Blaas verwijderen en vervangen - IJsselland Ziekenhuis

Blaas verwijderen envervangenBlaaskanker bij de vrouwMaatschap Urologie IJsselland Ziekenhuis

InleidingUit onderzoek is gebleken dat u een blaastumor heeft.Van uw uroloog heeft u uitleg gekregen over de noodzaakvan een operatie.In deze folder geven wij informatie over blaaskanker,de operatie en de periode na de operatie. Dit is eenaanvulling op de voorlichting van uw behandelend arts enop de schriftelijke informatie (zoals het boekje overblaaskanker van KWF Kankerbestrijding) die u heeftgekregen op de polikliniek urologie.Blaastumoren zijn alle gezwellen die uitgaan van deblaaswand. U heeft al een TransUrethrale Resectie (TUR)van de blaastumor ondergaan. Weefselonderzoek heeftaangetoond dat de kwaadaardige blaastumor doorgegroeidis in de blaasspier. Dit noemen we een spier-invasiefgroeiende blaastumor. Daarom is een operatienoodzakelijk waarbij uw blaas wordt verwijderd.Voordat er tot een behandeling overgegaan kan worden,worden eerst röntgenfoto’s van uw buik en longen(CT-scan) gemaakt. Uw uroloog zal daarna in een overlegmet de medisch oncologen en de radiotherapeuten uwziektegeschiedenis bespreken. Dit multidisciplinaire overlegis om voor u het beste behandelplan te kiezen.Wat is een radicale cystectomie?De operatie begint altijd met het verwijderen van delymfeklieren in het bekken. De patholoog bekijkt deze meteen.• Als de klieren uitzaaiingen bevatten, wordt de operatieniet voortgezet. Na nieuw multidisciplinair overleg zaleen verdere behandeling voor u gekozen worden.• Als de klieren geen uitzaaiingen bevatten, wordt eenradicale cystectomie verricht.URO.055 1

lymfeklierenendeldarmbaarmoedervaginaeierstokkenblaasplasbuisbekkenbodemEen cystectomie bij de vrouw houdt in dat de blaas met debaarmoeder en een stuk van de vagina verwijderd wordt.De blinde darm wordt ook altijd verwijderd zodat u nooiteen operatie hoeft te ondergaan voor eenblindedarmontsteking.Als een vrouw al in de overgang is, zullen ook deeierstokken mee verwijderd worden.In zeldzame gevallen, en alleen als de blaastumor zich vervan de baarmoeder bevindt, hoeft de baarmoeder met hetstuk van de vagina niet verwijderd te worden.Soorten urineafleidingNa een radicale cystectomie kan de urine niet meer in deblaas opgevangen worden. Voor het opvangen van de urinemoet een nieuwe afleiding gemaakt worden.Dit kan op drie manieren:• Urine stomaEen stukje dunne darm van ongeveer vijftien centimeterwordt geïsoleerd. De urineleiders worden in hetvrijgemaakte stukje dunne darm gehecht. Het andereuiteinde van de darm wordt via de buikwand naar buitengeleid en vastgemaakt op de buik. Op uw buik zult uURO.055 2

altijd een stomazakje hebben waarin de urineopgevangen kan worden. Dit is een simpele enbetrouwbare techniek met weinig complicaties.nierenurineleider15 cm dunne darm= urinestoma• Continent urinestomaVan een groter stuk dunne darm en dikke darm wordteen reservoir gemaakt. Van de dikke darm wordt hetreservoir gemaakt waarin de urine opgevangen kanworden.De dunne darm wordt naar buiten gebracht (vaak in denavel) en functioneert als een verbinding tussenreservoir en buikwand.Als u moet “plassen” kunt u met een katheter via denavel het reservoir legen.katheter toegang:via de navel kan eenkatheter via stukje dunnedarm in de kunstblaasgebracht wordennierenurineleiderkunstblaasgemaakt uit dikkedarmURO.055 3

Bij deze techniek treden vaker complicaties op, zoals lekkagevan urine bij de “navel” opening, problemen metkatheteriseren van de stoma en ontstaan van stenen in hetreservoir.• Blaasvervanging (“kunstblaas”)Met een 60 cm stuk dunne darm kan een kunstblaas gemaaktworden. De kunstblaas wordt op de plasbuis aangesloten.verbinding van urineleidersaan de kunstblaaskunstblaasgemaaktuit dunnedarmverbinding van deplasbuis aan dekunstblaasDe urineleiders worden in de nieuw gevormde blaasgehecht. U kunt op de normale manier, via de plasbuis,de urine lozen. U heeft geen stoma.nierenurineleiderverbinding vanurineleiders aande kunstblaaskunstblaasgemaakt uit dunne darmeigenurinebuisURO.055 4

Voorbereiding op de polikliniek• U krijgt een gesprek bij de urologische oncologieverpleegkundige.De verpleegkundige noteert allegegevens die van belang zijn voor de operatie en geeft uinformatie over de operatie en de periode van herstel.• Dezelfde dag krijgt u een afspraak bij een van destomaverpleegkundigen. Als deze afspraak niet lukt, zultu de stomaverpleegkundige vóór uw operatie tijdens uwopname zien.• Dezelfde dag heeft u een afspraak met deanesthesioloog. Die zal u informeren over de verdoving.Na ‘groen licht’ van de anesthesioloog wordt uwoperatie gepland.• Wanneer u bloedverdunnende medicijnen gebruikt,moet u dit melden bij de verpleegkundige én bij deanesthesioloog.OpnamedagU wordt een dag vóór de operatie opgenomen op deafdeling urologie om u voor te bereiden op de operatie:• De verpleegkundige van de afdeling neemt met u deeventuele veranderingen door naar aanleiding van hetgesprek met u op de polikliniek.• U kunt een rondleiding op de intensive care krijgen.Na de ingreep zult u namelijk voor ten minste één dagdaar “bewaakt” en verzorgd worden.• De stomaverpleegkundige geeft u meer informatie overde stoma en de stomaverzorging. Zij zal ook destomaplaats bepalen in overleg met de arts.Als er gekozen is voor een blaasvervangende operatie,zal toch een stomaplaats bepaald moeten worden.Soms kan namelijk tijdens de ingreep blijken dat hettechnisch niet mogelijk is om een nieuwe blaas teURO.055 5

vormen. In dit geval moet alsnog een stoma aangelegdworden.• De arts komt bij u langs om de plaats van de stoma tecontroleren en om eventuele vragen te beantwoordenover de operatie.• Er wordt bloed geprikt op de afdeling.• ’s Avonds wordt u gelaxeerd met behulp van een klysma.• Tijdens de opname krijgt u een injectie in uw bovenbeenof buik. Dit vermindert de kans op een trombosebeen.Deze injectie krijgt u elke avond, totdat u met ontslag gaat.• Om 22.00 uur krijgt u nog een schaaltje yoghurt of vla.De dag van de operatie• ’s Ochtends vroeg krijgt u weer een klysma.• Op de dag van de operatie mag u niet eten en mag ualleen heldere vloeistoffen drinken.2 uur vóór de operatie krijgt u twee pakjes ‘PreOp drank’.Deze drank vermindert uw honger- en dorstgevoel enzorgt ervoor dat uw darmen na de operatie weer snellerfunctioneren.Vanaf 2 uur vóór de operatie moet u ‘nuchter’ zijn, dat wilzeggen dat u helemaal niets meer mag drinken of eten.• De verpleegkundige vraagt u te gaan douchen.Ondertussen wordt uw bed verschoond. Na het douchenkrijgt u een speciaal operatiejasje aan.• De verpleegkundige vraagt u om even naar het toilet tegaan.• Een uur vóór de operatie krijgt u premedicatie zoals dat isafgesproken met de anesthesioloog. Dit zijn medicijnendie uw lichaam voorbereiden op de verdoving. Van deverpleegkundige krijgt u daarvoor één of meerderetabletten, onder andere pijnstillers en medicijnen die ukalm of slaperig maken.URO.055 6

• Vervolgens brengt de verpleging u naar de operatieafdeling(dat gebeurt zodrá er gebeld wordt dat ze u verwachten).De operatieDe operatie vindt plaats onder algehele narcose. Ook krijgt u viaeen prik in uw rug een slangetje ingebracht. Hierdoor kunnentijdens en na de operatie pijnstillers toegediend worden.De operatie gaat als volgt:• Met een snede in de buik worden de blaas en delymfeklieren in het bekken bereikt.• De lymfeklieren worden verwijderd; de patholooganatoomonderzoekt de lymfeklieren direct.• Als de uitslag bekend is en als blijkt dat er geenuitzaaiingen in de lymfeklieren aanwezig zijn, wordt deblaasverwijdering voortgezet.• De blaas wordt volledig verwijderd, inclusief debaarmoeder met een stuk van de vagina dat tegen deblaas/plasbuis aan ligt. De zenuwen die belangrijk zijnvoor het vochtig maken van de vagina en het orgasmekunnen hierbij beschadigd raken (zie p. 12 voor meerinformatie).• Afhankelijk van wat er met u is afgesproken, wordt ofweleen urinestoma ofwel een kunstblaas aangelegd.• In het operatiegebied worden twee wonddrainsachtergelaten om overtollig wondvocht af te voeren.• Ook heeft u twee dunne slangetjes in de urineleiders:o Als u een urinestoma heeft, worden deze tweeslangetjes via de stoma afgeleid.o Bij een kunstblaas worden deze twee slangetjes viade buikwand afgeleid.Deze slangetjes zijn nodig voor de genezing van de nieuwgemaakte verbinding tussen urineleiders en darm.URO.055 7

• Bij een kunstblaas krijgt u ook een katheter in uw plasbuis.Na de operatieNa de operatie gaat u naar de uitslaapkamer. Hier wordenuw hartslag, bloeddruk en pijn gecontroleerd. Zodra dezecontroles stabiel zijn, wordt u naar de Intensive Careafdeling gebracht. De controles worden op de IC-afdelingnog een aantal maal herhaald. De dag na de operatie wordtu in principe weer teruggebracht naar de afdeling urologie.Wat kunt u na de operatie verwachten?• U heeft een infuus in uw arm en bij uw sleutelbeen.De eerste dagen werken uw darmen nog niet. Geleidelijkhervatten zij hun functie. Daarom mag u in het beginniet eten en drinken en krijgt u vocht en speciale voedingtoegediend via het infuus.• U heeft een slangetje via uw neus naar uw maag dat demaagsappen afvoert (maagslang).• In uw rug heeft u een dun slangetje, aangesloten op eenpijnpomp. Hierdoor worden medicijnen toegediend omde pijn te bestrijden.• U heeft twee dunne slangetjes in de urineleiders.Deze worden de 10 e en 11 e dag na de operatie verwijderd.• U heeft in het operatiegebied twee wonddrains.Hierdoor wordt overtollig wondvocht afgevoerd.• Bij een kunstblaas heeft u twee blaaskatheters: éénblaaskatheter uit uw plasbuis en één via uw buikwand.De verpleegkundige zal de kunstblaas kort na deoperatie regelmatig spoelen om de slijmvlokken, die dedarmen blijven produceren, uit te spoelen. De katheterszouden anders verstopt raken. De katheters blijvenongeveer twintig dagen zitten zodat de naden in dekunstblaas kunnen genezen.URO.055 8

De dagen na de operatie• De uroloog bepaalt wanneer u weer mag eten endrinken. Dit kan pas als uw darmfunctie weer op gang isgekomen.• Het slangetje in uw rug wordt pas verwijderd als uwpijnklachten goed onder controle zijn, vaak is dat al detweede dag na de operatie. Na het verwijderen van ditslangetje krijgt u andere pijnstilling.• De wonddrains worden in overleg met de uroloog verwijderd.• Om de kans op een trombosebeen te verkleinen, is hetvan belang dat u zo snel mogelijk weer uit bed komt.• Op de 10 e en 11 e dag worden de slangetjes, die in deurineleiders zitten, verwijderd onder bescherming vaneen antibioticum.• Na een dag of 10 zal er een gesprek worden gepland metuw uroloog en de (oncologie)verpleegkundige om deuitslag van het weefselonderzoek met u en uw familie tebespreken. Ook krijgt u toelichting over het beloop vanuw opname en het verdere verloop na uw opname.Uiteraard kunt u, bij vragen, dit tussentijds kenbaarmaken aan de verpleegkundigen of aan de uroloog.• U wordt stap voor stap geleerd om de stoma zelf teverzorgen. Hierbij wordt ook uw eventuele partnerbetrokken.• Ongeveer twee tot drie weken na de operatie bent uvoldoende hersteld om naar huis te kunnen gaan:o Als u een urinestoma heeft, zullen alle “slangen” danverwijderd zijn.o Als u een kunstblaas heeft gekregen, gaat u eventueelmet de blaaskatheters naar huis. Na drie weken vindter een heropname plaats. Er zal dan een foto metcontrastvloeistof gemaakt worden om de kunstblaasURO.055 9

te controleren op lekkage. Als er geen lekkage is, zalde katheter via de plasbuis verwijderd worden. U kuntdan gaan oefenen met plassen, zo nodig zal u geleerdworden te katheteriseren. Als dit goed gaat, wordtook de andere katheter verwijderd. Daarna mag unaar huis.Waarschuw de verpleegkundige als u het gevoelheeft dat u moet plassen, maar het niet lukt!Mogelijke complicaties na de ingreep• Nabloeding: na iedere operatie kan een nabloedingoptreden, ondanks dat alle bloedende bloedvatentijdens de operatie zorgvuldig worden gestelpt.• Wondinfectie: na iedere operatie kan een wondinfectieoptreden, dit komt echter zelden voor.• Urinelekkage: er is een kleine kans op urinelekkage bijde aanhechting van de urineleiders aan de darm.De slangetjes in de urineleiders zullen dan langer inblijven.• Platzbauch: ondanks dat de buikwand zorgvuldig wordtgesloten, kan het soms gebeuren dat de gebruiktehechtingen stuk gaan. In dat geval is een nieuweoperatie nodig om de buikwand weer te sluiten.• Vernauwing van de urineleiders: ter hoogte van denieuw gevormde verbinding tussen de urineleider en dedarm kan soms een vernauwing ontstaan. De nierenzullen daardoor de urine minder vlot kwijt kunnen enhierdoor opzetten (stuwen). Deze vernauwing kan in eenlater stadium opgeheven worden door een nieuweingreep.Uw herstelURO.055 10

• Thuis kunt nog regelmatig wat bloed in uw urine hebben.Ook kunt u weer wat bloed verliezen nadat de urinehelemaal helder was geworden. Dit hoort bij hetnormale genezingsproces. Zolang de urine helderderwordt als u goed drinkt, is dat geen enkel probleem.• Uw urine zal in het begin altijd wat slijm bevatten datafkomstig is van het darmweefsel. Op den duur zal ditverminderen.• Na de operatie is de totale lengte van de darmen watafgenomen. Meestal geeft dit geen problemen.Ook hoeft u geen speciaal dieet te volgen. In sommigegevallen is de ontlasting iets dunner.• Als u een kunstblaas heeft, zult u in het begin vaakmoeten plassen en voelt u ook continu een aandrang totplassen. Dit kan gepaard gaan met urineverlies. Als ugoed drinkt, zal het gevoel, dat u continu moet plassen,snel verdwijnen.Bijwerkingen van de ingreep• Plasklachten na een kunstblaasNa de operatie moet u opnieuw leren plassen. De blaasis een spier die samen trekt als u moet plassen, de darmheeft deze functie niet. Door persen met de buik kunt ude kunstblaas legen. Als u de blaas niet volledig leeg kuntplassen, zal u aangeleerd moeten worden om dekunstblaas met een katheter leeg te maken(zelfkatheterisatie).Omdat de kunstblaas geen zenuwen heeft om aan dehersenen signalen door te geven dat deze vol zit, zult ugeen aandrang voelen. Daarom moet u “op de klok” gaanplassen. Vlak na de operatie moet u iedere twee tot drie uurURO.055 11

gaan plassen. Ook ’s nachts zult u aan het begin vakermoeten plassen, eventueel kunt u de wekker zetten.Doet u dat niet, dan zult u ’s nachts urine verliezen.Later wordt het reservoir groter en hoeft u minder vaakte plassen.Na de operatie kunt u ongewild urineverlies hebben.Vaak is dit tijdelijk. Als het urineverlies aanhoudt, zult uhiervoor naar een bekkenbodem fysiotherapeutverwezen worden. U krijgt dan oefeningen voor uwbekkenbodemspier, zodat u weer controle krijgt over heturineren.• SeksualiteitVerandering van de vagina: veranderingen van devagina treden op doordat zenuwen die naar de vaginalopen tijdens de operatie beschadigd worden. Vaak ishet erg lastig en niet veilig om deze zenuwen te sparen.De vagina zal ook van vorm veranderen omdat debaarmoeder en een deel van de vagina mee verwijderdis. Hierdoor zal de vagina ondieper worden waardoorgeslachtsgemeenschap niet meer of moeizaam mogelijkzal zijn. Ook zal de doorbloeding afnemen waardoor devagina minder vochtig kan worden. Door dezeveranderingen zal de seksualiteitsbeleving veranderen.Algemeen: aan uw seksuele gevoelens verandert na deoperatie meestal niets. Maar de lichamelijkeveranderingen die optreden na deze grote operatiekunnen van grote invloed zijn op uw lichamelijk enpsychisch functioneren.Als u na de operatie seksuele problemen heeft, kunt udit altijd met uw uroloog bespreken. Samen met u wordtbekeken of er een oplossing mogelijk is.URO.055 12

Belangrijke leefregels voor de eerstevier tot zes weken• Door de operatie kan uw conditie verminderd zijn, uraakt sneller vermoeid. Luister goed naar uw lichaam.Breid geleidelijk uw actactiviteiten uit. Uw conditie zalgaandeweg verbeteren.• Als u met een blaaskatheter ontslagen bent uit hetziekenhuis, wees er dan voorzichtig mee. Als er geenurine meer afloopt of als u veel urinelekkage naast dekatheter heeft, kijk dan eerst of de katheter niet ergensafgeknikt zit. Als er helemaal geen urine meer komt in dekatheterzak na 15 minuten, moet u contact opnemenmet het ziekenhuis.• Drink 2 liter vocht per dag.• Wij adviseren u om geen zware lichamelijke arbeid teverrichten of te sporten gedurende de eerste zes totacht weken.• Het is verstandig de eerste 6 weken niet te fietsen.Autorijden kunt u na 2 weken weer hervatten.• Pers niet bij de ontlasting. Zorg voor een geregeldezachte stoelgang (vezelrijke voeding!).• Neem de tijd voor het verzorgen van de stoma.Dit voorkomt lekkage. In het begin zal de verzorging nogonwennig zijn, maar al doende krijgt u er handigheid in.LotgenotencontactSommige mensen hebben behoefte aan contact metlotgenoten. Zij vinden steun in het uitwisselen vanervaringen en het delen van gevoelens met mensen diezich in een vergelijkbare situatie bevinden. Ook kanpraktische informatie uitgewisseld worden.Voor informatie verwijzen we u naar de onderstaandeorganisaties:URO.055 13

• Vereniging Waterloop (patiëntenvereniging voor mensenmet blaas/nierkanker): www.waterloop.nfk.nl• Nederlandse Stomavereniging (vereniging voorstomapatiënten): www.stomavereniging.nl• KWF Kankerbestrijding: www.kwfkankerbestrijding.nlWanneer moet u na ontslag tot aan uw eerstepoliklinische controle contact opnemen met hetziekenhuis?• Bij plotseling hevige of aanhoudende buikpijn ondanksparacetamol (dosering: 4x daags – om de zes uur –twee tabletten paracetamol van 500 mg).• Bij koorts boven de 38,5°C.• Bij pijn in de rug en/of koorts; dit kan eennierbekkenontsteking zijn of een ophoping van urine inhet nierbekken.• Als er geen urineproductie meer is via de urinestoma.• Bij bloed uit de plasbuis of in de urine (wat niet minderwordt na goed drinken of als het vaak terugkomt).• Als u urinelekkage of huidirritatie heeft naast destoma, kunt u direct contact opnemen met destomaverpleegkundigen.• Als u plotseling niet meer kunt plassen (als u eenkunstblaas heeft).Belangrijke telefoonnummers:IJsselland Ziekenhuis: 010 – 258 5000Polikliniek Urologie: 010 – 258 5980Spoedeisende Hulp: 010 – 258 5125Stomaverpleegkundige: 010 – 258 5447Urologisch oncologieverpleegkundigeWilma Verkaik: 010 – 258 3190URO.055 14

Controle na ontslag• Op de polikliniekNa ongeveer zes weken komt u bij uw uroloog opcontrole. Er wordt een echo gemaakt van uw nieren omte controleren of er géén uitzetting van uw nierenoptreedt, dus of er een goede afvloed is van urine naarde stoma.• Door de oncologieverpleegkundigeDe oncologieverpleegkundige zal u twee weken naontslag bellen om te horen hoe uw herstel verloopt enom eventuele vragen te beantwoorden.U kunt de oncologieverpleegkundige ook zelf eerdertelefonisch benaderen als er vragen of problemen zijn:bel 010 – 258 3190 (Wilma Verkaik).Heeft u nog vragen?Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben,dan kunt u ze stellen aan de behandelend specialist of aande verpleegkundige op de afdeling.Meer lezen?Kijk voor aanbevolen websites op www.ysl.nl bij uwspecialisme.Deze folder ondersteunt de mondelinge informatie die u van arts of verpleegkundige heeftontvangen. Heeft u nog vragen over het onderzoek of uw behandeling, eventuele gevolgenen risico’s, of over andere behandelmogelijkheden, stel ze dan gerust.URO.055 / 231013.MD