Het vermogen om kennis aan het werk te zetten - TU/e

Vector
JAARGANG 2, ZOMER 2006
Het vermogen om
kennis
aan het werk
te zetten
JAARGANG 12
ZOMER / 2005
ZAKELIJK MAGAZINE VAN DE
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN
Algoritmes voor
voorraadbeheersing

2
Colofon:
Technische Universiteit Eindhoven
TU/e Innovation Lab
Horsten 1
5612 AX Eindhoven
Telefoon (040) 247 4822
e-mail: innovationlab@tue.nl
internet: http://www.tue.nl
Hoofdredactie
Drs. Han Konings
Telefoon (040) 247 3330/
247 29 61
Telefax (040) 245 60 33
Medewerkers aan dit nummer:
Cora van den Berg
Chris van de Graaf,
Paula van de Riet
Eindredactie en coördinatie
Communicatiebureau Corine Legdeur
Foto's en illustraties
Gerard Paul Haga
OGC, Bart van Overbeeke
Vormgeving
Onnink Grafische Communicatie bv.
Oudenbosch
Druk
E.M. de Jong, Baarle-Nassau
Vector is een uitgave van het TU/e Innovation Lab,
organisatie voor innovatiestimulering, kennis- en
technologietransfer en business development
van de TU/e en van TU/e Innovation Lab BV, incu-
bator van de Technische Universiteit Eindhoven.
Vector verschijnt vier maal per jaar en wordt
kosteloos toegezonden aan zakelijke relaties van
de TU/e om hen te informeren over projecten en
initiatieven op het gebied van onderzoeksprojecten
met het grotere bedrijfsleven, innovatieprojecten
met het MKB en ontwikkelingen met betrekking tot
starters en spin-off activiteiten.
Het eerstvolgende nummer van Vector verschijnt in
september 2006.
ISSN-nummer 1872-1729
Hebt u vragen of opmerkingen of wenst u
Vector niet meer te ontvangen, mail dan naar
innovationlab@tue.nl.
Op de cover: Panalpina is betrokken bij de
logistieke services van ASML.
Lees verder op pagina 6.
Foto: Bart van Overbeeke
Naast onderwijs en onderzoek rekent
de Technische Universiteit Eindhoven
ook kennisvalorisatie tot één van haar
kerntaken. Kennis die op de universiteit
aanwezig is, moet op een snelle en efficiënte
wijze kunnen worden uitgedragen
richting bedrijfsleven. Met de titel Vector,
die is meegegeven aan het nieuwe zakelijke
magazine van de TU/e, hoopt de
TU/e dat streven op een bondige manier
tot uitdrukking te brengen. Vector staat
tenslotte voor ‘de lijn die doorgetrokken
kan worden, die opschaalbaar is …’ De lijn,
de vector, die ontspringt vanuit de kennisbron
aan de universiteit zal in toenemende
mate worden doorgetrokken naar de buitenwereld;
we noemen dat vanuit de TU/e
‘Het Vermogen om Kennis aan het Werk
te zetten’.
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
FOTO: GERARD PAUL HAGA
MINISYMPOSIUM
Meet & Match, poort naar high tech start
Datum:
Donderdag 14 september 2006,
van 15.30 – 18.30 uur.
Plaats:
Grote Zaal in Kennispoort op de TU/ecampus.
Inhoud:
Vanuit hun eigen ervaring en verschillende
invalshoeken gaan twee sprekers
in op de uitdagingen waar (startende)
bedrijven voor staan. Aansluitend kunt
u kennismaken met een aantal kennisintensieve/high
tech starters in de regio
Zuidoost-Brabant.
Betrokken bij...
Drs. Kees Halkes, lid van Raad van
Commissarissen van de NTS-Group.
Vijf jonge ondernemers geven een korte
bedrijfspresentatie.
Doelgroep:
(Nieuwe) startende ondernemers en gevestigde
(middelgrote) bedrijven die zoeken
naar nieuwe contacten in de regio
als mogelijke partner, leverancier, klant,
coach of investeerder.
Organisatie:
Kamer van Koophandel Oost-Brabant,
TU/e en Stichting Incubator3+.
Meer informatie en aanmelding:
www.kennispoort.nl.
Drs. Kees Halkes heeft aan de Erasmus Universiteit
in Rotterdam bedrijfseconometrie gestudeerd. Zijn
loopbaan begon in 1971 als controller bij Te Strake
in Deurne. Na een aantal jaren werd hij adjunctdirecteur,
daarna mededirecteur en in 1982 algemeen
directeur. In 1992 heeft hij het bedrijf overgenomen.
In 2002 is Halkes overgegaan naar de Raad van
Commissarissen, waar hij onder meer het beheer
voert van een aantal deelnemingen van de holding
(bijvoorbeeld van vijftig procent van de aandelen in
de vorig jaar via een fusie gevormde NTS-Group).
Betrokkenheid bij de TU/e: Ik ben bij de TU/e betrokken geraakt door de Stichting
Incubator 3+. Ik ben toen als een soort ‘kwartiermaker’ aan de gang gegaan om de
alliantie van de verschillende betrokken partijen (TU/e, TNO, Fontys Hogescholen,
BOM, Rede, Syntens, Rabobank en Philips) tot stand te brengen.
Opvallend bedrijf in de regio: Los van de eigen bedrijven ben ik altijd geboeid
geweest door de prestaties die Philips heeft geleverd. Ongelooflijk hoeveel verschillende
activiteiten in de vorige eeuw wereldwijd ontplooid zijn op basis van de kennis die in
eigen huis werd ontwikkeld.
Belangrijk voor de economie: Dit voorbeeld van Philips blijven volgen! Dat
betekent dus kennisontwikkeling in een netwerk, waarin voor een bepaald onderwerp
alle toonaangevende kennisinstellingen en bedrijven met elkaar verbonden zijn.
Wereldkampioen op een (beperkt) aantal gebieden worden en blijven. Het betekent ook
ondernemerschap: kansen zien en deze grijpen.
Nederland over vijftien jaar: Dankzij onze multiculturele gerichtheid en gevoel voor
andere culturen, gekoppeld aan het ‘wereldburgerschap’ zijn wij beter dan anderen
in staat internationaal succesvolle samenwerkingen op te zetten met bedrijven en
instituten in de groei-landen, gebaseerd op onze technologische kennis.

Brainport Eindhoven
Brainport Eindhoven/Zuidoost Brabant is de
hotspot van de toptechnologieregio Zuidoost-
Nederland. De bijdrage die deze regio levert
aan de Nederlandse economie overtreft die van
steden in de Randstad. Ook internationaal scoort
deze topregio hoog op het gebied van competitiviteit,
productiviteit, werkgelegenheid, research & development,
en innovatie. Dit zou niet mogelijk zijn zonder
de TU/e.
De universiteit vormt een vitaal onderdeel van het
innovatie-ecosysteem van Brainport Eindhoven.
De TU/e speelt een leidende rol op het gebied van
onderzoek en technologie en vervult een actieve rol
in het stimuleren van ondernemerschap en new
business, maar is ook een voortrekker op het gebied
van human resources. De TU/e is een leverancier
van talent en speelt een belangrijke rol in het aantrekken
van internationale kenniswerkers. Voor alle
toptechnologieregio’s geldt dat de combinatie van een
multinational en een topuniversiteit essentieel is voor
succes. Zonder de TU/e zou Brainport Eindhoven
geen topregio zijn.
In dit nummer:
4
6
10
12
In 2013 wil Brainport Eindhoven/Zuidoost Brabant
de nummer één toptechnologieregio in Europa zijn.
Met haar sterke internationale uitstraling speelt de
universiteit een belangrijke rol in het versterken
van de internationale positie van de regio. Het deelnemen
aan Europese onderzoeksprogramma’s en de
samenwerking tussen bedrijven, researchcentra en
onderwijsinstellingen binnen het gebied Eindhoven-
Leuven-Aken zal in de toekomst steeds belangrijker
worden. ‘Proximity matters’, zegt men in het Engels.
Het volledige spectrum, van fundamenteel onderzoek
tot en met het ontwikkelen, produceren en in
de markt zetten van producten, is hier aanwezig.
Fysieke nabijheid maakt kruisbestuiving mogelijk en
dat maakt deze regio uniek. De hechte samenwerking
tussen universiteit en bedrijfleven vormt mede
het fundament van Brainport Eindhoven. Hierin
vervult Vector een belangrijke rol. Vector fungeert
als tolk in de communicatie tussen de werelden van
wetenschap, kennis en bedrijfsleven. Het magazine
slecht drempels, maar het is wél belangrijk dat er ook
activiteiten aan worden gekoppeld, in het bijzonder
voor het Midden- en Kleinbedrijf.
IN GESPREK
Rond universiteiten zijn kiemen van bedrijvigheid nodig/ Ir. Jan Mengelers, algemeen
directeur TNO Industrie en Techniek over technostarters, kennisvalorisatie en de rol van
universiteiten daarin.
SAMENWERKING MET GROOTBEDRIJF
Slimme vooraadbeheersing van reserveonderdelen/ Besparingen op reserveonderdelen
kunnen de service aan klanten van ASML verbeteren tegen veel lagere kosten. ASML is
daarvoor een samenwerking aangegaan met de faculteit Technologie Management.
SAMENWERKING MET MKB
TomTom voor motorrijders/ Motorrijder en derdejaars student Industrial Design Bart
Friederichs stapte af op de succesvolle en innovatieve maker van navigatiesystemen TomTom
om een navigatiesysteem voor motorrijders te ontwikkelen.
STARTERS
Een film kijken terwijl je onderweg bent/ Voor het uitzicht in de metro en op voor op
rolbanen van vliegvelden vond dr.ir. Xiaogang Mao een oplossing: een film die meebeweegt
in je eigen snelheid. Kijken terwijl je beweegt.
en verder in dit nummer: • Wetenswaardigheden/8 • Van belang en agenda/14.
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
Drs. Elies
Lemkes-Straver
Directeur Stichting
Brainport Eindhoven
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6 3

XXXXXXXXXXX
IN GESPREK
Jan Mengelers
maakt zich zorgen
over de mogelijkheden
om technologie
om te zetten
in bedrijvigheid.
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
Toen Mengelers in 2001 bij TNO kwam, was de financiële
situatie nijpend. Het verlies van de afdeling Industrie was
zo groot dat het de winst van de andere instituten binnen
TNO ongedaan maakte. ‘Je begrijpt dus dat ik de lieveling
was van de andere directeuren’, sprak hij destijds met ironie.
Nu kan hij zijn collega’s weer onder ogen komen. ‘Het
is nu omgekeerd. De vijftien instituten zijn samengevoegd
tot vijf kerngebieden. Als je dat zou terugrekenen maakte
het hele kerngebied Industrie en Techniek in 2004 een verlies
van twee miljoen. In 2005 werd dat een winst van twee
4 V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
IR. JAN MENGELERS, ALGEMEEN DIRECTEUR
TNO INDUSTRIE EN TECHNIEK
‘Rond universiteiten zijn
kiemen van
bedrijvigheid nodig’
De geschiedenis van spin-off bedrijfjes binnen TNO gaat terug tot de oprichting in
1932. Toch is er pas de laatste jaren een versnelling gekomen in deze manier van
vercommercialiseren van kennis. Ir. Jan Mengelers, algemeen directeur TNO Industrie
en Techniek over de moeilijkheden met technostarters en over kennisvalorisatie.
miljoen en dit jaar lijken we op hetzelfde getal uit te komen.
Nu zijn we de meest winstgevende eenheid binnen TNO. Ik
heb daarvoor moeten reorganiseren en instituten moeten
sluiten. Ook al was er weinig keuze, het was een pijnlijke
operatie.’
Met het aantrekken van de industrie heeft Mengelers meer
wind in de zeilen gekregen. ‘We hebben nu een gevulde orderportefeuille
van ongeveer acht maanden. Dat moeten er
ongeveer tien worden om genoeg werk in huis te hebben.’
Reorganisaties en het focusseren van onderzoek zijn de

sleutel geweest tot een gezonde financiële huishouding.
Maar in hoeverre kan TNO keuzes maken in het onder-
zoek dat ze doet? ‘De richting van onderzoek wordt natuurlijk
gestuurd door wat onze omgeving van ons wil.
Wij kijken met klanten van bedrijven en de overheid of we
op de goede technologieën inzetten.’
Het betekent dat hij minder kan focusseren op enkele
technologiegebieden. ‘We zijn al sterk gefocusseerd en je
hoort al dat ondernemers zich afvragen of hun interessegebieden
niet in het gedrang komen.’
Zesde kerngebied
TNO heeft een structuur met vijf kerngebieden. Het
zesde gebied is de bedrijvigheid; het opzetten van ondernemingen.
‘TNO is al meer dan vijftien jaar actief bezig
met spin-offs’, vertelt Mengelers. ‘In onderzoek ontstaan
kiemen die je kunt vercommercialiseren. TNO heeft daarvoor
TNO bedrijven BV, ons zesde kerngebied. Dit onderdeel
heeft inmiddels zo’n tachtig BV’s. In Noord-Brabant
zitten er een tiental.’
‘TNO had bij de oprichting in 1932 bij wet al de verplichting
om de brug te slaan tussen fundamenteel onderzoek
en toepassingen in industrie en ander bedrijfsleven. Met
andere woorden: hoe maak je de vertaalslag van kennis
en technologie? Dat doen we door middel van onderzoek
voor onze klanten. We geven consultancy aan klanten.
We doen uitvoerend werk zoals testen en keuren. En we
genereren nieuwe activiteiten. Dat doen we voor de BV
Nederland, om het wat aanmatigend te zeggen. Valorisatie
van kennis is voor ons dus een wettelijke kerntaak. We
hebben altijd bedrijven gehad, maar de laatste jaren is dat
exponentieel toegenomen.’ De zin hiervan is volgens de
directeur dat er bedrijfjes zijn die voor Nederland zorgen
voor behoud van technologie en het scheppen van werkgelegenheid.
Wanneer de bedrijfjes verkocht worden, gaat
Mengelers: ‘Nederland is nog niet goed in het omzetten
van technologie in bedrijvigheid.’
een deel van de opbrengst naar het kerngebied waaruit
het bedrijf is voorgekomen. ‘Dat is wat wij er zelf aan hebben.’
Technostarters
Maar technostarters die niet uit TNO voortkomen hebben
ook betekenis voor het instituut. ‘Het zijn mensen
die vaak in een onderzoeksomgeving zijn opgegroeid. Ze
hebben dus geen vrees voor een club als TNO en stappen
hier makkelijk binnen. Ze kennen de manier van denken
en ze zijn begeesterd door technologie. Dat praat makkelijker
dan een MKB’er die elke euro moet omdraaien
en vreest voor een te wetenschappelijke benadering van
zijn probleem. Technostarters hebben als probleem dat ze
meestal geen budget hebben. Daarom participeren we in
Incubator3+ om ze te helpen. Via die opzet zijn er bedrijfjes
voor wie we hier onderzoek doen.’
Toch is Mengelers niet optimistisch over de missie om
techno-ondernemingen op te zetten. ‘Wij, en dan bedoel
ik Nederland, zijn nog niet goed in het omzetten van
technologie in bedrijvigheid. Dat komt voor een deel
doordat onze academische omgeving niet gericht is op
bedrijvigheid. Het is geen natuurlijk mechanisme. Een
ander probleem is het investeren in technologieën. We
hebben kapitaal, maar we gebruiken het niet zo snel als
durfkapitaal voor een technologie. We zijn voorzichtig en
behoudend. Dat maakt dat er zo hard wordt getrokken
aan technostarters. Die opzet steunen we, omdat we rond
universiteiten en kennisinstellingen kiemen van bedrijvigheid
moeten hebben.’
Kennisvalorisatie
Ook het overdragen van kennis naar MKB’ers is volgens
de directeur TNO Industrie en Techniek een lastige
opgave. Zijn instituut is er voor opgericht, maar het is
soms een ‘worstelpartij’, omdat kleine bedrijven in een
heel ander tempo leven en een andere kijk op hoogwaardige
kennis hebben dan wetenschappers. Het is volgens
Mengelers daarom onbegrijpelijk dat ook universiteiten
van overheidswege de taak opgelegd krijgen om kennis
te valoriseren door dienstverlening aan bedrijven
te geven. ‘Dat is een idiote zet. Universiteiten hebben
primair de taak om onderwijs en onderzoek te doen. Ze
zijn ook helemaal niet toegerust op het valoriseren van
kennis. Hun kennis is daar niet op gericht. Ze leven in
een tijdconstante van ongeveer acht jaar; twee keer een
promotieonderzoek. Dan weet je wat van een vakgebied.
Een universiteit heeft dus denk- en onderzoekstermijnen
van meerdere jaren. De meeste bedrijven, zelfs grote bedrijven
tot vijfhonderd man, hebben een horizon van een
halfjaar. Als je die twee werelden bij elkaar aan tafel zet,
gaat dat moeizaam. Ze hebben fundamenteel een andere
functie. Ik voorspel ook dat het valoriseren van kennis aan
de universiteiten door middel van dienstverlening en opbouw
van een octrooienportefeuille zal verschralen en dat
men er van terug zal komen.’
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
5

SAMENWERKING MET GROOTBEDRIJF
Besparingen op reserveonderdelen kunnen de service aan klanten
van ASML verbeteren tegen veel lagere kosten. ASML is daarvoor een
samenwerking aangegaan met de TU/e. Op de faculteit Technologie
Management (TM) zijn enkele slimme algoritmes ontwikkeld voor de
voorraadbeheersing van reserveonderdelen. De algoritmes zijn inmiddels
geïmplementeerd bij ASML. ‘Het is een zeer gelukkige match.’
Slimme voorraadbeheersing
van reserveonderdelen
De samenwerking tussen ASML en de
faculteit TM dateert uit 2001. Toen stapte
het bedrijf op de universiteit af voor ondersteuning
bij een logistiek probleem: de
voorraadbeheersing van reserveonderdelen.
‘Onze wafersteppers, waarmee onze
klanten IC’s kunnen produceren, kosten
miljoenen euro’s’, zegt dr.ir. Harrie de
Haas, bij ASML verantwoordelijk voor de
service logistieke organisatie. ‘Als zo’n machine
stil valt, kost dat vreselijk veel geld.
Daarom zijn wij als ASML nauw betrokken
bij het onderhoud en de serviceverlening
van de machines. We hebben bij de fabrieken
van onze klanten servicekantoren en
maga-zijnen staan. Op die manier proberen
we de beschikbaarheid van de machines
zo hoog mogelijk te houden.’
ASML legt met de klant vast hoeveel tijd
een machine minimaal beschikbaar moet
zijn voor het draaien van productie, zegt
De Haas. ‘De resterende tijd, een paar uren
per week, mag de service organisatie gebruiken
om eventuele storingen te verhel-
6 V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
pen. Als er reserveonderdelen nodig zijn,
moeten die ook binnen deze tijd beschikbaar
zijn. De prijs van een reserveonderdeel
voor de wafersteppers kan oplopen tot
meer dan een miljoen euro. De voorraden
aan reserveonderdelen van ASML bedragen
tientallen miljoenen euro’s. Dan is een
paar procent bezuinigen door slimme voorraadbeheersing
al snel de moeite waard.’
De vraag is dus hoe je het aantal reserveonderdelen
optimaal kunt plannen tegen
zo laag mogelijke kosten én zo hoog mogelijke
beschikbaarheid voor de klant. ‘Dat
is een complex wiskundig probleem, waarvoor
wij de expertise niet in huis hebben.
Daarom hebben we bij de TU/e aangeklopt.
Daar hadden ze de oplossing niet op de
plank liggen. Het bleek voldoende stof te
zijn voor een promotieonderzoek. ASML
neemt een deel van de financiering daarvan
voor haar rekening.’
In januari 2002 is een promovendus van
start gegaan, onder leiding van dr.ir. Geert-
Jan van Houtum, universitair hoofddocent
Geert-Jan van
Houtum (links)
en Harrie de Haas
bij Panalpina dat
betrokken is bij de
logistieke services
van ASML.
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
Operations Management bij de faculteit
Technologie Management. Zijn capaciteitsgroep
is wereldwijd gezien één van de
leiders op het gebied van onderzoek naar
voorraadbeheersing van reserveonderdelen.
‘Dat vraagt om andere wiskundige
formules dan gewone voorraadbeheersing’,
legt Van Houtum uit. ‘Bij standaard voorraden
gaat het om een afweging tussen
beschikbaarheid en kosten van ieder item
afzonderlijk. Bij reserveonderdelen staan
de aparte onderdelen niet centraal, maar
de beschikbaarheid van de machine, die
zo veel mogelijk draaiende moet worden
gehouden. Daar is een complexer wiskundig
model voor nodig, dat de gehele
voorraad in één keer optimaliseert tegen de
gewenste beschikbaarheid van de machine.
Een belangrijke stap in de oplossing van
zo’n probleem zit hem in de juiste wiskundige
formulering ervan.’
Het promotieonderzoek heeft inmiddels
vruchten afgeworpen. ‘Er zijn algoritmes
uitgekomen waarmee wij al onze magazijnen
in de wereld beter en sneller kunnen
plannen’, zegt De Haas. ‘We kunnen snel
zien hoeveel voorraad van reserveonderdelen
er nodig is, afgewogen tegen de wensen
van de klant. Een jaar geleden hebben we
de algoritmes in gebruik genomen in onze
service logistieke organisatie. De berekeningen
van de gemiddelde wachttijd van de
machine op reserveonderdelen blijken te
kloppen met de wekelijks gemeten prestatie.
Zo hebben we de voorraad van reserve-
onderdelen kunnen verkleinen, precies
zoals de onderzoekers hadden berekend.
Daarnaast hebben we de beschikbaarheid
aan onze klanten verbeterd, en hebben
onze planners meer tijd om zich op andere
zaken te concentreren.’
Vorig jaar is er een tweede promotieonderzoek
gestart in samenwerking met ASML.

Dat gaat om service tools, gereedschappen
om te analyseren wat er mis is aan een
machine. ‘Dan heb je te maken met andere
aspecten’, zegt De Haas. ‘Service tools
worden niet verbruikt, maar gébruikt. De
halfgeleidermarkt is heel cyclisch. Als je
teveel investeert in de periode dat de markt
aantrekt, draag je te hoge kosten in de onvermijdelijke
downturn. De kosten van een
service tool kunnen ook oplopen tot een
paar ton. Dan loont het de moeite om te
kijken of je met slimme algoritmes een betere
beschikbaarheid kunt realiseren tegen
lagere investeringskosten.’ Dit onderzoek
is in oktober vorig jaar gestart. Resultaten
worden in de komende jaren verwacht.
Luxe situatie
Het eerste promotieonderzoek heeft meer
opgeleverd dan beide partijen hadden verwacht.
‘De berekende planning en de werkelijkheid
blijken goed overeen te komen’,
zegt De Haas. ‘Dat moet je vooraf maar
afwachten.’ Voor de onderzoekers was het
fantastisch dat ASML het algoritme heeft
geïmplementeerd. ‘Wij kunnen een mooie
wiskundige oplossing bedenken, maar of
dat daadwerkelijk toegepast gaat worden is
afhankelijk van de bedrijfscultuur’, zegt Van
Houtum. ‘ASML is heel ver daarin, in vergelijking
met andere bedrijven. De service
logistieke organisatie is heel professioneel
ingericht, met veel hoogopgeleide mensen.
Een luxe situatie was het ook dat Harrie de
Haas zelf een achtergrond heeft in het onderzoeksveld
waarin wij werken. Zo konden
we goed communiceren over alle achterliggende
wiskundige aspecten. Dat maakte het
een zeer gelukkige match. Ik vertel graag
over dit project op wetenschappelijke congressen.
En ik merk dat andere bedrijven
steeds vaker enthousiast reageren als ik ze
benader voor andere onderzoeken.’
Het proefschrift over de reserveonderdelen
komt eind dit jaar uit. De Haas is niet
bang dat de twee Japanse concurrenten van
ASML daar profijt van zullen trekken. ‘Het
succes is afhankelijk van meer dan alleen
een set toegepaste algoritmes die gepubliceerd
wordt. Bovendien is zo’n wiskundig
probleem heel erg op een bedrijf zelf toegespitst.
Vooral in de halfgeleiderindustrie
vraagt zoiets om voortdurende aanpassingen.
Tenslotte is de tijdsduur tussen start
en implementatie al snel een paar jaar.
Snelheid is heel belangrijk in deze wereld.
Wij zijn tevreden als we onze concurrenten
een paar jaar kunnen voorblijven.’
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
7

Wetenswaardigheden
POLYNORMWONING
Vier Bouwkundestudenten hebben
in de Koepel op het TU/e-terrein een
Polynormwoning opnieuw in elkaar gezet.
Dik vijftig jaar lang stond in het Eindhovense
stadsdeel Strijp een wijkje met 212 van
dit soort systeembouwhuizen, maar dat
wijkje moet nu plaatsmaken voor nieuwbouw.
De faculteit Bouwkunde besloot,
samen met Woonbedrijf en de Stichting
Wederopbouwerfgoed, een exemplaar te
redden voor het nageslacht. Het huis gaat
dienen als studieobject en heeft daarom geen
vloerbedekking, meubilair of binnenwanden.
Volgens Alfons Klaasse Bos (22), projectleider
van de verplaatsing en masterstudent
Bouwtechniek, was het Polynormsysteem
zijn tijd ver vooruit en kan het nu nog dienen
Spin-off creatie
VIRTUELE MAQUETTE IN DE MARKT GEZET
8 V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
als voorbeeld voor de systeembouw. Hoe het
echter precies in elkaar zat, staat niet meer op
papier. De documentatie van Polynorm, een door
Philips opgericht bedrijf, is grotendeels verloren
gegaan.
De toekomst projecteren en visualiseren is dagelijkse kost voor de groep Ontwerp Systemen
van de faculteit Bouwkunde van de TU/e. Een mooi voorbeeld is de ‘virtuele maquette’, de digitale
versie over de toekomst van de TU/e-campus, een project dat op verzoek van het College
van Bestuur is gestart. Bouwplannen en ruimtelijke ordening van de TU/e worden hiermee de
komende jaren op eenvoudige manier gepresenteerd. Het prototype heeft een eigen plaats gekregen
op de TU/e. Ir. Wim Bens, directeur van het TU/e Innovation Lab heeft de virtuele maquette
onder de aandacht bracht van Joop van Odenhoven, directeur van Confirma om te bekijken of
het product in de markt gezet kon worden. Van Odenhoven is gespecialiseerd in ontwikkeling en
begeleiding van nieuwe product/markt-combinaties. Hij bracht het concept onder de aandacht
van architecten, projectontwikkelaars, stedebouwkundigen en beleggers en de reacties waren
unaniem positief. In samenspraak met de groep Ontwerp Systemen werd besloten het product in
de markt te gaan zetten. ‘We hebben ongeveer zes maanden nodig om tot versie 1.0 te komen en
een en ander productierijp te maken’, aldus Van Odenhoven, ‘maar dat het een kansrijk product
is staat buiten kijf.’ De virtuele maquette is inmiddels omgedoopt tot 3DIGIpoint en de ontwikkelaars
van de faculteit Bouwkunde hebben al weer aanvullende functionaliteit voor het product
ontwikkeld. Meer info over 3DIGIpoint: Confirma, J. van Odenhoven, tel. (0653) 14 67 99.
FOTO: BART VAN OVERBEEKE Op de TU/e-campus kan
de virtuele maquette
bekeken worden.
De wederopbouw van
de Polynormwoning
op het TU/e-terrein.
TWEE TU/e-TEAMS IN LAATSTE
RONDE NEW VENTURE
Twee teams van de TU/e hebben een plek veroverd
in de laatste ronde van New Venture, een
wedstrijd voor ondernemingsplannen. In totaal
hebben 127 teams de haalbaarheid van hun
innovatieve idee onderzocht. Tijdens de prijsuitreiking
eind maart zijn de tien meest innovatieve
en haalbare ideeën door Mark Rutte, staatssecretaris
van Onderwijs, beloond met een
cheque van duizend euro. De winnende ideeën
behoren nu tot de tien finalisten waaruit in
juni een beste plan wordt gekozen. Het eerste
winnende project uit Eindhoven is Validus,
een innovatief veiligheidslabel waarmee de
echtheid van medicijnen geverifieerd kan worden.
Teamleider is Robert Vrancken, student
Technische Bedrijfskunde. De tweede winnaar is
Vakwerkfundering, een nieuwe funderingstechniek
om fundering industrieel te produceren, van
Bouwkundestudent Joost Huijgen.
UNIPARTNERS EINDHOVEN
DOET ONDERZOEK BIJ
AGIO CIGARS
Agio Cigars is één van de toonaangevende
sigarenproducenten in West-Europa met bekende
merken als Mehari’s, Panter, Balmoral en
de Huifkar. Jaarlijks produceert men ongeveer
750 miljoen sigaren. De afzet vindt voornamelijk
plaats via eigen verkooporganisaties
in Nederland, België, Frankrijk, Duitsland en
Italië. Het hoofdkantoor van Agio is gevestigd
in Duizel.
Kwaliteit staat zeer hoog in het vaandel bij Agio.
Op verschillende punten in het proces wordt de
kwaliteit van de sigaar gemeten aan de hand van
bepaalde controles. UniPartners had al eerder
een onderzoek gedaan naar de effectiviteit van

het kwaliteitscontroleproces en kwam met de
aanbeveling om de ingangcontroles bij Agio
over te laten aan de leveranciers.
In het vervolgonderzoek heeft de TU/e-student
die het onderzoek uitvoerde een uitgebreide
oriëntatie bij Agio en de toeleveranciers uitgevoerd.
Ook heeft de student het productieproces
en de daarbijbehorende kwaliteitscontroles bij
de leveranciers onderzocht. Hierbij lag de nadruk
op de match tussen de wensen vanuit Agio
met betrekking tot de kwaliteit en de mogelijkheden
hiertoe bij de toeleveranciers. Op basis
hiervan is een adviesrapport opgesteld. Naar
aanleiding van het onderzoek is er een proces
opgestart wat, door een nog intensievere
samenwerking, in de toekomst dient te leiden
tot het laten vervallen van de ingangscontroles
omdat deze controles bij de leveranciers al
zijn uitgevoerd. Voor meer informatie: tel. 040-
2478252, e-mail: eindhoven@unipartners.nl,
www.unipartners.nl.
KENNISUITWISSELING
OP EUROPEES NIVEAU
De TU/e is een van de deelnemers van een
onlangs goedgekeurd project met de veelzeggende
naam Bridging Business and Science
(BBaS). Dit project heeft tot doel om in de
periode 2006-2007 de samenwerking en kennisuitwisseling
te stimuleren tussen Europese
wetenschappers en (high tech) bedrijven.
Het creëren van nieuwe Europese netwerken
voor wetenschappers en ondernemers in de
sectoren Biotechnology & Health, ICT & New
Materials en Environmental Solutions is het
belangrijkste doel. Naast de TU/e zijn de universiteiten
van Surrey en Greenwich (beide
Engeland), Krakow (Polen), Bologna (Italië) en
Cordoba (Spanje) de andere deelnemers. Ook
bedrijven worden actief in het project betrokken.
Men gaat tweedaagse studiereizen organiseren
naar elk van de universiteiten die steeds
ongeveer veertig personen zullen ontvangen,
fifty-fifty verdeeld naar wetenschappers en
ondernemers. Voor ondernemers is deelname
interessant, omdat tijdens deze studiereizen de
specialistische kennisgebieden van de bezochte
universiteit worden belicht. Ook wordt uit de
doeken gedaan welke initiatieven men ontplooit
om bedrijven meer gebruik te laten maken van
de hoogwaardige kennis die binnen de universiteit
aanwezig is. Uiteraard vormen de direct en
indirect te leggen contacten met wetenschappers
en andere ondernemers uit de genoemde
Europese regio’s eveneens een aanlokkelijk
perspectief. Om deelname laagdrempeliger te
Innovatievoucher
ONDERZOEK NAAR STRIPLAKKEN
PTG Eindhoven - voluit Polymer Technology
Group Eindhoven BV en voorheen het
Kunststoffenhuis - is een honderd procent
dochteronderneming van de TU/e en is gevestigd
op de TU/e-campus. PTG/e helpt bedrijven
bij het testen van onder andere kunststof
materialen en coatings. Naast contractonderzoek
voert PTG/e ook projecten uit
voor ondernemers met een innovatievoucher.
PTG/e heeft recent een onderzoek afgerond
voor Wiltec BV, een bedrijf dat zich specialiseert
in verfspuitapparatuur. ‘Het bedrijf wilde
weten welke striplak zich het best laat verwijderen
van diverse ondergronden’, vertelt research
fellow drs. Gabrielle van Benthem (zie
foto). ‘We hebben dus een groot aantal striplakken
getest op adhesie en veroudering.’ Om
de duurzaamheid van het materiaal te testen
werd een verouderingsopstelling gebruikt.
Met verschillende soorten lampen werd
de blootstelling aan binnen- en buitenlicht
nagebootst. Of de striplakken zich gemakkelijk
lieten verwijderen is daarna handmatig
getest. ‘We hebben ook aangegeven wat ons
verder nog opviel aan het materiaal’, zegt Van
Benthem. ‘Bij bepaalde striplakken zagen
maken, kunnen wetenschappers en ondernemers
kosteloos deelnemen aan de studiereizen. Zij
hoeven derhalve alleen hun eigen tijd erin te
investeren. Dit is mogelijk gemaakt door financiële
ondersteuning van het project, enerzijds
vanuit het GROW-programma (Interreg III-regeling)
en anderzijds door de provincie Noord-
Brabant.
Indien u meer wilt weten over het project en/of
belangstelling heeft om aan een studiereis deel
te nemen, dan kunt u contact opnemen met
Gerard Blom van het TU/e Innovation Lab: telefoon
040-2474822, e-mail j.a.g.blom@tue.nl. Hij
kan u ook meer vertellen over de programmering
van elk van de studiereizen.
PROTOTYPES VOOR
UNIVERSITEIT EN
BEDRIJFLEVEN
De Gemeenschappelijke Technische Dienst (GTD)
van de TU/e ontwerpt prototypes voor wetenschappers
aan de universiteit, maar ook voor
het Midden- en Kleinbedrijf. Vijf jaar geleden
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
we bijvoorbeeld belletjes ontstaan. We hebben
aangeven welke chemische processen er spelen
en welke vervolgstappen het bedrijf eventueel
kan ondernemen. Dat is de toegevoegde waarde
van onze toegepast-wetenschappelijke achtergrond.’
Contactpersoon bij het PTG/e is ir. Jan
van den Oever, telefoon 040-247 5435, e-mail
info@ptgeindhoven.nl. Voor meer informatie
over PTG/e: www.ptgeindhoven.nl.
ontwikkelde de GTD een trekbank voor Tripod
Autoaanpassingen, een bedrijf dat gespecialiseerd
is in het aanpassen van auto’s en busjes
voor gehandicapten. Met de trekbank test het
bedrijf de nieuwe bevestigingspunten voor de
gordels die moeten voldoen aan de keuringseisen
van de Rijksdienst voor het Wegverkeer
(RDW). Naast de trekbank ontwikkelde de GTD
ook de bijbehorende elektronica, software en
krachtmeetcellen.
Eind vorig jaar meldde Tripod zich opnieuw bij
de GTD met een innovatievoucher. Deze keer
bestond de opdracht uit het optimaliseren van
de software, onder andere op het gebied van
gebruikersvriendelijkheid. Jovita Moerel was
betrokken bij het project. Zij benadrukt dat er
veel tijd wordt gestoken in het afstemmen van
het programma van eisen met de opdrachtgever.
Moerel geeft aan dat de GTD prototypes ontwikkelt
die uniek zijn. Dat bewijst de toegevoegde
waarde van de GTD. De GTD is betrokken bij
vijf à tien innovatievoucherprojecten per jaar.
Contactpersoon bij de GTD is ir. Wim Peters,
telefoon 040-247 3651, w.p.c.peters@tue.nl.
Voor meer informatie over de GTD: www.tue.nl/gtd.
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6 9

SAMENWERKING MET MKB
Wat willen motorrijders? Gemakkelijk de weg vinden staat vast hoog op het
verlanglijstje. Motorrijder en derdejaarsstudent Industrial Design Bart Friederichs
had een idee om dit beter voor elkaar te krijgen. Hij stapte af op de succesvolle en
innovatieve maker van navigatiesystemen, TomTom. Voor het eindproject van zijn
bacheloropleiding ontwikkelde Friederichs bij TomTom een systeem dat motorrijders
bijna letterlijk op het lijf geschreven is.
TomTom voor
motorrijders
Mark de Graaf (links) en Bart Friederichs met de navigatiegordel
voor TomTom. In de toekomst wordt de apparatuur draadloos.
1 0 V E C T O R / 2 / 2 0 0 6

STUDENT ONTWIKKELT TOEPASSING NAVIGATIESYSTEEM
Friederichs vond de uitvoering van bestaande navigatiesystemen
voor op de motor onhandig: een combinatie van
een oortje en een klein scherm op het stuur. ‘Je kunt de
aanwijzingen niet goed horen door het omgevingslawaai,
waardoor je meer op het schermpje gaat kijken dan goed
is voor je veiligheid. Dat moet anders kunnen, dacht ik.’
Na veel uitproberen met verschillende haptische (geënt
op de tast, gevoel) mogelijkheden zoals banden met tactoren
op verschillende delen van het lichaam of de motor,
kwam hij uit op een gordel om het middel. ‘Daarin zitten
acht tactoren die alle informatie kunnen overbrengen
die je nodig hebt om van A naar B te komen’, vertelt
Friederichs. Zo laat de gordel weten wanneer er een afslag
aankomt door eerst één keer aan de juiste kant te trillen,
dan twee keer als je dichterbij komt en dan drie keer als je
echt af moet slaan. Bij het naderen van een rotonde voel
je een ronddraaiende beweging doordat alle tactoren achter
elkaar even een trilsignaal geven. ‘Het resultaat is een
complete haptische taal waar je met precisie op kunt reageren.
Op de weg wil je niet weten welke kant je ongeveer
uit moet, je moet het exact weten. Tegelijkertijd werkt het
zo intuïtief dat er geen bewuste interpretatieslag plaatsvindt.’
Met andere woorden, de cognitieve belasting is
minimaal en de aandacht kan bij de weg blijven.
Friederichs opteerde voor het verstrekken van zoveel
mogelijk informatie via de gordel. Volgens hem hebben
gebruikers binnen tien minuten door hoe de gordel
werkt en is het schermpje voortaan alleen nodig als backup.
Het was zijn bedoeling om een gebruiksvriendelijk
apparaat te maken. ‘Ik wilde de mens centraal stellen.
Denken over hoe iemand op een motor wil navigeren.
Wat past er bij de situatie? Misschien zou je als je de weg
niet weet het liefst iemand achterop hebben die je op je
schouder tikt. TomTom past zich aan aan de mens en niet
andersom.’
De gebruikers van de vijf prototypes rapporteerden zelfs
dat de haptische feedback van de gordel rustgevend
werkte, ze hoefden niet te luisteren of te kijken naar het
systeem. Dat is een voordeel op de motor, waarbij men
toch al meer indrukken van de omgeving op zich af voelt
komen dan in een auto.
Samenwerkingscontract
Friederichs is als aankomend industrieel ontwerper uiteraard
met een specifieke opdracht op pad gestuurd. Het
project was zijn eigen idee maar moest aan bepaalde
voorwaarden voldoen. Studenten Industrial Design
werken in het derde jaar van de bacheloropleiding aan
een concreet individueel project in een van de gebieden
‘work’, ‘home’, ‘entertainment’ of ‘health’. ‘Het project
moet de hele ontwerpcyclus in zich hebben en als het
plan er ligt proberen we er een klant bij te zoeken,’ vertelt
dr.ir. Mark de Graaf, programmamanager ‘work’.
Het project van Friederichs valt onder ‘work’ vanwege de
bestaande contacten van de groep met TomTom en de
aanwezige expertise bij dit gebied. ‘Niet alle studenten
werken met een klant van buiten de universiteit. Als we
dat wel voor elkaar kunnen krijgen, komt er een nor-
maal samenwerkingscontract met een bedrijf waarin
bijvoorbeeld het intellectueel eigendom geregeld is en
duidelijke afspraken gemaakt worden over kosten’, zegt
De Graaf.
De faculteit Industrial Design (ID) wil dus van te voren
afspraken maken met bedrijven over het intellectueel
eigendom. Daarbij ziet men het liefst dat het intellectueel
eigendom bij het bedrijf terechtkomt onder redelijke
condities voor alle partijen. Niet zelden worden er patenten
aangevraagd vóór de publicatie van resultaten. ‘Het is
wennen voor ons om hierover afspraken te maken, maar
we merken dat het voor beide partijen positief werkt.
Het bedrijf neemt zo’n project serieuzer en gaat meer
bijdragen. Studenten voelen zich van hun kant extra uitgedaagd
en gaan het ook beter doen’, aldus De Graaf.
Volgens de programmamanager verruimen dit soort project
de mogelijkheden voor de faculteit. ‘Deze projecten
werken inspirerend. Je verkoopt als wetenschapper absoluut
je ziel niet. Je creëert juist een rijkere situatie door
partners erbij te halen. Op dit moment loopt deze faculteit
voor op het gebied van de aandacht voor intellectueel
eigendom in combinatie met onderwijs.’
‘Het ontwerpproces heeft een hoog abstractiegehalte’,
stelt De Graaf. ‘Je begint met het probleem abstract te
benaderen. Bart moest nadenken over de haptische taal.
Hij is niet begonnen met het product gordel, hij heeft
gekeken naar waar op het lichaam een motorrijder het
beste signalen zou kunnen ontvangen. Hij heeft een
literatuurstudie gedaan naar psychofysische aspecten
van haptische feedback, en onderzoek naar bestaande
systemen verricht. Alleen het resultaat is praktisch.
Echte creativiteit bloeit in het heen en weer springen tussen
heel abstract naar heel concreet experimenteel. Dan
gebeuren er spannende dingen.’
Eigen idee
‘Wij werken het liefst samen met iemand die een goed
eigen idee heeft’, zegt Ingrid Halters, de coach van
Friederichs bij TomTom. ‘Het beste is een project dat afgerond
wordt, waar geen andere projecten vanaf hangen.
De samenwerking met Bart ging erg goed, hij is nogal
een hands-on persoon. De afspraken met de faculteit
vinden wij niet schokkend.’
En in de toekomst? Halters: ‘Het is goed mogelijk dat
we zijn navigatiegordel op de markt gaan brengen, maar
daar gaat nog een hoop marktonderzoek en ontwikkeling
aan vooraf. We moeten natuurlijk weten of zo’n product
levensvatbaar is.’
Friederichs heeft het concept ontwikkeld, de interactie
van motorrijder en navigatiesysteem onderzocht en een
demonstratiemodel gemaakt. ID’ers konden tot nu toe
hun stage en individueel eindproject in een willekeurige
volgorde doen; Friederichs gaat zijn idee nu verder ontwikkelen
bij TomTom tijdens een stage waarin hij een en
ander technisch uitwerkt. Hij wil de apparatuur bijvoorbeeld
kleiner en draadloos proberen te maken. En na de
stage? In ieder geval doorgaan als ontwerper, in een
masteropleiding of anderszins.
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
1 1

STARTERS
Een film kijken
terwijl je onderweg bent
Zijn vrouw maakte hem attent op het saaie uitzicht in de
trein en de Chinese wiskundige dr.ir. Xiaogang Mao vond
een oplossing. Niet voor de trein, wel voor het uitzicht in
de metro en op de rolbanen van vliegvelden: een film die
in jouw snelheid met je meegaat. Kijken terwijl je beweegt.
Het bedrijf HowTech van Mao heeft hiermee een unieke
technologie in handen.
De vinding van Mao heet SyncMovie
System. Hij kan er korte films mee laten
zien aan mensen die in beweging zijn.
Bijvoorbeeld wanneer ze in de metro zitten,
op een rolbaan op Schiphol staan, of
door een winkelcentrum lopen. ‘We laten
op displays de films zien. De beeldschermen
zitten vast aan de muur en de film
loopt mee met de kijker.’
Een voorbeeld is de metro. Op de muur
van de tunnelbuis zijn over een lengte van
tientallen meters schermen opgehangen.
Aan het plafond hangen projectoren die
de film afspelen. Een snelheidsmeter bepaalt
de positie en snelheid van de trein.
Die informatie wordt naar een centrale
computer gestuurd die de beelden van de
film projecteert in de snelheid van de trein.
Hierdoor kun je als reiziger recht vooruit
kijken, terwijl je de film in goede kwaliteit
kunt volgen.
Helemaal nieuw is het vertonen van film
terwijl je beweegt niet. Een concurrerend
Amerikaans bedrijf gebruikt hetzelfde con-
1 2 V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
cept, maar met een totaal andere technologie.
Zij projecteren plaatjes achter elkaar
waardoor een schokkerig bewegend beeld
ontstaat. Dat is vergelijkbaar met de boekjes
waar in frames pagina na pagina achter
elkaar zijn gezet. Wanneer je het boekje
tussen duim en wijsvinger ‘afspeelt’ zie je
een bewegend filmpje.
Mao: ‘Hun oplossing is mechanisch; ze
gebruiken honderden stills. Het nadeel
daarvan is dat je alle beelden op de displays
moet vervangen wanneer je een andere
film wilt zien en als de snelheid van de
trein verandert, krijg je de film op een onnatuurlijke
snelheid te zien. Mijn oplossing
zit in de software, wat als voordeel heeft dat
je het op alle snelheden kan laten zien. En
de beelden komen uit de computer, dus je
kunt telkens andere filmpjes laten zien.’
Uitzicht
Het idee ontstond enkele jaren geleden
dankzij een vraag van zijn vrouw. Zij werkt
in Deventer en moest elke week met de
Businessplannen: ondersteund door het TU/e Innovation Lab
trein van Eindhoven naar het noorden. Ze
vond het uitzicht wat saai en vroeg zich af
of ze ook iets anders kon zien dan telkens
hetzelfde uitzicht. Een film bijvoorbeeld.
‘Ik ben gaan nadenken en kwam met het
idee. Ik heb al wat ervaring met deze materie
en wist dat het erg moeilijk is om bij
daglicht films zichtbaar te maken. Maar
ik bedacht dat het in de metro wel zou
kunnen. Met het idee in mijn achterhoofd
ben ik op het internet en bij patentbureaus
gaan zoeken naar wat er al bestond. Alleen
de Amerikanen bleken iets te hebben.’
Voorts is hij aan de gang gegaan met
het aanvragen van een patent, omdat de
technologie de basis is van het bedrijf. Die
kan niet onbeschermd op straat terecht
komen. ‘Ik heb aanvragen ingediend in
Europa, China en de Verenigde Staten.
Daarna kon ik er pas met mensen over
gaan praten.’
Prototype
Eén van de eersten met wie hij sprak, was
zijn copromotor dr.ir. Stef van Eijndhoven
van de faculteit Wiskunde en Informatica
bij wie hij op dat moment bezig was met
een promotieonderzoek. ‘Hij vond het
erg interessant en heeft een student aan
het project toegevoegd om een prototype
van het systeem te maken. In augustus
2005 was het klaar en enkele maanden
later hebben we het op de Publieksdag
van de TU/e laten zien. Je zag dat heel
veel mensen grote interesse hadden in het
How Tech wordt als startend bedrijf ondersteund door het Innovation Lab. Daardoor
heeft HowTech de mogelijkheid om ook advies over andere aspecten van het zakendoen
te ontvangen. HowTech krijgt onder meer de hulp van twee jonge bedrijfskundigen uit
Groningen.
Joost Meyboom: ‘In december kwam ik in gesprek met HowTech. Dat klikte en we hebben
een vervolgafspraak gemaakt om te kijken wat we voor elkaar konden betekenen.
Wij zagen meteen de mogelijkheden van het product en HowTech had nog mensen voor
de markering & sales nodig. Wij zijn businessplannen en marketingplannen gaan schrijven.
Het is een heel intensief contact waar we bijna fulltime mee bezig zijn.’ Op Schiphol hangen over een lengte van vijftig meter twintig
projectoren (blauw) die beelden laten lopen in de snelheid
van de rolbaan.

FOTO’S: BART VAN OVERBEEKE
beeldscherm; ze werden er echt naartoe
getrokken. Dat was leuk, maar ook belangrijk;
mensen moeten er toch naar willen
kijken. Want potentiële klanten, bedrijven
in reclame, zoeken toch naar manier om
publiek te bereiken. Wanneer ik kan aantonen
dat dit met deze vinding lukt, zullen
ze interesse hebben in mijn product.’
Rolbanen
Op dit moment is Mao bezig met een project
op Schiphol. Daarin wordt de technologie
voor het eerst groot uitgevoerd. Over
een lengte van vijftig meter hangen beeld-
schermen langs de rolbanen waarop mensen
staan of lopen. Op de beeldschermen
staat een twintigtal projectoren gericht die
de beelden laten lopen met de snelheid van
de mensen die op de rolbanen staan. Met
de ruim vijftig seconden die het duurt om
langs het scherm te gaan, is er tijd genoeg
voor het vertonen van een commercial.
‘We maken op dit moment met Schiphol
de laatste afspraken over de technologie
en financiën en dan zouden we het begin
juli kunnen gaan installeren. We zijn ervan
overtuigd dat zo’n project op Schiphol veel
andere klanten zal trekken.’
Xiaogang Mao laat zien hoe het beeld (oranje)
meebeweegt met zijn eigen beweging.
Op dit moment werkt Mao alleen nog voor
HowTech, hij heeft zijn promotie achter de
rug. Over de toekomst van het bedrijf is hij
glashelder. ‘Het bedrijf zit nog in de startende
fase, maar als het een succes wordt
zullen we zeker de markten van Amerika
en Azië gaan betreden. De Europese markt
is volgens mij wat conservatief, dus ik zie
in Azië nog betere kansen. De Chinese
economie groeit snel en mensen zijn erg
vooruitstrevend. We hebben ons ten doel
gesteld om bij de Olympische Spelen in
Beijing in 2008 met ons product op het
vliegveld aanwezig te zijn.’
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
1 3

FOTO: BART VAN OVERBEEKE
1 4
van belang
SUPER TU/eSDAY BOUWKUNDE
OVER BIJZONDER BOUWEN
Van maandag 3 tot en met woensdag 5 juli zullen
zo’n tweehonderd bouwkundigen deelnemen
aan een internationaal congres over bijzondere
en aanpasbare manieren van bouwen. Het
driedaagse congres Adaptables2006 (www.
adaptables2006.nl) is onderdeel van een breder
programma dat de TU/e in het kader van haar
vijftigste verjaardag organiseert. Dinsdag 4 juli
is een Super TU/esday, een dag voor en door
Nederlanders, vandaar Dutch Day. Nederlands is
ook de voertaal tijdens deze dag.
Naast een achttal lezingen, onder meer van de
TU/e-alumni ir. Sjoerd Soeters en prof.dr.ir. Jo
Coenen en eredoctor van de TU/e prof.ir. John
Habraken, wordt er ook een buitenexpositie
Adaptables gehouden, die gratis toegankelijk
is. Bekende kunstenaars laten hun visie zien op
aanpasbaarheid en flexibiliteit. Onder die kunstenaars
bevinden zich Jurgen Bey met zijn mobiele
Blobpaviljoen en wiskundig kunstenaar Rinus
Roelofs met ruimtelijke constructies. TU/e-studenten
presenteren onder leiding van universitair
docent ir. Arno Pronk een opblaasbare ring aan de
karakteristieke TU/e-schoorsteen op vijftig meter
hoogte. Pronk bedacht de band samen met collegadocent
ir. Gerard Lindner en student Alexander
Suma. Stichting Fonds Studentenvoorzieningen
Brainport Eindhoven
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
nam ongeveer eenderde van de benodigde 35.000
euro aan productiekosten voor haar rekening. Het
programma, dat van start gaat om 9.00 uur en eindigt
met een feestelijk diner in het DAF-museum
vanaf 18.00 uur, wordt inclusief lunch en koffie/
thee kosteloos aangeboden aan de Nederlandse
bouwwereld. Voor deelname aan het diner bedragen
de kosten 75 euro. Toegangskaarten worden
na ontvangst van dit bedrag per e-mail verzonden.
Belangstellenden kunnen zich voor de Super
TU/esday aanmelden op de website www.Dutch-
Day.nl. Na inschrijving wordt per e-mail een toegangskaart
toegestuurd. Er zijn maximaal
vierhonderd kaarten beschikbaar.
TU/e GASTHEER VAN ’S WERELDS
BESTE LEGO-ROBOTS
Voor de derde maal in anderhalf jaar is het
Auditorium het toneel voor een finale van de
FIRST Lego League. Betrof het voorheen slechts
landelijke finales, deze keer zijn de beste teams
uit de hele wereld naar Eindhoven gekomen voor
het Open Europese Kampioenschap. Ruim vijftig
teams uit alle delen van de wereld -goed voor
zo’n vijfhonderd kinderen van acht tot veertien
jaar- streden op 6 en 7 mei tegen elkaar. Onder
hen zes Nederlandse ploegen. Hun zelfgebouwde
lego-robots voerden tal van opdrachten uit.
Op 2 mei was premier Balkenende in Eindhoven in het kader van ‘Brainport
Navigator’. Een van de hoogtepunten van deze ontmoeting was een dialoog met
enkele technostarters van de TU/e. Op de foto met ir. Erik-Jan van der Linden
van Magnaview (links) en burgemeester Sakkers (midden).
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
Robo Genius, winnaar van de FIRST Lego League.
Daarnaast presenteerden de kids een door hen uitgevoerd
onderzoek over techniek in de wereld om
hen heen. Door het grote aantal teams bleek het
nodig het kampioenschap, het eerste wereldwijde
kampioenschap buiten de Verenigde Staten, te
spreiden over twee dagen. Winnaar van de FIRST
Lego League zijn het Deense team Robo Genius en
de Amerikaanse ploeg TR8 geworden.
TWEE TON VOOR PROJECTEN
MET STAD
De gemeente Eindhoven draagt ongeveer tweehonderdduizend
euro bij aan zeven projecten
waarbij de gemeente en TU/e samenwerken. Deze
komen voort uit het convenant dat zij samen in
2003 ondertekenden en waarin afspraken werden
gemaakt over meer onderlinge samenwerking.
De gemeente geeft met de activiteiten haar grote
stedenbeleid meer vorm en inhoud. De TU/e
doet van haar kant zo meer kennis en ervaring
op het gebied van onderwijs en onderzoek op.
Eén van de projecten luistert naar de naam
‘Belevingskaarten’. Er worden kaarten van de stad
opgesteld, waarop bijvoorbeeld te zien is welke
straten of wijken als veilig worden ervaren en door
wie. Ook komen in de kaarten zaken aan de orde
als de relatie tussen groenvoorziening of architectuurbeleving
en de sfeer in een wijk. Het project
maakt deel uit van het totaalproject ‘Stadsatlas’,
waarin allerlei aspecten van de stad in kaarten
worden gebundeld. Met de Stadsatlas hoopt de
gemeente meer inzicht te krijgen in wat de burger
van de stad nu eigenlijk vindt van zijn omgeving.

Een tweede voorbeeld is het project ‘Cityplan
Eindhoven’. Daarin schrijven dr. Hans Schippers
en prof.dr.ir. Harry Lintsen van de TU/e-faculteit
Technologie Management een publicatie over het
roemruchte Cityplan uit de jaren zestig van de
vorige eeuw. Daarin had een deel van de -soms
historische- bebouwing in de binnenstad moeten
sneuvelen, wat destijds aanleiding was tot hevige
protesten. Naast de publicatie opent het Van
Abbemuseum eind oktober tijdens de European
Design Week een tentoonstelling over deze thematiek.
Dan is er een gedeeltelijke reconstructie van
de spraakmakende tentoonstelling uit 1969 over
het Cityplan in het Van Abbemuseum.
WHERE INNOVATION STARTS
Recent heeft de TU/e een brochure uitgebracht
(‘Where innovation starts’) waarin verschillende
onderzoeksgebieden van de TU/e voor het voetlicht
komen. Vijf wetenschappers vertellen over
hun werk en hun ervaringen met het werkklimaat
en de cultuur op de TU/e. In een kleine bijbehorende
brochure staan feiten en cijfers van de TU/e
vermeld. Heeft u interesse in deze brochure? Dan
kunt u een mailtje sturen naar csc@tue.nl.
ONDERZOEKER SCHENKT
TU/e 25.000 DOLLAR
Dr. Theo Hoeks, onderzoeker bij GE Plastics in
Bergen op Zoom en winnaar van de GE Edison
Award 2005, heeft de capaciteitsgroep Polymeer
agenda
4 juli, 9.00 – 18.00 uur:
Super TU/esday van de faculteit
Bouwkunde. Voor meer informatie, zie:
www.50jaartue.nl/supertuesdays en
www.adaptables2006.nl.
5 september: Super TU/esday van
de faculteit Werktuigbouwkunde. Voor
meer informatie, zie www.50jaartue.
nl/supertuesdays.
14 september, 15.30 – 18.30 uur,
Kennispoort: Meet & Match, bijeenkomst
voor startende ondernemers
en (middelgrote) bedrijven. Voor meer
informatie zie pagina 2 van deze editie
en www.kennispoort.nl.
Technologie van TU/e-faculteit Scheikundige
Technologie onlangs een geldbedrag van vijfentwintigduizend
dollar geschonken. De winnaar
van de Edison Award mag het bedrag schenken
aan een universiteit naar keuze. Hoeks is sinds
oktober 2005 bezoekend wetenschapper bij
de capaciteitsgroep van prof.dr. Piet Lemstra.
Hij ontving de prijs en het daaraan verbonden
geldbedrag voor zijn uitvinding van antistatisch
Lexan, dat als basis dient voor Illuminex diffuse
folies, één van GE’s nieuwste materiaalontwikkelingen,
en voor een aantal andere toepassingen.
Lexan trekt minimaal stof aan en behoudt daarbij
eigenschappen als transparantie en hittebestendigheid.
Ook ontwikkelde Hoeks twee nieuwe
FOTO: XXXXXXXXXXXXX
1 oktober, hele dag, TU/e-terrein:
Publieksdag van de TU/e. Voor meer
informatie, zie www.tue.nl/publieksdag.
types Lexan voor gebruik in autoverlichting, die
een betere balans bieden tussen de vloei-eigenschappen
en hittebestendigheid en snellere
cyclustijden en grotere productiviteit mogelijk
maken. Daarnaast was hij mede-ontwikkelaar
van het Lexan SLX-materiaal, een GE-product dat
het mogelijk maakt om het dure uv-coatingproces
te elimineren. Hoeks heeft in de vijftien jaar
dat hij nu werkzaam is bij GE Plastics al meer
dan vijfentwintig octrooien op zijn naam staan.
De capaciteitsgroep Polymeer Technologie gaat
zijn schenking gebruiken voor de aanschaf van
nieuwe apparatuur en zal er bestaande apparaten
mee verbeteren, om zo verder onderzoek naar
materiaaleigenschappen mogelijk te maken.
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
Koningin op
bezoek bij TU/e
V E C T O R / 2 / 2 0 0 6
Koningin Beatrix ontvangt uit
handen van prof.dr.ir. Hans van
Duijn (links) het eerste exemplaar
van het boek ‘Gedreven door
nieuwsgierigheid; selectie uit
vijftig jaar TU/e-onderzoek’. In
het midden: Amandus Lundqvist,
collegevoorzitter.
FOTO: BART VAN OVERBEEKE
1 5

Technische Universiteit Eindhoven
TU/e Innovation Lab
Horsten 1
5612 AX Eindhoven
Telefoon (040) 247 4822
e-mail: innovationlab@tue.nl
internet: http://www.tue.nl
Jan Mengelers:
Valorisatie
van kennis is
kerntaak van TNO