Pubers & seks

Meer informatieHeeft u nog vragen na het lezen van deze folder? Op www.seksualiteit.nl vindt umeer informatie. Ook kunt u op deze website adressen vinden van hulpverleningsorganisatiesop het gebied van seksualiteit. U of uw puber kunnen daarbijvoorbeeld terecht voor vragen over anticonceptie, een soa-test of hulp bij eenonbedoelde zwangerschap. Op onderstaand kaartje ziet u waar u deze hulpverleningsorganisatieskunt vinden.U kunt ook bellen met de Informatielijn Seksualiteit, Anticonceptie en Abortus:0900 - 9398 (€ 0,50 p/m).PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPubersDKLEUR IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 630kenniscentrum seksualiteit& seksPMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITOudenoord 176 - 178Postbus 90223506 ga UtrechtThe NetherlandsVorm: Studio 12, LeidenHandige tipsvoor ouderst +31-(0)231 34 31f +31-(0)231 93 87e rng@rng.nli www.rutgersnissogroep.nlPMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT

ACHTERGRONDKLEUR IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 630021 WIT021 WITInhoudPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT021 WIT021 WIT021 WITPMS 021021 WIT021 WIT021 WIT21 WIT021 WIT021 WIT21 WIT021 WIT021 WIT21 WIT021 WIT021 WIT021 WIT021 WITPuber in huis!Vanaf een jaar of 12 gaan kinderen steeds meer hun eigen leven leiden. Ze komenin een turbulente periode. Hun lichaam ontwikkelt zich en tegelijk doen ze hun eersteseksuele ervaringen op. Hoe kunt u ze begeleiden?WITTien tips om met een puber te pratenPubers willen best praten over seks, maar niet met hun ouders. Hoe kunt u uw kindtoch helpen bij het maken van de juiste keuzes?Pil of hormoonstaafje?Er zijn allerlei betrouwbare anticonceptiemiddelen om een zwangerschap tevoorkomen.Goedgekeurd condoomHet condoom is het enige voorbehoedmiddel dat beschermt tegen een soa.BaarmoederhalskankerVia seksueel contact kan HPV worden overgedragen, een besmettelijk virus datbaarmoederhalskanker of genitale wratten kan veroorzaken. Jonge meiden enjongens kunnen zich laten inenten.En als ik niet wil?U gunt uw kind seksuele contacten die prettig en gewenst zijn. Dit gaat niet altijdvanzelf goed. Hoe omgaan met MSN, hyves, loverboys en alcohol?Handige sites & foldersZoals www.seksualiteit.nl of de folders Boyz en Girlz.Colofon© Rutgers Nisso Groep, 2007Alle rechten voorbehouden.www.rutgersnissogroep.nlPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITACHTERGRONDKLEUR IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 630PMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITACHTERGRONDKLEUR IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 630PMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITHandige siteswww.seksualiteit.nlInclusief een overzicht van leuke en betrouwbare sites voor jongerenen informatie over anticonceptie.www.safesex.nlInformatie over veilig vrijen.www.gezondzwn.nlInformatie over de gevolgen van een HPV infectie enover HPV vaccinatie.www.oudersonline.nlKijk bij ‘vraagbaak seksuele opvoeding’.Folders voor jongeren• Boyz en Girlz• Pubergidsen folders voor meisjes en jongens)• En dan ga je vrijen…• Verliefd• Zaadlozing• OngesteldDeze folders zijn te bestellen via www.rutgersnissogroep.nl, maar het bestellen vaneen of enkele folders is relatief duur. Alle folders zijn ook te downloaden via www.seksualiteit.nlPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITBoeken- Alles over seks, liefde en relaties. Rutgers Nisso Groep. Kosmos-Z&K Uitgevers, 2004.- Seks, puberteit en al dat gedoe. Jaqui Bailey & Jan McCafferty. Van Goor, 2004.ACHTERGRONDKLEUR IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 630- Het Puberboek. S. van der ACHTERGRONDKLEUR Doef. Ploegsma, IS PMS 630 : 50% 2005. TINT TEKST IS 100% PMS 630- Verliefd op internet. Over het internetgedrag ACHTERGRONDKLEUR van IS PMS pubers. 630 : 50% TINT J. Pardoen TEKST ISen 100% R. PMSPijpers. 630 SWP,2006.- OUT! Alles over homoseksualiteit. S. van der Doef en B. Maliepaard. Lannoo, 2007.PMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021PMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021Eindredactie:Vormgeving:Fotografie:Tekstburo Gort, DiemenStudio 12, LeidenGerard Helt en stockfotografiePMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021

Puber in huis!ITWeet uw dochter hoe ze kan klaarkomen?Weet uw zoon hoe hij met erecties kanomgaan? Veel ouders aarzelen als je dezevragen stelt. Natuurlijk, u kent uw kind en upraat met uw kind. Maar vanaf een jaar of 12leiden kinderen steeds meer hun eigen leven.Ze komen in een turbulente periode. Hunlichaam ontwikkelt zich en tegelijk doen zehun eerste seksuele ervaringen op. In dezefolder leest u hoe u uw kind hierbij kanbegeleiden.Wanneer hebben ze voor het eerst seks?Het is niet precies te voorspellen wanneeruw zoon of dochter voor het eerst seksheeft. Ga er vanuit dat het ergens tussende 12 en 20 jaar is. Uit het laatste jongerenonderzoekis bekend dat de helft vanalle jongeren tussen de 12 en 14 jaar ervaringheeft met tongzoenen. Eén op de driejongeren doet op deze leeftijd aan soloseks.Bij soloseks zijn de verschillen tussenjongens en meisjes trouwens groot. Vanalle jongeren tussen de 12 en 15 jaar heeft42 procent van de jongens en twintig procentvan de meisjes wel eens gemasturbeerd.Bij de 15 tot 18-jarigen is dit respectievelijk85 en 61 procent. Zeven procentheeft wel eens geslachtsgemeenschapgehad. Kijken we naar de jongeren tussende 18 en 20 jaar, dan heeft tachtig procentervaring met soloseks en driekwart weleens geslachtsgemeenschap gehad.120100806040200ten leggen. Bijvoorbeeld als het gaat omaandacht voor intimiteit, wensen en grenzen,homoseksualiteit, porno en cyberseks.Waar moet ik het over hebben?Veilige, gewenste en leuke seks: dat is watwe allemaal willen. En dat is dus ook watouders hun kind toewensen. In deze folderbesteden we aandacht aan de leuke en deminder leuke kanten van seksualiteit enrelaties. Allemaal belangrijke zaken om metuw puber te bespreken.In welke fase zit uw puber?Er zit een opbouw in de seksuele ervaringvan jongeren. In deze grafiek ziet u hoeveelervaring jongeren hebben met tongzoenen,soloseks en geslachtsgemeenschap. Hoeouder, hoe meer ervaring.(%) (% ) (%) (% )12-14 jaar 15-17 jaar 18-20 jaar 21-24 jaarSeks onder je 25e, Rutgers Nisso Groep/Soa Aids Nederland, 2005MasturberenTongzoenenMijn kind wil er helemaal niet over praten!Jongeren hebben meestal weinig zin ommet hun ouders over seks te praten. Indeze folder vindt u tips om dit op een slimmemanier wel te doen. Als ouders bent unamelijk belangrijk in de seksuele opvoeding.Door erover te praten, leert u uw kindom gezonde en verantwoorde keuzes temaken. U kunt bovendien uw eigen accen-Geslachtsgemeenschap

21 RONDKLEUR WIT IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 63021 WITMS 02121 WIT21 WIT21 WIT21 WITPil of hormoonstaafje?WIT945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT021 WIT021 WIT021 WITEr zijn allerlei betrouwbare anticonceptiemiddelenom een zwangerschap te voorkomen.Pil, pleister of ring‘De pil’ is er in verschillende vormen. Alspil om dagelijks in te nemen, als ring in devagina (de ring blijft drie weken zitten) enals pleister (elke week een nieuwe pleister).Prik of staafjeDe prikpil is een injectie die eens per 10 tot12 weken nodig is. Het hormoonstaafjewordt onderhuids in de bovenarm gebrachten beschermt twee jaar tegen zwangerschap.SpiraaltjeBescherming tegen zwangerschap1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITRONDKLEUR IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 630945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITRONDKLEUR IS PMS 630 : 50% TINT TEKST IS 100% PMS 630945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITEen spiraaltje wordt in de baarmoedergeplaatst. Er zijn spiraaltjes met en zonderhormonen. Voor jonge meisjes is het spiraaltjeminder geschikt omdat het inbrengenpijnlijk kan zijn.CondoomsEr zijn mannencondooms en vrouwencondooms.Voordeel van condooms is dat zemeteen ook beschermen tegen soa(geslachtsziekten). Ze zijn echter minderbetrouwbaar als het om het voorkomenvan een zwangerschap gaat. Glijmiddel opwaterbasis zorgt ervoor dat condoomsminder snel scheuren. Voorwaarde voorhet gebruik van een vrouwencondoom isdat het meisje haar lichaam goed kent.Morning-afterpil of noodpilDe noodpil of morning-afterpilvoorkomt dat een meisjezwanger wordt nadat ze seks heeft gehadzonder anticonceptie. Als zij binnen driedagen de noodpil slikt, is de kans klein datze zwanger wordt.Waar kopen?Condooms en de morning-afterpil zijn zonderrecept te koop bij apotheken en drogisterijen.De andere voorbehoedmiddelenkunnen via de huisarts of het eerstelijnscentrumvoor seksuele gezondheid wordengehaald.9080706050403020100CHECK: WEET UW PUBER DIT AL?• Een meisje kan óók zwanger worden alser geen echte geslachtsgemeenschapplaatsvond maar als er wel een beetjesperma bij de vagina is gekomen.• Een meisje kan zwanger worden als zenog nooit ongesteld is geweest maar welal een ‘eisprong’ heeft gehad.• Een morning-afterpil heeft weinig bijwerkingen(en kun je gewoon bij de drogistof apotheek kopen).Eerste keer meteen veilig?Jongeren vanaf 14 jaar beschermen zichredelijk goed. Vier van de tien gebruikenzowel pil als condoom (Double Dutch). Vijfvan de tien gebruiken óf de pil (of eenander anticonceptiemiddel) óf een condoom.Eén op tien beschermt zich niet.Jongeren van 13 jaar en jonger beschermenzich minder goed.niets pil condoom pil encondoomSeks onder je 25e, Rutgers Nisso Groep/Soa Aids Nederland, 2005PMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITPMS 1945 PMS 630 PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WIT13 en jonger14 of 1516 of 1718 jaar of ouder

Goedgekeurd condoomBescherming tegen soaHet condoom is het enige voorbehoedmiddeldat voorkomt dat uw puber een soa oploopttijdens het vrijen. Soa staat voor seksueeloverdraagbare aandoeningen oftewelBaarmoederhalskanker voorkomenNT geslachtsziekten. TEKST IS 100% PMS 63030PMS Droog 021 oefenen PMS WIT 637 PMS 458 PMS Wat is 376 HPV? PMS 021 WITBij condooms zit een duidelijke gebruiksaanwijzing.Het is handig als jongeren voorhet eerste gebruik zelf oefenen met hetafrollen en omdoen van een condoom.PMS 021Altijd een condoom gebruikenVertel dat het belangrijk is om altijd eencondoom te gebruiken. Dit voorkomt datuw kind een soa oploopt. Er zijn verschillendesoa, bijvoorbeeld chlamydia.Chlamydia is een soa die je niet snelopmerkt maar wel grote gevolgen kan hebben.Als chlamydia niet wordt behandeld,kan dit leiden tot verminderde vruchtbaarheid.WITis. Niet alleen bij vaginale seks, maar ookbij anale en orale seks.CHECK: WEET UW PUBER DIT AL?• Koop geen condooms waarvan de datumis verstreken.• Let op dat een condoom een Europeeskeurmerk hebben: dat betekent dat zeveilig zijn.Via seksueel contact kan HPV worden overgedragen.Dit is een besmettelijk virus dat onderandere baarmoederhalskanker en genitalewratten kan veroorzaken. Jonge meisjes enjongens kunnen zich laten inenten.HPV staat voor het ‘humaan papillomavirus’.Dit virus kan baarmoederhalskankerof andere genitale aandoeningen veroorzaken,zoals kanker in de schaamlippen, vaginaen genitale wratten.Meer dan tachtig procent van alle seksueelactieve mensen komen in hun leven incontact met het virus. De meeste vrouwenworden voor hun 25e jaar geïnfecteerd.Eenmaal geïnfecteerd doet het lichaam eralles aan om het virus te bestrijden. Intachtig procent van de gevallen lukt dat.Lukt het niet, dan kan er onder anderebaarmoederhalskanker ontstaan. Ditgebeurt meestal pas na het 35e jaar.PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITBeste methode: Double DutchDe beste bescherming tegen zwangerschapén soa is een condoom plus de pil (of ietsvergelijkbaars). Dit wordt ook wel DoubleDutch genoemd. Veel jongeren hebben deneiging om alleen de pil te gebruiken als zeeen vaste relatie hebben. Maar let op: ditkan pas als ze allebei getest zijn op soa engeen andere relaties ernaast hebben.Wanneer vrijen zonder condoom?• Als beide partners zijn getest op soa.• Als ze elkaars eerste en enige partnerzijn.Praten over veilig vrijenStel dat het vriend(innet)je van uw kindgeen condoom wil gebruiken? Bespreekmet uw zoon of dochter hoe hierop te reageren.Benadruk dat veilig vrijen belangrijkBescherming tegen HPVHoe besmetting voorkomen?• Door altijd een condoom te gebruiken isde kans veel kleiner om besmet te rakenmet het virus.• Voorkom wisselende contacten.• Sinds kort is ook inenting mogelijk:meisjes en jongens van 9 tot 15 jaar enjonge vrouwen van 16 tot 26 jaar kunneneen vaccin halen bij de huisarts tegen demeest gevaarlijke typen van het virus. Ditverkleint het risico aanzienlijk. Het vaccinmoet drie keer gegeven worden. Dekosten worden momenteel niet vergoed,soms wel via een aanvullende verzekering.Vraag de huisarts om meer informatie.PMS 637 PMS 458 PMS 376 PMS 021 WITCHECK: WEET UW PUBER DIT AL?• Inenting tegen HPV is het meest effectiefals je nog niet geïnfecteerd bent met hetvirus. Zeventig procent van de jongensen meisjes tussen de 12 - 26 jaar is nogniet geïnfecteerd. Omdat het virus overgedragenwordt via seksueel contact,neemt het risico op infectie toe naarmateje meer seksuele contacten gehadhebt. Daarom is het aan te raden om jete laten inenten vóór het eerste seksuelecontact.• Vanaf 30 jaar kunnen vrouwen meedoenaan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker.Ze krijgen een uitnodigingom een uitstrijkje te laten maken bij dehuisarts

En als ik niet wil?Bescherming tegen ongewenste intimiteitenU gunt uw kind seksuele contacten die prettigen gewenst zijn. Dit gaat niet altijd vanzelfgoed. Hoe omgaan met MSN, hyves, loverboysen alcohol?MS 637 Wat zou jij doen? PMS 458 dingen aan je vragen. PMS 376 PMS 021 WITPraat met uw kind over gewenste en nietgewenste seksuele contacten. Vertel dat uithet laatste jongerenonderzoek blijkt datveel jongeren verder gaan dan ze haddengewild. Ook vinden jongeren soms achterafdat ze te jong met seks zijn begonnen,anderen hebben spijt dat ze seks hebbengehad met iemand waar ze niet echt verliefdop waren.Ja-gevoel of nee-gevoel?Leer uw kind het verschil tussen een jagevoelen een nee-gevoel. Een ja-gevoelgeeft aan dat je iets wilt, een nee-gevoeldat je iets (nog) niet wilt. Bespreek hoe zedit zelf duidelijk kunnen maken. Vertel dathet ook belangrijk is om dergelijke ja- ennee-signalen te herkennen bij de ander.Invloed van drank en drugsDrank en drugs zorgen ervoor dat je jezelfminder onder controle hebt. Hierdoor durvenjongeren soms net iets meer dananders. Anderzijds doen ze vaak ook netiets meer dan ze hadden gewild.Afspraken over MSN/hyves/chattenBespreek met uw kind hoe om te gaan metMSN, chatten en profielsites zoals hyves.Maak concrete afspraken:• Geef geen naam en adres door. Gebruikliever een ‘nickname’.• Reageer niet op vragen van vreemden.Personen kunnen zich anders voordoendan ze in werkelijkheid zijn.• Laat geen vreemden toe in je adressenbestand.• Zorg dat anderen het weten als je eendate hebt met iemand (of neem iemandmee).• Spreek af op een neutrale plek.• Block mensen die vervelende (seksuele)• Denk goed na of je een foto op je profielsitezet (stel de vraag of je het oké zouvinden als die foto op de voorkant vande Telegraaf zou staan).• Bedenk goed wat je wel en niet laat zienvia de webcam. De ontvanger kan opnamesvastleggen en doorsturen.• Stel geen heel persoonlijke vragen aande ander. Dwing een ander niet om dingente doen die zij of hij niet wil.• Maak geen opnames van anderen zonderdit te vragen. Laat anderen niets zienwaar zij niet om gevraagd hebben.MobieltjesVeel mobiele telefoons zijn geschikt omgeluidsopnames, foto’s en filmpjes mee temaken. Daarmee kunnen beelden wordenrondgestuurd die voor de betreffende personenmisschien niet leuk zijn. Vertel uwzoon of dochter om hier goed op te letten.Pas op loverboysVooral meiden (maar ook jongens) kunnenverleid worden door jonge mannen metmooie praatjes, cadeaus en drankjes.Waarschuw uw kind voor loverboys. Ze zijnin heel Nederland actief, in steden maarook in dorpen. Loverboys gaan doortrapt tewerk. Via slimme tactieken van verleiden,isoleren, chanteren en dwang wordenmeisjes in een val gelokt. Ze wordengedwongen seks te hebben met anderen.Zo komen jongeren in een relatie terechtwaarin ze niet meer vrij zijn. In het ergstegeval belanden ze op jonge leeftijd in deprostitutie.