onbewuste of bewuste verwarring Leidt herstelgericht werken tot meer herstel?

Herstelondersteunende zorg: een concept in ontwikkeling “Herstel wordt in snel tempo een leidend principein de geestelijke gezondheidszorg. In steedsbredere kring groeit het besef dat hulpverleninggericht dient te zijn op het ondersteunen van deeigen herstelprocessen van cliënten. De vraag rijstvervolgens hoe hulpverleners dat kunnen doen.”(Tijdschrift voor rehabilitatie en herstel van mensen met psychischebeperkingen –april 2009- Boevink e.a.)

Herstel Herstelgerichte zorg Herstelondersteunende zorg Dit gaat over attitudes, principes, waarden die hulpverlenerskunnen aanwenden om cliënten bij te staan tijdens hunindividueel herstelproces Overkoepelend referentiekader Geen vorm van behandeling of therapeutisch model Wat zijn herstelbelemmerende factoren enherstelbevorderende factoren?

What is recovery? “One word, two meanings” 1. Clinical recovery Recovery as a result 2. Personal recovery Recovery as a process• Personal Recovery and Mental Illness – A Guide for Mental HealthProfessionals – Values-based Medicine - Mike Slade - 2009

Clinical Recovery Bevindt zich op een continuüm Stabilisatie Remissie Herstel Genezing Elementen van klinisch herstel Verminderen van symptomen Beter functioneren Activiteiten Sociale ontacten Wonen

Personal Recovery “We will argue that the primary goal of mental healthservices needs to change, from its current focus on treatingillness in order to produce clinical recovery, to a new focuson supporting personal recovery by promoting well-being” “Personal recovery is not always about symptoms, althoughit is almost always about the relationship with thesymptoms”

Herstel Herstellen is wat mensen met een beperking zelf doen,rehabilitatie is wat hulpverleners doen om datherstelproces te bevorderen Herstellen is een proces, geen eindpunt of doel Herstel is een subjectief, persoonlijk proces Proces in hun zoektocht naar en betekenisvol leven Een “veranderende identiteit” op de voorgrondRegie over eigen leven terug in handen nemen

Herstelondersteunende zorg: een concept in ontwikkeling “In herstelprocessen zijn naar onze opvatting deontwikkeling van een eigen verhaal, empowerment enervaringsdeskundigheid onverbrekelijk met elkaarverbonden”: Het herstelverhaal: levensgebeurtenissen rond de psychiatrischeaandoening en die aandoening zelf worden in een hoopvol verbandgeplaatst. Empowerment:herstellenden krijgen meer macht over hun eigenleven en hun maatschappelijke positie. Ervaringsdeskundigheid: herstel is een persoonlijk proces, maar ditproces leidt tot inzichten die ook voor anderen waardevol kunnenzijn.

Herstel en activering Tijdsbesteding is één van de belangrijkste knelpunten in delevens van onze cliënten Doelen rond activiteiten leven al heel snel Niet: eerst stabiel en dan stappen zetten “Recovery delayed amounts in the end to recovery denied” Aanpak op maat “People using mental health services lie on a spectrum” Specifieke noden van verschillende doelgroepen Breed aanbod met heel wisselend resultaat Van betaald werken tot de “slekosi-groep” Van vrijwilligerswerk tot arbeidszorg

Herstel en activering Activering moet een vrije keuze blijven Regie bij de cliënt Zinvolle dagbesteding Structuur bieden Ontwikkelen van mogelijkheden Integreren in de maatschappij – “inclusie” Hinderpalen Administratief en statutair Huidige arbeidsmarkt (te) moeilijk Mogelijkheden voor ervaringsdeskundigen!

Activering Het is een schande dat zoveel patiënten onderschatworden en geen kansen krijgen Verveling en leegte Focus op beperkingen Blind zijn voor mogelijkheden Geen rechtstreeks verband met Symptomen Ziekte-inzicht Stadium van ziekte Niet statisch, niets is definitief

Activering Het is een schande dat zoveel patiënten overschatworden Opletten voor overdreven “reactiveringswoede” Het hele aanvaardingsproces over eigen beperkingen dreigtoverhoop gehaald te worden door de hernieuwde confrontatiemet de eigen disfunctie Proberen creëren van beweging kan volstaan Impliciet uitnodigen ipv expliciet Ontmoeten ipv moeten Verleiden tot het minimale Solliciteren naar het verlangen

Herstel “Voor de kleine groep die door zijn beperkingenniet in staat is verder te groeien, bestaat herstelvooral uit het kunnen ervaren van zoveel mogelijkwarmte en huiselijkheid, met respect voor de zakendie voor hen van belang zijn, zoals betekenisgevingaan wat hen overkomen is enzingevingsvraagstukken.”

Activering en herstel “Within this context, mental health interventionsare to be judged in terms of their efficacy not onlyin reducing illness and its associated effects butalso in promoting the person’s ability to engage inthe kind of activites that interest or appeal to himor her”A practical guide to recovery-orientated practiceDavidson e.a. - 2009

Activering en herstel “Note that we did not suggest judging the efficacy of theseinterventions in terms of the person’s success or“outcomes”, as these may be influenced by a range offactors outside the person’s and the mental health system’scontrol” “Our focus needs to remain on the activity itself rather thanon its intended achievement of a fleeting state of mind”A practical guide to recovery-orientated practiceDavidson e.a. - 2009

“The role of work in the recovery of persons withpsychiatric disabilities” The majority of unemployed persons with psychiatricdisabilities desire work. However, long-term unemployment remains a major problemfor this population. Three profiles of recovery Recovery as uncertain Recovery as a self-empowering experience Recovery as a challenging experiencePsychiatric rehabilitation journal, 2002

IKBENVOORACTIVERING

MAAR Respect voor complexiteit van mensen met eenpsychiatrische probleem Gemeenschappelijke zoektocht Geen Amerikaans model (“the sky is the limit”) “Actie” in verhouding tot kwaliteit van de “vering” Belang van wensen en verwachtingen cliënt Respect voor timing en tempo Alles in dialoog “Wat niet geheeld kan worden, moet gestreeldworden” (Bredero)

iets in hem is stukis sterkerslierten scherven hijgen uit het nietsiets in hem is heelis ongereptver, verborgen in bleke blikken dozeniets in hem is afis voltooidooit zal hij ten volle vatteniets in hem roept rustroept radeloosroept rakelingsroept dieproept hem vanbinneniets inDirk Elsen

Dank Dirk Elsen Guido Lissens Alda Verbeek Marjolein Deceulaer Jullie

Hoop “Hoop maakt zichzelf niets wijs, is paradoxaal genoegdoor en door realistisch, weet dat de obsessie met hetideaal, met de perfectie, een vorm van utopisme is die zichop ons wreekt. Hopen leidt niet tot passiviteit, zelfs nietwanneer alles lijkt tegen te zitten. Hoop betekent kracht ensterkte omdat diegene waarvoor moet gezorgd worden,niet in de steek kan worden gelaten. Vandaar dat de hoopsoms leidt tot het realiseren van wat onmogelijk leek temidden van de zwartste omstandigheden.”(“Vermaatschappelijking van de zorg: in welke maatschappij?2010-Herman De Dijn)