jaarverslag 2012 - Dementie.be

expertisecentrumd mentiejaarverslag 2012Vlaanderen

inhoudVoorwoord 3Organisatie Expertisecentra Dementie Vlaanderen 4Missie en visie 4Gerealiseerde activiteiten Vlaamse convenant 6Regionale expertisecentra dementie 21brOes 22Contact 27Foton 33Meander 41Memo 47Orion 55Paradox 65Sophia 71Tandem 77e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw – jaarverslag 2012 – www.dementie.be

voorwoord2012 was in vele opzichten een bovenstebeste jaar voor dementie-aandacht in Vlaanderen.Naast alle inhoudelijke initiatieven die het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de regionaleexpertisecentra dementie organiseerden en die recht deden aan de persoon metdementie en zijn brede omgeving, was de uitnodiging van VRT om samenmet hen een solidariteitsactie met nadruk op bewustmaking te organiserende kers op de taart. Vlaanderen kon gedurende bijna drie weken horen welkediverse aspecten dementie met zich meebrengt en doorbrak hiermee verderhet taboe. Het is immers belangrijk dat de mentaliteit verandert, want zemuziek.stigmatiseert mensen met dementie. Geïnspireerd door het rapport Framingen Re-framing : anders communiceren over dementie werd overigens gestartmet de campagne ‘Vergeet dementie. Onthou mens’ waarvan de resultatencontinu gemonitord worden. Alleszins werden deze activiteiten een mijlpaalen worden ze ver buiten onze grenzen met veel aandacht bekeken. Tenslotteonthouden we ook de uitgave van Architectonica en het congres dat we hieraanhebben gekoppeld. Het inspireert de ontwerpers, inrichters en bouwers van woonzorgcentra tothet hanteren van dementievriendelijke principes. Ook voor de thuiszorg tellen deze principes mee.Meer dan ooit werd in 2012 duidelijk dat, naar aanleiding van de publicatie van het WHO-rapportDementia: A Public Health Priority dementie een van de grootste zorguitdagingen van de toekomstwordt.Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw en de regionale expertisecentra presenteren jehierbij graag het jaarverslag 2012. We wensen je veel leesplezier.In 2012 zat© foto: Stefan DewickereJurn VerschraegencoördinatorWino Baeckelandtwnd. voorzitterExpertisecentrum Dementie Vlaanderen vzwLokkaardstraat 8 - B-2018 Antwerpent /f +32 (0)70 224 777www.dementie.bewww.omgaanmetdementie.bewww.onthoumens.be2 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 3

OrganisatieExpertisecentrum Dementie Vlaanderen vzwHet Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw werdvanuit een reeds bestaande feitelijke structuur opgerichtop 17 december 2007 en onderschrijft volgendevisie en missie.Missie en visieHet Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de negenregionale expertisecentra dementie willen dementie in desamenleving op de agenda plaatsen om de kwaliteit vanhet leven van mensen met dementie en hun omgeving tebehouden en te verbeteren. Zij doen dit door het samenbrengenen uitbouwen van expertise, in samenwerkingmet andere actoren in het werkveld.Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de regionaleexpertisecentra dementie willen onder meer: Personen met dementie en hun omgeving een aanspreekpuntbieden dat met kennis van zaken vragenerkent, beantwoordt of ervoor zorgt dat ze op de juisteplek terecht komt. Wij willen voor personen met dementieen hun omgeving mogelijkheden bieden tot uitwisselingvan informatie en ervaringen of dit faciliteren. We zijnbetrokken bij de talrijke praatcafés dementie in Vlaanderenen stimuleren de uitbouw van ‘dementievriendelijkegemeenten’, samen met diverse partners. Zo willen wepersonen met dementie en hun mantelzorgers de plaatsgeven die ze verdienen: te midden van een warme samenlevingen niet in de marge! Deskundigheid rond dementie verhogen door een rijk infoaanbodvoor de zorgsector. We willen de kwaliteit vande zorg- en hulpverlening optimaliseren zodat iedereenop zijn/haar vragen een deskundig antwoord krijgt. Actief op zoek gaan naar nationale en internationaledeskundigen en hen informeren over de rol en overtuigenvan het belang van onze functie in de zorgsectorzodat zij op onze vraag hiaten in de expertise opvullenen we wederzijdse kennis kunnen delen. Alle relevante beleidsmakers (ook internationaal) blijvendovertuigen van de impact van dementie op desamenleving en onze rol hierin zodat zij gepaste actiesen maatregelen nemen die de kwaliteit van dezorg- en hulpverlening optimaliseert. Bovendien zijnonze regionale expertisecentra een permanent aanspreekpuntvoor al wie met dementie te maken krijgt.Zij houden de vinger aan de pols op lokaal niveau.We willen mensen een luisterend oor bieden, perspectiefgeven, informatie op maat aanreiken en meeop weg helpen om zo lang mogelijk een kwaliteitsvolleven te leiden.In 2012 werkten we met een nieuw convenant dat deVlaamse overheid afsloot met de regionale expertisecentraen het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw. Ditconvenant werd uitgebreid qua inhoud. Bijkomende opdrachtenkwamen er op vlak van het verfijnen en uitdragenvan de expertise dementieconsulentie in de thuiszorg ende thuiszorgondersteunende voorzieningen, de sensibiliseringdoor middel van de activering van doelgroepenorganisatiesin het kader van de campagne ‘Vergeet dementie,onthou mens’. Verder werd de effectenmeting vande campagne 'Vergeet dementie, onthou mens' als resultaatsgebiedtoegevoegd. Tenslotte werd het bevorderenvan expertise omtrent dementievriendelijke architectuuren inrichting door kennisinbreng bij Enter vzw (expertisecentrumtoegankelijkheid) en het verlenen van bouw- eninrichtingsadvies aan bouwheren, architecten en anderebetrokkenen opgenomen.Vlaamse centrum en in functie van de loyaliteitsverbintenistussen de centra onderling werd verder gezet.De leden van de Raad van Bestuur van de vzw zijn:• Wino Baeckelandt• Rudiger De Belie• Bart Deltour• Dirk Dhondt• Erik Huyghe• Julien Mertens• Stefaan Voet• Bernadette Van den Heuvel• Julienne WynsDe Algemene Vergadering bestaat uit de leden van deRaad van Bestuur aangevuld met de heer Alex Moens.Het voorzitterschap wordt waargenomen door wnd. voorzitterde heer Wino Baeckelandt. De Raad van Bestuurkwam samen op 8 maart, 11 mei, 27 september, 18 oktoberen 13 december. De Algemene Vergadering vondplaats op 11 mei.De waarnemend voorzitter van de vzw staat in nauw contactmet de coördinator. Onderstaande formele overlegmomentenstaan in functie van afstemming en voorbereidingvan de Raad van Bestuur door het dagelijks bestuurvan de vzw.a) Bureau18 juli, Brussel8 november, Brusselb) KabinetDiverse vergaderingen in de loop van het jaar (zeer uitgebreidoverleg rond de campagne en rond Music for Life)c) Studiedagen Raad van BestuurEr vond geen studiedag plaats voor de Raad van Bestuur,er wordt wel een gepland in 2013.d) Wallonië, Duitstalig België en BrusselOp 21 maart werd op het kabinet van de Waalse ministervoor Welzijn de werking van het Expertisecentrum DementieVlaanderen toegelicht. De optie wordt wellicht eencentrum dat zich integreert in de Waalse administratie. Dedefinitieve beslissing werd nog niet genomen.Op 13 april was er een overleg met de AG Demenz uit deOostkantons over twee concrete projecten (nachtzorg enpolitie-vermissingsprotocol).In Brussel werkt men aan een eigen dementieplan. Hiervoorwerd op 28 augustus een toelichting gegeven op hetkabinet Grauwels m.b.t. het Vlaamse dementieplan.De kantoren van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderenvzw 1 zijn gelegen aan de Lokkaardstraat 8 in Antwerpen.Op medewerkersvlak noteren we de aanwerving vancommunicatiemedewerker Olivier Constant. Hij begeleidtde campagne rond genuanceerde beeldvorming in opdrachtvan de Vlaamse overheid en ter uitvoering van hetVlaamse dementieplan. Hij werd voor de duur van één jaaraangetrokken, maar er werd beslist zijn mandaat met eenjaar te verlengen. Via een breed en toegankelijk aanbod van publicatiesen vormingspakketten wetenschappelijke informatievertalen naar de dagelijkse zorgpraktijk van professionelehulpverleners en families. De beeldvorming over dementie nuanceren en zo hettaboe rond de aandoening de wereld uit helpen doorde coördinatie van de campagne ‘Vergeet Dementie.Onthou Mens’ van de Vlaamse overheid.Om al deze bijkomende opdrachten te realiseren kozenwe ervoor om een communicatiemedewerker tijdelijk voltijdsin dienst te nemen. Door de hierbij horende extraondersteuning vanuit de Vlaamse overheid konden weeen inhaalbeweging doen inzake projectwerking en konde campagne Vergeet Dementie. Onthou Mens ten volleworden gerealiseerd. De methodiek van het opgemaakteurencontingent ten behoeve van de werkzaamheden vande regionale expertisecentra dementie in relatie tot het1 Volgende medewerkers behoren tot de staf van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw:Jurn Verschraegen, coördinatorPatrick Verhaest, wetenschappelijk medewerkerPeggy Van Nerum, administratief medewerksterPatricia Wildiers, VTO-medewerkerOlivier Constant, communicatiemedewerkerMartine Van Looy, vrijwilligster (tot 1 december)Christianne Schmitt, vrijwilligsterMarianne De Keyser, vrijwilligster (vanaf 1 december)4 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 5

Gerealiseerde activiteiten Vlaamse convenantDe projecten van 2011 werden verdergezet in 2012 en enkelenieuwe projecten zagen het licht. We geven hierondereen uitgebreid overzicht.1Afstemming met de regionaleexpertisecentra dementieAangezien de leden van de Raad van Bestuur op hunbeurt de directiefunctie waarnemen binnen het regionaleexpertisecentrum verliep de afstemming vlot. Drie keerkwamen de medewerkers van alle regionale expertisecentrasamen bij het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen.Ze overlegden er hun regionale actieplannen waardoor decommunicatie tussen de verschillende partners optimaalkon verlopen. Ook werden op deze manier doublures inde werking vermeden. De coördinator was steeds bereidtot coachen of ondersteuning bij vragen van de regionaleexpertisecentra. Dit gebeurde regelmatig naar aanleidingvan regionale projecten of dossiers. De contacten die hetVlaamse expertisecentrum met bovenlokale organisatiesen structuren onderhoudt, stimuleren de informatiedoorstromingen efficiëntie in de werking.Op elk van de drie overlegmomenten met de regionalemedewerkers zorgde het Expertisecentrum DementieVlaanderen niet alleen voor een inhoudelijke input, waarbijde eigen projecten en de maatschappelijke relevantie vandiverse thema’s (o.m. referentiepersoon dementie, dementieconsulent,dementieplan, stand van zaken onderzoek,buitenlandse expertise, …) werden toegelicht, maar ookvoor inhoudelijke interne vorming. Herman Wauters vanPGN was ook in 2012 steeds tegenwoordig op het overleg.PGN vormt in Antwerpen samen met de regionale expertisecentradementie Orion en Tandem een dementienetwerkvoor de provincie. Zij maken mee gebruik van het interneinternetgebaseerde platform en stonden overigens in voorde intervisie van referentiepersonen dementie in de regio.Op 3 maart werd een teambuildingsactiviteit in Voeren georganiseerd.2Ontwikkeling en verspreiding vanwetenschappelijke expertise eninnovatieWij blijven er vanuit onze convenantopdracht voor kiezenom wetenschappelijke kennis toegankelijk te maken enwaar mogelijk te vertalen naar de werkvloer.Wij blijven nauw betrokken op het onderzoeksveld doorde literatuur, het opvolgen van studiedagen, nationale eninternationale congressen en het opvolgen van Vlaamsonderzoek vanuit een externe adviesfunctie. Enkele specifiekethema’s zijn meer gericht opgevolgd in functie vande lopende projecten.In het kader van de brede verkenning en eigen werking,namen we deel aan volgende studiedagen en congressen.Als we zelf als spreker deelnamen en de rest van destudiedag of het congres bijwoonden staat dit vermeld.• 35 ste winter-meeting 2012 – Belgische Vereniging voorGerontologie en Geriatrie, Oostende (2 maart)• 'Science, fact, fiction.' 27th International Conference ofAlzheimer’s Disease International, Londen (7-10 maart)• 'Een dag om niet (meer) te vergeten. Over lerend vermogenvan mensen met dementie. Studiedag ProvincieVlaams-Brabant en ECD Memo, Leuven (15 juni)• 'Changing perceptions, practice and policy' 22nd AlzheimerEurope Conference, Wenen (4-6 oktober)• 'Met je hoofd in de mist'. Studienamiddag rond dementieen palliatieve zorg. Netwerken Palliatieve Zorg Oost-Vlaanderen. Eigen lezing: 'een inleiding op dementie'plus eigen workshop 'competenties bij dementiezorg inpalliatieve zorg', Lebbeke. (10 mei)• Congres ‘Communicatie in de zorg’, Antwerpen (22 november)• BeDeCo Day: diverse aspecten van benadering van dementieop medisch vlak (24 november)• Congres Moderne Dementiezorg – StudieArena, Amersfoort.Eigen lezing: 'Architectuur en dementie' en lezing'Vergeet dementie, onthou mens' omtrent het framingonderzoeken de campagne i.s.m. Baldwin Van Gorp(26 november)De coördinator participeerde aan een opleidingsreeks‘Verbindend veranderen’, georganiseerd door twee woonzorgorganisaties.Hierbij werd gebruik gemaakt van demethodiek ‘appreciative enquiry’, begeleid door RomboutVan den Nieuwenhof. De inzichten uit deze cursus warenen zijn helpend bij het herdenken van de werking van organisatiesen legt groeikansen open voor organisaties enhun medewerkers en netwerken.Er werd verder gebouwd op de contacten die in 2011gelegd werden. Met universitaire centra zoals de VUB(Vakgroep zorg rond het levenseinde - End of Life Care),KULeuven en Universiteit Gent werd een tweede vergaderingvan de begeleidingscommissie belegd waaraan hetExpertisecentrum Dementie Vlaanderen participeerde (22september).Voor de verspreiding van fundamenteel wetenschappelijkeonderzoeksresultaten naar het grote publiek was er eencontact met vzw Breinwijzer. In het kader van het Vlaamsedementieplan wenst men met het expertisecentrum verdersamen te werken. Op 5 juni vond in Gent (Campo Victoria)een ontmoetingsavond met prof. Van Broeckhoven en JurnVerschraegen plaats voor het brede publiek. Hier was jongdementiehet thema. Er waren zo’n 60 geïnteresseerden.Het Vlaams expertisecentrum nam ook deel aan I-Brain,het grote breinfestival in De Bijloke in Gent op 25 november.Met LUCAS (centrum voor zorgonderzoek en consultancy)werden meerdere trajecten afgelegd. We maken nuintegraal deel uit van de werkgroep ‘Kleinschalig genormaliseerdwonen Vlaanderen’ en stemmen met LUCAShierrond af. Deze werkgroep wil o.m. een inspiratiebronzijn voor initiatiefnemers en is dus een feitelijke informeleleergemeenschap.De werkgroep ‘Kleinschalig genormaliseerd wonen Vlaanderen’kwam samen op volgende data: 9 maart, 7 juni meteen tweedaagse studiereis langs Nederlandse projecten,3 juli en 5 oktober. Op deze laatste datum werd overlegdin Kortrijk waarna een bezoek gebracht werd aan PRoF3in Poperinge.Op 20 en 21 september organiseerde het expertisecentrumeen studiereis voor Brandpunt Vlaams-Brabant omkennis te maken met goede Nederlandse praktijkvoorbeelden.Dit naar analogie van de studiereis van de werkgroepKGW.Het expertisecentrum was betrokken bij de opstart vaneen kennisknooppunt kleinschalig genormaliseerd wonen.Op de website werd een link gemaakt naar de URLwww.kleinschaligwonen.be.We namen deel aan de rondetafel over het gebruik vanantipsychotica bij personen met dementie georganiseerddoor de Koning Boudewijnstichting ter voorbereiding vanhun bijdrage voor het Europese ALCOVE-project (AlzheimerCoöperative Valuation in Europe).Dementieconsulent,demonstratieprojectenMet het Vlaams Dementieplan 2010-2014 wil minister Vandeurzenkomen tot een dementievriendelijke samenlevingen zorg. Een van de doelstellingen uit dit plan is: 'Via tijdigeondersteuning en trajectbegeleiding zoveel mogelijk de autonomievan de persoon met dementie respecteren en dedraagkracht van de mantelzorg te ondersteunen worden.Een vroegtijdige behandeling en een vraaggerichte aanpakkan bovendien langdurige en dure zorg vermijden. InVlaanderen wordt om deze redenen de functie van dementieconsulentenuitgevouwd. De dementieconsulent is eenhulpverlener die wordt ingeschakeld van zodra de diagnoseis gesteld of bij een ‘niet-pluisgevoel’. De consulentbiedt naast psychosociale begeleiding ook informatie overde ziekte, het zorgaanbod, juridische en administratieveaspecten over dementie en bemiddeling. De dementieconsulentfunctioneert daarbij als een vertrouwenspersoon,adviseur en pleitbezorger tijdens het hele zorgproces in dethuissituatie.'Deze projecten werden opgevolgd door: het ExpertisecentrumDementie Vlaanderen vzw en LUCAS die tevensoorzitters waren van de stuurgroep. Zij vatten de uitkomstvan de 8 projecten samen en gaven hun eigen advies aande Vlaamse administratie. Hierbij werd gepleit voor de verdereuitbouw van de dementiekundige zorg en werd hetmodel van Foton met gespecialiseerde dementieconsulentengelinkt aan een regionaal expertisecentrum dementienaar voor geschoven. Een bespreking van dit dossiervond plaats op 5 juni op het kabinet in aanwezigheid vanminister Vandeurzen. Verdere besprekingen hierrond wordenin het vooruitzicht gesteld van 2013.Vonk3Met de deelname aan de externe stuurgroep van Vonk3is het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen ook actiefbinnen onderzoek op hogeschoolniveau. Vonk3 wil zichontwikkelen tot een toonaangevend onderzoeks- en kenniscentrumbetreffende de derde leeftijd. Daartoe ontwikkelthet een eigen onderzoeksprogramma met specifiekeonderzoekslijnen. Het wil als kwaliteitsvol kenniscentrumeen plaats verwerven onder meer via het aanbieden vanvorming en dienstverlening. De stuurgroep van Vonk3kwam samen op 26 januari, 29 maart, 31 mei, 27 septemberen 29 november.BeDeCoBeDeco is een vzw die artsen groepeert die actief zijn inde dementiezorg. Men beoogt het doorstromen van kennisvan de diverse ontwikkelingen inzake dementie. Verderis het de bedoeling te komen tot een specifieke richtlijninzake diagnostiek en behandeling. We participeerden aande vergaderingen (18 januari, 6 juni, 3 oktober) en makenals volwaardig lid deel uit van de vereniging. Op 24/11 namenwe deel aan de BeDeCo Day, een jaarlijks terugkerendestudiedag.6 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 7

North Sea Dementia Group in StirlingNorth Sea Dementia GroupEr werden ook nauwe contacten onderhouden met buitenlandseexperten, o.m. via de deelname van het ExpertisecentrumDementie Vlaanderen aan de werkzaamhedenvan de North Sea Dementia Group. Dit informeelEuropees samenwerkingsverband komt jaarlijks bijeen omuit te wisselen over research, studies en ervaringen in dezorg en begeleiding van personen met dementie. De meetingvond plaats in Stirling en werd voorgezeten door decollega-organisatie Dementia Services and DevelopmentCentre. Naast het voorstellen van de eigen werkingen inde diverse landen, was er ook tijd voor plaatsbezoekenaan enkele voorzieningen. Wij stelden de stand van zakenbinnen onze werking voor. Dank zij onze goede contactenmet De Hazelaar (Tilburg), nam deze keer voor het eerstBen Janssen deel.Tenslotte blijft het omzetten van theoretische naar praktischekennis een belangrijk thema.Thematische activiteitenJongdementieIn 2008 werd de open en informele werkgroep ‘jongdementie’opgericht. Zij kwam in 2012 één keer bijeen: op18 september. Het voorzitterschap wordt waargenomendoor het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. Op 20maart en 3 april werd samengekomen in De Wingerd, Leuvenvoor de bespreking van een nieuwe uitgave van hetboek rond jongdementie en op 27 juni was er een overlegmet de Vlaamse Alzheimer Liga rond de ontmoetingsdagvoor kinderen van mensen met jongdementie. We namenook deel aan de ontmoetingsdag georganiseerd door regionaalexpertisecentrum dementie Memo (Leuven) en deVlaamse Alzheimer Liga in Leuven op zaterdag 5 mei.Tenslotte was er op 30 januari en 15 februari een overlegmet enkele leden rond het indienen van een Flanders’ Caredossier inzake opvangbehoeften voor mensen met jongdementie.Aan het RIZIV werd een aanbeveling verzondenrond opvangmogelijkheden, programmatie en financieringen we adviseerden m.b.t. een protocol-3-dossier rondjongdementie.Architectuur en inrichting van deleefomgevingIn mei 2012 verscheen het boek ‘Architectonica. Een thuisvoor mensen met dementie‘ van Erik Stroobants en PatrickVerhaest. Op basis van een literatuurstudie gingenwe gericht kijken in voorzieningen in Vlaanderen met debedoeling goede praktijken in kaart te brengen en te duidenter inspiratie van bouwheren, architecten en iedereendie bij de inrichting van de woonomgeving voor mensenmet dementie betrokken is.Het boek werd voorgesteld op een congres op 24 mei met300 deelnemers.Naar aanleiding van het verschijnen van het boek, verschenenartikelen in diverse vakbladen:• Bouwen aan de zorg in Nederland en Vlaanderen• Health Care Executive• Senior Update Magazine• Weliswaar• ZorgwijzerOok De Morgen, Maczima en Kerk en Leven verzorgdeneen bijdrage over het boek.Daarnaast organiseerden we een vormingsdag voor 25deelnemers en voerden we consultgesprekken met 10woonzorgcentra. Met de workshopformule bereikten we 5voorzieningen. Eén voorziening organiseerde een vormingvoor drie groepen met betrekking tot inrichting van dewoonomgeving. We beantwoordden ook diverse vragennaar informatie via mail of telefonisch.We fungeren als back-office voor het ExpertisecentrumToegankelijkheid Enter vzw met betrekking tot de dementiespecifiekevragen die nader onderzoek vergen.We waren spreker op volgende studiedagen:• Vierde zorgsymposium, Zorginnovatiecluster, Aalst (18september)• Health Care, Brussel (10 oktober)• Gespreksavond VSPW Hasselt (6 november)• Inspiratiedag toegankelijke zorginfrastructuur, VIPA enEnter vzw, Brussel (13 november)Tot slot verzorgden we de volgende publicatie rondom ditthema:Verhaest, P. (2012). Dementievriendelijk bouwen en inrichten.Zorgmagazine, 4(2), pp. 28-31.Verhaest, P. (2012). De woonomgeving voor personenmet dementie. De materiële kant. In: ExpertisecentrumDementie Vlaanderen vzw (red.). Dementie. Van begrijpennaar begeleiden. Handboek voor referentiepersonen dementieen andere betrokkenen. Brussel: Politeia.EmpowermentHet Expertisecentrum Dementie vindt het belangrijk datmen blijft inzetten op empowerment: het verstevigen vande competenties van personen met dementie en hun omgeving.Ervaringen uit het werkveld leerden ons dat personenmet dementie, mantelzorgers en hulpverleners de weg,die start bij het vermoeden van geheugenproblemen enverder loopt tot zorg en begeleiding, vaak zeer moeilijkvinden. Vaak is het onduidelijkheid en onzekerheid troef.Verder geven mensen aan dat er een grote behoefte isaan meer informatie en een betere afstemming van zorgen begeleiding voor personen met dementie en hun omgeving.Om tegemoet te komen aan de noden uit hetwerkveld ontwikkelden verschillende lokale partners uit deregio Malle – Zoersel onder impuls van vzw Familiehulpsamen een zorgpad dementie. Uit deze samenwerking ishet Netwerk Zorgpad Dementie ontstaan.Er waren vergaderingen op 30 maart en 19 oktober. Deintegratie op de website blijft actief via:www.zorgpaddementiemallezoersel.be. Op 19 oktobervond een afsluitende vergadering plaats. Het is de bedoelingdat er vanaf nu een inbedding gerealiseerd wordt inde zorgregio, in afstemming met de SEL en het regionaalexpertisecentrum dementie.Dementia Care MappingDementia Care Mapping is een methodiek ontwikkelddoor de Engelse Professor Tom Kitwood met als doel:het evalueren en verbeteren van een kwaliteitsvolle zorgvoor personen met dementie. Kitwood omschreef DCMals: 'a serious attempt to take the standpoint of the personwith dementia, using a combination of empathy andobservational skill'. De methode kijkt vooral naar het effectvan het handelen van de zorgverlener op de persoonmet dementie. Tom Kitwood was één van de medestichtersvan de Bradford Dementia Group. Na zijn dood werddeze methodiek verder ontwikkeld aan de Bradford University.De toepassing van DCM is inmiddels wereldwijdverspreid. Sinds februari 2007 is ook België toegetredentot de internationale groep van gebruikers van DementiaCare Mapping. Het Expertisecentrum Dementie is lid vande stuurgroep DCM. We organiseerden op 6 novemberde opleiding DCM basisgebruiker georganiseerd in regievan het kennis- en ervaringscentrum dementie Anahatavzw. Verder volgde de coördinator van het ExpertisecentrumDementie Vlaanderen de advanced user opleiding inNederland en kan zich nu gevorderd basisgebruiker noemen.In het kader van de verdere verspreiding en ontwikkelingvan DCM werd bekeken hoe het thuiszorginstrumenteen meerwaarde kan zijn. Hiertoe wordt een onderzoeksvoorstelopgemaakt i.s.m. LUCAS.De Stem van ons GeheugenSamen met Koor en Stem, het regionaal expertisecentrumdementie Foton (Brugge), de vzw Imelda en enkele anderepartners werd een traject gerealiseerd inzake inclusie viamuziek. Zingen maakt mensen met dementie ‘wakker’,actiever en toegankelijker en appelleert op een positievemanier aan hun vermogens. De Stem van ons Geheugengeeft aan mensen met dementie opnieuw een stem engeeft inhoud aan nieuwe contacten met de omgeving.De Stem van ons Geheugen is een zangproject op maatom het dagelijkse leven van mensen met dementie enhun familie of mantelzorgersaangenamer te maken. Voordit project is speciaal materiaalontwikkeld: een liedtekstbundel,een cd met een tra-Zingen is zoge versie van de liedjes, een belangrijk. Tijdensinspiratiegids vol nuttig adviesen partituren in verschil-zijn ziekte kon mijnlende toonhoogtes. Daarmeewordt het voor iedereenvader jarenlang nietdie wil zingen met personenmet dementie haalbaar om nog heel lang weleen eigen zangproject op tezetten.zingen. Hij zou zo’nspreken, maar hij kongroep fantastischVoor De Stem van ons Geheugenzijn twintig nummers hebben gevonden!‘Liedjes van toen’ geselecteerddie populair zijn bij de (Nancy)huidige generatie ouderen.Dit project kwam tot standmet de hulp van Cera, provinciebestuurAntwerpen, Davidsfonds, Fonds voor Amateurkunstenen Koor en Stem. Alle hulpmiddelen die werdenontwikkeld zijn ter beschikking bij het expertisecentrumdementie en bij Koor en Stem. Er werd vergaderd op 13en 24 januari, 28 maart, 16 mei, 10 oktober. Hanne Deneire,componiste, was projectleider. Met de afdeling muziektherapieaan het Lemmensinstituut hadden we overlegop 5 september.8 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 9

Verder waren we betrokken bij diverse acties in samenwerkingmet de Koning Boudewijnstichting rond de dementievriendelijkegemeente. Zo hielpen we mee aan deinspiratiegids voor gemeenten. Verder maakten we deeluit van de jury van de derde oproep voor projecten.Wij waren eveneens aanwezig bij de uitreiking van deEFID-awards, een prijs van diverse Europese stichtingenvoor innovatieve dementieprojecten. De Koning Boudewijnstichtingmaakt deel uit van dit consortium.In samenwerking met de regionale expertisecentra dementieTandem en Orion, aangevuld door PG, werd opHealth Care het sensibiliserende materiaal ‘Pluk de Dag’toegelicht (10-12 oktober).Genuanceerde beeldvorming - Activeringdoelgroepenorganisaties in het kadervan de campagne ‘Vergeet dementie,onthou mens’Eind 2011 lanceerde de Vlaamse Overheid de campagne‘Vergeet dementie, onthou mens’. Hiermee wil ze het taboeen de eenzijdige beeldvorming over dementie doorbreken.De campagne werkt bottom-up: ze staat of valtbij het engagement van de diverse doelgroepen. Op basisvan het uitgetekende communicatieplan en overeenkomstigde timing uitgestippeld door de Vlaamse Overheid,werd in 2012 een brede basis gelegd om de campagnemet de nodige slagkracht verder uit te voeren.In de loop van 2012 werden door het ExpertisecentrumDementie Vlaanderen o.a.:• De algemene engagementsverklaring opgesteldwaarin de uitgangspunten van de campagne kernachtigworden weergegeven (zie bijlage). Inhoudelijk werdde engagementsverklaring afgetoetst bij de betrokkenpartners van de Denkgroep Dementie. Dit is een overlegplatformdat vanuit het kabinet van de minister vanWelzijn, Volksgezondheid en Gezin de campagne meecoördineert. Binnen de Denkgroep Dementie zijn naastde coördinator en de communicatiemedewerker van hetExpertisecentrum Dementie Vlaanderen, ook de KBS,VVSG, VVP, de Vlaamse Ouderenraad, de Vlaamse AlzheimerLiga en het VAZG actief.• Daarnaast werden ook mogelijke suggesties voor eenzgn. campagnetraject onderzocht en geïnventariseerd(d.i. een reeks initiatieven in het kader van ‘Vergeet dementie,onthou mens’). Deze opsomming vormde deinhoudelijke basis voor de eerste besprekingen met deprioritaire doelgroepen (zie verder).• ECD Vlaanderen verzorgde de inhoudelijke input voorde Denkgroep Dementie tijdens de bijeenkomsten op26 januari, 14 juni, 31 augustus, 23 oktober en 10 december.• Vanuit ECD Vlaanderen werd in 2012 het overleg opgestartmet de zgn. prioritaire doelgroepen van de campagne‘Vergeet dementie, onthou mens’ met het oogop het ondertekenen van de engagementsverklaring,informeren van de leden en het opzetten van initiatievendie de missie van de campagne ondersteunen. Hierbijsluiten we aan bij de reeds bestaande expertise vanuitde projecten ‘dementievriendelijke gemeenten.’--Overleg met Wim Vleeshouwers, VVP op 24 februari--Overleg met Hilde Lamers, Vlaamse Alzheimer Liga op1 maart--Overleg met Elke Vastiau en Veerle Baert, VVSG op6 maart--Overleg met Mie Moerenhout, Vlaamse Ouderenraadop 6 maart• Op basis van deze eerste overlegmomenten werd eenconcreet pad uitgestippeld om aan de doelstellingenvanuit de Vlaamse Overheid te voldoen. Tijdens volgendebijeenkomsten werd dit geconcretiseerd. Binnende Vlaamse Ouderenraad en de Vlaamse Alzheimer Ligagebeurde dit op organisatieniveau. Vanuit VVP en VVSGwerd, overeenkomstig het communicatieadvies van decampagne, beslist om in één Vlaamse stad, één Vlaamsegemeente en één Vlaamse provincie het overleg opte starten om een ‘modelcampagnetraject’ op te zettendat als ‘good practice’ zal kunnen dienen in een verderefase van de campagne. Hieronder geven we eenbeknopt tijdspad van de verdere overlegmomenten.--18 april : overleg Wim Vleeshouwers, VVP i.f.v. opstartwerkgroep provincie Antwerpen--20 april : overleg Mie Moerenhout, Vlaamse Ouderenraadi.f.v. planning algemeen infomoment voor kernledenVlaamse Ouderenraad--20 april : overleg werkgroep communicatie – VlaamseAlzheimer Liga: brainstorm mogelijke campagne-initiatieven--26 april : vergadering werkgroep provincie Antwerpeni.f.v. mogelijke campagne-initiatieven--10 mei : overleg Werkgroep communicatie – VlaamseAlzheimer Liga i.f.v. inventarisatie mogelijke campagneinitiatievenen bespreking van mogelijkheden tot het informerenvan kernleden Familiegroepen rond campagne--22 mei : overleg kabinet burgemeester Geerts – stadSint-Niklaas: voorstelling campagne ‘Vergeet dementie,onthou mens’, bespreking mogelijke initiatieven enondertekening engagementsverklaring, opstellen concretevervolgtiming--31 mei : overleg kabinet burgemeester Avontroodt – gemeenteSchilde: voorstelling campagne ‘Vergeet dementie,onthou mens’, bespreking mogelijke initiatievenen ondertekening engagementsverklaring, opstellenconcrete vervolgtiming die werd opgenomen na afloopvan de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober--8 juni : vergadering werkgroep provincie Antwerpeni.f.v. mogelijke campagne-initiatieven en planningprovinciale infomomenten campagne per arrondissement--22 juni : vergadering werkgroep provincie Antwerpeni.f.v. verdere planning provinciale infomomenten campagneper arrondissement: inhoudelijke input, logistiekeen praktische afspraken, werving en format--2 augustus : overleg kabinet burgemeester Geerts –stad Sint-Niklaas: bespreking mogelijke initiatieven enkoppeling bestaande projecten aan campagne, concretiseringondertekeningsmoment engagementsverklaring,opstellen concrete vervolgtiming voorstellingproject ‘Dementievriendelijk Sint-Niklaas’ in het kadervan genuanceerde beeldvorming dementie--4 september : vergadering werkgroep provincie Antwerpeni.f.v. follow-up planning provinciale infomomentencampagne per arrondissement, afbakening inhoudelijkeinput, praktische afspraken en opmaak definitieveuitnodiging + wervingsprocedure--16 oktober : overleg kabinet burgemeester Avontroodt– gemeente Schilde: bespreking mogelijke initiatievenen ondertekening engagementsverklaring + opstellenconcrete vervolgtiming--13 december : vergadering werkgroep provincie Antwerpen– evaluatie provinciale infomomenten + uittekeningvervolgtraject 2013--18 december : overleg kabinet burgemeester Avontroodt– planning infoavond verenigingen in 2013 enondertekeningsmoment engagementsverklaring ‘Vergeetdementie, onthou mens’--Bijkomend vond op 28 augustus overleg plaats met deprovincie Limburg i.f.v. toekomstige projecten die inzettenop genuanceerde beeldvorming en ondertekeningvan de engagementsverklaring ‘Vergeet dementie,onthou mens’ in de loop van 2013. ECD Vlaanderenzal in 2013 verder inzetten op adviesverstrekking,begeleiding en inhoudelijke input bij het engagementvanuit de provincie Limburg.• Op de Werelddag Dementie, die 15 september plaatsvondin Brugge, werden onder belangstelling van de nationaleen regionale pers de eerste engagementsverklaringenvan de campagne ondertekend door de VlaamseAlzheimer Liga, de Vlaamse Ouderenraad, de VVSG, deprovincie West-Vlaanderen en de stad Brugge. Aan elkeondertekening zijn bestaande en toekomstige initiatievengekoppeld die de campagne ondersteunen.• Op 19 september vond de kick-off plaats van ‘DementievriendelijkSint-Niklaas’, waarbij de engagementsverklaringvan de campagne door burgemeester ChristelGeerts werd ondertekend en de projecten vanuit staden OCMW werden toegelicht. Vanuit ECD Vlaanderenen het regionaal expertisecentrum Meander werd gezorgdvoor inhoudelijke ondersteuning, coördinatie enduiding naar de aanwezige regionale pers.• Om de prioritaire partners van de doelgroepen te informeren,werden diverse infomomenten opgezet, waaropvanuit ECD Vlaanderen voor de inhoudelijke input encoördinatie werd gezorgd.• Op 17 september vond het algemeen infomoment‘Vergeet dementie, onthou mens’ van de Vlaamse Ouderenraadplaats, met voorstelling campagne, lezinggenuanceerde beeldvorming dementie, socio-medischeduiding rond dementie en voorstelling van een aantaldementievriendelijke initiatieven.--Doelgroep: lidorganisaties Vlaamse Ouderenraad--Doelstelling: ontwikkelen van eigen projecten op lokaalorganisatieniveau en ondertekening engagementsverklaringvanuit lokale ouderenverenigingen• Tijdens de algemene vormingsdag voor de Familiegroepenvan de Vlaamse Alzheimer Liga, die plaatsvondop 13 oktober, verzorgde ECD Vlaanderen een presentatiewaarin de campagne werd voorgesteld en genuanceerdebeeldvorming van dementie werd toegelicht. Inaansluiting hierop werd vanuit de Familiegroepen verdernagedacht over mogelijke lokale initiatieven die verderwerden besproken en opgelijst met het oog op toekomstigeprojecten.• 16 november: lezing voorstelling campagne en genuanceerdebeeldvorming van dementie door ECD Vlaanderenop provinciaal infomoment arrondissement Antwerpen• 23 november: lezing voorstelling campagne en genuanceerdebeeldvorming van dementie door ECD Vlaanderenop provinciaal infomoment arrondissement Turnhout• 30 november: lezing voorstelling campagne en genuanceerdebeeldvorming van dementie door ECD Vlaanderenop provinciaal infomoment arrondissement Mechelen--De drie infomomenten van de provincie Antwerpenlokten een 100-tal geïnteresseerden. Bedoeling is datde deelnemers in een volgende fase zelf aan de slaggaan met de aangereikte informatie. ECD Vlaanderenen de provincie Antwerpen staan garant voor adviesen begeleiding.--Daarnaast zet de provinciale werkgroep in 2013 haarwerk verder o.b.v. voorgaand overleg en de feedbackbij de infomomenten uit 2012. Bedoeling is in 2013 opprovinciaal niveau de engagementsverklaring te ondertekenenen vanuit de provincie nieuwe initiatievente ontwikkelen die bestaande en toekomstige dementievriendelijkeprojecten ondersteunen.• Naast de genoemde prioritaire doelgroepen, richtte decampagne zich in een eerste fase ook specifiek tot demedia. Met de grootschalige solidariteitsactie Music forLife (zie elders) kreeg ook de campagne ‘Vergeet dementie,onthou mens’ de kans om haar boodschap, een12 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 13

genuanceerde beeldvorming van dementie, in elke huiskamervan Vlaanderen te brengen. Daarnaast vond erop 9 januari, 20 februari en 5 juli ook duurzaam overlegplaats met Medianet, het Vlaamse innovatiesamenwerkingsverbanddat meer dan 60 bedrijven verenigt diebinnen de media actief zijn rond content en innovatie.Het doel om een infomoment en debat te organiserenrond genuanceerde beeldvorming over dementie werddoor omstandigheden niet in de praktijk gebracht, maardoor het overleg werd het thema alleszins verder op dekaart gezet bij de doelgroep. Samen met Music for Life,waar de media al een grootschalige bijdrage leverde toteen genuanceerdere beeldvorming van dementie, vormthet overleg met Medianet een goede basis om ook inde toekomst het thema ‘genuanceerde beeldvorming’en ‘dementievriendelijke initiatieven’ op de agenda tezetten.• Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen was, samenmet het regionaal expertisecentrum Tandem, in 2012ook actief in de Interregionale Werkgroep Dementievriendelijkegemeenten, een samenwerkingsverbandtussen België, Nederland en Duitsland. ECD Vlaanderenzorgt voor inhoudelijke input, coördinatie en netwerking.Vergaderingen vonden plaats op 12 januari, 29 februari,18 april, 8 mei, 19 september en 17 november.• Op 5 april vond een startconferentie plaats in ’s-Hertogenbosch(NL), waar goede praktijken werden toegelichten de basis werd gelegd voor verdere interregionalesamenwerking.• De deelnemende gemeenten zijn Geel (B), Herentals (B),Mol (B), Turnhout (B), Bladel (NL), Oisterwijk (NL), Steenbergen(NL), Waalwijk (NL), Peel en Maas (NL) en Krefeld(D). Het opzet is ambitieus en grensoverschrijdend.Door het samenbrengen van interregionale koplopergemeenten,willen we succesvolle ervaringen uitwisselenen verder nadenken over inspirerende initiatieven in hetkader van de dementievriendelijke gemeenten. Lokalenetwerken zijn immers essentieel om de levenskwaliteitvan mensen met dementie, hun partner, familie, vrienden,… te verbeteren en daar zetten we maximaal op in.Door een interregionale aanpak willen we met de Werkconferentieeen netwerkplatform aanbieden dat dementieover de grenzen heen op de agenda plaatst.• Met de eerste werkconferentie ‘Naar een andere beeldvorming.Weg met het taboe!’, die op 25 september inGeel plaatsvond, schreven de gemeenten een eerstehoofdstuk van een duurzaam verhaal. Bedoeling is in detoekomst twee maal per jaar een conferentie te organiseren,met steeds een andere gastgemeente en eencentraal thema, zoals betere integratie van personen metdementie, meer autonomie en veiligheid. Daarbij hebbenwe dezelfde gemeenschappelijke noemer voor ogen:een warme samenleving creëren waarin mensen met dementieen hun mantelzorgers een plaats hebben. Tijdensde eerste Werkconferentie werd door ECD Vlaanderengezorgd voor een voorstelling van de campagne ‘Vergeetdementie, onthou mens’ en een presentatie rondgenuanceerde beeldvorming van dementie. Met dezeinput gaan de deelnemende gemeenten verder aan deslag om dementievriendelijke initiatieven op te zetten diefocussen op deze genuanceerde beeldvorming.• De campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’ wasmet een eigen stand, getuigenissen van ambassadeursvan de campagne en foto- en infomateriaal ook prominentaanwezig tijdens het I-Brain festival, dat op 25november plaatsvond in Gent. ECD Vlaanderen zorgdesamen met het regionaal expertisecentrum Paradoxvoor de coördinatie.• Tijdens het congres ‘Moderne Dementiezorg’, dat op26 november in het Nederlandse Nieuwegein plaatsvond,stelde ECD Vlaanderen de campagne ‘Vergeetdementie, onthou mens’ voor. Dit gebeurde d.m.v. eenduo-presentatie samen met Prof. dr. Baldwin Van Gorp,die de resultaten van het framing/reframing-onderzoektoelichtte dat aan de basis ligt van de campagne.• Op 27 november organiseerden CM Antwerpen en LCMhet symposium ‘Dementie & Geluk’. ECD Vlaanderenwas hierop prominent aanwezig en zorgde voor inhoudelijkecoördinatie. Het evenement stond in het tekenvan de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’.Na afloop van het symposium stelde CM haar projectenvoor die mee inzetten op genuanceerde beeldvormingvan dementie. CM-voorzitter Marc Justaert ondertekendede engagementsverklaring van de campagne ‘Vergeetdementie, onthou mens’.VermissingsprojectOver het vermissingsproject werd gerapporteerd op eencongres in Nantes (F) – Gérontopôle, 14 september enin Oslo op 4 december voor de organisatie Aldring ogHelse. Er wordt gedacht om een gelijkaardig traject enproject te starten in een woonzorgcentrum in het NoorseStavanger. Hierbij wordt gebruik gemaakt van onze presentatieen inzichten.Webapplicatie G.H.-LuxemburgLebenmitdemenz.be is ook in het GroothertogdomLuxemburg niet onopgemerkt gebleven. Het LuxemburgseMinisterie van Gezin en Volksgezondheid slooteen overeenkomst af met het Vlaams expertisecentrumom deze site te vertalen naar de Luxemburgse situatie. Deconcrete realisatie zal voor 2013 zijn.6Website www.onthoumens.beDe website www.onthoumens.be, het onlineplatformvan de campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’,werd in de eerste helft van 2012 gerestyled, i.s.m. hetwebdesignbureau PureSign. De inhoudelijke, grafischeen technische coördinatie gebeurde door ECD Vlaanderenen het VAZG. Overleg hierrond vond plaats op 6februari, 15 februari en 21 februari. Op 17 april vond eenvorming plaats rond het CMS-systeem Drupal en werdhet voorlopige webdesign van de hele website besproken,waarna het ontwerp intern en extern verder op puntgesteld.Gedurende de maand mei gebeurde de contentinvoerdoor ECD Vlaanderen, i.s.m. het VAZG. Begin juni 2012werd de vernieuwde website online gelanceerd. Gedurendede maanden juli en augustus werden i.s.m. PureSignde laatste wijzigingen online doorgevoerd en het CMSsysteemgeoptimaliseerd. Begin september 2012 werdhet hernieuwde ontwerp definitief afgerond. Voor toekomstigetechnische wijzigingen kan ECD Vlaanderen bijkomendnog rekenen op zes support-uren van PureSign.De inhoudelijke, grafische en technische updates wordendoor ECD Vlaanderen verzorgd.Inhoudelijk werd de website verrijkt meto.a.:• Uitbreiding database media-artikels• Uitbreiding praktijkvoorbeelden in het kader van genuanceerdebeeldvorming• Publicatie algemene engagementsverklaring, procedureondertekening en ondertekenaars• Integratie van de kalender van www.dementie.be• Uitbreiding van het aanbod ambassadeurs en mantelzorgers• Eind 2012 verzorgde ECD Vlaanderen nog een helereeks interviews met toekomstige getuigen en ambassadeurs.Daarbij konden we rekenen op professioneelfotograaf Leo De Bock voor de beelden. In de loop van2013 zal deze content gepubliceerd worden.• Bijkomend werd met de lancering van de nieuwe websitegekozen voor de creatie van een twitteraccount eneen gesloten facebookgroep.De twitteraccount wordt als instrument dagelijks ingezetvoor netwerking, publicatie updates www.onthoumens.be,opvolging mediaberichtgeving dementievriendelijke initiatievenen rechtstreekse feedback aan geïnteresseerden.Een klein half jaar na de lancering kan de twitteraccountal rekenen op meer dan 1000 volgers en een substan tiëlehoeveelheid retweets (d.i. geposte boodschappen diedoor anderen naar hun volgers worden verstuurd). Vooralhet aanzienlijke aantal retweets is, gezien het schaalbereik,essentieel i.f.v. een bredere bekendmaking van decampagne. Bovendien zet ook op twitter de tendens zichverder die we tijdens de interregionale lezingen mochtenoptekenen: een groeiende interesse vanuit Nederlandvoor de missie en het format van ‘Vergeet dementie, onthoumens’.De gesloten facebookgroep mocht een half jaar na delancering rekenen op een 100-tal geïnteresseerden. Hetis in de eerste plaats een platform voor het uitwisselenvan expertise rond bestaande initiatieven en persoonlijkeervaringen. Gezien de deelnemers eerst toestemmingmoeten vragen aan de beheerder (ECD Vlaanderen) ligtde drempel hoger en dat vormt mee een verklaring voorde beperktere interesse. Met het oog op schaalvergrotingen effectievere positionering binnen de sociale media zalin 2013 de mogelijkheid bekeken worden om de geslotenfacebookgroep om te bouwen tot een open campagnepaginadie makkelijker gedeeld kan worden.@Onthoumensbe, https://twitter.com/#!/Onthoumensbewww.facebook.com/#!/groups/366709913365711De website www.onthoumens.be mocht in 2012 eenuniek bezoekersaantal van 12.353 mensen noteren. Intotaal werd de website 17859 keer bezocht. De pagina’sop de website zijn in totaal 83.274 keer bekeken. Samenvattendkunnen we stellen dat een significant aantal bezoekersdus terugkeert naar www.onthoumens.be en datde inhoud als waardevol wordt beschouwd (getuige hetaantal bezochte pagina’s en een gemiddelde bezoekduurvan 3.39 minuten per unieke bezoeker).De fotoaanvragen en de illustraties vormen, met in totaal229 bestellingen in de loop van 2012, een gewaardeerdvisueel aanbod. Zo werd ook via dit kanaal de boodschapvan ‘Vergeet dementie, onthou mens’ op diverse affichesen in publicaties, folders, nieuwsberichten … verder uitgedragen,een niet te onderschatten communicatietool.Tenslotte mochten we 31 aanvragen voor getuigenissen/lezingen door ambassadeurs van de campagne ‘Vergeetdementie, onthou mens’ optekenen.14 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 15

Vlaanderen7Effectenmeting van de campagne‘Vergeet dementie, onthou mens’In 2012 werd de effectenmeting van de campagne ‘Vergeetdementie, onthou mens’ op de rails gezet. Hiervoorwerd het onderzoeksbureau I-Vox/indigov gecontacteerd.Tijdens de overlegmomenten op 24 februari en 23 aprilwerden offerte, onderzoeksopzet, methodologie en decreatie van de vragenlijst besproken. De vragenlijst werdin de loop van mei verder gefinaliseerd, waarna in juni hetveldwerk voor de nulmeting van de campagne startte.Deze nulmeting fungeert als ijkpunt voor latere metingeneind 2012, eind 2013 en eind 2014. Vanaf 2013 zal bovendienvia een beperktere monitoring per kwartaal debeeldvorming rond dementie verder opgevolgd worden.Het doel van de metingen is drieledig:• De beeldvorming van de Vlaamse populatie rond dementiein kaart brengen.• Op basis van de nulmeting definiëren wat de impact isvan de campagne tot eind 2014.• Naast de impactmeting ook voorzien in statistieken diegebruikt kunnen worden in communicatie met de mediaen vormingen.Voor een gedetailleerd overzicht van de timing en uitgebreidererapportage van de nulmeting en de eerste posttestverwijzen we graag naar de documenten in bijlage.Hier volstaan we met een weergave van de belangrijksteresultaten van de nulmeting (juni 2012) en eerste posttest(november 2012).Keyfacts nulmeting, waarvan de resultaten werden voorgestelddoor minister van Welzijn, Volksgezondheid enGezin Jo Vandeurzen tijdens de Werelddag Dementie op15 september in Brugge:• 40% van de Vlamingen is ooit direct met dementie inaanraking gekomen.• 7% van de Vlamingen zorgt voor iemand met dementie:4% als professioneel zorgverlener en 3 % als mantelzorger.• De overgrote meerderheid van de mantelzorgers zijn50-plussers en vrouwen.• 70% van de Vlamingen heeft angst voor dementie.• 80% van de Vlamingen vindt dat mensen met dementienog kunnen genieten van ‘de kleine dingen’.• 70% van de Vlamingen ziet mensen met dementie alsvolwaardig individuen, met een gevoelsleven.• 60% van de Vlamingen gelooft in een waardevol persoonlijkcontact tussen een persoon met dementie enzijn naasten.• 2 op de 3 Vlamingen vindt dat de omgeving door dezware zorg meer lijdt dan de persoon met dementie.Keyfacts posttest eind 2012:• 65% van de Vlamingen vindt dat de omgeving door dezware zorg meer lijdt dan de persoon met dementie(idem nulmeting).• De helft van de Vlamingen denkt dat mensen met dementiehun identiteit en persoonlijkheid verliezen (dalingvan 5% t.o.v. nulmeting).• 23% ziet deze mensen verworden tot een plant (dalingvan 4% t.o.v. nulmeting).• 73% van de Vlamingen vindt dat een persoon met dementienog steeds een gevoelsleven heeft (stijging van5% t.o.v. nulmeting).• 60% van de Vlamingen is het oneens met de stelling dathet leven voorbij is nadat de diagnose is gesteld (stijgingvan 8% t.o.v. nulmeting).• Drie kwart van de Vlamingen vindt dat een persoon metdementie en zijn mantelzorger nog kunnen genieten vanhet leven (stijging van 10% t.o.v. nulmeting).• 12% van de Vlamingen heeft de slogan ‘Vergeet dementie,onthou mens’ al eens gehoord (significant meervrouwen).• De campagne is geloofwaardig, duidelijk, begrijpelijk enconcreet, en laat vooral niemand onverschillig.8 DeskundigheidsbevorderingIn 2012 brachten we enerzijds enkele vernieuwingen aanin ons vormingsaanbod en anderzijds werkten we aan verdiepingvan onze ‘vaste waarden’.De vormingsbrochure in een nieuwkleedjeErg zichtbaar was de vernieuwde vormingsbrochure. Nietlanger een geniete brochure, maar een map met het vormingsaanbodop losbladig papier. Door het vormingsaanbodin een losbladige vorm te voorzien, wordt het mogelijkom verscheidene activiteiten van zowel het Vlaamse als deregionale centra specifieke vormingen onder de aandachtte brengen. De vormingsmap werd op 5000 exemplarenaan de sector bezorgd.Doelgroepspecifieke vormingenHet open vormingsaanbod wordt samengesteld in het kadervan de werkgroep VTO, samengesteld uit een medewerkervan elk regionaal expertisecentrum en voorgezetendoor de VTO-medewerker van het Vlaamse centrum.Veel aandacht gaat naar evaluatie en bijsturing waardoortelkens opnieuw de kwaliteit gegarandeerd blijft. Uit deevaluatie bleek dat er behoefte was aan vormingen voorspecifieke groepen.Daarom onderscheiden we vanaf 2012 volgende doelgroepen:• afgestudeerde referentiepersonen• medici en paramedici• medewerkers uit specifieke sectoren (ziekenhuissector,thuiszorg, onderwijs, sector voor personen met een verstandelijkebeperking).Tevens stelden we vast dat onze terminologie (impulsen,opleidingen) niet altijd even duidelijk was voor de cursisten.Vanaf 2012 staan we bij de voorbereiding van de vormingenspecifiek stil bij het opzet dat we willen realiseren. Weonderscheiden 3 vormen:• studiedag• workshop• praktijkmodule= Accent op actieve medewerking van de deelnemers• = Accent op het doorgeven van informatieInhoudelijk merkten we op dat er nood is aan een aanbodvoor personeel uit de ziekenhuissector dat personenmet dementie verzorgd of begeleid. Daarom startten we in2012 met de inhoudelijke invulling van een opleiding specifiekvoor deze sector. We doen dit in samenspraak metenkele medewerkers, die werkzaam zijn in ziekenhuizen.De opleiding referentiepersoon dementie'Vertel het mij en ikzal het vergeten.Laat het mij zien en ikzal het mij herinneren.Betrek er mij in en ikzal het begrijpen.'einsteinDe opleiding tot ReferentiepersoonDementie vond in2012 op 5 locaties plaats:Brugge, Gent, Antwerpen,Hasselt en Asse.125 professionele hulpverleners,werkzaam in diverse sectoren,namen eraan deel. Deopleiding werd gedeeltelijk hervormd.Er wordt uitdrukkelijkermet cursisten stil gestaan bijmogelijkheden om als referentiepersoonmet het geleerdeaan de slag te gaan binnen dezorgorganisatie. Doelstelling isde referentiepersoon te sterkenom zijn daadwerkelijke impact op de werking te verhogen.Hiertoe organiseerden we ook de vierdaagse vervolgmoduleEen referentiepersoon met slagkracht in Leuven (tussen 27januari en 23 maart) en een intervisie-traject in Brugge.Naast deze 5 opleidingen organiseren we ook voor medewerkersbinnen de organisatie Soprimat een opleidingtot referentiepersoon dementie. De opleidingsdagen liggenop hun vraag gespreid over 16 maanden en starten inoktober 2012 en eindigen in december 2013. Ook binnendie koepel zullen er in december 2013 twintig referentiepersonendementie afstuderen.Handboek ‘Dementie, van begrijpen naarbegeleiden’Om de referentiepersoon dementienog meer te ondersteunenin zijn opdracht gevenwe sinds 2012 het handboek‘Dementie, van begrijpen naarbegeleiden’ uit voor afgestudeerdereferentiepersonen (enandere betrokkenen).expertisecentrumd mentieHet handboek is enerzijds een tastbare neerslag van devele inzichten en instrumenten die deelnemers aan de opleidingtot referentiepersoon meekrijgen. Anderzijds biedthet ook na en buiten de opleiding een nooit opdrogendebron van informatie. We putten daarvoor uit de rijkdom vanVlaamse initiatieven en goede praktijken rond dementie,zonder de buitenlandse expertise uit het oog te verliezen.Via een abonnementsformule ontvangt de abonnee tweemaalper jaar nieuwe bijdragen met de meest actuele inzichten,methodieken, casussen en uiteraard de meestrecente wijzigingen in wet- en regelgeving.Vele deskundigen uit het werkveld en uit de academischewereld hebben reeds een bijdrage geleverd aan het handboek:16 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 17

• Olivier Constant: beeldvorming over dementie: eenkwestie van keuzes• dr. J. De lepeleire, dr. M. Vermandere en dr. B. Schoenmakers:zorgdiagnose bij thuiswonende personen metdementie• dr. A. Haekens: dementie en seksualiteit• dr. L. Lemey en Jelle van den Ameele: ziektediagnostiek• dr. B. Temmerman en het team van de geheugenrevalidatieNoord-West-Vlaanderen: geheugenrevalidatieNoord-West-Vlaanderen• Katja Van Goethem: zorgen voor jezelf• Annemie Van Neck: zinvolle activiteiten• Patrick Verhaest: meerdere bijdragen: ‘beleving van dementie’,‘preventie van dementie’ en ‘de woonomgevingvoor personen met dementie’• Patrick Verhaest en Patricia Wildiers: vorm en invullinggeven aan de functie referentiepersoon dementie• Hilde Vermeiren: persoonsgerichte zorg en DementiaCare Mapping• Jurn Verschraegen: bijdragen: ‘prevalentie van dementie’en ‘dementievriendelijke gemeenten in opmars’• Vinciane Wotasik en Eric Salmon: cognitieve revalidatiebij personen met dementie• medewerkers van de Koning Boudewijnstichting: derechten van personen met dementieDe oplage van het handboek bedroeg in december 2012474 boeken.Wat het abonnee-aantal betreft hebben we de kaap vande 300 overschreden.Open vormingsaanbodWe organiseerden 17 impulsen (vanaf september 2012vernieuwde terminologie cfr. Supra).Een overzicht van de behandelde thema’s:• Voedingsbegeleiding bij personen met dementieTurnhout 27/04/2012• Omgaan met familieHasselt 26/04/2012• Dementievriendelijke architectuur en inrichtingGent 22/11/2012• Moeilijk hanteerbaar gedragRoeselare 20/04/2012• Moeilijk hanteerbaar gedragItterbeek 23/11/2012• Vorming geven over dementie en spreken voor een groep.Leuven 12/11 en 13/11• Onderdompeling in de wereld van dementieGent 06/03/2012• Onderdompeling in de wereld van dementieKortrijk 20/09/2012• Rituelen en spiritualiteitRoeselare 27/02/2012• 4-daagse opleiding DCMLeuven 6 t.e.m. 9/11• 2-daagse opleiding comfortzorgLeuven 2/10 en 9/10• Les geven over dementie (voor het onderwijs)Gent 27/11/2012• Dementie thuisDendermonde 24/4 en 29/5• Dementie bij personen met een verstandelijke beperkingAntwerpen 4/10 en 6/10In 2012 zagen enkele nieuwe vormingsinitiatieven het levenslicht:• Het gebruik van DCM in WZC (voor leidinggevenden)Antwerpen 11/12/2012• Zorg voor allochtone ouderenSchaarbeek 24/05/2012• Aan de slag met de docureeks ‘pluk de dag’Gent 29/11/2012Vorming voor het Sociaal Fonds (Fe-Bi)Met het Sociaal Fonds (Fe-Bi) werd uitvoering gegevenaan de overeenkomst afgesloten in functie van vormingvoor basiswerkers in de niet-openbare woonzorgcentra.Er zijn 2 vormingen afgesproken:• inzicht in dementie: 1 dag• training in het omgaan met personen met dementie:3,5 dagDe aanvragen voor de vormingen in huis vanuit Fe-Bistegen enorm. We realiseerden in 2012 27 'Inzichtenin dementie (vormingen van 1 dag) en 16 trainingen inhet omgaan met personen met dementie (3,5 dag) in devoorzieningen.Er is in 2012 slechts 1 'Inzicht in dementie' kunnen doorgaanin open aanbod. De overige afgesproken vormingenwerden door Fe-Bi geannuleerd owv té weinig inschrijvingen.Hierdoor namen medewerkers van Fe-Bi het besluitom vanaf 2013 enkel nog vormingen rond dementie inserviceaan te bieden.Vormingen op maat: KVLV en CMWe kregen in 2012 twee aanvragen tot vorming op maat.Christelijke MutualiteitDe landsbond van de Christelijke Mutualiteit wenst inzake'dementievriendelijke basiszorg' niet bij de pakken te blijvenzitten.Op het overleg met de zorgdirecteurs van deverschillende regio’s in Vlaanderen werd gesteld dat menbinnen de Christelijke Mutualiteit in het basis-opleidingsaanbodvoor maatschappelijk werkers een verplichtemodule omtrent dementie wil opnemen.De landsbond van de Christelijke Mutualiteit vroeg onseen tweedaagse vorming uit te werken voor de beginnendemaatschappelijk werkers. Zij vragen ook naar uitgewerktepakketten voor de gevorderde maatschappelijkwerkers. Een werkgroep onder leiding van de VTO-medewerkerstelde de vorming op en boog zich over de samenstellingvan educatieve pakketten voor de gevorderdemaatschappelijk werkers binnen de Christelijke Mutualiteit.Vanaf 2013 zullen we tweejaarlijks een tweedaagsevoor beginnende maatschappelijk werkers realiseren (éénin Antwerpen en één in Gent) en ook vorming op maatbieden aan de ervaren maatschappelijk werkers.KVLVOp vraag van de KVLV werkten we een informatie-avonduit over ‘Hoe omgaan met een persoon met dementie?’Tijdens deze infoavonden krijgen de deelnemers aan dehand van veel visueel materiaal een antwoord op volgendevragen:• Wat zijn de symptomen van dementie?• Hoe beleven mensen met dementie hun ziekte?• Wat zijn belangrijke adviezen voor ieder, die een persoonmet dementie ontmoet?Deze 13 avonden zullen doorgaan in 2013, maar in 2012werd de planning opgesteld en de inhoud besproken.We droegen tevens bij tot volgende initiatieven:• overlegmomenten met vormingsverstrekkers waaronderCairos uit Leuven en FeBi.• het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw is partnerbij het uitwerken van het e-learningpakket voor huisartsenen verpleegkundigen in opdracht van het RIZIV.Wij leverden delen van de inhoud en van digitale media.• we verzorgden een vorming binnen de vzw Primavera,een voorziening voor personen met een verstandelijkebeperking.Interne vorming groepsdynamica doorPia Dewagtere (vzw Tabor)We organiseerden ook 2 vormingsmomenten voor de medewerkersuit de verschillende expertisecentra om heninzicht te geven in enkele basisprincipes van het werkenmet groepen met de bedoeling hun vaardigheden als intervisiebegeleiderte versterken.Volgende onderwerpen kwamen aan bod: groepsdynamica,rol van de begeleider, verschil inhoud/proces, soorteninterventies, ‘lastige’ deelnemers, enz.9 Signaalfunctie• Rond jongdementie werd op 28 februari in Hasselt eensymposium georganiseerd waar het ExpertisecentrumDementie Vlaanderen vzw op aanwezig was en een eigenbijdrage verzorgde.• De begeleidingscommissie van het Vlaamse dementieplanis in 2012 niet meer samengekomen. Er wordt weleen nieuwe commissie georganiseerd in 2013. Op 31mei lichtte de coördinator het Vlaamse dementieplan toeop de verenigde vergadering van de overlegplatformsdementie in West-Vlaanderen.• Binnen het RIZIV vonden verschillende vergaderingenplaats binnen de cel chronische zorg, de overeenkomstencommissieRVT-ROB-CDV en binnen een ad hocwerkgroep dementie. Coördinator Jurn Verschraegen isondervoorzitter van deze werkgroep. Vergaderingen ophet RIZIV vonden plaats op volgende data: 26 januari, 7maart en 3 mei.• Eén van de tastbare resultaten van deze besprekingenis o.m. de aankondiging van het D-forfait voor ROB’swaarbij vanaf 1 januari 2013 een verhoging van het personeelvoor reactivatie wordt voorzien én een verhoogdetegemoetkoming via de invoering van het D-forfait mitsaan de diagnosevoorwaarde wordt voldaan. Er wordteveneens een D-forfait in het vooruitzicht gesteld voorde RVT’s vanaf midden 2013.• In Wallonië worden verdere stappen gezet naar de realisatievan een Waals expertisecentrum dementie naarVlaams model (zelfde doelstellingen en missie). DeWaalse minister lanceerde een dementieplan waarinde formele toezegging beschreven staat dat dit Waalsecentrum zal worden ondersteund. Er was overleg op hetkabinet van minister Tillieux op 21 maart in Namur en inMarcinelle met een provinciale groep op 25 januari.• In Eupen (Arbeitsgruppe Demenz) werd toelichting verschaftbij twee projecten (nachtzorg / politieprotocol).• De coördinator was ook in 2012 betrokken bij de raadvan bestuur van Baluchon Alzheimer (Brussel).• Op www.dementie.be werd de tool ‘beleid’ verder geactualiseerd.Hier worden de beleidsinitiatieven inzakedementie gebundeld ter beschikking gesteld van hetpubliek. De overheid consulteerde ons 5 keer m.b.t. politiekedossiers. Hierbij gaven wij telkens inhoudelijk enevidence based advies.• We maken deel uit van de FTD-expertgroep Vlaanderen-Nederland en werkten samen met de werkgroep jongdementieaan de Best Practice, met de hulp van o.m. hetVAPH.18 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 19

•Regionale expertisecentra dementie

OesExpertisecentrum Dementie BrusselRoger Vandendriessschelaan 11 – 1150 Brusselt 02 778 01 70f 02 771 72 00broes@dementie.beInterne organisatieMedewerkersSam Van de Putte, maatschappelijk werker en politicoloogStuurgroepDe stuurgroep van brOes ondersteunt de dagelijkse werkingen blijft belangrijk om de werking van het expertisecentrumte toetsen aan de praktijk van het Brusselsewerkveld. Op de vergaderingen bespreken de leden nietalleen de dagelijkse werking en de voortgang van deprojecten, maar wisselen ze ook informatie uit over eeninhoudelijk thema rond dementie en het Brusselse zorglandschap.Hierdoor worden we als hulpverlener continubevraagd hoe we zelf als mens kijken naar dementie inhet algemeen, en naar de dementieproblematiek in Brusselin het bijzonder. De stuurgroep vergaderde op 9 februari,19 maart, 23 april, 3 september en 22 oktober2012.Stuurgroepleden• Greta De Geest, studiedienst Vlaamse materiesLands bond Onafhankelijke Ziekenfondsen• Sigrid De Geyter, directeur bewonerszorg, RVT SintMonika• Jan Hertecant, directeur Brusselse Welzijnsraad• Jaklien Vandermeulen, directeur Home-Info• Ellen Meersmans, stafmedewerker zorg- en dienstverleningFamiliehulp Brussel-Halle-Vilvoorde• Dokter Caroline Verlinde, huisarts en directeur van hetHuis voor Gezondheid in het Brussels HoofdstedelijkGewest• Dokter Kurt Segers, neuroloog Brugmann ziekenhuisOp zaterdag 2 juni participeerde brOes aan het informatiesalonvoor mantelzorgers in de Square aan de Kunstberg.Na de evaluatie van de eerste editie leek het beter om hetinformatiesalon in de voormiddag te laten starten en vooreen weekenddag te kiezen. Deze keuze wierp zijn vruchbroes,v. (m), de van vele gaatjes voorziene trechter(bron: Van Dale). II. de beginletters br, het BrusselsHoofdstedelijk Gewest als werkterrein. III. de groteO in brOes, de geheugenproblematiek van de persoonmet dementie.Ondanks het minder aantal medewerkers, slaagdeECD brOes erin om op alle vooropgestelde domeinenresultaten te boeken. Met de tweede editie van hetinformatiesalon voor mantelzorgers, de organisatievan een methodiekenreeks bestaande uit drie studievoormiddagenen als afsluiter Music for Life van StudioBrussel werd 2012 een meer dan geslaagd jaar.Resultaatgebieden1 InformatieverstrekkingDankzij goede professionele contacten en de actieve samenwerkingin het Brussels platform dementie kennenlokale dienstencentra, huisartsen, ziekenhuizen, woonzorgcentraen andere professionele hulpverleners het expertisecentrumbrOes. Hierdoor verwijzen zij gemakkelijkfamilieleden en mantelzorgers van personen met dementiedoor. Ook scholieren en studenten kunnen voor informatiebij brOes terecht.Online blijft de informatieverstrekking momenteel beperkttot het up-to-date houden van de pagina over de werkingvan brOes op de website van CGG Brussel en de paginaop www.dementie.be. Daarnaast onderhoudt brOessinds 2011 een facebookpagina waarop nieuws rond dementieen activiteiten gedeeld wordt.Regionale bekendmakingten af. Ruim 30 Brusselse organisaties zetten een standop rond de volgende 8 thema’s: algemene informatie, gezinszorg-en hulp, financiële aspecten, ondersteuning voormantelzorgers, omgaan met de persoon met dementie, erals mantelzorger even tussenuit, technische ondersteuningen vervoer en animatie thuis. Er daagden ruim 180 bezoekersop. BrOes voerde een vijftal gesprekken met mantelzorgersen kreeg 14 gerichte informatievragen.In 2012 overlegde brOes ook met verschillende partners.Zo was er op 9 februari een overleg met de HUB rondeventuele samenwerking rond vormingen, op 8 maart eenvergadering met de Vlaamse Alzheimer Liga om beidewerkingen op elkaar af te stemmen en een overleg metde geheugenkliniek van het UZ Jette om elkaars werkingte leren kennen.ECD brOes adverteerde een pagina met haar contactgegevensin het Brussels Zakboekje en stond 4 keer meteen advertentie in het tijdschrift Brussels Welzijnsnieuwsvan de Brusselse Welzijnsraad waarin de doelstellingenvan het expertisecentrum werden beschreven. Daarnaaststond brOes eind 2012 drie keer in het weekbladBrussel Deze Week (editie 29/11/2012, 6/12/2012 en13/12/2012). Dat gebeurde met illustraties van ILAH diein het kader van de beeldvormingscampagne rond dementiemogen gebruikt worden. Het weekblad wordtverspreid op 72.000 exemplaren en bereikt volgens deCIM-bereikstudie 2010-2011 ongeveer 87.800 NederlandskundigeBrusselaars en pendelaars.De advertenties in BDW kwamen net voor de start van Musicfor Life van Studio Brussel. MFL’12 werd een week omdementie nooit te vergeten. In samenwerking met BRUS-SEL IS organiseerde brOes op 16 december 2012 eenheus event op het Muntplein in Brussel waarbij iedereen zijnof haar dierbaarste herinnering op een post-it kon schrijvenen op een zuil van de Muntschouwburg kleven. Via de linkhttp://brusselis.be/postit/index.php en het facebookeventkonden mensen ook op voorhand herinneringen insturen.ECD brOes verspreidde de oproep via haar partners ennaar professionelen in de Brusselse zorgsector en kreegdaardoor ook herinneringen van bewoners uit Brusselsewoonzorgcentra binnen. We slaagden erin om alle zuilenvan kop tot teen vol herinneringen te kleven. Van de heleactie werd door BRUSSEL IS ook een filmpje gemaakt datvia de sociale media ruim verspreid werd.Documentatie Ingepakte beurs voor Music for Life 2012.De regionale bibliotheek bestaat uit een beperkt aanbodvan boeken en gespecialiseerde artikels uit vaktijdschriften.Jaarlijks wordt de bibliotheek aangevuld met pasverschenen boeken. In 2012 kocht brOes ongeveer 15boeken aan. Daarnaast verwijst brOes regelmatig doornaar Foton, de bibliotheek van ECD-Vlaanderen of naarbibliotheken van de andere regionale centra.2Adviesverstrekking voor complexezorg- en begeleidingssituatiesTijdens telefonische contacten en/of via e-mailverkeergaf brOes regelmatig advies over hoe zorgverleners beterkunnen omgaan met personen met dementie. Daarnaastwerd er regelmatig een beroep gedaan op brOesom te weten waar mensen met dementie, hun mantelzorgersen familieleden binnen Brussel terecht kunnen. Ookmantelzorgers en partners van personen met dementiededen het afgelopen jaar beroep op de kennis van hetexpertisecentrum en kwamen langs voor een persoonlijkgesprek over hun thuissituatie. Wanneer de medewerkersvan brOes niet beschikbaar zijn kunnen mensen terechtop het antwoordapparaat waarna zij zo snel mogelijk gecontacteerdworden.BrOes is, wanneer nodig, ook aanwezig op de patiëntenbesprekingvan het ouderenteam van het CGG Brusselwaar overlegd wordt over personen met dementie en hunsoms complexe zorgsituaties. BrOes is ook lid van destuurgroep ouderenmisbehandeling en neemt geregelddeel aan de vergaderingen van de info- en adviesgroepvan het Brussels Overleg Thuiszorg (SEL). De voorzitter enondervoorzitter van het BOT zijn daarenboven ook stuurgroepledenvan ECD brOes.22 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 23

3 Sensibiliseren Informatiesalon voor mantelzorgers als geslaagd initiatiefNet zoals in 2011stond brOes, samenmet Rhapsodie,in voor depraktische organisatievan een informatiesalonvoormantelzorgers. Devroegere communicatierond het salonen het verleggenvan het informatiemomentvaneen vrijdag naarzaterdag wierpvruchten af. Op 2juni 2012 waren meer dan 30 organisaties aanwezig meteen informatiestand opgebouwd rond de volgende thema’s:algemene informatie, gezinszorg- en hulp, financiëleaspecten, ondersteuning voor mantelzorgers, omgaanmet de persoon met dementie, er als mantelzorger eventussenuit, technische ondersteuning en vervoer, animatiethuis. Deze editie kreeg ook veel meer geïnteresseerdenover de vloer.Ook de initiatieven om ECD brOes regionaal bekend temaken zorgen voor de nodige sensibilisering rond dementie.De advertenties in Brussel Deze Week brachtende beeldvormingscampagne van de Vlaamse Overheid inbeeld en door de actie i.s.m. BRUSSEL IS tijdens Musicfor Life werden heel wat mensen door het thema dementiegeraakt.Dementievriendelijke gemeenteBrOes blijft zich informeren over alle Brusselse, door de KoningBoudewijnstichting, geselecteerde projecten in het kadervan dementievriendelijke gemeenten om op de hoogtete zijn van de gemeentelijke initiatieven en eventuele samenwerkingenaan te gaan. De KBS kwam naar aanleidingvan een nieuwe oproep het project nog eens voorstellen opde vergadering van het platform dementie (30/11).VermissingsprotocolBrOes peilde bij alle Brusselse politiezones en woonzorgcentranaar hun interesse in het vermissingsprotocol omafspraken te maken zodat vermiste personen met dementiesneller kunnen opgespoord worden. Na deze peilingvolgde er enkel een gesprek met de politie van Koekelbergop 24 april om informatie uit te wisselen. Waarschijnlijkworden hierin door het platform dementie verdere stappenin genomen.4 DeskundigheidsbevorderingVormingen op maatbrOes gaf in 2012 enkele kortere basisopleidingen van3u aan 10 professionelen die het zorgknoppuntoverlegvan BOT in LDC Randstad, Molenbeek bijwoonden op 14maart, aan 6 doelgroepmedewerkers van LDC Aksent op5 april en 7 medewerkers op 3 mei, aan 14 personeelsledenvan Residentie Romana op 26 april en aan 6 personeelsledenvan WZC Sint-Monica in Brussel op 20 november.Algemeen en sensibiliserendvormingsaanbodOp vraag van ECDVlaanderen en de Verenigingvan de Federaleen BicommunautaireSociale Fondsen van deNon-Profit Sector FE.BIgaf brOes drie keer eenbasisvorming aan 12medewerkers van Soprimatop 31 mei, aan 11medewerkers van Soprimatop 6 juni, en aan 9medewerkers van WZCMagnolia in Jette op 6september. Zowel voor de medewerkers van Soprimat alsvoor de personeelsleden van WZC Magnolia in Jette volgdehierop een training van 3 dagen (7/06, 14/06, 18/06 en17/09, 25/09, 24/10) en een halve terugkomdag (13/09en 5/12).In het najaar organiseerde brOes de methodiekenreeks‘beter omgaan met personen met dementie’ in de HUB.De reeks bestond uit drie studievoormiddagen. Op elkestudievoormiddag werd een andere methodiek voorgestelddie gebruikt wordt om beter te leren omgaan met personenmet dementie. De aftrap werd op 9 november gegevendoor Jeanet Hendriks die de video interactie in de ouderenzorgaan 25 deelnemers toelichtte. Hilde Vermeiren gaf op3 december aan 27 deelnemers uitleg over dementia caremapping en Vicki De Klerk (dochter van Naomi Feil) slootvoor 32 deelnemers de reeks af met een uiteenzetting overValidation op 18 december.Opleiding en navorming vanreferentiepersonen dementieOp 23 januari startte in Asse de referentieopleiding dementievoor 22 cursisten. brOes begeleidde deze opleidingsamen met de collega’s van Memo Heikruis. Samengaven we dag 1 (23/01), dag 6 (12/03), dag 6 bis (15/03)en dag 11 (18/06) van de opleiding. brOes stond daarnaastook in voor de begeleiding van dag 3 (6/02), dag 4(13/02) en de keuzedag rond atypische vormen van dementie(19/04). Memo en brOes organiseerden voor dedeelnemers ook een terugkomvoormiddag op 19 oktober.Hieraan namen 9 cursisten deel.In het najaar startte nog een nieuwe referentieopleidingdementie. Broes begeleidt en geeft zelf enkele dagen vandeze opleiding in Laken voor 16 medewerkers van Soprimat.Dag 1 (06/10) en dag 2 (4/12) zijn achter de rug. Deandere opleidingsdagen volgen in 2013.Opleiding van vrije vormingsmedewerkersOmdat de Brusselse regio niet zoveel Nederlandstaligevrije vormingsmedewerkers heeft, werkt brOes voor hunopleiding en begeleiding nauw samen met de collega’svan ECD Memo en ECD Contact. Jaarlijks organiseren wesamen een vormingsmoment voor de Vrije Vormingsmedewerkersvan Brussel, Vlaams-Brabant en Limburg. Ditjaar gingen deze door op 22 november in Hasselt.5Concept en methodiekstudieHet GanzenbordDit project werd gestart in 2009 en liep verder in 2010 en2011. Met een kleine groep van nieuwe bewoners van eenRVT wordt in gesprek gegaan rond de beleving van de beginnendedementie, angsten, verdriet, kwaadheid,… Hiervoorwordt gebruik gemaakt van een ganzenbord-spel,ontwikkeld door het ouderenteam van CGG Brussel enExpertisecentrum dementie brOes. Het ganzenbord bevatlevensthema’s waarrond in spelvorm gewerkt wordt.Belangrijke levensfasen en - gebeurtenissen worden besprokenen de deelnemers krijgen zo de kans om terug teblikken op hun leven en zo onverwerkte gebeurtenissenalsnog een plaats te geven. Deze techniek vertoont gelijkenissenmet life-review. In 2011 werd een groep georganiseerdin RVT Jean Van Aa in Elsene. Naar aanleidingvan de tien bijeenkomsten werden gepersonaliseerde levensboekjesgemaakt, die op 24 september 2012 aan dedeelnemers bezorgd werden. Op 2 maart stelde brOes viaeen poster de doelstellingen van het ganzenbord voor aande deelnemers van de Wintermeeting van de Belgischevereniging voor gerontologie en geriatrie.Daarnaast plannen we nog steeds de opmaak van eenhandleiding voor hulpverleners die hun zorg beter willen afstemmenop het leven van de persoon met dementie. Hiervoorgingen we een samenwerking aan met de opleidingergotherapie van de HUBrussel. Twee studenten ergotherapieorganiseerden, in het kader van hun stage, een reeksvan tien bijeenkomsten van het ganzenbord in een woonzorgcentrum.Hun bevindingen worden samengebundeldmet de theoretische achtergronden van de methodiek diedoor een derde student werden opgezocht en beschreven.Tenslotte gaat een vierde student met de bevindingenaan de slag om na te gaan hoe de methodiek van het ganzenbordkan geoptimaliseerd worden. Dit proces moet uiteindelijkleiden tot het realiseren van de handleiding. brOes24 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 25

ontving pas begin oktober 2012 de eindwerken van deeerste twee studenten en wacht nog op dat van de laatstestudent om aan de handleiding te kunnen beginnen.GedragsobservatieDe samenwerking die in 2011 met WZC Magnolia uit Jetteverkend werd, werd in 2012 verder uitgewerkt. Na eenoverleg op 27 maart, een interne vorming voor het personeelop 25 april en een herhalingsbijeenkomst op 15 mei,observeerden 3 verzorgenden van het WZC hun bewonersop basis van een gedragsobservatielijst. De scoreswerden in een softwareprogramma ingegeven en geanalyseerd.Op basis van de uitkomst vond er twee maal eenzorgoverleg plaats, namelijk op 26 juni en op 27 november.Eind 2012 werden de bewoners opnieuw geobserveerden werden de resultaten opnieuw ingevoerd in het softwareprogramma.Deze worden begin 2013 geanalyseerdwaarna er opnieuw een zorgoverleg kan plaatsvinden.Staten-Generaal WoonzorgOp 16 februari begeleidde brOes een focusgroep rondwoonzorg, ter voorbereiding van de Staten-GeneraalWoonzorg die later in het jaar plaatsvond.Project Narratieve zorgIn samenwerking met het Ouderenteam van CGG Brusselvolgt brOes het project Narratieve Zorg in het kadervan de Zorgvernieuwingsprojecten van het RIZIV verderop. Twee levensverhaalschrijvers werken met een zelf ontwikkeldelevensverhaalmethodiek. Deze methode wordtwetenschappelijk onderzocht door het onderzoeksbureauLUCAS naar effect en haalbaarheid. brOes begeleidt delevensverhaalschrijvers voor de ontwikkeling van de methodiekvoor personen met beginnende dementie en zitmee in de werkgroep werving van het project.Eigen vormingenSam Van de Putte volgde in 2012 verschillende studiedagen,symposia en congressen: een persconferentie rondde regelgeving van de Brusselse woonzorgcentra op 16februari, een symposium rond jongdementie in Hasseltop 28 februari, een infosessie rond de gevolgen van destaatshervorming op de Brusselse zorgsector, de wintermeetingin Oostende op 2 maart, een dag rond zorg voorAllochtone Ouderen in Schaarbeek op 24 mei, een studienamiddagrond Korsakov in Dendermonde op 19juni,het zorgsymposium in Aalst op 18 september en het geriatrischsymposium in Aalst op 21 september. Tenslottewoonde Sam ook de dementiedag aan de UCL in Brusselbij op 24 november.Tijdens de maand juli (van 26 tot 31 juli) volgde Sam lessenFrans die voor medewerkers van CGG Brussel aangebodenwerd. Daarnaast volgde hij op 1 oktober, 15 oktober,6 november, 26 november en 17 december ook eencursus groepsdynamica die in 2013 afgerond wordt.6 SignaalfunctieOp het Platform dementie, georganiseerd door MinisterGrouwels en Minister Uyttebroek, geeft brOes, samen metandere partners uit het Brusselse werkveld, aan waar ernood aan is. Tijdens deze overlegmomenten denkt hetBrusselse werkveld na over mogelijke acties om de zorgvoor de personen met dementie en hun familie in de toekomstte verbeteren. De vergaderingen gingen in 2012door op 6 maart, 17 april, 19 juni, 28 augustus, 16 oktober,23 oktober en 30 november. Het platform richtte in 2012een werkgroep op die de opmaak van een dementieplanBrussel zal voorbereiden en waarin brOes betrokken is7Loyauteit en samenwerkingtussen de negen expertisecentraonderling en het ExpertisecentrumDementie Vlaanderen vzwMedewerkersoverlegOp 23 februari, 21 juni en 6 december nam Sam Van dePutte als verantwoordelijke van ECD brOes deel aan hetmedewerkersoverleg van ECD Vlaanderen.Werkgroep VTOSam Van de Putte is ook lid van de werkgroep VTO. Dezekwam samen op 27 februari, 14 mei, 10 september en 5november 2012.Samenwerking met ECD Memo enContactBrOes werkt nauw samen met de collega’s van ECDMemo en ECD Contact. Jaarlijks organiseren we sameneen activiteit voor de Vrije Vormingsmedewerkers. Dit jaargingen deze door op 22 november in Hasselt.AndereECD brOes begeleidde samen met de collega’s van ECDMemo Heikruis een referentieopleiding in Asse en starttezelf een referentieopleiding in Laken. brOes gaf daarnaastook verschillende febi-opleidingen.ContactExpertisecentrum Dementie LimburgWelzijnscampusA. Rodenbachstraat 29 bus 9 - 3500 Hasseltt 011 30 88 51 - f 011 30 87 08ecd.contact@ocmwhasselt.beecd.limburg@dementie.beInterne organisatieMedewerkersDirectie: Julien Mertens, directeur Expertisecentrum DementieContact, OCMW HasseltCo-partner: Johan Abrahams, algemeen directeur Woonenzorgcentra vzw Bejaardenzorg Grauwzusters LimburgChantal Grauwels: ergotherapeut, halftijds werkzaam alsconsulente van ECD Contact, halftijds werkzaam in hetwoonzorgcentrum Zonnestraal van OCMW HasseltAnneleen Janssens: klinisch neuropsycholoog, halftijdswerkzaam als consulente en coördinatrice van ECD Contact,halftijds werkzaam in de geheugenkliniek van hetJessaziekenhuis te HasseltGreta Mekers: maatschappelijk werkster, halftijds werkzaamals consulente van ECD ContactKatrien Moors: ergotherapeute, halftijds werkzaam alsconsulente van ECD Contact, vanaf 1 juli 2012, ter aanvullingvan ziekteverlof Greta Mekers, halftijds werkzaamin OCMW Maasmechelen, dienst Ouderen en Thuiszorg,dienst Woningaanpassing.Katja Van Goethem: communicatiedeskundige, halftijdswerkzaam als consulente van ECD Contact, halftijdswerkzaam als consulente van ECD Orion.Interne overlegmomentenOp regelmatige tijdstippen vinden overlegmomentenplaats in de vorm van teamvergaderingen, tussentijdsoverleg met de directeur en kernvergaderingen. Tijdenshet teamoverleg worden alle aanvragen besproken enwordt nagegaan of deze passen binnen de visie en dedoelstellingen van het regionale expertisecentrum. Enwordt gepland wie deze vragen opneemt, alsook de tijdsbesteding,praktische organisatie, en de verdere werkingwordt afgestemd. De agenda van de kernvergaderingwordt hier ook voorbereid. In de kernvergaderingen, waarnaast de medewerkers en directeur van het centrum ookde co-partner aanwezig is, staat de verdere uitbouw ensturing van de werking van ECD Contact centraal.Resultaatsgebieden1 InformatieverstrekkingInformatie en documentatieECD Contact beschikt over een beperkte bibliotheek:• 140-tal boeken kunnen worden uitgeleend• 65-tal video’s/DVD’s idem• artikels, gerangschikt volgens thema• flyers, folders, brochures• te koop aangeboden infoboekenPersonen met gerichte literatuurvragen (o.a. studenten)worden doorverwezen naar de provinciale bibliotheekvoor het ontlenen van bepaalde video’s of boeken. Weverwijzen eveneens door naar de bibliotheek van ECDFoton. We beschikken zelf over de literatuur- en videolijstenvan beide diensten, zodat we onze cliënten gerichtkunnen doorverwijzen.Informatiestand ECD ContactIn 2012 werd de informatiestand opgesteld ondermeerbij de vertoning van de film ‘Verdwaald in het geheugenpaleis’i.s.m. provincie Limburg, bij een activiteit in hetkader van ‘Music for Life’ van Studio Brussel, m.n. in hetJessaziekenhuis-campus Salvator, bij de voorstelling vaneen improvisatietoneelstuk door ‘Inspinazie’ i.s.m. provincieLimburg, en tijdens praatcafé’s dementie in onzeprovincie.26 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 27

Bekendmaking van ECD Contact en haaractiviteiten op www.dementie.beECD Contact zorgt voor de verdere bekendmaking vanhet centrum ook door regelmatig eigen bijdragen over activiteitenevenals nieuwsbrieven te laten verschijnen op devernieuwde website www.dementie.be.Nieuwsbrief dementieDe nieuwsbrief van ECD Contact werd in 2012 viermaaluitgebracht. Deze dementieflash heeft voornamelijk totdoel de deskundigheid van professionele hulpverlenersdie werken met personen met dementie te bevorderen. Denieuwsbrief wil een middel zijn tot communicatie omtrentgoede praktijken in de zorg met betrekking tot dementie.Mekaar laten delen in de vele ervaringen her en der kanvoor nieuwe prikkels zorgen, om de eigen zorgverleningten aanzien van personen met dementie en hun omgeving,te blijven herdenken en inspireren.In de uitgaven-2012 kwamen vooral volgende thema’saan bod: het minisymposium jongdementie, het symposium‘ Vermiste personen met dementie’, dementievriendelijkewandelingen Hasselt en Zonhoven, programmapraatcafés dementie Limburg 2012, aankondigingenvan studiedagen, vormingen, praatgroepen, toneel- enfilmvoorstellingen, en enkele goede voorbeelden uit depraktijk.2Adviesverstrekking voor complexezorg- en begeleidingssituaties instrikt uitzonderlijke gevallenAdvies bij hulpvragenIn 2012 bereikten 36 hulpvragen van mantelzorgers vanpersonen met dementie ECD Contact. Het ging daarbijvooral om vragen naar informatie over de omgang met enopvangmogelijkheden voor personen met dementie. Deconsulenten van het centrum trachten in eerste instantiesteeds zelf de mantelzorgers zo goed en zo volledig mogelijkte woord te staan en/of worden ze doorverwezennaar plaatselijke zorginstanties. De hulpvragers wordendan ook steeds geïnformeerd over de bestaande regionaleinitiatieven rond dementie. Bij vragen over diagnosestellingwordt steeds naar een geheugenkliniek doorverwezen.Daarnaast worden mantelzorgers op het expertisecentrumuitgenodigd om meer informatie over dementiete bekomen via (gratis, uit te lenen of aan te kopen) brochures,folders, boeken, en videomateriaal.Ook aan hulpverleners uit eerstelijnsorganisaties die zichniet in staat achten om een afdoend antwoord te biedenop vragen van mantelzorgers, werd vanuit ECD Contactinformatie en advies aangereikt.3 SensibiliseringPraatcafés dementieIn 2012 werd i.s.m. ECD Contact het aantal praatcafésdementie in Limburg verder uitgebreid van 8 naar 10 locaties,met als nieuwkomers Hamont/Achel-Overpelt-Neerpelten Dilsen.ECD Contact organiseerde in 2012 zelf vier praatcafés dementiein Hasselt en Tongeren, met als thema’s:• 'Zinvolle activiteiten voor personen met dementie' doorChantal Grauwels, ergotherapeute, ECD Contact• ·'Thuis wonen met dementie: praktische tips rond aanpassingenen hulpmiddelen' door Chantal Grauwels, ergotherapeuteECD Contact• 'Als het einde nadert … palliatieve zorg bij personenmet dementie' door Sonja Karremans, sociale dienstWZC Ocura Beringen en medewerkster ‘Zorg op maat’Pallion.• Filmvoorstelling 'Iris', inleiding en nabespreking doorECD Contact.Daarnaast was ECD Contact als gastspreker en ondersteunendaanwezig tijdens verschillende praatcafés in deandere Limburgse regio's.De data, thema's en sprekers van de diverse regionalepraatcafés werden steeds bekend gemaakt via de websitewww.dementie.be, via allerlei andere zorgorganisatiesen via de nieuwsbrief ECD Contact.ToneelHet vormingstoneel ‘Mannen van 85’ werd op 11 december2012 vertoond in WZC Kapittelhof te Lommel voor eenheterogene groep van 150 mantelzorgers en professionelen.De nabespreking werd verzorgd door ECD Contact.Projecten dementievriendelijkegemeenten, Koning BoudewijnstichtingOpvolging project '(H)Eerlijk op stap metpersonen met dementie in Hasselt en Zonhoven'Samen met de toeristische diensten van Hasselt en Zonhovenheeft ECD Contact de 3 dementievriendelijke wandelingenverder bekend gemaakt via de site, de dementieflashen toeristische brochures. Op de dienst toerisme van Hasseltwerden er 24 brochures verkocht waarvan 11 van dezinnenprikkelende wandeling en 10 van het herinneringspad.Drie groepen bewoners van WZC deden beroep opde gids voor de zinnenprikkelende wandeling. In Zonhovenwerden 25 wandelbrochures verdeeld en/of verkocht vande natuur-lijke wandeling rond de Holsteen. Bij de evaluatiewerden vooral positieve reacties van de wandelaars genoteerd.Personen met dementie vonden het een leuke activiteit,vooral het reminiscerende aspect ervan.Project Docureeks ‘ Leven met Dementie’Voor de tweede maal, en deze keer als enige in Limburgwerd een project bekroond dat Expertisecentrum DementieContact indiende bij de Koning Boudewijnstichting inhet kader van de oproep ‘dementievriendelijke gemeenten’.Dank zij de hiermee samenhangende subsidie, maarook met middelen van het Limburgs provinciebestuur, enmet middelen van de regionale televisie, wordt een docureeksvoorbereid rond dementie en het leven zoals het ismet dementie.De eerste voorbereidende gesprekken hadden reedsplaats in 2012. Concreet zullen er 6 afleveringen wordengemaakt van telkens 10 minuten welke ’s avond zullenworden uitgezonden op TV-Limburg vanaf 21 september2013. Deze zullen telkens worden vooraf gegaan door eenstudiogesprek met duiding tijdens life uitzendingen in 'StudioTVL' in de namiddag.VermissingsprojectIn samenwerking met de provincie Limburg, de Cel VermistePersonen, politiezone HEKLA , politiezone Maaslanden het Expertisecentrum Dementie Contact werd op21 september 2012 een symposium georganiseerd rondhet vermissingsprotocol voor personen met dementie.Twaalf van de 17 Limburgse politiezones volgden dezestudiedag, samen 112 deelnemers. Het ExpertisecentrumDementie Contact stelde zich voor en engageerdezich voor het aanbieden van vormingen, informatie en denodige ondersteuning aan politiezones en woonzorgcentradie gebruik willen maken van dit protocol. Het initiatiefkreeg ook veel media-aandacht (kranten, TVLimburgnieuws). Music for Life 2012Music for LifeECD Contact ging in zee met het Leuvens improvisatietheater‘ Inspinazie’ om binnen onze regio tijdens deweek van Music for Life dementie op een ludieke manierbespreekbaar te maken via straatanimatie. Op dinsdagvoormiddag18/12 werden de Hasselaren op het KolonelDusartplein aangesproken door Marc en Suzanne. Marcleefde zich volledig in in een persoon met dementie ensprak de marktbezoekers aan met "Dag Germaine, datis lang geleden" en ging vol overtuiging verder dat hij dedame in kwestie kende van toen ze nog een duim grootwas. Mannelijke markbezoekers kregen een handdruk ende begroeting: "De Jos, sé, dat is lang geleden, kendemij nog?" Op donderdagvoormiddag 20/12 herhaalde ditgebeuren zich op de markt in Genk-centrum. Ondanks debittere koude bleken marktbezoekers diep geraakt doorde confrontatie met Marc die een zeer realistisch beeld gafvan de leefwereld van een persoon met dementie. Ook derustige ondersteuning van dochter Suzanne heeft heel watmensen beroerd, aldus spontane getuigenissen.ECD Contact kon bekomen dat badgedragers van Musicfor Life werden bedankt met een gratis wandeling o.l.v.een gids, en dit zowel in Hasselt als in Zonhoven (2 groepen).Het expertisecentrum beantwoordde in dit verbandook 11 vragen naar informatie vanuit Limburgse WZC en7 vanuit Vlaamse welzijnsorganisaties.4Vorming en deskundigheidsbevorderingOnderstaande tabel geeft een overzicht van het aantalvormingen, het aantal uren en het aantal deelnemers (op-Aantal vormingen Aantal uren Aantal aanwezigen Professionelen Niet-professionelen2012 27 97 1919 1200 71928 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 29

gesplitst naar professionelen en niet-professionelen) voorde vormingen die door ECD Contact uitgewerkt en gegevenwerden in 2012. (zie tabel hieronder)Vorming aan studenten: Interdisciplinairpostgraduaat Ouderenzorg, dpt. PHL-Health careBinnen het kader van de Banaba- opleiding van de ProvincialeHogeschool Limburg verzorgde ECD Contact 3achtereenvolgende interactieve lesnamiddagen rond hetthema 'Communiceren met personen met dementie' vooreen groep van 30 gedreven zorgverleners van diverse disciplinesuit het werkveld.Opleiding Referentiepersoon Dementie2012Afgelopen jaar heeft er een opleiding referentiepersoondementie plaatsgevonden te Hasselt met 28 deelnemersmet verschillende vooropleidingen, en waaronder zelfseen Nederlandse cursiste. Met de keuzedag die doorgingop 15/5/2012 met als thema ‘Fixatiereducerend beleid'bereikten we eveneens 25 deelnemers.Improvisatietoneelstuk: 'Dag Roger' Dag RogerIn de maand november realiseerden we als ECD Contactsamen met de provincie Limburg - dienst ouderenzorg enhet improvisatietheater Inspinazie, een zeer succesvolle'Dag Roger' - marathon in de Limburghal te Genk. De 3voorstellingen op éénzelfde dag mikten speciaal op verzorgendenin de thuissituatie, en dit zowel binnen openbareals private organisaties. Tijdens deze interactieve enaan de thuissituatie aangepaste impro-voorstelling werden3 belangrijke onderwerpen in de kijker gezet: het niet-pluisgevoel, omgaan met familie en zinvolle activiteiten samenmet personen met dementie.Vorming in samenwerking met SociaalFonds (Fe-bi)Een ééndaagse opleiding ‘in service’ werd verzorgd doorECD Contact en vond plaats in WZC Ocura te Montenaken,met deelname van 17 professionelen.Vrije VormingsmedewerkersDe zes vrije vormingsmedewerkers van Contact werden enkelemalen ingeschakeld om als opgeleide referentiepersonendementie basisvormingen over dementie te verzorgenin organisaties verspreid over de provincie. In samenwerkingmet ECD Memo en ECD Broes boden we in 2012 twee terugkomdagenaan onze vrije vormingsmedewerkers aan.5Concept- en methodiekstudie;studie en onderzoekVorming consulenten regionaal ECDIn 2012 werden er regelmatig vormingen/opleidingen gevolgddoor de medewerkers van ECD Contact. Zie onderstaandetabel:Aard vormingMinisymposium Jongdementie (zieverder)Toneelstuk 'Lortcher Syndroom'Studiedag Cubrix. Een unieksamenwerkingsverband bezielt eenkleurrijke, speelse en verhelderendekijk op organisatieontwikkeling.Gebruik van de sociale kaartToneelstuk: 'Mist in mijn hoofd'Internationaal Congres 'Dementievriendelijke architectuur eninrichting''Een dag om niet (meer) te vergeten'Over het lerend vermogen vanmensen met dementie.Interactief toneelstuk 'Dag Roger'Provinciale studienamiddag: 'Vermiste personen met dementie:een gedeelde zorg van politie enzorgverlenersOrganisatie - InstellingProvincie Limburg,Alzheimer CentrumMaastricht en ECD ContactWarre Borgmans en DimitriDeleuCubrix, Evenwicht enInspinazieProvincie LimburgKristel VrankenECD VlaanderenProvincie Brabant, ECDMemo en Frans HoogeveenImprovisatietheaterInspinazieProvincie Limburg i.s.m.ECD ContactToneelstuk 'Eenzaamheid endepressie bij ouderen'Ondersteunende communicatie bijpersonen met dementieOpleiding projectmanagementStudiedag VoedingsbegeleidingI-Brain festival GenkSymposium JongdementieAntwerpenCM Limburg i.s.m.CGGGenkChris De RijdtVVSG i.s.m. OCMW HasseltECD Vlaanderenvzw BreinwijzerVlaamse Alzheimer LigaSamenwerking met LISTEL vzw, deLimburgse koepelvereniging rondthuiszorgECD Contact participeerde aan de werkgroep ‘Zorgpaddementie’ binnen het POP Maasmechelen, samengestelduit hulpverleners van diverse thuiszorgorganisaties enandere zorginstellingen. ECD Contact werkte mee aan eenwetenschappelijk onderzoek dat inmiddels gepubliceerdwerd in het Tijdschrift voor Geneeskunde: ‘ Het gebruikvan observatieschalen bij tekenen van mogelijkecognitieve problemen thuis’ (TVG, 68, nr. 20, 2012). Hetaangepast observatieformulier werd geëvalueerd doorde thuiszorgdienst van het OCMW van Maasmechelen,Dr. Truyen, Prof. Dr. Buntinx en een coördinator vanListel. Binnen het team werd overleg gepleegd om hetobservatieformulier te implementeren in 2013.Twee consulenten van ECD Contact namen samen metListel deel aan de voorbereidende vergaderingen om inLimburg een standaardzorgpad te ontwikkelen.ECD Contact pleegde overleg met de Listel-coördinatordie verantwoordelijk is voor dementiegerelateerdethema’s, om in de nabije toekomst samen initiatieven teontwikkelen en om de onderlinge samenwerking verderte versterken.De directeur van ECD Contact werd in de loop van ditjaar opgenomen binnen de Algemene Vergadering vanListel, en participeerde aan deze vergadering op 12 december2012.Medewerking in het Euregionaal Platform‘Jong dement’ECD Contact werkte samen met het Euroregionaal Platform‘jong dement’ intensief mee aan de voorbereiding en realisatievan het eerste Minisymposium ‘Jongdementie in beweging!?’in onze provincie. Dit had plaats op 28 februari2012 en kende een enorm succes ( maar liefst 430 deelnemers!).Dit Minisymposium is een vervolg van het eerste Mini-symposiumjongdementie, dat plaatsvond op 25 november2009 in Nederlands Limburg. Op het programma van‘Jongdementie in beweging!?!' stonden volgende thema’s:zorgbehoeften en beloop van het functioneren van jongemensen met dementie en hun mantelzorgers – resultatenvan de NeedYD ( Need in Young onset Dementia) studie,wetenschappelijk onderzoek naar de rol van genetica bijjongdementie en het 10-puntenplan jongdementie, 3 yearsafter (coördinator ECD-Vlaanderen). De getuigenissen vaneen jonge persoon met dementie en zijn echtgenoot, envan een echtgenote van een persoon met dementie warenontroerend. Er werden 3 ‘goede praktijken’ gepresenteerd:therapeutische deeltijdbehandeling-RIAGG-Maastricht,woongemeenschap De Zandkorrel-Eeklo en kleinschaligwonen-Proteion Hornerheide (Nederland).6 SignaalfunctieOpstart Limburgs Netwerk DementieOm de levenskwaliteit van de personen met dementie ingans onze provincie op een structurele wijze te kunnen optimaliserenen om de versnippering in het zorglandschaptegen te gaan werd dit jaar een project opgestart met financiëlesteun van LSM (Limburg Sterk Merk / ProvincieLimburg), het 'Limburgs Netwerk Dementie'. Projectpartnerszijn het ECD Contact (OCMW-Hasselt), het Limburgsprovinciebestuur, de Katholieke Hogeschool Limburg(KHLim) en de vzw Bejaardenzorg Grauwzusters Limburg.ECD Contact is projectpromotor en staat in voor de coördinatie.Bij de ontwikkeling van het netwerk worden debelangrijkste spelers in het zorglandschap voor personenmet dementie in kaart gebracht, om hen vervolgens perLimburgse welzijnsregio op regelmatige basis samen tebrengen (5 regionale platforms/’dementieLinks’).30 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 31

Doel is expertise te delen, tekorten in de zorg op te sporenen hiervoor oplossingen, acties en methodieken te ontwikkelen.Dit provinciaal netwerk moet als een hefboom fungerenom door middel van nieuwe initiatieven de Limburgse‘dementiematrix’ van hiaten en overlappingen in de zorggaandeweg in te vullen, en dit in het licht van het Vlaamsdementieplan 2010-2014 van minister Vandeurzen.De officiële aftrap van het 'Limburgs Netwerk Dementie'was de organisatie van een forum voor alle referentiepersonendementie in onze provincie (8 november 2012).Hier legden we de eerste steen van het 'Limburgs NetwerkDementie', stelden we de initiatiefnemers voor enlieten we de Referentiepersonen Dementie alvast kennismakenmet enkele nieuwe methodieken: de Limburgsereminiscentiekoffer, video interactie, inleefsessies dementie.Het forum was alvast een groot succes, met ruim 50enthousiaste deelnemers.Om het Limburgs Netwerk Dementie meer kenbaar te makenontwikkelden we alvast enkele promokaartjes, die weo.a. ook uitgedeeld hebben tijdens onze regionale actie inhet kader van Music for Life (zie hoger).De verdere uitrol van het Netwerk Dementie Limburg zalechter vooral vanaf 2013 plaats hebben. Na de projectperiode(3 jaar) zal dit netwerk structureel ingebed wordenbinnen de reguliere werking van het expertisecentrum,waardoor dit ongetwijfeld meer draagvlak en armslagkrijgt. Wordt zeker vervolgd.Werkgroep Dementie LimburgECD Contact organiseert twee maal per jaar een samenkomstvan de Werkgroep Dementie Limburg. Alle regionaleorganisatoren van de Limburgse praatcafés dementieparticiperen hieraan, versterkt door afvaardigingen vanCM Limburg, Wit-Gele Kruis Limburg en DAGG Maaseik-Lommel. De werkgroep werd in 2012 verder aangevuldgezien het aantal praatcafés dementie in Limburg in deloop van het jaar uitgebreid werd.Binnen de Werkgroep Dementie Limburg treedt ECD Contactraadgevend, ondersteunend en coördinerend op.ECD Contact in beeld tijdens TVLreportage'Welzijn in de kijker'I.s.m. de provincie Limburg en TVL werkten we vanuit ECDContact mee aan een reportage met het oog op positievebeeldvorming over de zorg voor personen met dementie.Naast begeleidingsprojecten in de thuiszorg, DementieCare Mapping binnen de Limburgse woon- en zorgcentra,het mantelzorghuis als ontmoetingsplaats voor personenmet jongdementie en hun mantelzorgers kwam ook hetLimburgs Expertisecentrum Contact in beeld met zijn realisatievan de 3 dementievriendelijke wandelingen i.s.m.Toerisme Hasselt en Zonhoven.Werkgroep Geheugenklinieken LimburgECD Contact organiseerde ook dit jaar het regelmatigoverleg tussen de Limburgse geheugenklinieken. Dit hadin 2012 drie keer plaats. Naast het uitwisselen van informatieen het ontwikkelen van samenwerkingsinitiatievenheeft deze werkgroep als meerwaarde dat alle initiatievenvan ECD Contact snel en efficiënt verspreid kunnen wordenten behoeve van patiënten en mantelzorgers van degeheugenklinieken in heel de provincie.Provinciaal OverlegDe medewerkers van ECD Contact en een afgevaardigdevan de provincie Limburg pleegden in 2012 veelvuldigoverleg om de verdere ontwikkelingen met betrekking totdementie op provinciaal vlak te kunnen situeren en opvolgen.Zo werd ondermeer samengewerkt rond het vermissingsprotocolen de docureeks . Ook werden de doelstellingenvastgelegd die ECD Contact in 2013 samen met deprovincie wil realiseren.7Loyaliteit en samenwerkingtussen de negen expertisecentraonderling en het ExpertisecentrumDementie VlaanderenMedewerkersoverleg: Contact nam deel aan de vergaderingendie doorgingen op 23/02/2012, 21/06/2012 en06/12/2012.Raad van Bestuur van Expertisecentrum DementieVlaanderen vzw: onze directeur vertegenwoordigde ECDContact op deze vergaderingen.Werkgroep Vorming-Training-Onderwijs (VTO): Eenconsulente van ECD Contact neemt deel aan de VTOwerkgroep.Deze werkgroep maakt het vormingsaanbodop van ECD Vlaanderen. Jaarlijks wordt er een vormingsbrochurevan ECD Vlaanderen uitgebracht en wordt eenvormingsprogramma uitgewerkt.FotonExpertisecentrum Dementie West-Vlaanderen(Brugge)Biskajersplein 2 – 8000 Brugget 050 44 67 93f 050 34 11 63fotondoc@dementie.beInterne organisatieMedewerkersProvinciaal Coördinator:Bart Deltour, sociaal pedagoogECD-consulentenClaire Meire, maatschappelijk werker; contextueel therapeut,expertisecentrum; is lid van de VTO-cel van deexpertisecentraHilde Delameillieure, gegradueerde verpleegkundige; focusop thuisbegeleidingElke Poppe, sociaal verpleegkundige; thuisbegeleidingClarice De Cloedt, psycholoog, thuisbegeleiding, vormingVerantwoordelijke voor het documentatiecentrum – Onthaalen administratieLieve Vermeulen, bibliothecarisVrijwilliger – vorming en muzieknamiddagenMarleen DesmetVrijwilligers – activiteiten ontmoetingshuis:Marleen D, Bernard G, Marika V, Marie-Jeanne G., AgnesD., Henriette S, Kathy W, Paul K, Filip KVrijwilliger – bibliotheek en administratie:Kathy W.Intern overlegTeamoverleg: 9 keer en 1 denkdagConsultenoverleg en thuisbegeleidingsteam: 7 keerBijeenkomsten met Foton-vrijwilligers: 7 keerECD-overleg (18 keer)Raad van bestuur: 4 keerNiveau medewerkers: 14 keerEr waren naast het ECD-overleg nog 4 overlegmomentenop Vlaams/Federaal niveau2Samenwerking met zorgpartnersOverleg en externe contactenEr was overleg en samenwerking met de geheugencentra,dagverzorgingscentra, ziekenhuizen, huisartsenkringen,diensten gezinszorg, diensten thuisverpleging,woon en zorgcentra, praatcafé's dementie, de overlegplatformsdementie Midden- en Noord-West-Vlaanderen,de Koning Boudewijnstichting en de verschillende groepenvan de Alzheimer Liga in West-Vlaanderen. We haddenook verschillende internationale ontmoetingen. Dezegeven we weer onder de rubriek sensibilisering.We hadden 69 contacten op provinciaal/regionaal niveau.We lichten er hier enkele uit.Overlegplatform dementieNoord-West-VlaanderenHet overlegplatform dementie Noord-West-Vlaanderenkwam 7 keer samen.De dementiewijzer werd verder verspreid en de zevenduizendexemplaren zijn zo goed als op (zie verder). Ook deactie 'Samen voor een dementievriendelijk Brugge!' (zieverder) wordt mee ondersteund door dit platform.Het overlegplatform organiseerde haar 7 de jaarlijks symposium:'Creativiteit in de zorg' (26 oktober 2012). 110deelnemers volgden dit symposium. In het ochtendprogrammakwamen volgende thema’s aan bod: ‘Agitatie enagressie’, ‘Gefixeerd op fixatie’, ‘Zorgen voor… is buitende lijnen denken’. Men kon in de namiddag kiezen vooreen uitdieping van één van de thema'sTevens was het OPD samen met de andere OPD’s zeeractief rond de werelddag dementie in Brugge op zaterdag15 september 201232 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 33

Overlegplatform dementieRoeselare–Izegem-TieltHet overlegplatform dementie Roeselare-Izegem kwam 3keer samen.Het organiseerde de vormingsavond: Google Maps – doorde domeinen van wonen en leven – bij personen met dementie."Hoe kom ik te weten wat kwaliteit van wonen enleven voor mijn client, patiënt, bewoner, betekent voor elkvan de levensdomeinen. (4 dec 2012)Uitbreiding dementieplatforms dementieover de hele provincieEen OPD is een open en pluralistisch overlegforum voorverschillende zorgaanbieders, organisaties en intra- en extramuralevoorzieningen die werken met en voor personenmet dementie en hun omgeving. Een OPD is ingebed ineen SEL (Samenwerkingsinitiatief Eerstelijnszorg) en werktsamen met het Expertisecentrum Dementie. Het OPDmaakt dementie kenbaar en bespreekbaar, niet alleen bijprofessionelen en mantelzorgers, maar ook in de brederemaatschappij.De meerwaarde van een OPD bestaat o.a. uit een vlotteresamenwerking en informatiedoorstroming, ondersteuningen uitwisseling tussen de leden van het platform, een signaalfunctienaar de overheid. Ook het delen van expertisemaakt hiervan deel uit. Een OPD werkt organisatieoverschrijdend.Concrete realisaties zijn: de implementatie vanhet vermisssingsproject in woon-en zorgcentra en politiezones,symposium dementie, dementiewijzer, werelddagdementie, dementievriendelijke stad….Vanuit de ervaring van die meerwaarde werd er in 2012op initiatief van ECD Sophia en ECD Foton in elke zorgregioin West-Vlaanderen een Overlegplatform Dementieopgericht. Dit is uniek in Vlaanderen. Foton is voorzittervan het OPD Noord West-Vlaanderen en het OPD regioOostende-Veurne.Voor de leden van de diverse OPD’s was er op 31 mei2012 een overkoepelende vorming ‘Tussen droom endaad’ waarbij het dementieplan getoetst werd aan hetaanbod voor personen met dementie in West-Vlaanderen.37 hulpverleners namen er aan deel.Vergaderingen en/of contactenmet zorgpartners omtrent protocol3-projecten• WZC Regina Coeli (Brugge, Sint-Andries): verdere uitbouwen ontwikkeling van een integraal aanbod voormensen met jongdementie in de regio Brugge (zie verder)• Intervisie van het team van DVC Rozemarijn door eenfotonconsulent• OCMW Brugge en OCMW Roeselare: 'gedifferentieerdaanbod van dagverzorging voor dementerendeouderen.' (sic) Hier geven we vormingen aan de medewerkers.• Zorggroep OLV 7 Weeën, Centrum voor zorgvernieuwingDentergem. De Oesel.Geheugenrevalidatie Noord-West-Vlaanderen’Verdere uitbouw en ontwikkeling van de geheugenkliniek'Geheugenrevalidatie Noord-West-Vlaanderen' in samenwerkingmet de geheugenklinieken van AZ Sint-Jan en AZSint-Lucas (1 juni 2011 / 31 mei 2014). Dat betekent datrehabilitatie-activiteiten doorgaan buiten de ziekenhuisomgeving,nl. in het Fotonhuis. Psychologen en ergotherapeutenvan de ziekenhuizen begeleiden deze activiteiten.Op de fotonconsulenten kan een beroep gedaan wordenvoor ondersteuning van de cliëntsituatie. Onthaal en secretariaatworden waargenomen door de onthaalfunctievan het Fotonhuis.We brachten een bezoek aan de geheugenrevalidatie vanAZ Sint-Blasius, Dendermonde en aan de Clinique de Mémoirete Liège onder leiding van prof.dr. Salmon.Medewerking aan het Labyrint,praatcafé dementie BruggeActieve participatie aan werkgroep en stuurgroep van hetpraatcafé dementie het Labyrint te Brugge. Actieve medewerkingaan het onthaal en bekendmaking fotonactiviteiten.(3 avonden)Alzheimergroepen West-VlaanderenFoton was in het verleden samen met Sophia een stuwendekracht achter de opstart van vier nieuwe Familiegroepenvan de Alzheimer Liga in West-Vlaanderen.Gezien het belang van de centrale aansturing en ondersteuningvanuit Alzheimer Liga Vlaanderen voor de familiegroepenhebben we ons vanuit Foton wat bescheideneropgesteld maar blijven we de familiegroepen ondersteunenwaar mogelijk. We maken de groepen actiefbekend bij mensen die op ons beroep doen en de activiteitenzijn ook opgenomen in onze activiteitenfolder voormantelzorgers.Er was een goede samenwerking in functie van de succesvolleWereld Alzheimer dag 15 sept. 20123Vorming – endeskundigheidsbevorderingDoelgroep Aantal vormingen Aantal deelnemers Aantal uren vorming dlnrs x urenmantelzorgers 7 133 15:30 295:00publiek 6 678 7:30 891:00vrijwilligers 17 183 44:00 514:30studenten 21 493 64:30 1510:30niet-hulpverleners 51 1487 131:30 4044:30hulpverleners 34 1511 116:30 3850:30totaal door foton medewerkers 85 2998 248:00 7255:30niet-hulpverleners 6 198 12:00 396hulpverleners 6 126 20:00 380vorming door vrijevormingsmedewerkersIn 2012 werden 248 u vorming gegeven aan 2998 personenin 85 sessies (7255,5 vormingsuren).Binnen de vorming voor hulpverleners verzorgden wij 10vormingssessies waarbij het Expertisecentrum dementieVlaanderen organisator was (aan 127 personen, 42 u; 612vormingsuren)Voor de vormingsaanvragen die wij niet zelf konden opnemen,konden wij in de eerste plaats beroep doen op eenaantal met ons verbonden vrije vormingsmedewerkers.(zie resultaten tabel hierboven).Daarnaast zorgden we ook voor een kwaliteitsvolle doorverwijzing.Focus op enkele van onze vormingenWe kunnen onmogelijk alle vormingen toelichten maar willener wel enkel uitlichten om de diversiteit van de verschillendedoelgroepen en thema’s te illustrerenBegeleiden van intervisiegroepenreferentiepersonen dementieIntervisie van enkele teams vandagverzorgingscentra12 324 32:00 776algemeen totaal 97 3322 280:00 8031:30Jong-dementieDit jaar kwam een besloten groep van kinderen van personenmet jongdementie 1x bijeen onder begeleiding vaneen fotonconsulent. Vanaf het najaar wordt binnen het dvcRozemarijn een familiegroep van bezoekers begeleid doorFoton.Het team dvc Rozemarijn wordt begeleid via intervisie.Vormingen in het kader van ‘Samen voor eendementievriendelijk Brugge’Wij bereiken met deze basisvorming groepen uit het ‘middenveld’,lokale dienstencentra en permanente vorming..Om de verwachte vraag naar vorming aan te kunnen werdeen nieuwe pool vrije vormingsmedewerkers samengesteld.Deze vrije vormingsmedewerkers worden door onsgecoacht.Intense samenwerking met OCMW BruggeBasisvorming dementie binnen het onthaaltraject voor allenieuwe medewerkers in de zorg.Vorming ‘Wat kan en wat niet kan: over de fases bij dementie’voor alle verzorgenden en logistiek personeel vanhet OCMW.Intervisie van het team dagverzorging voor personen metdementie.34 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 35

Info-evenement over geheugenproblematiek endementieOp 07/03 in de Stadsschouwburg te Brugge – breed gedragendoor huisartsen (HABO, LMN) en apothekers (deWestvlaamse) en SEL, ondersteund door Stad Brugge ende firma Pfizer. Volgend op de info-avond werd de mogelijkheidtot screening bij de huisarts aangeboden.over de persoon met dementie (204), registreren we 19personen met jongdementie.Bij het luik expertisecentrum betreft een meerderheid van decontacten deze met professionele hulpverleners (131), zijner 46 contacten met studenten, 19 met leerkrachten/docenten/vormingswerkers,9 met familie, 5 met vrijwilligers.onthaal, en hebben er aandacht voor dat voldoende éénop-één-contactmogelijk is.Ontmoetingsgroep voor mensen metdementieDe groep kwam 12 keer samen.Contextuele kijk op familiedynamieken voorstudentenFoton werkt vanuit en heeft een sterke deskundigheid opgebouwdomtrent het contextueel denkkader. Deze kennisen deskundigheid wordt ook doorgegeven aan studentenen in permanente vorming• KATHO/HIVB Roeselare, Permanente vorming geriatrische/ gerontologische zorg,. 09/02/2012Deskundigheidsbevordering CaminoEen gespe cialiseerde vrijwilligersdienst voor oppashulpbij personen met dementie. 160 vrijwilligers bieden oppasaan 180 gezinnen.Foton geeft vorming aan de vrijwilligers en coacht de coördinatorenm.b.t. de dementieproblematiek in hun ondersteunendeopdracht naar de vrijwilligers.Dit jaar werd gewerkt aan de hand van de film 'The ironLady'.4Informatie, advies enondersteuningInterventies informatie, advies enondersteuningIn 2012 verrichtten we 1897 interventies, ten aanzien van662 verschillende aanmelders.Het betrof 410 eerste aanmeldingen, 1162 opvolgingen, en325 ontleenbeurtenHierin zijn de cijfergegevens van de thuisbegeleiding vervat.Een opsplitsing van thuisbegeleiding en expertisecentrumtoont 1332 interventies thuisbegeleiding en 565 interventiesexpertisecentrum (240 interventies + 325 ontleenbeurten).Bij de thuisbegeleiding registreren we 746 interventies metaanmeldingen door een familielid, zijn er 19 interventieswaarbij de persoon met dementie zelf de hulpvraag aanbrengt,en zijn er 522 interventies aangebracht door eenprofessionele hulpverlener.In het geheel van de contacten met familie, ‘overheersen’de interventies met dochters (259) en de vrouwelijkepartners (245). Er waren toch ook 141 contacten metde mannelijke partner. Daar waar gegevens bekend zijnDe voornaamste hoofdvragen bij aanmelding zijn (in dievolgorde): informatie over dementie algemeen, ondersteuning,communicatie en omgang, jongdementie, documentatieom vorming te stofferen, info over specifiekeprojecten en initiatieven, zorgbelasting van de mantelzorger;gedragsproblemen; zinvolle activiteiten, thuiszorgondersteunendevoorzieningen, …Bij de opvolgingen zijn de voornaamste hoofdvragen: ondersteuning;interventies rond jongdementie en in complexesituaties, thuiszorgdiensten, gedragsproblemen,specifieke projecten en initiatieven, thuiszorgondersteunendevoorzieningen, communicatie en omgang, zorgbelastingvan de mantelzorger, …DocumentatiecentrumVia het expertisecentrum verwerkten we 240 informatieenadviesvragen. Daarvan kregen er 173 een antwoordbinnen het documentatiecentrum (vormingsaanvragen enuitleenbeurten niet meegerekend). In het documentatiecentrumlag de focus op het invoeren van de collectie inde online catalogus. Daarvoor werken we samen met decollega’s van ECD Paradox en ECD Vlaanderen.De informatie wordt geordend in nieuwe rubrieken, en dezoekmogelijkheden worden ondersteund met een vastetrefwoordenlijst. Van het herinvoeren maken we gebruikom grondig te wieden in de collectie om de actualiteit vande informatie te kunnen waarborgen. Dat maakt dat decollectie nu netto nog 3685 titels heeft, iets minder danvorig jaar. Voor het komende jaar voorzien we dezelfdewerkpunten.Er waren 151 ontleners (waarvan 81 nieuw). Zij ontleendensamen 880 materialen in 325 ontleenbeurtenHet profiel van de leners: 69 % zijn hulpverleners, 16 %studenten, 15 % mantelzorgers en vrijwilligers. Veel materialenworden ontleend in functie van vorming.5 OntmoetingshuisHet ontmoetingshuis dementie biedt een waaier aan laagdrempeligeactiviteiten die kansen bieden tot ontmoeting.De vrijwilligers-ervaringsdeskundigen zorgen mee voor hetGetuigenissen, muzikaal omkaderd"Mistig buitentijds", een voordracht door Lieve Van Impe,een poëtische en beeldrijke getuigenis over de dementievan haar moeder (7 mei).'Over waardigheid in de zorg', een interview met LinusVanlaere over de inhoud van het boek Zorg aan zet (22oktober)."Op reis naar de stilte": mantelzorger en vrijwilliger BernardGabriëls met een doorleefd fotoverslag van de reis die hijmaakte na het overlijden van zijn echtgenote, als afrondingen verwerking van de periode van lange zorg (22 okt).Foton: er zit muziek in! ...Muziek ontspant… verbindt mensen… Spreekt tot onshart! Elke eerste woensdag van de maand vullen jonge(en minder jonge) muzikanten het Fotonhuis met wondereklanken. Bij een kopje koffie kunt u tot rust komen, genietenvan de muziek, elkaar ontmoeten…, elke eerstewoensdag van de maand (uitgez. januari, aug.) Dit is éénvan onze populairste formules. Doelpubliek zijn personenmet dementie die nog thuis wonen, en hun mantelzorger.We geven ook de kans aan 2 groepjes bezoekers van eendagverzorgingscentrum om aan te sluiten.FotonkoorHet koor heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt enis een zeer hechte groep geworden waar mensen elkaardragen en ondersteunen. Het koor trad op tijdens de werelddagdementie en in de week van Music for Life op deBurg in Brugge samen met vijfhonderd mensen (waaronderveel koren en koorleden). Ondertussen heeft het fotonkoorook een eigen Foton-CD (zie verder). De vrijwillgersblijven een dragende kracht die het fotonkoor meemogelijk maken.Het fotonkoor kwam ook in Breakfast News op BBC enin een franse documentaire wordt het fotonlied als achtergrondgebruikt.We waren betrokken in de stuurgroep van het project 'Destem van ons geheugen' ism Koor en Stem.Seizoensvieringenpaasviering (4 april), stil moment rond Allerzielen (7 nov.),kerstviering (19 dec.).Kopje TroostOok Kopje Troost, een ontmoetingsplek in het Fotonhuisis een laagdrempelige opstap naar de Fotonwerking. Hetis een plek waar stilte, schoonheid en eenvoud een plaatskrijgen. Men kan er een kopje koffie drinken en/of mensenontmoeten. Kopje Troost staat open voor iedereen en ookmensen met dementie en hun familie zijn er welkom. Vaakvinden mensen via Kopje Troost de weg naar Foton.6 SensibiliseringZotte marathon (nov. 2012)Anne en Xavier Vanneste vatten het plan op om de Marathonvan New York te lopen. Op hun blog vermelddenze de sensibiliseringscampagnes van dementievriendelijkBrugge en onthou mens.36 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 37

Zij lieten zich sponsoren om onze werking thuisbegeleidingte ondersteunen. De orkaan kwam ertussen gewaaid,maar heeft niet verhinderd dat zij toch de marathonafstandgelopen hebbenhttp://zottemarathon.wordpress.comBalpennenactie Nico en ElenaEen persoon met dementie en zijn echtgenote verkochtenbalpennen met foton-logo en contactgegevens ten voordelevan de thuisbegeleiding van Foton.Bezoeken aan Fotonhuis• team GGZ de Pont, Lier• een groepje referentiepersonen dementie 2012• onthaalvrijwilligers Onze Lieve Vrouwekerk 10/09• inspiratiedag voor lesgevers zorgopleidingen 19/10Open huis met informatiestand• Open Monumentendag 09/09• Werelddag dementie 15/09Infostands documentatiecentrum• Keuzedag ‘Vorming geven over dementie’, Brugge,27/03• studiedag Lerend Vermogen, Leuven, 15 juni• 7 de symposium dementie ‘Creativiteit in de zorg, Brugge,26/10• ‘Les geven over dementie in het onderwijs’, Gent, 27/11Internationale contacten en bezoeken• Foton ontvangt delegatie uit Verenigd Koninkrijk• Op vrijdag 8 juni a.s. ontving Expertisecentrum DementieFoton een delegatie uit het Verenigd Koninkrijk. Dedelegatie, onder leiding van Mevrouw Janet Crampton,was bijzonder geïnteresseerd in het project 'Samen vooreen dementievriendelijk Brugge!'• Mevrouw Janet Crampton had in het Verenigd Koninkrijktot voor kort de leiding van verschillende nationale zorgpprogramma’svan het Ministerie van Volksgezondheid:het Landelijk Dementieprogramma, het nationaal zorgprammavoor ouderen en ook preventieve campagnes.Vanuit haar expertise wordt ze vaak gevraagd om advieste geven aan lokale besturen.• Zo is er onder meer heel concrete interesse van degemeente York. Eerder kwamen ook al delegaties uitFrankrijk en Nederland op bezoek bij Foton. Er kwamook een vraag uit Noorwegen.• Changing perceptions, practice & policy• 2nd Alzheimer Europe Conference in Vienna (4-6 okt.2012)• Op het Congres in Wenen werden de tien EFID-winnaarssamengebracht. In een boeiende en verrijkendeworkshop werden heel wat ideeënn uitgewisseld encontacten voor de toekomst gelegd.• Frans Productiehuis: Aiguemarine• 'Samen voor een dementievriendelijk Brugge!' en Fotonwerden opgenomen in een Franse documentaire. Defilmopnames vonden plaats in september 2012.• Alzheimer Nederland op bezoek op• 9 oktober 2012• Er vond een boeiende uitwisseling plaats over dementievriendelijkegemeenten en thuisbegeleiding dementiemet dementieconsulenten.Media• Foton CD in diverse media• Brugge for life in diverse media• Werelddag in diverse media (Nationaal nieuws)• Vermissingsproject Brugge• Persvoorstelling foton-cd en Brugge for life• Samen voor een Dementievriendelijk Brugge• De activiteiten van het ontmoetingshuis worden bekendgemaaktin de regionale pers (Exit, regionale kranten,lichtkrant,…)7Concept en methodiekontwikkelingFraming, Reframing (KoningBoudewijnstichting)Foton was verder actief in de verspreiding van de ideeënomtrent Framing en Reframing van de Koning Boudewijnstichting.DementieconsulentEr was een bijeenkomst met de Vlaamse Stuurgroep Dementieconsulentenen het kabinet Vandeurzen op 11 juni2012 .Momenteel blijft het afwachten op welke wijze onze dementieconsulentenzullen geintegreerd worden in het transitieplandementie.Jong dementie. Project met WZCRegina CoeliVoor mensen met jongdementie (personen bij wie de diagnosegesteld wordt voor de leeftijd van 65 jaar), bestonder tot voor kort enkel de werking van het expertisecentrumen de thuisbegeleidingdienst dementie van Foton. Het project‘Integraal zorgaanbod voor mensen met jongdementiein de Brugse regio’, goedgekeurd door het RIZIV, wordtverder ontwikkeld en uitgebouwd. Concreet betekent ditproject een verdere samenwerking tussen de eerstelijnsgezondheidsdienstenen de geheugenklinieken voor eensnellere herkenning en diagnosestelling. Daarnaast is erhet informatieve en ondersteunende aanbod van Fotonen de samenwerking met de thuisverplegingsdienst Cura.Her dagverzoringscentrum, ‘Rozemarijn’ opgericht doorhet woon- en zorgcentrum Regina Coeli is ondertusseneen vaste waarde en grote troef geworden in het Brugsedementie-landschap.'Samen voor een dementievriendelijkBrugge!'Europese EFID-award voor 'samen voor eendementievriendelijk Brugge'Uitreiking in Brussel in het Flageygebouw op 16 januari2012Vermissingsproject BruggeHet vermissingsproject is operationeel in de de woon- enzorgcentra en momenteel wordt de implemenatie in dethuiszorg voorbereid. Korpschef Van Nuffel staat 100%achter dit project en stond ondertussen pers uit Frankrijken Engeland te woord hierover.Om het project te helpen integreren in verschillende politiezoneswerd op 19 maart een provinciale studiedaggeorganiseerd: ‘Als het dan toch mis gaat: Een maatschappelijkveiligheidsnetwerk bij dementie: gedeeldezorg van politie en hulpverleners’. Dhr. Alain Remue vande Cel vermiste personen was aanwezig en gaf een boeiendeen enthousiasmerende lezing voor 70 personenContacten met schepenen omtrentmogelijke acties binnen hunbeleidsdomeinenWebsite ‘Samen voor eendementievriendelijk Brugge!’http://www.dementievriendelijkbrugge.beDe website is op korte tijd uitgegroeid tot een van de belangrijkstecommunicatiemiddelen van de actie.DementiewijzerHet concept van de dementiewijzer werd overgenomendoor andere gemeenten.Bijna alle 7000 dementiewijzers vonden zeer gericht hunweg tot bij de mantelzorgers.Herdruk wordt overwogen.Vormingsaanbod voor sociocultureleverenigingen, lokale dienstencentra enandereOm een antwoord te kunnen bieden op vele, mogelijkevormingsaanvragen werken we samen met mensen uithet werkveld die in de regio Brugge basisvorming over dementiewillen geven.Lokale economieEind 2012 vonden de filmopnames plaats in samenwerkingmet de culturele sector en de lokale economie. Wewillen een filmpje maken waarin dementievriendelijke endementie-onvriendelijke omgang wordt belicht in restaurant,bank, kledingwinkel, straat, kruidenierswinkel enz…Het filmpje kan als vormingsmateriaal gebruikt worden bijlezingen voor de lokale economie.We voorzien een persvoorstelling, een sensibilisering vande lokale economie, een vormingsaanbod en het verspreidenvan een sticker om aan te geven dat de zaak dementievriendelijkis en mensen met dementie dus welkom zijn.Gezien de ruwe versie van het filmpje ons inziens net hetomgekeerde zou bereiken van hetgeen we feitelijk beogenhebben we beslist om opnieuw te beginnen. Dit zorgt uiteraardvoor een serieuze vertraging op onze planning.Werelddag dementie 15 september 2012Het Expertisecentrum dementie Foton en de VlaamseAlzheimer Liga organiseerden op 15 september 2012 deWerelddag Dementie in Brugge. De realisatie van dezedag werd mogelijk dankzij een constructieve samenwerkingmet Stad Brugge, de provincie West-Vlaanderen, hetexpertisecentrum dementie Sophia, het OverlegplatformDementie Noord West-Vlaanderen, het OverlegplatformMidden West-Vlaanderen thuiszorgcentrum CM en hetSEL (samenwerkingsinitiatief eerstelijnszorg). Met enthousiasmeen een grote inzet realiseerde deze werkgroep eenwerelddag om nooit te vergeten. De boodschap van dewerelddag 'Samen dementie dragen' is namelijjk geenpapieren slogan gebleven. De aanwezigheid van mensenmet dementie, mantelzorgers, kunstenaars, vrijwilligers,hulpverleners, beleidsmakers, jongeren, journalisten, horecacreëerde een sfeer van hoopvolle, warme betrokkenheidop elkaar. De apotheose, de onthulling van hetgedicht van Dhr Leys aan het Belfort, en de flashmobvan studio Credo gaf mensen met dementie een stem.Dit unieke gebeuren in het hart van de stad gaf ook het38 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 39

MeanderExpertisecentrum DementieOost-VlaanderenKerkstraat 1159200 Dendermondet 052 26 28 23meander@dementie.beproject 'Samen voor een dementievriendelijk Brugge' eenstimulans om verder te werken aan een genuanceerdebeeldvorming over dementie.Music for Life 2012Foton CD: Je liefde nogNaar aanleiding van de actie Music for Life van StudioBrussel, een solidariteitsactie in de week van 14 tot 21december, heeft Foton keihard en met veel liefde gewerktaan de realisatie van een Foton CD. De CD wil bijdragentot een genuanceere beeldvorming over dementie. Opdeze cd zijn liedjes te horen van het Fotonkoor. HermanLeys leest enkele gedichten voor die hij geschreven heeftover zijn ziekte nadat hij werd getroffen door dementie.De heer Leys was gedurende 21 jaar literatuurrecensentvan de Standaard der Letteren. Op de cd hoor je ook eeneigen Fotonlied, tevens het titellied van de cd. Ook dit lied,daar zijn we van overtuigd, zal zeker bijdragen tot een genuanceerdebeeldvorming over dementie.Brugge for LifeOp vrijdagnamiddag 14 december vond op de Burg teBrugge een meer dan geslaagd optreden plaats van hetFotonkoor. Meer dan 500 mensen waren er bij. Het Fotonkoorzong met hart en ziel. Ze brachten kerstliederenen liedjes van de Foton-cd. Verschillende Brugse korenen sympathisanten kwamen meezingen in een grote sfeervan samenhorigheid en solidariteit. Het gedicht van HermanLeys hing naast het podium als een stille uitnodigingtot begrip en meededogen. Er heerste een sfeer van intimiteiten ingetogenheid. Elke Poppe vertolkte het titellieden andere liederen van de Foton-cd 'je liefde nog'.Ook Leen Persyn bracht een gesmaakt optreden. Muisstilwas het ook toen Jan Verschaeve een lied zong voor zijnmoeder met dementie. Kortom een namiddag om nooitte vergeten.8STUDIE / EIGEN VORMINGEr werden 27 vormingen gevolgd door de medewerkersvan Foton (293 personeelsuren).Interne organisatieDirectieErik Huyghe, waarnemend secretaris OCMW DendermondeConsulentenAnnemie Van Neck: ergotherapeute.Werkt 4/5 in ECD MeanderTanja Everaert: verpleegkundige, contextueel hulpverlener,DCM gebruikerWerkt 4/5 in ECD MeanderVrijwilligersPauwels André: helpt bij administratieve taken, houdt hetdocumentatiecentrum up to dateEveraert Guido: logistiek ondersteuningStuurgroepDe stuurgroep heeft een vaste plaats binnen de werking.We verwachten enerzijds dat zij ons bevragen vanuit denoden en behoeften uit hun werkveld en dat zij anderzijdsonze werking en ons aanbod ondersteunen en kritisch bekijkenen dat ze dit helpen uitdragen naar hun werkveld.De intensiteit om 3x per jaar te vergaderen werd behouden.Leden van de stuurgroep• Dr. Y Van Wonterghem, Internist-geriater AZ Sint Blasius• Rita De Zutter, Stagecoördinator TI St Carolus• Karine Van Landeghem, Directeur WZC Wissekerke ,Voorzitter VDOR• Patricia Lebeer, Thuishulp Bond Moyson Oost-Vlaanderen• Kathleen Cami, CM Waas en Dender• Jo Vandekerckhove, Directeur WZC Sint-Job OCMWAalst• Paul Van Marcke , Zelfstandig thuisverpleegkundige• Voorzitter Kring Vlaamse Beroepsvereniging ZelfstandigVerpleegkundigen regio Groot-Dendermonde• Dr. P. Vandeweghe, Huisarts en CRA WZC Ter VeldekenLebbeke• Carlos Thysebaert, Directeur WZC Avondzon ErpeMere• Erik Huyghe, wnd secretaris en beleidsverantwoordelijkeECD Meander• Annemie Van Neck, medewerker ECD Meander• Tanja Everaert, medewerker ECD MeanderToetsing aan deresultaatsgebieden1 InformatieverstrekkingOpsomming van activiteiten• Praatcafé’s dementie• Actie met firma Pfizer• Studiedag Ziekte van Korsakov• Bibliotheek• Infomomenten voor scholen• Infomomenten aan socio-culturele verenigingenPraatcafés DementieECD Meander werkt samen met de Praatcafés Dementiein Aalst, Waasland, Dendermonde, en Geraardsbergen.We geven de groepen logistieke ondersteuning, maartrachten ook regelmatig aanwezig te zijn op de praatcaféavonden, als spreker of als gespreksbegeleider. Jaarlijksorganiseren ECD Paradox en ECD Meander samen eenprovinciaal overlegmoment voor de praatcafés.40 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 41

Praatcafé Dementie Waasland kende een zeer succesvollenieuwe start: de werkgroep is vernieuwd, de praatcaféavonden hebben een ruime opkomst.Voorkom erger en stap naar uw huisartsDe firma Pfizer organiseert samen met de gemeente Kruibekeeen campagne omtrent de ziekte van Alzheimer:‘Voorkom erger en stap naar uw huisarts’Op 1 maart was er een infomoment voor de huisartsen.Op 15 maart was er de theatermonoloog ‘uitgewist’ vanPol Goossen voor alle inwoners van Kruibeke. In de loopvan de maand maart waren er verschillende vormingsmomentenvoor de professionele hulpverleners in de regiovan Kruibeke. ECD Meander was actief betrokken bijdit project als informatieverstrekker, bij de nabesprekingvan de theatermonoloog en als vormingsgever.Studienamiddag ziekte van KorsakovIn juni organiseerde ECD Meander in samenwerking metECD Paradox een studienamiddag rond de ziekte vanKorsakov. Er waren 120 deelnemers.12u3013u0014u0015u0015u30ProgrammaOnthaalDuiding van de ziekteBart Schepers (Klinisch neuropsycholoog,Universitair Psychiatrisch Centrum Sint-Kamillus,Bierbeek)Korsakov, maatschappelijk sociale invalshoekIngrid Van Vaerenberg, (Hoofdmaatschappelijkassistente, OCMW Dendermonde)Pauze met verwenkoffieWorkshop 1: Omgangstips voor mensen met deziekte van Korsakov in de thuiszorgNele Dejonckheere (Zorgprogrammacoördinator ATempo, P.C.St.-Hiëronymus)Workshop 2: Omgangstips voor mensen met deziekte van Korsakov in de residentiële settingRia Guns (zorgmanager WZC De Zavel, Antwerpen)Workshop 3: De persoon met de ziekte vanKorsakov en zijn plaats in de maatschappijBart Schepers en Guy Lorent (Klinisch neuropsycholoog,UniversitairPsychiatrisch Centrum Sint-Kamillus,Bierbeek)BibliotheekECD Meander beschikt over een beperkte bibliotheek.Zo kunnen we onmiddellijk inspelen op themagebondenvragen van professionele hulpverleners en/of familieleden.Jaarlijks wordt de bibliotheek in beperkte mate aangevuldmet nieuwe boeken die aansluiten bij eerder gekregenhulpvragen of vormingen.De vrijwillige medewerker labelt, leest, vat samen enklasseert de boeken. Ook krantenartikels, publicaties uittijdschriften en webartikels worden door hem in een classificatiesysteem bewaard, zodat wij bij hulpvragen snelkunnen vinden wat we nodig hebben.Voor meer gespecialiseerde lectuur en beeldmateriaal verwijzenwij door naar het aanbod van ECD Paradox en ECDFoton.De nieuwe Openbare Bibliotheek van Dendermonde isvlak naast ECD Meander gehuisvest. Deze bibliotheekheeft een mooi aanbod van boeken rond het thema dementie.De bibliotheek van Dendermonde ging graag in oponze vraag om boeken aan te kopen. Dit geeft ons op ditvlak perspectieven voor de toekomst.ScholenVerschillende scholen die een opleiding voor zorgkundigenaanbieden, deden beroep op ECD Meander voor infoover de specifieke zorg voor mensen met dementie enover de rol en taak hierin van het expertisecentrum. Hetbetreft KAHO Sint Lieven campus Sint-Niklaas, Sint-AugustinusinstituutAalst, VHTI Dendermonde en DVM Aalst.Zoals de voorbije drie jaar verzorgden we ook in 2012 inhet Sint-Jozef college van Aalst twee vormingsnamiddagenvoor alle zesdejaarsstudenten ter voorbereiding vanhun sociale stage.Socio-culturele verenigingenEr werden infoavonden gegeven voor o.a. OKRA, Markant,gemeentelijke welzijnsraden en seniorenraden.2 SensibiliseringOpsomming van activiteiten• nieuwsbrief ECD Meander en folder• Dementievriendelijke gemeenten• Tentoonstelling• Samenwerking campagne ‘vergeet dementie, onthoumens’• samenwerking MFLNieuwsbrief en folderECD meander verstuurde in het voor- en najaar een eigennieuwsbrief naar alle contactadressen. We lichten viadeze weg onze werking toe en nodigen geïnteresseerdenuit op activiteiten die we organiseren.Op elke vorming of activiteit geven we aan de aanwezigenfolders van onze eigen werking, maar ook het kaartje vande website www.omgaanmetdementie.be .‘Dementievriendelijke gemeente'‘Dendermonde, dementievriendelijke stad’Dendermonde kreeg van de Koning Boudewijnstichting in2009 een erkenning voor het ingediende project: 'Dendermonde,dementievriendelijke Stad'. Dit project wil in deeerste plaats dementie bespreekbaar maken in de samenleving.Om op te vangen dat mensen met dementie somsgeruisloos uit het verenigingsleven stappen en onopvallendgeïsoleerd raken, beoogt het project verschillendeacties:Ondanks een nieuwe projectaanvraag geweigerd werdproberen de LDC samen met ECD Meander dit projecttoch verder te zetten. Ook in 2012 organiseerden de LDCactiviteiten op maat van mensen met dementie en zorgdenze voor een betere toegankelijkheid van hun reguliereactiviteiten.De aangepaste activiteiten slaan maar matig aan, maar dedurf van mensen met dementie om toch deel te nemenaan het reguliere aanbod is opvallend gestegen. Dit resultaatoverstijgt de verwachtingen.Mensen met dementie krijgen ondersteuning van eenbuddy. De buddy’s kwamen vier keer samen in een intervisiemoment.Er zijn momenteel zes buddy’s zeer gemotiveerden actief betrokken bij het project. De betrokken Samen met de buddy op wandel in Buggenhout bosbuddy’s voelen zich meer zelfzeker in hun omgang metdeze mensen. Wat oorspronkelijk een ‘opdracht’ leek, isnu meer ‘genieten’.In het kader van dementievriendelijk Dendermonde waser ook samenwerking met de openbare bibliotheek. Gedurendeeen week werd de tentoonstelling ‘dementie uitde mist’ opgesteld aan de balie van de bibliotheek. Debibliotheek zorgde voor een uitgebreide boekenstand. Dagelijkswas er een consulente aanwezig om bezoekers infote geven of vragen te beantwoorden.De scholenkoffer met objecten om dementie bespreekbaarte maken bij 12 jarigen werd in een lagere school indeelgemeente Appels enthousiast gebruikt.Verschillende activiteiten waarbij we vooral hopen om anderedoelgroepen (CC Belgica, handelaars, kunstenaarskring…)te bereiken, zijn gepland voor 2013.‘Erpe-Mere, dementievriendelijke gemeente’In 2011 was de aanzet reeds gegeven. In februari 2012was er een actiemaand. Ook hier werd de tentoonstellingopgezet in de openbare bibliotheek. In samenwerkingmet ECD Meander was er een vertoning van de film ‘verdwaaldin het geheugenpaleis’ en een eenmalig praatcafédementie met een warme oproep aan de mensen om inde toekomst aan te sluiten bij het praatcafé dementie inAalst (3km verder).Sint-Niklaas, dementievriendelijke stad’In het najaar van 2012 kreeg Sint-Niklaas deze erkenning.De start werd gegeven op 14 februari. In nauwe samenwerkingmet ECD Meander zullen een aantal sensibiliserendeen vormende activiteiten zich verder ontplooien in2013. Er zal o.m. worden samengewerkt met Unizo, politieSint-Niklaas, ambtenaren met een loketfunctie en deleerlingen van de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten.De dementiewijzer ontworpen door ECD Foton zal ineen aangepaste en herwerkte versie uitgegeven wordenvoor Sint-Niklaas. Er is ook de start van het ontmoetingskoor‘Cantanos’.TentoonstellingDe tentoonstelling ‘dementie uit de mist’ werd in deloop van 2012 opgesteld in Sint-Niklaas, Lebbeke, Aalsten buiten onze eigen werkregio in Oostende, Antwerpenen Hoeilaart.CampagnesECD Meander trachtte op een actieve manier de campagnes‘Music for Life’ en ‘vergeet dementie, onthoumens’ te promoten.42 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 43

De voltallige OCMW-raad met de Music for Life badgeBij de ‘Music for life’ campagne organiseerden we een fotoshoot:wie de badge droeg kon zich laten fotograferen.We voerden campagne op de wekelijkse markt. Een 40-talmensen kwamen er op af.De sensibiliserende activiteiten zijn vaak overlappend methet resultaatsgebied informatie. Vooral onze zichtbareaanwezigheid op beurzen, praatavonden en het verspreidenvan de folders beschouwen we als sensibiliserendeactie naast het informatieve aspect.3 AdviesverstrekkingOpsomming van activiteiten• Individuele hulpvragen• Hulpvragen van professionelen• Zorgoverleg• Teamcoaching• InloophuisIndividuele hulpvragenWe ontvingen de meeste individuele hulpvragen telefonischof via mail. De beide consulentes zorgen afwisselendvoor een 5 daagse telefoonpermanentie.Regelmatig vragen mantelzorgers een individueel gesprek.De adviesverlening omvat vooral:• thuiszorgondersteunende voorzieningen• jong dementie met specificaties tot opvangmogelijkheden,erfelijkheid, ethiek, gedragsproblemen, juridischeaspecten en zorgbelasting• communicatie en omgang• zorgbelasting partner• residentiële voorzieningen• juridische aspectenHulpvragen van professionelenAdviesverstrekking aan professionelen, omdat het nietalleen helpend kan zijn in de betreffende situatie, maar ookdeskundigheidsbevorderend werkt. Professionelen kunnenhet ingewonnen advies immers gebruiken in verschillendeprobleemsituaties en dit ook bespreekbaar makenbij collega’s.ZorgoverlegZorgcoördinatoren nodigen regelmatig een medewerkervan ECD Meander uit op een zorgoverleg.TeamcoachingTwee teams vroegen coaching op de werkvloer bij eenmoeilijke casus.InloophuisHet dienstencentrum ‘t Binnenhof in Laarne is in 2011 gestartmet een inloophuis dementie. Ook in 2012 was ereen consulente van ECD Meander één keer in de maandtijdens de namiddag aanwezig om advies op maat te leveren.In een evaluatie van deze formule bleek dat potentiëlecliënten de drempel om in hun eigen omgevingop gesprek te gaan, nog te hoog is. De formule van hetinloophuis wordt in 2013 verlaten.4 DeskundigheidsbevorderingOpsomming van activiteiten:• Vormingen op maat• Dialogen• Congres Studie arena Gemotiveerdemantelzorgers• Terugkomdagen• Film: ‘Verdwaald in het geheugenpaleis’• 'Onderdompeling in de wereld van dementie' en trainingin het omgaan met mensen met dementie• stagiaireHet aantal vormingsuren is vergelijkbaar met andere jaren:384 uur.Vormingen op maatOp vraag van de residentiële voorzieningen en thuiszorgdiensten,werden verschillende vormingen op maat georganiseerd:belevingswereld en omgaan met gedragsenstemmingsstoornissen, stilstaan bij zinvolle activiteiten,communicatie met mensen met dementie, dementie enpalliatieve zorg, goed communiceren met familieleden warende meest gevraagde thema’s.Dialogen rond dementieTussen april en november waren er vier dialogen ronddementie. De dialogen zijn korte vormingsmomenten(12u-14u) waarbij na inleiding van een deskundige, dedeelnemers actief ideeën uitwisselen. Bij elke dialoog warener 25 deelnemers. Er was een algemeen positieve evaluatiezowel wat de formule betreft als de inhoud van dezedialogen.Thema'sDo 19/04Do 7/06Do 13/09Do 15 /11ProgrammaBalanceren op de dunne lijn tussen warme zorg enbetuttelingFamilie, partner in de zorg of concurrent?Maaltijdgebeuren..., meer dan voedsel toedienen?Kleinschalig samenwonen binnen een bestaandestructuur, haalbaar of niet?11.30u Balanceren op de dunne lijn tussen warme zorg enbetutteling12uKadering van het thema door ECD Meander samenmet een ervaringsdeskundige12.30u Dialoog met de aanwezigen13.55u Samenvatting en afrondingNaar een concept van ECD Memo LeuvenVormingen op maatEen medewerker van ECD Meander werd uitgenodigd ophet congres ‘Palliatieve zorg, van autonomie naar afhankelijkheid’Georganiseerd door Studie Arena Nederland inLunteren om daar een workshop te geven rond ‘de stemals sleutel in belevingsgericht contact’.Vormingen op maatTerugkomdagenIn het najaar 2012 startte een nieuwe reeks van 4 terugkomdagenvoor reeds afgestudeerde referentiepersonen.Er zijn 10 deelnemers.FilmRegelmatig werd beroep gedaan op medewerkers om inleidingen nabespreking te doen van de film: ‘Verdwaaldin het geheugenpaleis’.Onderdompeling en trainingVier Woonzorgcentra deden beroep op ECD Meandervoor de 'Onderdompeling in de wereld van dementie'en de vierdaagse training in het omgaan met mensenmet dementie: Deze formule wordt aan de woonzorgcentrain de private sector aangeboden met ondersteuningvan Fe-Bi. ECD Meander treedt op als lesgever.StagiaresIn 2012 begeleide ECD Meander 2 stagiaires: 1 studentetoegepaste psychologie van de Lessius Hoge school Antwerpenen 1 studente Medico-Sociale Administratie vanDVM Aalst.5Concept en methodiekstudieOpsomming van activiteiten• ontmoetingsgroep• eigen vormingen• werkgroepondersteuningHet concept van de ontmoetingsgroep voor personenmet een beginnende dementie ging van start. Momenteelzijn er 9 vaste deelnemers. Deze geven aan dat deontmoetingsgroep zeer ondersteunend werkt. De bijeenkomstenvanaf september 2012 van tweemaandelijksnaar maandelijks gebracht.44 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 45

De consulenten volgden in 2012 ondersteunende vormingen:• Architectuur en dementie• Dementia Care Mapping: Een medewerker volgde in hetnajaar de opleiding advanced user DCM in navolgingvan de basisopleiding gevolgd in 2011.In 2012 bleef ECD Meander samenwerken met de werkgroepdementie van ‘t Punt, thuiszorgorganisatie vanhet OCMW Sint-Niklaas,7loyauteit en samenwerking tussende 9 regionale ECD’s en ECDVlaanderen vzwRaad van Bestuur wordt opgevolgd door onze beleidsverantwoordelijkeErik Huyghe.De consulente, Tanja Everaert, neemt deel aan de VTOwerkgroep.Beide consulenten leverden een bijdrage aan het werkboek:Dementie, van begrijpen naar begeleiden uitg. Politeia.MemoExpertisecentrum DementieVlaams-BrabantWingerdstraat 14 – 3000 Leuvent 016 50 29 06 – f 016 20 44 45memo@dementie.be6 SignaalfunctieOpsomming van activiteiten• project vermissing• provinciaal overleg PC dementie• deelname aan SEL vergaderingenDriemaandelijks is er een overleg met de collega’s vanECD Paradox om de werking op mekaar af te stemmen.Beide consulenten nemen ook, indien mogelijk, deel aanhet medewerkersoverleg en de jaarlijkse studiedag vanECD Vlaanderen.BesluitInterne organisatieDirectieRudiger De Belie1 InformatieverstrekkingIn 2012 beantwoordde Memo 1113 vragen naar informatieover diverse aspecten van dementie.Op verschillende locaties (Wetteren, Sint-Niklaas, Aalst)werd er een aanzet gegeven om een samenwerkingsovereenkomsttussen de zorgsector en de politie te concretiserenin het effectief gebruik van het vermissingsprotocol.In Sint-Niklaas is er intussen een samenwerkingsovereenkomstgetekend.Ook in 2012 was er een overleg op provinciaal niveauvan de verschillende praatcafés dementie. In dit overlegworden de knelpunten en positieve ervaringen besproken.De verschillende groepen bevragen elkaar zodat de kwaliteitbewaakt blijft. De verschillende groepen geven elkaarook nieuwe input.De provinciale overheid zorgt voor logistieke ondersteuningvan de praatcafés.ECD Meander zetelt in de verschillende SEL groepenbinnen zijn regio. Dat ervaren we als zeer zinvol omdathet een sterk hulpmiddel is bij de netwerkvorming. Fysiekaanwezig zijn geeft het ECD een meer duidelijke stem enplaats in het zorglandschap.Meer en meer merken we een zekere continuïteit in deactiviteiten van ECD Meander. De praatcafés, de ontmoetingsgroep,werkgroep ’t Punt Sint-Niklaas… het blijktgeen eendagsvlieg te zijn. Het blijvende succes mag tochgezien worden als een teken van kwaliteit.Uit de stijgende vormingsvraag blijkt dat de zorgsectorzich bewust is van de noodzaak van blijvend leren. Goedezorg aan mensen met dementie is pas mogelijk met degelijkgespecialiseerd opgeleid personeel en voldoendegeïnformeerde mantelzorgers. Mensen opleiden werktemancipatorisch en maakt hen zodoende sterker om deuitdagingen in het omgaan met mensen met dementiezelfstandig en professioneel aan te pakken.ECD Meander investeert graag in opleiding, maar wil ookklaar staan voor zij die begeleiding en ondersteuning nodighebben.MedewerkersRegio LeuvenAnnemie Janssens, deeltijds (1/2 e ) consulente, psychologe.Stien Claus, deeltijds (1/2 e ) consulente, maatschappelijkwerker.Stefanie Meeuws, vanaf 1 april 2012, deeltijds (1/2 e ) consulente,ergotherapeut.Steunpunt Halle-VilvoordeJasmijn Driegelinck, deeltijds (4/5 e ) consulente, psychologe.Veerle Derijcke, deeltijds (1/5 e ) consulente, maatschappelijkwerker.Interne overlegmomentenEr vonden op regelmatige tijdstippen vergaderingenplaats met de directie van Memo, namelijk op 21/02,05/04, 05/06, 13/09 en 29/11. Aansluitend vindt ermeestal een intern werkoverleg plaats met de werknemers.De medewerkers van Memo in Leuven en Heikruishebben daarnaast ook wekelijks een overlegmoment.Memonews NieuwsflitsMemo verzond in 2012 5 elektronische nieuwsbrieven: inmaart, mei, september en 2 in december. Op die manierinformeren we alle professionelen en geïnteresseerden inde provincie blijvend over onze activiteiten. Er schrijvenzich steeds meer mensen spontaan in op deze nieuwsbrief.Website ecdmemo.beOm de werking van ons centrum nog meer bekend temaken, kozen we ervoor om een eigen website op tezetten. Op www.ecdmemo.be kan iedereen vanaf eindjuni 2008 onze werking vernemen, onze lokale vormingenen praatcafés opzoeken, online ons boeken- en DVD bestandraadplegen,…DocumentatiecentrumHet documentatiecentrum werd verder ontwikkeld. Hetverhuisde in maart en kende en bestaat nu uit 2 ruimtesipv 1. Deze 2 ruimtes zijn verdeeld over 2 etages maarliggen wel in eenzelfde centrale gang en zijn met behulpvan trap of lift met elkaar verbonden. Op de bovenverdiepingwerd een leesruimte gecreëerd waar men informatiekan terug vinden in tijdschriften en folders. Folderskunnen steeds meegenomen worden en de informatie uittijdschriften kan gekopieerd worden. Op de benedenverdiepingwerd de bibliotheek met boeken en een digitaleruimte ontwikkeld. Er zijn 2 computers beschikbaar waar46 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 47

De leesruimte De bibliotheek en digitale ruimtebezoekers digitaal informatie kunnen opzoeken. Er werdeen nieuw classificatiesysteem voor de boeken ontwikkeldper thema ipv per auteur om zo de gezochte informatienog sneller terug te vinden.In het documentatiecentrum in Memo Leuven kan mennu 242 boeken en 46 DVD/video’s ontlenen. Ook in hetsteunpunt van Memo te Heikruis kunnen een 50-tal boekenen tijdschriften en een 20-tal DVD’s of video’s ontleendworden. Men kan al het uitleenmateriaal online raadplegenop de website www.ecdmemo.be.‘Oblivium’In april 2012 contacteerde Dhr. E. Moens van de TheaterfactorijLeuven, Memo in verband met het uitwerken vaneen nieuw theaterstuk ‘Oblivium’, een voorstelling oververgeten. Op 25/05 ging een overleg door in Leuven metMemo, De Vlaamse Alzheimer Liga, ECD Vlaanderen ende provincie Vlaams-Brabant om te bekijken wat het theaterstukbeoogt en wat de mogelijkheden naar samenwerkingzouden kunnen zijn. Op advies van Memo nam hetproject ‘Vergeten naar buiten te komen’, dementievriendelijkegemeente Leuven 'Oblivium' op in haar project endit ism het cultuurcentrum van Leuven, 30CC. Deze nam'Oblivium' op in haar programmatie 2012-2013. Er gaanacht voorstellingen in het Dormitorium te Leuven door tussen15 en 23 januari 2013. Op 16, 22 en 24 januari 2013is er een nabespreking oa. door Memo en is er eveneenseen infostand van Memo en andere voorzieningen ronddementie aanwezig.Praatcafés dementieIn 2012 werden op 14 verschillende locaties in onze provinciepraatcafés dementie georganiseerd, namelijk in Aarschot,Affligem, Asse, Diest, Dilbeek, Grimbergen,Kapelleop-den-Bos,Londerzeel, Wolvertem/Meise, Haacht,Heikruis, Leuven, Tienen en Zaventem. Op deze maniervonden er in 2012 in totaal 55 praatcafés dementie plaats,die door Memo werden ondersteund. Telkens waren ertussen de 20 en 80 familieleden en geïnteresseerden aanwezig.Daarnaast organiseerde Memo opnieuw vijf praatcafésjongdementie in Leuven, speciaal gericht naar familieledenvan personen met jongdementie. Ook een aantalpersonen met jongdementie zelf namen hier aan deel.Op 20/12 maakte de provincie Vlaams-Brabant via eenpersconferentie bekend dat ze de praatcafés dementieeen hart onder de riem willen steken. De provincie gaf immers6.500 euro aan geschenkbonnen aan Memo voorde organisatie van de praatcafés dementie in Vlaams-Brabant.Deze steun moet het netwerk voor personen metdementie ondersteunen. De provincie gaf 6.500 euro aan geschenkbonnen aan MemoRubriek in huiskrantenIn de huiskrant van WZC De Wingerd en WZC Mater Deiheeft Memo een vaste rubriek.2Uitbouwen van een informatie- enadviesfunctie aan mantelzorgersen betrokkenen rondcliëntsituatiesConsultenIn 2012 heeft Memo 94 consulten beantwoord van zorgvragers,die specifiek nood hadden aan advies en/of ondersteuningen doorverwijzing. Bij Memo Leuven kwamenveel hulpvragen rond jongdementie, namelijk 111 in 2012.Samenwerking met de VlaamseAlzheimer Liga:• Leuven: Ook in 2012 organiseerde de Vlaamse AlzheimerLiga en CGG Vlaams-Brabant Oost opnieuw eenfamiliegroep. Er werden 4 bijeenkomsten georganiseerdin het LDC Wijnveld. Memo maakte de bijeenkomstenmee bekend.• Heikruis: In 2012 vonden er 6 bijeenkomsten plaats vande familiegroep. De familiegroep telt een twintigtal vasteleden. De bijeenkomsten gaan telkens over een bepaaldthema ivm dementie en worden voorbereid door eenkerngroep. Memo was steeds aanwezig op deze bijeenkomstenen begeleidt af en toe ook inhoudelijk een thema.Memo maakt eveneens deel uit van de kerngroep.• Melsbroek: Memo werd in mei 2012 gecontacteerddoor Hilde Meulemans, coördinator van het lokaal dienstencentrumOmikron in Melsbroek. Men wou graagstarten met een familiegroep voor mensen die een familielidmet dementie verzorgen. Op 31/05 ging een overlegdoor met Memo om mogelijkheden naar samenwerkingte bespreken. De eerste familiebijeenkomst werdgepland op 25/10.• Infobrochure ‘Dementie, u staat er niet alleen voor’ism de provincie Vlaams-Brabant: Memo werkte samenmet de provincie Vlaams-Brabant, cel ouderenverschillende acties uit rond de thematiek dementie. Zoging er op 15/06 een studiedag door rond het lerendvermogen van mensen met dementie onder de titel ‘Eendag om niet (meer) te vergeten’ (Zie verder).Een andere actie was het maken en verspreiden van deinfobrochure ‘Dementie, u staat er niet alleen voor’. Wiete maken krijgt met dementie in zijn naaste omgeving,zit vaak met vele vragen. Ook in de provincie Vlaams-Brabant was er nood aan degelijke, zeer toegankelijkeinformatie. Memo nam contact op met de regionaleECD’s Orion (Antwerpen) en Contact (Limburg), die elkreeds ervaring hadden met het opmaken van zo’n infobrochure.Memo paste hun bestaande brochures aanen werkte teksten bij en voegde een eigen sociale kaarttoe met een overzicht van alle organisaties en dienstenin de provincie die een aanbod hebben voor personenmet dementie. Nieuw is ook dat er in het midden vande brochure een geheugentest terug te vinden is. Hierbijworden een aantal vragen gesteld die kunnen beantwoordworden door de betrokkene zelf of door eenfamilielid. Testresultaten kunnen mogelijks een indicatiezijn voor eventuele geheugenproblemen, maar willen zekerniet noodzakelijk zeggen dat de persoon voor wie detest werd ingevuld, aan dementie lijdt.De gratis brochure werd voorgesteld aan een 180-talprofessionelen en mantelzorgers op de studiedag ‘Eendag om niet (meer) te vergeten’ op 15/06. De aanwezigenkregen toen eveneens de mogelijkheid de brochureal in grote hoeveelheden mee te nemen naar hunwerkplek. Via verschillende kanalen werd de brochurebekendgemaakt, oa. via de elektronische nieuwsbriefMemo en de WEL. De brochure is gratis te bestellen viaouderen@vlaamsbrabant.be en kan gratis gedownloadworden op www.vlaamsbrabant.be/dementie . De eerstedruk kende een oplage van 9000 exemplaren. Een2 de druk werd gerealiseerd eind september 2012.• Digitale sociale kaart dementie ism de provincie:Samen met het ontwikkelen en ter beschikking stellenvan de infobrochure ‘Dementie, u staat er niet alleenvoor’, werd een digitale sociale kaart met alle organisatiesen diensten voor personen met dementie uitgewerkten online gepresenteerd. Het webadres is www.vlaamsbrabant.be/wegwijsdementie. Hier vindt men perarrondissement een overzicht van alle diagnosecentra,diensten voor informatie en ondersteuning, dienstenin de thuiszorg en informatie over de residentiële zorg.Men kan eveneens per gemeente opzoeken welke specifiekeorganisaties, hulpmiddelen, tegemoetkomingenen diensten er zijn. Deze website is een afgeleide vande bestaande sociale kaart van de provincie Vlaams-Brabant en wordt door hen beheerd. De brochure ‘Dementie,u staat er niet alleen voor’ wordt eveneens opdeze website vermeld. Voordeel van de website is datwijzigingen aan adresgegevens veel adequater en snellerkunnen aangepast worden. Deze nieuwe websitewerd eveneens voorgesteld aan een 180-tal professionelenen mantelzorgers op de studiedag ‘Een dag omniet (meer) te vergeten’ op 15/06.• Regio-afbakening van Memo: In overeenstemmingmet de nieuwe convenant tussen de Vlaamse Gemeenschapen de expertisecentra dementie , paste Memo zijnwerkingsgebied aan aan de werkingsgebieden van delokale SEL. Het werkingsgebied van Memo veranderde48 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 49

van het volledige arrondissement Leuven naar het arrondissementLeuven en de gemeente Kampenhout, maarzonder Tervuren. Deze laatste gemeente hoort nu bij hetwerkingsgebied van het steunpunt van Memo. Deze wijzigingwerd ook aangekondigd op www.ecdmemo.be.• Gezamenlijk aanbod psychosociale ondersteuningbij dementie: CGG PassAnt nam het initiatief om hetvolledige aanbod psychosociale ondersteuning in de regioLeuven in kaart te brengen en op een overzichtelijkeen laagdrempelige manier bekend te maken aan iedereenin de regio dmv een folder.3 Sensibilisering• Dementievriendelijke gemeente Bierbeek: Een Memo-consulentegaf een voordracht voor de Welzijnsraaden Seniorenraad Bierbeek over mogelijke acties dementievriendelijkegemeente op 21/02. De inspiratiegids‘dementievriendelijke gemeente van KBS’ werd rondgedeelden heel wat folders en informatie. Op 22/06 kwameen delegatie van de Welzijns- en Seniorenraad Bierbeekop bezoek in WZC de Wingerd te Leuven. Aansluitendwas er opnieuw een uitwisseling rond mogelijkeactiepunten ivm een dementievriendelijk Bierbeek.• Dementievriendelijke gemeente Leuven: De stad enhet OCMW Leuven dienden een aanvraag tot verlengingin van het project ‘vergeten naar buiten te komen?’ bijde KBS. Dit werd opnieuw goedgekeurd. Het projectkreeg in november 2012 ook de prijs van het EuropeanLocal Inclusion & Social Action Network (ELISAN). Memomaakt deel uit van de partnergroep, met als andere partners:CGG, Seniorama, Stad Leuven (seniorenconsulente),educatief medewerkers cultureel centrum 30CCen Vlaamse Alzheimer Liga. Het project wil het thuiswonendepersonen met dementie gemakkelijker maken omdeel te nemen aan het culturele leven in Leuven. Geïnteresseerdenkrijgen ondersteuning van het project omeen keuze te maken uit het cultuuraanbod. De projectbegeleiderkomt langs en stelt met de betrokkene eenprogramma op. Indien gewenst zorgt hij voor vervoer enbegeleiding tijdens de activiteit. Het project werd uitgebreidmet een luik ‘sensibilisering rond dementie naar eenruimer publiek’ via het toneelstuk ‘Oblivium’ (zie ook p. 2).• Filmvoorstelling ‘Verdwaald in het geheugenpaleis’:Deze film is de eerste documentaire over leven met dementiegezien door de ogen van mensen met dementiezelf. In 2012 maakte Memo er werk van om deze documentaireaan te bieden aan familieleden van personenmet dementie en andere geïnteresseerden:--07/02: Filmvoorstelling in CC Den Blank, Overijse. 276aanwezigen. Memo was aanwezig, eveneens standMemo.--16/02: In het kader van het project 'Fit in je hoofd'van het Logo Zenneland, werd het thema dementiemee opgenomen in één van de aandachtspunten. Op16/02 werd de film 'Verdwaald in het geheugenpaleis'vertoond in 't Moment te Meise. Memo zorgde voorde inleiding van de film. 25 aanwezigen.--12/12: Ism de stad Halle en CC ’t Vondel werd de filmvertoond voor een breed publiek. Memo zorgde voorde inleiding. Er waren een 80-tal aanwezigen.• Muzikale voorstelling: ‘Terug naar de eenvoud’: Tijdensde voorstelling ‘Terug naar de eenvoud’ brengt RafDe Bruyn het verhaal van zijn grootmoeder voor wie hijmantelzorger geweest is tijdens haar dementieproces.Het verhaal wordt ondersteund door muziek die hij geschrevenheeft vanuit zijn persoonlijke en werkervaringen.Deze voorstelling zet mensen aan tot nadenken,het geeft aanleiding tot dialoog en het legt een basis omhet taboe te doorbreken. Raf De Bruyn is een geriatrischverpleegkundige, die zich verdiept heeft in de problematiekvan dementie, en is lesgever aan de Karel de Grotehogeschool in Antwerpen.Deze muzikale voorstelling werd op verschillende wijzenaangeboden aan het grote publiek:--'Terug naar de eenvoud' wordt een aantal keren vertoondikv de praatcafés dementie, bv. op 06/02 in Dilbeeken op 18/09 in Heikruis.--Op 02/10 werd deze voorstelling vertoond in GC DeCorren te Steenokkerzeel. Organisatoren van dezeavond zijn SEL Zorgnetwerk Zenneland, Memo en degemeente Steenokkerzeel. Doelpubliek zijn professionelehulpverleners en het brede publiek. Memo zorgdevoor de inleiding en een informatiestand.• Sensibiliseringscampagne dementie ism Pfizer: Inhet voorjaar van 2012 startte een samenwerking tussende firma Pfizer en een aantal partners in het Leuvensedie rond dementie actief zijn, oa. prof. Tournoy,(Geheugenkliniek UZ Gasthuisberg) dr. B. Schoenmaekers,(Academisch centrum huisartsgeneeskunde) MCHen ECD Memo. Het project bestond uit twee delen. Heteerste deel was een informatienamiddag op 7/02 voornaar huisartsen uit de regio Leuven over het vroegtijdigherkennen van dementie, met als titel ‘(H)erkennenvan dementie binnen de eerste lijn’. Het tweede deelwas een vormingsnamiddag voor professionelen in dethuiszorg, mantelzorgers en mensen met dementie rondhet thema ‘Thuis vergeten…en nu?’ Partners hier waren:Landelijke Thuiszorg, Vlaamse Alzheimer Liga, CGGVlaams-Brabant Oost en CGG PassAnt, SEL GOAL, Familiehulp,CM, Wit-Gele Kruis, Brabants Apothekers Forum,OCMW Leuven, Academisch Centrum Huisartsen,Geheugenkliniek van UZ Leuven, Stad Leuven (seniorenconsulente)en firma Pfizer.• Music for Life: naar aanleiding van de Music for Lifeactie organiseerde Memo een feestelijke week met volgendeactiviteiten: opening van het vernieuwde documentatiecentrumwaarbij bezoekers het ruim documentatieaanbodover dementie ontdekten bij een drankje.Er werd eveneens een leuke attentie voorzien bij eenontlening. Op 18/12 ging het geheugenkoor ‘Qué sera,sera ‘ door ism kinderkoor en versterkt door een aantaljongeren van de KU Leuven. Een laatste activiteit waseen bewegings- en ontmoetingssessie voor personenmet beginnende dementie ism cgg PassAnt. Dit gingdoor op 20 december. De badge van Music for Lifewerd massaal verkocht aan sympathisanten. Allerhandeorganisaties oa politie Leuven leenden sensibiliseringsmateriaaluit bij Memo.• Op 03/12 werd een consulente van Memo uitgenodigdin de opnamestudio van een lokale radiozender in Hallevoor de opname van het programma ‘openhartig’met als centraal thema dementie. Dit programma werdop 12/12 uitgezonden.4 Deskundigheidsbevordering• Studiedag over het lerend vermogen van mensen metdementie: Onder de titel ‘Een dag om niet (meer) te vergeten’organiseerden Memo en de Cel Ouderen van deprovincie Vlaams-Brabant een studiedag over het lerendvermogen van mensen met dementie op 15/06. Op dezedag werd ook de brochure ‘Dementie, U staat er nietalleen voor’ en de bijhorende website www.vlaamsbrabant.be/wegwijsdementieaan het publiek voorgesteld.De studiedag ging door in het Provinciehuis en was vollediggratis. Er werd een mooie folder ontworpen, die zowelelektronisch als met de post werd opgestuurd naaralle seniorenraden, partners in thuiszorg, ziekenhuis- enresidentiële zorg. Er waren een 180-tal aanwezigen.Programma:in de voormiddag plenaire sessies met alle aanwezigen--Verwelkoming door Mevr. Monique Swinnen, gedeputeerdevoor welzijn, Vlaams-Brabant--Voorstelling brochure en website ‘Dementie. U staater niet alleen voor’ door Mevr. Annemie Balcaen, Celouderen en thuiszorg, prov. Vlaams-Brabant--Hoe werkt ons geheugen? Wat gaat er mis bij dementie?door Mevr. Anneleen Janssens, klinisch neuropsycholoogGeheugenkliniek Jessaziekenhuis, Hasselt--Over het lerend vermogen van mensen met dementie.Hoe kunnen we als hulpverlener of mantelzorger ditlerend vermogen aanspreken en optimaliseren? DoorDhr. Frans Hoogeveen, lector psychogeriatrie aan deHaagse Hogeschool.In de namiddag waren er 6 werkwinkels in kleineregroep. Iedere deelnemer kon twee werkwinkels kiezen:--Werkwinkel 1: Aan de slag met ‘Het lerend vermogenvan mensen met dementie’: handvatten in de praktijk.Door Dhr. Frans Hoogeveen--Werkwinkel 2: Hulpmiddelen in de communicatie metmensen met dementie. Hoe kan je ze gebruiken enevt. zelf ontwerpen? Door Mevr. Chris De Rijdt, praktijklectoraan de Hogeschool Gent.--Werkwinkel 3: Spreken met mensen met dementieover hun ziekte: hoe doe je dat? Door Dr. Lieve Lemey,AZ Sint-Jan Brugge.--Werkwinkel 4: De kracht van live-muziek en samenzangbij dementie. Door Dhr. Flor Peeters, systeemtheoretischpsychotherapeut, speelt bij de Broomsticks.--Werkwinkel 5: De invloed van onze stem als sleuteltot belevingsgericht contact. Door Mevr. Annemie VanNeck, consulente ECD Meander, Dendermonde--Werkwinkel 6: Het lerend vermogen van mensen metdementie toegepast op gedragsproblemen. Door Dr.Dirk Liessens, psychiater UPC Sint-Kamillus Bierbeek--Tijdens de voormiddag (bij aankomst, en tijdens koffie-enmiddagpauze) was er een infomarkt, waar een20-tal organisaties uit de zorg- en welzijnswereld voorouderen en/ of mensen met dementie hun aanbodpresenteerden. Hiervoor was heel veel belangstelling.50 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 51

• Pluk de dag – dialogen rond dementie: De regionale televisieKempen en Mechelen zond in 2010 de docureeks‘Pluk de Dag – Leven met dementie’ uit, een soort ‘hetleven zoals het is met dementie’. Deze unieke docureeksgaf aanleiding tot zinvolle gesprekken over de sociale integratievan dementie. Ze nodigde uit om na te denkenover de verhoging van kwaliteitszorg aan personen metdementie, thuis en in een zorgvoorziening. Gebaseerd ophet succes van de uitzendingen, ontstonden de Pluk dedag-dialogen, laagdrempelige interactieve gespreksmomentenover dementie in al zijn aspecten. Deze dialogenzijn gebaseerd op de beelden van de docureeks en zijneen initiatief van het Dementienetwerk Provincie Antwerpen.Memo introduceerde deze pluk de dag – dialogen in2012 in Vlaams-Brabant en maakte, na overleg met ECDOrion, een folder op om dit aanbod kenbaar te makenaan een 450-tal organisaties en diensten in de provincie.• Vrije vormingsmedewerkers: Via het inschakelen vanVrije Vormingsmedewerkers kunnen de regionale expertisecentrategemoetkomen aan de toenemende vraagnaar basisvorming over dementie. De VVM-ers volgdende opleiding referentiepersonen dementie en scholenzich permanent bij om ook vorming te kunnen geven.Op 22/11 werd in Hasselt een vormingsmoment georganiseerdvoor de Vrije Vormingsmedewerkers van 3 regionaleECD’s, nl. ECD Contact (Limburg), ECD BrOes(Brussel Hoofdstedelijk gewest) en Memo (Vlaams- Brabant).Thema van deze bijeenkomst was bijscholingrond ‘vorming geven aan familieleden’. De methodiekvan de pluk de dag-dialogen werd aangeleerd.• Opleiding referentiepersoon dementie 2012: ECDVlaanderen wil een degelijke, op evidentie gebaseerdeopleiding aanbieden die voorbereidt op de uitoefening vande functie referentiepersoon dementie. In 2012 ging dezeopleiding door op vijf locaties in Vlaanderen, nl. Brugge,Gent, Antwerpen, Hasselt en Asse. Memo omkaderde, insamenwerking met het ECD BrOes en met steun van deprovincie Vlaams-Brabant, de opleiding in Asse.• Een referentiepersoon met slagkracht: Memo omkaderdedeze vierdaagse vorming die ingericht werddoor ECD Vlaanderen en gegeven werd door Pia Dewachtere.14 referentiepersonen namen hieraan deel op27/01, 10/02, 09/03 en 23/03. De vorming ging door inde Jeugdherberg te Leuven.• Omkadering studiedag ‘Omgaan met moeilijk hanteerbaargedrag’, ingericht door ECD Vlaanderen.Deze studiedag ging door in het seniorencentrumBreugheldal in Dilbeek op 23/11 en bereikte 26 professionelehulpverleners.• Vorming en opleiding gegeven door Memo: Naast eenactieve rol in de organisatie van vormingsinitiatieven in samenwerkingmet ECD Vlaanderen, verzorgde Memo ookvorming op maat. In totaal gaf Memo 180.5 uren vormingop maat aan 1627 personen, waarvan 55 % professionelehulpverleners en 44.4% familieleden en vrijwilligers.5Concept- en methodiekstudie,studie en onderzoek• Eerste ontmoetingsdag jongdementie in Vlaanderen:Op 5/05 ging de eerste Vlaamse ontmoetingsdag jongdementiedoor. Met meer dan 10 sprekers en ongeveer120 aanwezige families en personen met jongdementiewerd deze dag een groot succes. Samen brachtenwe een gezellige, ondersteunende en informatieve dagdoor. Er waren plenaire activiteiten en workshops: eenapart aanbod voor de jonge kinderen, voor de jongepersonen met dementie zelf, voor de partners,… Deontmoetingsdag was een organisatie van Memo, samenmet de Vlaamse Alzheimer Liga, het MantelzorghuisJongdementie Limburg en een 10-tal partners vanjonge personen met dementie. Annemie JanssensAlle stuurgroepleden (Memo, Vlaamse Alzheimer Liga,Mantelzorghuis jongdementie en 5 familieleden) gavente kennen samen een tweede ontmoetingsdag te willenorganiseren in 2013. ECD Vlaanderen sluit zich aan.Vanuit de evaluatiedocumenten, gesprekken met aanwezigekinderen en e-mail blijkt dat er een dringendenood is bij de kinderen van jonge personen met dementieom elkaar op geregelde tijdstippen opnieuw te ontmoeten,ervaringen uit te wisselen, te leren omgaan metmoeilijke thuissituaties en mekaar te ondersteunen. Dekinderen willen dit deels online en deels via georganiseerdeontmoetingsmomenten. We willen hiervan werkmaken in 2013.• Herziening boek ‘Wegwijs in dementie op jongeleeftijd’: In 2011 contacteerde uitgeverij LannooCampusMemo met vraag tot samenwerking rond een volledigherziene druk van het boek Wegwijs in dementieop jonge leeftijd. Dit boek werd in november 2007 op demarkt gebracht en was uitverkocht. De uitgever wildeeen dergelijk boek graag terug uitgeven, mits volledigerevisie van de tekst, ten aanzien van de nieuwste medische,sociale en financiële inzichten en wetgeving. Ookzag men opportuniteiten om het boek uit te brengen opde Nederlandse markt. Het boek is immers nog steedshet enige Nederlandstalige over dit thema. Inmiddels iseen tijdelijke herdruk in omloop en wordt een nieuw boekvoorbereid. Het editorschap van het boek ligt in handenvan Annemie Janssens, Memo en Dr. Marjolein de Vugt,coördinator van het Alzheimer Centrum in Maastricht.Het boek zal in 2013 uitkomen onder een nieuwe titel enmet een andere inhoud.• Flanders Care: zorgtraject jongdementie: Het WZCDe Wingerd contacteerde Memo om de opties te bekijkennaar het indienen van een voorstel voor de projectoproepFlanders’ Care 2012. Het thema was het uittestenvan een zorgtraject jongdementie op verschillendeplaatsen in Vlaanderen. Andere betrokken organisatieswaren Lucas, ECD Vlaanderen, WZC Sint Elisabeth,Eeklo, WZC De Korenbloem, Kortrijk, WZC Grauwzusters,Limburg en WZC Regina Coeli, Brugge.• Project Cloudina (vroegere ‘blue call phone’): De BlueCall Phone is een smartphone met bijzondere functies diede zelfredzaamheid van personen met een beperking wilvergroten.Het omvat onder meer een kalenderfunctie, een hulpfunctie,een telefoonfunctie , V-pad (wordt ontwikkeld)en een fotofunctie. De BlueCall Phone werd ontwikkelddoor een Oostendse vzw, Ithaka, bekend in het domeinvan personen met een handicap. Met de ondersteuningvan Flanders’ Care zullen zij de bruikbaarheid van deBlue Call Phone onder meer uittesten bij personen metbeginnende dementie. Deze organisatie zocht contactmet Memo om een aantal personen met beginnendedementie en hun begeleiders te informeren over ditproject. Een eerste stap was hun product voorstellenaan diensten die in contact komen met mensen metbeginnende dementie en met potentiële gebruikers ineen ‘smaakmaaksessie’ die doorging op 25/10 in WZCDe Wingerd in Leuven. Een demonstratiesessie voor degebruiker en zijn mantelzorger ging door op 18/12 inLeuven. Begin februari 2013 zullen gebruikers startenmet de Blue Call Phone, gedurende 10 weken. Nadienkan de toepassing tegen een kleine vergoeding verdergebruikt worden.• Project ‘Vermissing’ in samenwerking met politiezoneKampenhout, Steenokkerzeel en Zemst(KASTZE): Op 20 februari 2002 werd de MinisteriëleRichtlijn inzake de opsporing van vermiste personenaan de verschillende eenheden van de Federale Politieen Lokale Politie verspreid. Er kan van alles grondigfout lopen wanneer een schakel in de ketting vanJustitie zwak is of ontbrekende. De politiezone HEKLA(Hove, Edegem, Kontich, Lint en Aartselaar) starttenaar aanleiding van deze richtlijn, samen met het ECDOrion en verschillende andere partners het project 'Vermissing'op, met de focus op vermissing van personenmet dementie. Er werd een draaiboek opgemaakt, eenprotocol opgesteld en vormingen rond dementie enomgaan met dementie uitgewerkt voor agenten. Hetproject kent tot op heden een succes en werd ondertussenovergenomen in verschillende andere politiezones.In april 2012 werd Memo gecontacteerd doorFrank Pierco, inspecteur dienst slachtofferzorg vande politiezones. De politiezone KASTZE wou ook zeergraag van start gaan met het project 'Vermissing' envroeg Memo om partner te zijn binnen dit project. Op10/05 ging een eerste bijeenkomst door in het centraalcommissariaat te Steenokkerzeel. Deze bijeenkomstwerd ingeleid door hoofdinspecteur Crabbé van de politiezoneHEKLA en bezieler van het project. Op 12/06vond een werkvergadering plaats te Steenokkerzeelmet Frank Pierco (politiezone KASTZE) en het WZCFloordam. Doel van dit overleg was om het bestaandeprotocol bij vermissing van een bewoner met dementiete actualiseren en aan te passen aan deze regio. Op6/11 werd in een overleg het vervolgtraject van dit projectbesproken.• Project ontmoetingsgroepen voor personen metbeginnende dementie, ism CGG PassAnt: Dit projectging van start in september 2008. Het project werd toenvoor de eerste maal ingediend bij Provincie Vlaams-Brabant,door CGG PassAnt en Memo, in een functioneelsamenwerkingsverband. Sindsdien zijn er twee ontmoetingsgroepenactief, nl. in Leuven en in Halle. Iederebijeenkomst duurt 2,5u en bestaat uit drie onderdelen:motorische en relaxatieoefeningen, informeel contact engroepstherapie onder begeleiding van twee gesprekstherapeuten.Memo is partner bij de ontmoetingsgroepen treedt als facilitator op: hulp bij de bekendmaking,toeleiding, opvolging van het project. Op regelmatigetijdstippen is er een overleg gepland om de ontmoetingsgroepenop te volgen.• Deelname Memo aan de werkgroepen dementie inLeuven en Heikruis.52 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 53

• Eigen vorming en opleiding:--Omkadering opleiding referentiepersoon dementie 2012op 23/01, 30/01, 05/03, 12/03, 15/03, 20/03, 26/03 en18/06. Telkens 6u, behalve 15/03 3u vorming.--10/01/2012: Voorstelling ‘Dag Roger’ door Inspinazie,in CC De Zandloper in Wemmel. 3u.--28/02/2012: Symposium Jongdementie in Beweging,Bokrijk.--22/05/2012: Piekuurtje met als thema ‘Veranderingenen mogelijkheden binnen GGZ als gevolg van artikel107’. In Heikruis. 1u.--24/05/2012: Congres ‘Dementievriendelijke architectuuren inrichting’ in Mechelen. (6u)--23/11/2012: Studiedag ‘omgaan met moeilijk hanteerbaargedrag’ in Dilbeek. (6u)--25/11/2012 I-brain& aging’, een festival over uw rijpendbrein, 13-19u, De Bijloke, Gent (6u)--Een referentiepersoon met slagkracht: door Pia Dewachtere.Op 27/01, 10/02, 09/03 en 23/03. De vormingging door in de Jeugdherberg te Leuven.6 Signaalfunctie• Lokaal sociaal beleid Halle: Memo neemt deel aan devergaderingen van de werkgroep ‘Zorg’ van het lokaalsociaal beleidsplan van de stad Halle. Deze overleggroepheeft tot doel de operationele doelstellingen vanhet beleidsplan te vertalen en mogelijke acties en eenactieve sociale kaart op te bouwen. Memo krijgt op dezemanier de kans een signaalfunctie op te nemen. Dezeoverleggroep kwam samen op 15/10.• Augustus 2012: Opmaken jaarverslag (1 juli 2011– 30juni 2012) Memo voor de provincie Vlaams-Brabant.• Memo maakt maandelijks een verslag van alle registratiesen activiteiten voor het dagelijks bestuur van demoederorganisatie.7Samenwerking met andereregionale ExpertisecentraDementie en hetExpertisecentrum DementieVlaanderen• Medewerkersoverleg ECD’s: Memo was aanwezig opde vergaderingen, die doorgingen op 23/02 , 21/06 en06/12.• Raad van bestuur van het expertisecentrum dementieVlaanderen: Rudiger De Belie vertegenwoordigtMemo op dit overleg.• VTO-werkgroep: Plannen en programmeren van hetvormingsaanbod van ECD-Vlaanderen en alles wat metVorming, Training en Opleiding te maken heeft. Memoblijft actief meewerken in deze werkgroep.• Jongdementie: Memo werkt met ECD Vlaanderen samenin de Vlaamse Werkgroep Jongdementie, het nieuweboek jongdementie, vragen rond pers,… (zie hierboven)• Beeldvormingscampagne dementie Vlaamse Overheid:Vergeet dementie, onthou mens!Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, JoVandeurzen, heeft, naar aanleiding van de Werelddagdementie op 21 september 2011, op een goed bijgewoondeavond in Kinepolis Hasselt zijn plannen toegelichtvoor een dementievriendelijker Vlaanderen.Een meer genuanceerde beeldvorming over dementie isdaarvoor een belangrijke eerste stap. Daarom start deVlaamse overheid met een campagneplatform dat de komendejaren initiatieven zal ondersteunen en nieuwe initiatievenzal opzetten die een andere kijk op dementie uitdragen.De campagne ‘Vergeet dementie, onthou mens’wil ervoor zorgen dat, als we over dementie spreken, demens met dementie centraal blijft staan . De persoon zelfmag niet verdwijnen achter de aandoening. Elke persoonmet dementie heeft een levensverhaal, liefdevolle contacten,gelukkige momenten, verdriet. De campagnewebsiteswww.onthoumens.be en www.vergeetdementie.be bied daarom ‘dementie- en mensvriendelijk’ materiaalaan voor iedereen die over dementie spreekt, schrijft of eriets rond organiseert. Zo vind men op de website illustratiesvan Ilah, gratis professionele foto’s, getuigenissen enambassadeurs, affiches, folders, logo’s en sjablonen. HetECD Vlaanderen zal de websites actueel houden en contactenleggen met initiatiefnemers. De uitvoering van hethele communicatieactieplan wordt begeleid door communicatiedeskundigen.Memo ondersteunt deze campagne dmv diverse acties:--Het logo van de sensibiliseringscampagne wordt consequentgebruikt in elk communicatiekanaal: mail,brief, folder, affiche.--Een banner met een foto en slogan van de campagnekan ontleend worden bij Memo door elke organisatiedie een activiteit wil organiseren.--Een artikel in de huiskrant De Wingerd Leuven.--De doelstellingen en slogan van deze campagnevormden eveneens de rode draad doorheen het projectdat met de provincie Vlaams-Brabant uitgewerktwordt: de studiedag ‘Een dag om niet (meer) te vergeten’op 15/06, de brochure ‘Dementie, u staat er nietalleen voor’ en de digitale sociale kaart dementie vande provincie Vlaams-Brabant (zie hierboven).OrionExpertisecentrum DementieAntwerpenSint-Bavostraat 29 – 2610 Wilrijkt 03 820 73 22orion@dementie.beInterne organisatieDirectieBernadette Van Den Heuvel: beleidsverantwoordelijkevan het regionaal ECD Orion (hierna ECD Orion) t.e.m.14/12/12. Tot aan de aanstelling van een nieuwe beleidsverantwoordelijkevolgt zij het beleid van ECD Orion verderop en neemt ze de rol op van vertegenwoordiger vanECD Orion in de Raad van Bestuur van ECD Vlaanderenvzw waar. ECD Orion wordt geëxploiteerd door de vzwGasthuiszusters Antwerpen.MedewerkersHilde Vanderlinden: coördinator, werkt deeltijds: 26u/38ut.e.m.31/07/2012 en 28/38u sinds 01/08/2012Katja Van Goethem: consulent, werkt deeltijds: 27u/38ut.e.m. 31/07/2012 en 19/38u sinds 01/08/2012Joke Vermeir: consulent, werkt deeltijds: 11,5u/38ut.e.m. 31/07/2012 en 17,5/38u sinds 01/08/2012Joke Vermeir: administratief medewerker, werkt deeltijds:7,5u/38uWerkingsgebiedHet werkingsgebied van ECD Orion beslaat de regio SELAmberes en SEL Mechelen. In de praktijk is ECD Orionactief in de regio SEL Amberes en een deel van dedeelregio Boom (Boom zonder Vaartland) van SEL Mechelen.In de andere deelregio’s van SEL Mechelen (Lieren Mechelen) worden de werkzaamheden uitgevoerd insamenwerking met de provinciale medewerker van hetPsychogeriatrisch Netwerk (PGN) Dementie, hierna PGNDementie, in Lier. Op die manier kan ECD Orion, samenmet de collega’s van ECD Tandem in Turnhout, gebiedsdekkinggaranderen voor de hele provincie Antwerpen.ECD Orion, ECD Tandem en PGN Dementie vormen, metsteun van de provincie, het DementieNetwerk ProvincieAntwerpen (hierna DPA) van waaruit verschillende activiteitensamen georganiseerd worden.StuurgroepECD Orion wordt omkaderd door een stuurgroep die 3tot 4 maal per jaar vergaderde. Gezien de drukke agendavan vele stuurgroepleden zal de stuurgroep van ECDOrion vanaf 01/01/2013 omgevormd worden tot eenadviesgroep die 1 maal per jaar zal samenkomen. ECDOrion zetelt op haar beurt in de stuur- en adviesgroepenvan verschillende partners.Resultaatsgebiedenconvenant1 InformatieverstrekkingInformatiesessies voor het bredepubliekVoordrachten in lokale (diensten)centra en(senioren)organisaties over dementie, omgaanmet en opvang voor personen met dementie enhun omgevingEén van de belangrijkste opdrachten van ECD Orion blijftnog steeds het bespreekbaar maken van dementie o.a.door middel van informatieoverdracht. In 2012 organiseerdeECD Orion zo’n 8 interactieve discussienamiddagenin lokale centra, onder de vorm van Pluk de Dagdialogen(zie 4.2), buiten de impulsnamiddagen om.Pluk-de-Dag-DialogenZie 4.3 ‘Verderzetting 'Aan de slag met Pluk de Dag'-Dialogen54 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 55

Faciliteren van praatcafés dementieActiviteiten binnen bestaande praatcafésEenmaal per jaar neemt ECD Orion deel aan de stuurgroepvergaderingenvan Praatcafé Noorderlicht 1 en vanPraatcafé Dwaallicht 2 . Aldus wordt ECD Orion betrokkenbij de programmatie, de jaarplanning, de keuze van desprekers en de bewaking van de inhoud en de methodiekvan beide Praatcafés. Af en toe fungeert een medewerkervan ECD Orion ook als geïnterviewde.mee te bepalen. De eerste editie gaat door in februari2013.Een WZC uit Wijnegem en een dienstencentrum uit Schotennamen samen het initiatief om een praatcafé Dementiein hun regio uit te bouwen. ECD Orion werd uitgenodigdop een aantal vergaderingen hiertoe. In 2013 zijn 2 Praatcafésgepland in deze regio. ECD Orion ondersteunt dezeen is vragende partij om vanaf 2014 een uitbreiding tedoen naar de omliggende gemeenten.Voor praatcafé Noorderlicht was dit het geval op:• 07/02/2012: Hilde Vanderlinden – thema: ‘Hoe ga ik opbezoek bij een persoon met dementie’• 06/11/2012: Katja Van Goethem – thema: ‘Dwaal- endoolgedrag bij personen met dementie’Hilde Vanderlinden trad ook aan als geïnterviewde inPraatcafé Dwaallicht over het thema 'Hoe ga ik op bezoekbij een persoon met dementie' op 12/06/2012. Katja VanGoethem was ook te gast als geïnterviewde in PraatcaféDementie Mechelen rond het thema 'Vermissing bij personenmet dementie' op 28/11/2012.Oprichting nieuwe praatcafés dementie in hetarrondissement AntwerpenIn 2010 werd het dementiecafé in Antwerpen stopgezet.ECD Orion maakt, op initiatief van het Lokaal Sociaal BeleidAntwerpen, deel uit van de werkgroep dementie vande Stad Antwerpen, die zich o.a. buigt over een doorstartvan het dementiecafé Antwerpen. ECD Orion werkte meeaan de realisatie van de folder, maar zette zich voornamelijkin voor het bewaken van de methodiek van het Praatcaféen voor de inhoud ervan. De keuze en het contacterenvan de sprekers is één van haar kerntaken hierin.Op 12/11/2012 vond de eerste editie van het PraatcaféDementie plaats in DC Den Oever in Antwerpen met alsthema 'Wat is Dementie'. Geïnterviewde van dienst wasDr. Inge De Groof, geriater.In de loop van 2012 werd ook het project ‘DementievriendelijkeGemeenten Rupelstreek’ goedgekeurd. Ditbetekende ook het startschot voor de opstart van eennieuw Praatcafé Dementie in de Rupelstreek. Samenmet IMSIR 3 heeft ECD Orion ook hier zijn schouders meeondergezet. Doelstelling was ook hier de methodiek vande Praatcafés en de inhoud/sprekers/programmatie1 Noorderlicht: regio Essen, Kalmthout, Wuustwezel , Kapellen, Stabroeken Brasschaat2 Dwaallicht: regio Beerse, Brecht, Hoogstraten, Malle, Ranst,Schilde, Zandhoven en Zoersel3 IMSIR: samenwerkingsverband tussen de gemeenten en OCMW’svan Boom, Hemiksem, Niel en Rumst, actief in de sociale en psychosocialedienstverlening voor OCMW’s, en ondersteuningvan eenaantal regionale socio-economische overlegorganenDe doelstelling van ECD Orion is om in 2013-2014 eengebiedsdekking te realiseren van het hele arrondissementAntwerpen. Hiertoe worden en werden contacten gelegdmet een aantal reeds bestaande, lokale initiatieven om ditte kunnen waarmaken.Op initiatief van het SEL Amberes Antwerpen zijn er ookbesprekingen aan de gang om een gemeenschappelijkefolder uit te geven die een overzicht biedt van alle praatcafésuit het arrondissement.De opvolging van de Praatcafés Mechelen, Vaartland-Klein Brabant, Lier en Heist-op-den-Berg is in handen vande provinciale collega van PGN Dementie in Lier.BeeldvormingSinds het voorjaar van 2012 beschikken de partners vanhet DPA over banners (standmateriaal) die de samenhorigheidvan het DPA uitstralen. Ook de stijl van groetenenvisitekaartjes werd opgefrist en gelinkt aan de anderepartners uit het DPA.Nog steeds vragen dienstencentra, praatcafés, geheugencentra,artsen en residentiële instellingen het ECD Orionom een pakket folders. Sensibilisering en bekendmakinggaan blijkbaar nog steeds vaak via flyers en folders, hoewelde huidige generatie 'ouderen' steeds meer toegangvindt via en gebruik maakt van het internet.www.dementienetwerkantwerpen.beGezien onze gebruikers meer en meer informatie zoekenvia het internet, werd in 2012 geopteerd om te starten metde uitbouw van een nieuwe website van het DPA. Dezewebsite is vooral bedoeld om de gebruikers wegwijs temaken in de projecten, vormingen en nieuwigheden diehet DPA te bieden heeft. De voorstelling van het DPA, alsook de gezamenlijke projecten, zijn te vinden op de homepagina.Zowel ECD Orion, ECD Tandem als PGN Dementiehebben elk een aparte pagina waarin ze hun eigen projecten,vormingen, de praatcafés uit de regio e.d. bekendmaken aan het grote publiek.Pluk-de-Dag op ZorgAndersTvOok in 2012 besloot ECD Orion verder te bouwen aan hun'Pluk de Dag-verhaal'. In samenspraak met het DPA zondZorgAndersTV sinds begin september 2012 de docusoap'Pluk de Dag' uit over leven met dementie. Hiermee krijgtde kijker een ideale kans om meer zicht te krijgen op watdementie nu precies inhoudt. 'Pluk de dag' is een docusoapover mensen die geconfronteerd worden met dementie.De beelden van deze docureeks passen immersmooi in de huidige tendens om een positiever en vooral realistischerbeeld te brengen over het ziektebeeld dementieen de zieke. Ook via Telenet digital Tv kan men alle afleveringensteeds opvragen. Naar aanleiding van de lanceringvan de ‘Pluk de Dag’-reeks, trakteerde ZorgAndersTv enhet DPA enkele kijkers in oktober op vormingspakkettenvan 'Aan de slag met Pluk de Dag' via een eenvoudigewedstrijd.'Onthou mens, vergeet dementie' in de provincieAntwerpenDe Vlaamse Overheid tracht sinds 2011 het heersendebeeld over dementie bij te stellen tot een beeld waarinde mens centraal staat. Ook de provincie Antwerpentrachtte hier in 2012 haar steentje toe bij te dragen. Dedienst Welzijn van de provincie Antwerpen richtte daartoeeen provinciale werkgroep op i.s.m. met verschillendeandere provinciale departementen (cultuur en toerisme),ECD Vlaanderen vzw en het DPA. Er werden 3 informatiesessiesgeorganiseerd (in Antwerpen, Turnhouten Mechelen).De sessie in Antwerpen vond plaats op 16/11/2012 enwerd mee ondersteund door ECD Orion als partner vanhet DPA. Tijdens deze sessie kregen de aanwezigen informatieover de Vlaamse campagne en over genuanceerdebeeldvorming van dementie. Daarnaast stelden telkens 3initiatiefnemers hun project voor. Allen waren ‘good practices’.Hiermee wilde de organisatie de aanwezigen stimulerenom ook acties te ondernemen in hun gemeentenen organisaties. In Antwerpen konden we meer dan 50personen motiveren om hierbij aanwezig te zijn.Music for LifeDe VRT-radio, meer bepaald Studio Brussel, organiseerdesamen met ECD Vlaanderen vzw en 2 andere partners,met name de Alzheimer Liga en de Stichting Alzheimer,zijn Music for Life actie rond dementie.De partners van het DPA en ECD Orion hebben mee hunschouders gezet onder deze actie die als doel had hettaboe rond dementie te doorbreken en een genuanceerdebeeldvorming van dementie op de agenda zetten.Op 14/09/2012 werd de actie bekend gemaakt in het programma'Siska staat op'. Dit programma werd live uitgezondenvanuit het kantoor van ECD Orion. Hoofdgast inhet programma was Jurn Verschraegen van ECD Vlaanderenvzw, maar ook de medewerkers van ECD Orionkonden hier hun werking kort toelichten.Op 14/12/2012 kon Hilde Vanderlinden de werking vanECD Orion, meer bepaald het inloophuis, bekendmakentijdens een interview in het programma 'Siska staat op',live vanuit het Centraal Station in Antwerpen.Op 17/12/2012 gaf Hilde Vanderlinden van ECD Orion toelichtingbij het onderdeel dementie dat ruim aan bod kwamin het live-programma 'Hautekiet' op Radio 1. 14/12/2012was ook de kick-offdatum van de actieweek, waarbij luisteraarsop 3 manieren aan de actie konden deelnemen:56 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 57

door een Song for Life te registreren, de Badge for Lifete kopen en te dragen én door bedankacties op te zettenvoor mensen die een badge droegen. Vanuit ECD Orionwerden heel wat acties opgezet/ondersteund:• 17/12 ‘Lekkere inloop in het inloophuis’ i.s.m. WZCSint-Bavo en hun ‘after examen kerstdrink’• 17/12 ‘Soep om nooit te vergeten’ i.s.m. oudercomitéGBS Mozaïek Humbeek en Thomas More hogeschool:3 infosessies a.d.h.v. de scholenkoffer van de collega’svan ECD Meander• 18/12 ‘Kindersurprise om nooit te vergeten’ i.s.m. ParkschoolIeperman Wilrijk: knutselwerkjes van de kinderenen een versnapering aan alle badgedragers op de marktin Wilrijk• 18/12 ‘Dessertenbuffet for life’ Infobeurs vanuit ECDOrion voor de studenten toegepaste psychologie op hetbedankingsdessertenbuffet Thomas More- hogeschool• 19/12 Film 'Benjamin en de andere' Artesis Hogeschool,voor-en nabespreking van film door ECD Orion• 19/12 ‘Soep om nooit te vergeten’ i.s.m. oudercomitéGBS Mozaïek Humbeek en Thomas More hogeschooldelen we soep uit aan alle ouders, kinderen en leerkrachtendie een badge dragen• 21/12 ‘Chocomelk for life’ Sint-Theresiacollege Kapelleop-den-bos– korte info door regionaal ECD Orion enThomas More hogeschool en chocomelkactie• 21/12 ‘Een hart voor dementie’: ECD Orion deelt hartjesuit in het station Antwerpen Centraal aan alle badgedragersAanwezigheid op beurzenBeurs EXPO Health CareOp 02/10/2012 ging een nieuwe editie van Health Carevan start in Mechelen. Omdat Health Care vooral eennetwerking-event is, kon het DPA hier niet ontbreken, samenmet zo’n 250 andere organisaties die hun aanboden innovaties in de kijker wilden zetten. Daar de beurszich vooral richt naar professionelen uit de hele zorgsector,kwamen de meeste bezoekers toch uit de ouderenzorg.In totaal werden er 50 seminaries georganiseerdvan telkens één uur waarin interessante informatie overde meest diverse thema’s in de zorgsector werd meegegeven.Het Zorgdorp op de jaarlijkse handelsbeursAccenta in GentZorgAndersTv organiseerde op Accenta (van 7 tot17/09/2012) een Zorgdorp. Het DPA had hierop een onbemandestand met folders en ander promotiemateriaal.Op 14/09/12 waren ECD Orion en PGN Dementie aanwezigop de nocturne van het Zorgdorp en werd HermanWauters van PGN Dementie geïnterviewd n.a.v. de lanceringvan de docureeks van Pluk-de-Dag op ZorgAndersTv.Woon- en leefbeurs WilrijkIeder jaar organiseert het district Wilrijk een woon- enleefbeurs om senioren wegwijs te maken in organisaties,verenigingen, zorgverlening, … die Wilrijk te bieden heeft.Op vrijdag 21/09/2012 was ECD Orion ook van de partij.De senioren konden allerlei informatie zoals folders,brochures, boekjes… meenemen en allerhande vragenstellen met betrekking tot dementie. Nadien kregen ze demogelijkheid om verschillende workshops te volgen rondbrand- en inbraakpreventie, woonkantoren, openbaar vervoer,e.d. .Jaarmarkt WilrijkOp 12/08/2012 stond de 121 ste editie van de Jaarmarkt inWilrijk op de agenda. Elk jaar zakken hier duizenden mensennaar af. In de voormiddag kregen Wilrijkse organisatiesen verenigingen de kans om hun werking en projectenvoorstellen. Daar ECD Orion zich bekender wil maken bijde Wilrijkse bevolking, was dit de gelegenheid bij uitstek.Zowel de werking van het ECD Orion en het Inloophuis alshet project ‘Dementievriendelijk Wilrijk’ werden hier toegelicht.(Zie 3.3.2 Wilrijk).Bereikbaarheid voor informatie endoorverwijzingECD Orion is telefonisch (bij afwezigheid is er een antwoordapparaat)en via e-mail bereikbaar voor professionelenen mantelzorgers wanneer zij informatie nodighebben i.v.m. dementie. Dit kan zijn onder de vorm vanbrochures, boeken, websites, maar ook doorverwijzingnaar thuiszorgdiensten, dagopvang, kortverblijf, residentiëleopvang, diagnostische centra, praatcafés, AlzheimerLiga, mantelzorgverenigingen, enz.…Zie ook 2.2 Inloophuis Dementie.Bezoekers konden vanaf eind november 2012 makkelijkerhun weg vinden naar ECD Orion, omdat de verbouwingswerkenvan het WZC St-Bavo, waar ECD Orion gevestigdis, voltooid waren. De ingang van ECD Orion ligt nu aaneen druk gebruikte bushalte en de bezoekers dienen nietmeer via de ingang van het WZC te komen, maar komenrechtstreeks binnen op het bureau van het ECD. Het postadresblijft echter hetzelfde.2Adviesverstrekking voor complexezorg- en begeleidingssituatiesAdvies en consultVia telefoon, e-mail of in persoonlijke gesprekken wil ECDOrion ondersteuning en strategieën aanbieden aan dezorgvrager en zijn brede omgeving. Ook in 2012 had ECDOrion 24 contacten buiten de setting van het Inloophuis.Daarnaast waren er ook nog tientallen vragen die viamail gesteld werden. Hierbij ging het om adviesverstrekkingaan personen met dementie en vooral hun mantelzorgers.Vanuit professionele hoek kreeg ECD Orion regelmatig devraag voor advies, coaching, informatie voor eindwerkene.d.. Deze vragen kwamen dikwijls uit de residentiële ouderenzorg,maar ook uit de thuiszorgdiensten, huisartsen,zelfstandige thuisverpleging, verpleeghuizen voor mensenmet een beperking, palliatief netwerk, nachtzorg, docentenen studenten (geriatrische) verpleegkunde en orthopedagogie.Om aan de stijgende vraag van laagdrempelig advies- eninformatieverstrekking tegemoet te komen besloot ECDOrion om de werking van het Inloophuis Dementie verderuit te bouwen met de steun van de provincie Antwerpen.Inloophuis DementieSinds hun ontstaan behoort informatie- en adviesverstrekkingtot de activiteiten van de ECD en dus ook tot dezevan ECD Orion.Begin februari 2010 opende ECD Orion, in antwoord opde eerste oproep van de Koning Boudewijnstichting rondde ontwikkeling van dementievriendelijke gemeentes, eenInloophuis Dementie in Wilrijk. Eind 2011 kreeg ECD Orioneen gift van een anonieme schenker om het InloophuisDementie verder uit te bouwen. Met deze bijkomendemiddelen besloot ECD Orion om naast het Inloophuis inWilrijk, bijkomende inloophuizen te openen in Zoersel enAntwerpen centrum. Omdat de opkomst in AntwerpenCentrum te laag was, besloot ECD Orion om daar over tegaan naar advies op afspraak.Tijdens het schooljaar opent ECD Orion de deuren van zijninloophuis elke woensdagvoormiddag en vrijdagnamiddag.In Zoersel kunnen de mensen elke eerste en derdemaandag van de maand terecht en in Antwerpen Centrumop afspraak.Volgende diensten worden aangeboden:• gerichte informatie verstrekken aan de personen metdementie en hun brede omgeving• informele contacten bevorderen tussen personen metdementie en/of mantelzorgers• professioneel advies verstrekken over (omgaan met) dementieen aangepaste doorverwijzing• In 2012 kreeg het Inloophuis ongeveer 150 bezoekersover de vloer: studenten, docenten, professionelehulpverleners, personen met dementie en vooral mantelzorgers.Familiepraatgroep i.s.m. de VlaamseAlzheimer LigaIn de loop van 2012 is de Vlaamse Alzheimer Liga gestartmet een familiegroep Antwerpen Centrum waar ECD Orionvanuit het Inloophuis regelmatig naar doorverwijst. KatjaVan Goethem verzorgde op 23/10/2012 de workshop‘Verbale en non-verbale communicatietips bij dementie’via het Mens-erger-je-nietspel. 57 familieleden deelden dieavond lief en leed, en sprokkelden heel wat tips bij mekaarom thuis weer mee aan de slag te gaan.3 SensibiliseringVermist@heklaStudiedag "‘Vermist’, een maatschappelijkveiligheidsnet bij dementie"Mechelen De Nekker – 22/03/2012Bedoeling van deze provinciale studiedag was om zorgverleners,seniorenconsulenten, lokale overheden enpolitie kennis te laten maken met de kenmerken van hetdwaal-gedrag bij personen met dementie én het protocol‘Vermist’. Bovendien wil het DPA het protocol in zoveelmogelijk politiezones implementeren. Dit kan uiteraard nietzonder de actieve samenwerking van de gemeentebestu-58 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 59

en. De studiedag wil daarom de eerste aanzet vormenvoor verdere samenwerking.Dankzij de intense samenwerking tussen de politiezoneHEKLA, ECD Orion en verschillende zorgpartners ontstondenkele jaren geleden een makkelijk toepasbaar‘vermissingsprotocol’. Dit protocol werd samen met hetdraaiboek ‘Als er toch iets mis gaat’ vorig jaar door ECDVlaanderen en in aanwezigheid van Vlaams minister vanWelzijn, Jo Vandeurzen en de federale minister, AnnemieTurtelboom (toenmalig bevoegd voor binnenlandse zaken),aan de nationale pers voorgesteld.Het programma zag er als volgt uit:• Hilde Stroobants (ECD Tandem) opende de dag metkorte voorstelling van het DPA• Katja Van Goethem (ECD Orion), vanaf het eerste uurbetrokken bij het project ‘Vermist’, weerlegde aan dehand van een aantal stellingen enkele hardnekkige misvattingenen vooroordelen omtrent dementie en dwaalgedrag• Met pakkende beelden en harde, voor zichzelf sprekende,cijfers toonde Alain Remue, hoofd van de Cel VermistePersonen van de Federale Politie, dat het dwaalgedragbij ouderen een onderschat probleem vormt• Namens de Politiezone HEKLA (Hemiksem, Edegem,Kontich, Lint en Aartselaar) lichtte Patrick Crabbé, in denamiddag de brochure ‘Als het dan toch mis gaat’ toe.• PGN Dementie leidde een fragment in uit de met eenOscar bekroonde film ‘IRIS’. De beelden toonden hettypische gedrag bij het dwalen van personen met dementie,de emoties en spanningen bij de vermissing enhet zoeken, en de opluchting en dankbaarheid bij hetlevend terug brengen van de vermiste persoon• Herman Wauters interviewde drie professionele getuigenover hoe je concreet aan de slag kan gaan met hetdraaiboek. Aan het woord kwamen Katja Van Goethem(ECD Orion), Elke Simons, (thuiszorgconsulente voorde OCMW’s van Boechout, Hove, Lint en Mortsel) enLuc Geens ( Korpschef van de Lokale Politie Heist-opden-Berg)• Patrick Crabbé sloot af met een vurig pleidooi voor vlottesamenwerking tussen de verschillende partners in dezorg voor ouderen met dementieMet de steun van het provinciebestuur Antwerpen konhet DPA ook ruim werven. Méér dan 90 professionelen uitverschillende sectoren namen deel. De aanwezigen evalueerdendeze studiedag tot één van de beste uit zijn soort.RTV Mechelen/Kempen versloeg de studiedag in hunnieuwsuitzending van 22/03/2012 door o.m. een krachtiginterview met Alain Remue.De uitbreiding en de continuïteit van het ProjectVermist@Hekla.beAls gevolg van bovenvermelde studiedag namen de stedenLier en Mechelen contact met PGN Dementie om hetproject ‘Vermist’ mee te helpen uitwerken in hun politiezone.Vanuit het OCMW Bornem werden n.a.v. deze studiedagook contacten gelegd met de Lokale Politiezone Klein-Brabant. PGN Dementie gaf de informatie ter verantwoording.Op dinsdag 18/09/2012 ondertekenden het parketvan Antwerpen, de Lokale Politiezone Noord, de gemeentenen OCMW’s van Kapellen en Stabroek, verschillendewoon-en zorgcentra uit de regio en het ECD Orion het‘Protocol tot samenwerking met betrekking tot de vermissingvan personen met dementie’, in aanwezigheid van delokale pers.Vanuit WZC St-Jozef in Rumst werden ook contacten gelegdmet Ivan Boterberg van de Lokale Politiezone Rupel.Dit kadert binnen het project Dementievriendelijkegemeenten Rupelstreek dat geleid wordt door de thuiszorgdienstIMSIR in Boom in samenwerking met het ECDOrion. De gesprekken om dit in een protocol te gieten zijngepland voor begin 2013.ECD Orion maakt nog steeds deel uit van de stuurgroepvan Vermist@Hekla.be. In 2012 werd met de thuiszorg enlokale partners uit residentiële voorzieningen, het UZA eninitiatieven voor Bijzondere Jeugdzorg verder gewerkt aanhet project vermissing. Door reflectie werden hiaten opgespoorden het projectdossier aangepast. Voorjaar 2012haalde het project 'Vermissing' binnen-en buitenlandsemedia door het winnen van de EFID Awards2012 'Livingwell with Dementia in the Community'. De zomer en hetnajaar van 2012 stonden vooral in teken van uitbreidingvan het project. In alle andere Vlaamse provincies steldenpolitiekorpsen de vraag om het project te komen toelichtenen hierbij werd het regionale expertisecentrum vaak betrokken.De folder 'Vermissing voorkomen: 15 tips' kwamtot stand dankzij een samenwerking met ECD Contact, datvoor een frisse lay-out zorgde. De leuke cartoon van GrietBlockx op de voorpagina, was de kers op de slagroomtaart.Voortaan kan er uitgepakt worden met een helderen overzichtelijk document voor de mantelzorger om preventiefaan de slag te gaan met de problematiek dwaal-ofdoolgedrag.Documentaire 'Verdwaald in hetGeheugenpaleis'Documentairemaakster Klara Van Es maakte de documentaire'Verdwaald in het geheugenpaleis' over 'levenmet dementie door de ogen van personen met dementie'.Deze documentaire werd gedraaid in WZC De Bijster inEssen en gelanceerd in september 2010. Op verzoek vanECD Vlaanderen en in samenwerking met het productiehuisverzorgde ECD Orion ook in 2012 de voor- en/of nabesprekingvan de film op 3 verschillende gelegenheden(in dienstencentra en woon- en zorgcentra).Dementievriendelijke gemeentenWilrijkECD Orion zette reeds in 2011 enkele stappen om begin2012 een project 'dementievriendelijke gemeente Wilrijk'in te dienen naar aanleiding van de derde oproep hiertoevan de Koning Boudewijnstichting. Het project beoogt delevenskwaliteit en de sociale integratie van personen metdementie en hun mantelzorgers te verhogen, door lokalehandelaren en horecazaken te informeren over en te lerenomgaan met dementie. Jammer genoeg werd het projectniet goedgekeurd door de KBS. Toch gaan we in 2013verder met een 'light' versie van het project i.s.m. het districtWilrijk.RupelstreekNaast de organisatie van Praatcafé Rupelstreek en de opzetvan een project Vermist, werden in het kader van dedementievriendelijke gemeenten Rupelstreek ‘focus op demens in dementie’ nog een aantal projecten goedgekeurdwaar ECD Orion en PGN Dementie nauw bij betrokkenzullen worden:• Project rond verlieservaring mantelzorgers i.s.m. PGNDementie• Project Dementie binnen opleiding polyvalent verzorgendevan IMSIR i.s.m. ECD Orion en Vlaamse AlzheimerLiga• Project familiegroep i.s.m. Vlaamse Alzheimer Liga, ECDOrion en CGG De Pont• Organisatie van infoavonden in de 6 Rupelgemeenten,waarvan er reeds twee gerealiseerd werden in Niel in2012, met ECD Orion als gastspreker• Oprichting van een Platform referentiepersonen dementiein de Rupelstreek i.s.m. ECD Orion en CGG De Pont• DementieNetwerk in de 6 Rupelgemeenten opstarteni.s.m. de huidige partners van het PraatcaféMusic for Life, 'Onthou mens, vergeetdementie', Pluk de DagZie bij 1. Informatieverstrekking.4 DeskundigheidsbevorderingBijdrage aan VTO-beleid van ECDVlaanderen vzwDe partners van het DPA maakten onderling de afspraakom afwisselend de opleiding referentiepersoon dementiete organiseren. In 2012 was ECD Orion aan zet.Op 17/01/2012 stonden 28 gemotiveerde referentiepersonendementie in spe te trappelen om te starten aaneen opleiding die hun denkwijze over dementie, en hopelijkook hun attitude, helemaal zouden veranderen. Degroep deelnemers kende een grote verscheidenheid aanwerkervaringen. Jonge ergotherapeuten konden leren vanzeer ervaren hoofdverpleegkundigen, die op hun beurtweer werden geënthousiasmeerd door werknemers uitde thuiszorgsector of de ziekenhuissetting. Het centralewoord van de opleiding was in ieder geval: leergierigheid.Er kwam geen stop op de vragen naar nog meer casuïstiekof verdieping.Place tot be was Bibliotheek Permeke in Antwerpen. Hetzeer ruime klaslokaal was nodig om theorie te kunnen afwisselenmet heel wat nieuwe methodieken en oefeningen.Joke Vermeir en Katja Van Goethem van ECD Orionbegeleidden samen dag 1 en legden de klemtoon opkennismaking, structuur, inhoud van de opleiding en deverduidelijking van de praktijkopdracht. Dag 6 van deOpleiding Referentiepersoon stond in teken van de praktijkopdracht.Hilde Vanderlinden en Katja Van Goethembrachten verduidelijking in de functieomschrijving van eenreferentiepersoon en hoe hij/zij die taak goed kan invullen.Onze groep cursisten bleek plots bezorgd of en hoeze zouden beantwoorden aan de verwachtingen. De latwerd (mede door hen zelf) zeer hoog gelegd. Op dag 6biskregen de leidinggevenden de kans om te beluisterenwat hun pupillen konden betekenen in hun voorzieningen hoe zij hen konden ondersteunen bij het opnemen vandit mandaat. De opkomst en het enthousiasme waren bijzonderhoog die 29 e februari. Ook hier waren Katja enHilde van de partij.60 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 61

Na de 7 basisdagen konden de deelnemers extra bagageopdoen tijdens 3 keuzedagen. Katja Van Goethem gaf volgendekeuzedagen:• Op 27 maart 'Vorming geven over Dementie' in Brugge• Op 24 april 'Animatieve Grondhouding' in Leuven• Op 22 mei 'Zorgen voor Jezelf' in Leuven• Op 29 mei 'Spreken voor publiek' in HasseltDe opleiding werd afgesloten op 19/06/2012 met de presentatievan de opdrachten en een fijne receptie. Iedereenging tevreden, een pak wijzer en met heel wat bagageterug naar eigen werkvloer.Naast de opleiding tot Referentiepersoon Dementie werkteECD Orion ook actief mee aan het VTO-beleid van ECDVlaanderen. Katja Van Goethem woonde 5 VTO-vergaderingenbij die telkens een hele dag duurden. Bovendienwerd de Impuls:' Lesgeven over dementie aan hetonderwijs' op 27/11 in Gent verzorgd door zowel HildeVanderlinden als Katja Van Goethem. Deze laatste schreefeveneens een bijdrage over ‘Zelfzorg’ aan het handboek:‘Dementie: van begrijpen naar begeleiden’.Verderzetting Aan de slag met 'Pluk deDag'Voor het eerst sedert 2009 kende de vraag naar Pluk deDag-dialogen in 2012 een terugval. Bijna alle dienstencentrahadden immers de afgelopen jaren 1 of 2 Pluk deDag-dialogen op hun programma gezet en de formuleleek opgebruikt. Toch blijft deze methodiek ook handig omvormingen in te vullen. Een 8-tal keer werd Pluk de Daggevraagd als vormingsthema.In navolging van het succes in de provincie Antwerpen steldeECD Memo deze methodiek voor aan de voorzieningenin de provincie Vlaams-Brabant. In 2012 werden 6 Pluk deDag-dialogen georganiseerd in opdracht van ECD Memo.Terugkomdagen voor ReferentiepersonenDementieHet 4-daagse vervolgtraject ‘Terugkomdagen ReferentiepersoonDementie’ van het schooljaar 2010-2011 werdin 2012 hernomen. Deze dagen bevatten telkens een inhoudelijkdeel (voormiddag) met vorming over een nieuwthema en een leermoment (namiddag) aan de hand vancasuïstiek en creatieve methodiek(en). Doelpubliek wasnieuwe afgestudeerde referentiepersonen uit de provincieAntwerpen en referentiepersonen die de eerste keer nietkonden deelnemen. Er werd bewust geen onderscheidgemaakt tussen RIZIV-referentiepersonen (gesubsidieerden)en niet-RIZIV-referentiepersonen.De ‘Terugkomdagen’ werden op twee plaatsen tegelijkertijdaangeboden, met name in Turnhout en Mechelen (inde lokalen van CGG De Pont). ECD Orion was partner bijde voorbereiding en de uitvoering ervan in Mechelen.Eenzelfde programma als in 2010-2011, gespreid over hetnajaar en het voorjaar, werd gevolgd:• 9/10/2012: ‘Referentiepersoon dementie: waarheid,durven of doen?’: uitwisseling over het eigen functionerenals referentiepersoon dementie• 4/12/2012: ‘Kritische families hebben (on)gelijk?’• 5/02/2013: ‘Met je rug tegen de muur!’: omgaan met(on)macht• 16/04/2013: ‘Aan de slag’: kennismaking met nieuwemethodieken voor gespreks-, info- en vormingsmomentenIn Mechelen namen 13 referentiepersonen en in Turnhout15.Aanbod van allerlei vormingen op maatvoor WZC’s, thuiszorgdiensten, scholen,enz.In 2012 gaf ECD Orion in totaal zo’n 304 uur vorming, verdeeldover 86 sessies, met als doelpubliek professionelen,artsen, familie, mantelzorgers, studenten,… . Deze urenwerden gespreid over: 145,5 uur i.o.v. ECD Vlaanderen(Fe-Bi 78 uur, Opleiding Referentiepersoon Dementie 32uur, overige 35,5 uur) en regionale vormingen (waardenen normen: 14 uur, basisvormingen: 16 uur, Pluk De Dag:23 uur, omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag en onmacht:28 uur, overige: 77,5 uur). Deze vormingen warenmeestal kortstondig van aard (1 of 2 dagdelen). Soms ginghet om meerdaagse vormingen en in één geval ging hetook om een op maat gemaakt meerdaags traject.Buiten bovenstaande vormingen, kwamen volgende thema’snog aan bod: op bezoek gaan bij een persoon metdementie, voeding en dementie, angst en agressie en vermissing.Aan het brede publiek, studenten, mantelzorgers en familieledenwerd in totaal 32,5 uur aan vorming of infosessiesgegeven. Voor professionelen kwam dit op 271,5 uurvorming.Palliatie en Dementie i.s.m. deNetwerken Palliatieve Zorg van deprovincieDe organisatie van studiedagen rond dit thema werd omwillevan andere prioriteiten verdaagd naar 2013.Gevolgde vormingenDaarnaast volgden de medewerkers van ECD Orion zelfook nog enkele opleidingen:• Interregionale conferentiesConferenties in ’s Hertogenbosch op 05/04/2012 enGeel 25/09/2012Naar een andere beeldvorming: Internationale werkconferentiesvoor participanten van de koplopergemeentenuit De Kempen (BE), Noord-Brabant (NL), Limburg(NL) en Krefeld (DE). Gemeenten uit Vlaanderen en Nederlandwerken samen verder aan een genuanceerdebeeldvorming over dementie: personen met dementiezijn volwaardige burgers, met beperkingen, maar zekerook met mogelijkheden.• Ontspoorde zorgHet regionaal overleg oudermisbehandeling organiseerde19/04/2012 een informatienamiddag met als thema‘Ontspoorde Zorg’. De namiddag werd voorgezetendoor verschillende partners uit het werkveld die regelmatigte maken krijgen met situaties waarin de zorg ontspoordis. De rol van de verschillende diensten in diezorg werd toegelicht, als ook de ondersteuningsmogelijkhedenen leemtes in het werkveld.• LevensvragenVereenzaming, depressie en zelfdoding zijn een reëelprobleem bij een grote groep ouderen. Is het probleemwerkelijk zo groot als men denkt en hoe gaan we hierals mantelzorger/professional dan mee om? Dit alleswerd toegelicht op 31/05/2012 door professionalsdie ouderen begeleiden bij levensvragen en georganiseerddoor Hogere Leergangen voor Fiscale en SocialeWetenschappen cvo, afdeling Seniorenconsulentenvorming.• De Ziekte van Korsakov19/6/2012 organiseerden ECD Meander en Paradox uitOost-Vlaanderen een studienamiddag rond de ziektevan Korsakov. Niet enkel de ziekte werd geduid, ookde maatschappelijk sociale invalshoek werd bekeken.In de namiddag stonden er enkele workshops op hetprogramma die o.a. omgangstips uit de doeken deden.• ‘Dementie, nu en straks’Op 2210/2012 organiseerde het Davidsfonds (afdelingenNiel en Boom) een infoavond rond ‘Dementie, nu enstraks’. Sprekers van dienst waren Jurn Verschraegen(ECD Vlaanderen) en prof. Dr. Christine Van Broeckhoven.ECD Orion kreeg de kans om hun werking, projecten,inloophuis,… voor te stellen aan het publiek via eeninfostand.• Mini-symposium nav het 5-jarig bestaan van hetdagziekenhuis geriatrie sint-Jozef MortselOp 28/03/12 werd op initiatief van Dr Mulkens een minisymposiumgeorganiseerd. Er werd eerst een overzichtgegeven rond de ontwikkeling van zorgpaden in Vlaanderenen het nut daarvan. Daarnaast gaven verschillendemedewerkers van het dagziekenhuis, waarondereen psychologe en een ergotherapeute, toelichting bijhun werkgebied binnen de diagnosestelling dementie inhet dagziekenhuis.• Gezondheidsdag 20/01Deze studievoormiddag vond plaats op 20/01/2012 inde Bell-Toren in Antwerpen, en was een initiatief van hetLokaal Sociaal Beleid Antwerpen. Het gezondheidsbeleidvan de stad Antwerpen en de visie van het OCMWop eerstelijnszorg waren hierin belangrijke thema’s.• Symposium JongdementieDementie treft niet enkel de oudere bevolking, ook jongemensen kunnen getroffen worden door de ziekte. DeVlaamse Alzheimer Liga organiseerde hieromtrent eensymposium op 17/11/2012 in Antwerpen. De doelstellingvan deze voormiddag was bestaande taboes tedoorbreken door aandacht te schenken aan alle fasesvan de aandoening en zowel jongere als oudere mensenmet dementie aan het woord te laten.• I-Brain & Ageing, een festival over uw rijpend breinTopexperten uit universiteiten in België en Nederlandkleurden de affiche van het I-Brain & Ageing-festivalop 25/11/2012 in Gent. Mensen verouderen niet enkellichamelijk, ook ons brein gaat achteruit. Er werd eenantwoord geformuleerd op de vraag ‘Wat zijn mogelijkhedenen grenzen van het verouderende brein?’ en debezoekers konden zowel een debatten, workshops alsgetuigenissen volgen.• IWT Flanders CareFlanders Care organiseerde op 23/01/2012 een infosessierond twee nieuwe oproepen voor demonstratieprojectenin Antwerpen. Flanders Care heeft alsopdracht kwaliteitsvolle zorg te verbeteren en verantwoordondernemerschap te stimuleren. Hiervoor doenze beroep op demonstratieprojecten met als thema’spreventie, zelfredzaamheid, revalidatie, zo lang mogelijkthuis blijven wonen en isolement doorbreken. Geïnteresseerdenwaren welkom op deze infosessie diewerden georganiseerd in elke Vlaamse provincie.• Coaching en werken met groepen: Pia De Wagtere(Tabor)ECD Vlaanderen organiseerde deze cursus voor alle geïnteresseerderegionale medewerkers. 2 medewerkersvan ECD Orion schreven zich in, maar jammer genoegwerd deze cursus onderbroken na enkele sessies wegensziekte van de lesgever.62 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 63

5Concept- en methodiekstudie;studie en onderzoekZorgpad DementieECD Orion maakt deel uit van dewerkgroep rond de uitwerking van eenZorgpad Dementie binnen de provincieAntwerpen in de regio Malle-Zoersel,dat gelanceerd werd in september2010. De werkgroep komt nog 2 maalper jaar samen om de werking van hetZorgpad te evalueren en bij te sturen.ECD Orion stelde het zorgpad ook voor op de AlgemeneVergadering van SEL Amberes, dat geïnteresseerd is omeen dergelijke zorgpad ook uit te bouwen binnen haarwerkgebied.6 SignaalfunctieECD Orion wil verschillende lacunes aangeven naar deverschillende overheden toe.De belangrijkste zijn:• ECD Orion blijft de aandacht vestigen op de nood aan(vooral psychische) ondersteuning bij de mantelzorgersen hoopt daar met het Inloophuis Dementie deels aantegemoet te kunnen komen.• Partners en ouders van personen met jongdementie komennog steeds regelmatig terecht bij ECD Orion met deklacht dat er weinig geschikte opvang voor deze mensenis en dat zij nog steeds terechtkomen in de psychiatrie ofin de klassieke woon- en zorgcentra of dagverzorgingscentrawaar de gemiddelde leeftijd veel hoger ligt. ECDOrion signaleert deze problematiek aan ECD Vlaanderen.• Mantelzorgers van personen met dementie klagen dikwijlsover de lange weg die men moet afleggen alvorensmen een diagnose krijgt. De partners van het DementieNetwerkProvincie Antwerpen willen samen proberendaaraan iets te verhelpen door verschillende projectenop te zetten ism of voor huisartsen.7Loyauteit en samenwerkingtussen de negen expertisecentraonderling en ECD Vlaanderen vzwSamenwerking met SEL, provinciale enlokale overhedenECD Orion maakt als netwerkorganisatie deel uit van SELAmberes en SEL Mechelen (samen met PGN Dementie)en kan uitgenodigd worden op een MDO indien dit gewenstis.Verder maakt ECD Orion deel uit van de stuurgroepNachtzorg.ECD Orion was samen met de firma Pfizer betrokken bijeen 7-tal infosessies rond dementie voor het brede publiekin de regio van SEL Amberes.ECD Orion maakt deel uit van de stuurgroep ‘Zorgpad dementieMalle-Zoersel’, waarvan de werking ook zal opgenomenen aangepast worden voor andere regio’s binnenSEL Amberes.ECD Orion is lid van twee provinciale werkgroepen, ouderenzorgoverlegen ouderenmis-(be)handeling, waarprojecten uitgewerkt worden samen met verschillendepartners van het werkveld, in samenwerking met het provinciebestuur.Binnen het kader van de provinciale werking houdt hetDementieNetwerk Provincie Antwerpen 3 keer per jaareen beleidsvergadering (met de beleidsverantwoordelijkenen de coördinatoren van elke partner van het DPAen een vertegenwoordiger van de provincie). Binnen dezevergadering wordt het beleid van de 3 partners op mekaarafgestemd.ECD Orion maakt ook deel uit van de stedelijke werkgroepen‘Dementie’ en ‘Platform Ouderenzorg’, beiden voorgezetendoor Lokaal Sociaal Beleid Antwerpen.Samenwerking met andere regionaleECD’s en DPAECD Orion is deel van het DPA, samen met ECD Tandem(Turnhout) en PGN Dementie (Lier). Het DPA verspreidtgezamenlijk een folder, werkt samen aan bepaalde projectendie afgestemd worden in het provinciaal medewerkersoverlegen ondersteunt provinciale activiteiten. Op21/11/2012 werd er een ‘Denkdag’ georganiseerd met demedewerkers en het beleid van het DPA o.l.v. Tom Wouters.Doel was om de visie van het DPA voor de komendejaren vast te leggen en de samenwerking verder te verankeren.Samenwerking met ECD Vlaanderen vzwZie 4.1 Bijdrage aan VTO-beleid van ECD Vlaanderen vzw.ParadoxExpertisecentrum DementieOost-VlaanderenMolenaarsstraat 34, 9000 Gentt 09 233 14 38 – f 09 233 95 65paradox@dementie.beInterne organisatieDirectieDirk DhondtMedewerkers:Christian Verelst: coördinator, ergotherapeut/maatschappelijkassistent, halftijdsSabine Boerjan: projectverantwoordelijke, logopediste,halftijds (gedurende 4 maanden voltijds ter tijdelijke vervangingvan Nadine Praet)Nadine Praet: vormingsverantwoordelijke, ergotherapeute,halftijds gedurende 8 maandenAnn Kestens: adminstratief medewerkster, grafisch vormgeefster,halftijds (gedurende 4 maanden vervangen doorKlaartje Osselaer ifv zwangerschap)Veerle De Bou: verantwoordelijke informatie en documentatie,verpleegkundige, 2/5Stuurgroep ECD ParadoxDirk Dhondt, algemeen directeurDr. Thierry Goetghebuer: huisarts en CRA WZC Sint-JozefvzwChristian Verelst, coördinator ECD ParadoxLocatieHet Expertisecentrum Dementie Paradox verhuisde in januari2012 naar een nieuwe locatie in de Molenaarsstraat34, te Gent. Dankzij de nieuwe locatie zijn, is het ECDzichtbaarder in het straatbeeld en makkelijker bereikbaar. Bibliotheek Paradox1 InformatieverstrekkingInformatieverstrekking gebeurde voornamelijk via onzeuitgebreide bibliotheek, maar vragen bereikten ons ooktelefonisch of per mail of via andere kanalen zoals vormingof via het Praatcafé Dementie.De bibliotheek kreeg een nieuwe locatie, die zo optimaalmogelijk en aantrekkelijk werd ingericht om tegemoet tekomen aan de noden van de bezoekers ervan.Bezoekers bestonden uit zowel professionele hulpverlenersals mantelzorgers. Opvallend voor 2012 is dat hetaandeel van studenten die de weg vonden naar het expertisecentrumzeer groot was. Laagdrempelig Informatiecentrum64 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 65

De afstemming van het digitaliseren met het documentatiecentrumFoton en ECD Vlaanderen werd verdergezetin 2012.Het Expertisecentrum Dementie Paradox werd op verschillendelokaties gevraagd om haar werking toe te lichten(vnl. zorgorganisaties en scholen).2Uitbouwen van een informatie- enadviesfunctie aan mantelzorgersen betrokkenen rondcliëntsituatiesCliëntvragenHeel wat verschillende vragen bereikten ons over alle aspectendie te maken hebben met dementie.Naast de vragen rond algemene zaken met betrekking totdementie, zagen we een toename van het aantal heel specifiekezaken, bv. specifieke vormen van dementie.Forum jongdementieIn samenwerking met de Alzheimer Liga regio Gent, werder in 2011 gestart met een ‘forum jonge personen metdementie’.Het programma voor 2011/2012 liep verder en een nieuwprogramma werd opgesteld in samenwerking met deVlaamse Alzheimer Liga regio Gent voor de werking van2012-2013. De bijeenkomsten worden geleid door eenmedewerker van ECD Paradox en van de Alzheimer Liga,aangevuld met een externe spreker per thema.• 29/02/2012: Juridische aspecten bij dementie op jongeleeftijd• 09/05/2012: Praktische ondersteuning in de zorg voorjonge personen met dementie• 03/10/2012: Zinvolle momenten delen• 05/12/2012: Moeilijk hanteerbaar gedrag, een uitdaging3 SensibiliseringDoor het organiseren of ondersteunen van sensibiliserendeactiviteiten wil ECD Paradox de bredere bevolking bereiken,hun kennis omtrent dementie verruimen en meewerkenaan een positieve beeldvorming ten opzichte vande ziekte.Ook de beeldvorming ten aanzien van de hulp- en dienstverleningaan personen met dementie en hun omgeving iseen belangrijk aandachtspunt.WebsiteDe website www.ecd-paradox.be werd voortdurendverder bekend gemaakt. Via de website, die regelmatigaangepast wordt, kunnen mensen informatie krijgen overonze werking, actuele initiatieven, alsook de bibliotheekcatalogusbekijken.Praatcafé DementieDe nood aanlotgenotencontactwerd inOost-Vlaanderenvoornamelijkingevuld via10 PraatcafésDementie. DePraatcafés Dementiezijn het resultaat van samenwerking van verschillendeorganisaties uit eenzelfde regio. Vanuit het ECD wordendeze intiatieven voornamelijk inhoudelijk ondersteunden opgevolgd. Een medewerker van ECD Paradox namtelkens deel aan de 6 stuurgroepvergaderingen uit onze regiodie telkens vijf keer samen kwamen. ECD Paradox ondersteundein 2012 de Praatcafés Dementie in de regio’sVlaamse Ardennen (Oudenaarde), Gent, Lochristi, Leie &Schelde, Meetjesland en Vlaamse Ardennen (Zottegem-Herzele-Lierde). Dit laatste Praatcafé Dementie werd nieuwopgestart in 2012. De officiële opening met persmomentvond plaats op 7 november; het eerste praatcafé startte op27 november met een optreden van Raf De Bruyn.De andere regio’s werden ondersteund door de collega’svan ECD Meander.In samenwerking met ECD Meander bracht ECD Paradoxdit jaar opnieuw de regio’s samen op een provinciaal overleg.De praatcafés uit de provincie werden geëvalueerd enervaringen werden uitgewisseld.Een gemeenschappelijke folder en affichecampagne voor2013 werd uitgewerkt met ondersteuning van de provincieOost-Vlaanderen. Dit ter duidelijkheid en uniformiteitvan het concept Praatcafé Dementie. Daarnaast werdeneveneens beachvlaggen gemaakt voor elk Praatcafé Dementieteneinde het initiatief nog duidelijker in beeld tekunnen brengen.De website www.praatcafédementie.be ging in 2012 operationeel.Bezoekers vinden hier op een heel makkelijkemanier info over de verschillende praatcafés in de provincieOost-Vlaanderen.I-brainECD Paradox werkte actief mee aan het I-brainfestival,een festival over het rijpend brein dat werd georganiseerddoor Breinwijzer vzw. In afstemming met ECD Vlaanderenwas het regionaal Expertisecentrum aanwezig in de Bijlokeop 25 november.Music for LifeOok ECD Paradox werkte mee aan de campagne vanStuBru ‘Music for Life’. De campagne werd mee bekendgemaakt en regionale acties werden ondersteund. Zokonden veel organisaties ondersteund worden door informatiete voorzien die kon gebruikt worden op standenallerlei. Medewerkers van Paradox waren in de actieweekzelf aanwezig met een informatiestand tijdens congressendie werden georganiseerd in het kader van de campagnein het AZ Sint-Lucas en UZ te Gent.Naast het ondersteunen van acties, werd er ook eeneigen initiatief georganiseerd. Medewerkers van het expertisecentrumtrokken de straat op om mensen die eenbadge hadden opgespeld te bedanken met een ‘thumbsup-I like!’ sleutelhanger. Op een minimum van tijd werden150 sleutelhangers verdeeld. Er werden foto’s genomenvan de gelukkigen en op de eigen website geplaatst,waar ze opgevraagd konden worden. Op die manier vondenopnieuw heel wat mensen de weg naar het expertisecentrum.NieuwsbriefWe verstuurden in 2012 opnieuw tweemaal een nieuwsbrief.Via dit kanaal hielden we onze contactpersonen opde hoogte van de werking en activiteiten van het ECD.Naast de nieuwsbrieven werden nog korte nieuwsflashesad hoc verstuurd afhankelijk van ontwikkelingen.Projecten in het kader vandementievriendelijke gemeentenIn de regio Eeklo loopt nog steeds het 5 jaren project‘Koppig dementievriendelijk Eeklo’.Doelstellingen voor het jaar 2012 waar ECD Paradox actiefaan meewerkte:• Installeren van een infopunt dementie: dit is gerealiseerdin eerste instantie door een vast moment in demaand, na bijsturing werd dit een interne medewerkerdie steeds kan worden gecontacteerd bij casussen metbetrekking tot dementie. Deze stadsmedewerker staatin nauw contact met het expertisecentrum dementie.• Opleiding van het stadspersoneel: deze vormingen werdengegeven door ECD Paradox• Informatienamiddag voor geïnteresseerden op 19 oktober.Een medewerker verzorgde deze namiddag in CCde Herbakker. Er waren ongeveer 120 aanwezigen.In Assenede werd een nieuw project goedgekeurd. Deeerste verkennende gesprekken met het expertisecentrumdementie vonden reeds plaats. Een vervolg wordtverwacht in 2013.In Aalter werd er geen project goedgekeurd, maar gingmen desalniettemin toch van start met dementievriendelijkeacties. Naast inhoudelijke ondersteuning was ECDParadox zichtbaar op een filmvertoning ‘verdwaald in hetgeheugenpaleis’ met nabespreking op 20 september.Hierop waren ongeveer 150 mensen aanwezig.66 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 67

4 DeskundigheidsbevorderingGegeven vormingIn 2012 werden er 107 vormingen gegeven. Alles bij elkaarhebben werden in 341,5 vormingsuren 3015 mensen bijgeschoold.Het overgrote deel van de vormingen had als doelpubliekprofessionelen (74). Slechts 21 vormingsmomenten warenbedoeld voor een uitsluitend niet-professioneel publiek en3 voor een gemengd publiek. Twee vormingsmomentenwaren specifiek gericht naar studenten.In vergelijking met het werkingsjaar 2011, kunnen we stellendat de vormingsvragen en aanbod opnieuw zeer lichtsteeg.Het gemiddeld aantal deelnemers aan een vorming was28 personen. Uitgenomen van deze uitschieters kunnenwe zeggen dat het streefcijfer van 20 tot 25 deelnemers(ifv efficiëntie en praktijkgerichtheid) bewaard bleef.Bovenstaande registraties van vormingen betreffen zowelvormingen op vraag van organisaties als vormingsmomentengeorganiseerd door ECD Paradox, exclusief deopleiding referentiepersoon dementie (zie verder).Samenwerking OCMW GentIn 2012 werd de bestaande samenwerking met OCMWGent verder uitgebouwd voor de volgende drie jaar. Er werdovereengekomen dat ECD Paradox in de komende 3 jaarzal zorgen voor opleiding en ondersteuning in 60 sessies.Open studiedagenNaast vormingen op vraag organiseerde ECD Paradox in2012 een open studiedag.Op 20 november vond de studiedag ‘Dementie: familie enzorg – een evenwicht tussen ondersteuning en samenwerking’plaats te Gent. Er waren 123 aanwezigen en hadplaats in vormingsinstituut Guislain te Gent.Programma:• De zorgdriehoek (Sabine Boerjan)• Onderhandelde zorg (Iris Decoster)• Het belang van de ondersteuning van de mantelzorgers(Dr. Birgitte Schoenmakers)• Familie: een belangrijke schakel in de zorg (Huub B uijssen)• Familie: een evenwicht tussen samenwerking en ondersteuning(Huub Buijssen)In samenwerking met het collega expertisecentrum dementieMeander werd er nog een studienamiddag opdinsdag 19 juni georganiseerd. De namiddag had als thema‘De ziekte van Korsakov’. Het programma:• Duiding van de ziekte (Bart Schepers)• Korsakov, maatschappelijk sociale invalshoek (IngridVan Vaerenberg)• Workshops:--Omgangstips voor personen met Korsakov in dethuiszorg (Nele Dejonckheere)--Omgangstips voor personen met Korsakov in de residentiëlesetting (Ria Guns)--De persoon met de ziekte van Korsakov en zijn plaatsin de maatschappij (Bart Schepers en Guy Lorent)Die dag mochten we 121 personen ontvangen in zaalSteenpoort te Dendermonde.Werkgroep logopedie en dementieDe werkgroep logopedie & dementie kwam drie keer samenin 2012 (16/01/2012, 21/05/2012, 15/10/2012).Thema’s die aan bod kwamen waren de volgende:• Overlopen gevolgde studiedagen (kennisoverdracht)• Scripties: begeleiding van leden vanuit de WG, voorstellenuitwerken, resultaten bespreken• Bespreking wetenschappelijke artikels van eigen leden• Laxeermiddelen en slokstoornissen• Voedselweigering• Casussen bespreken• Actualiteiten• Werkdocument maaltijdgebeuren bij personen met dementie.In de werkgroep zijn 21 leden actief met een gemiddeldevan 15 aanwezigen per bijeenkomst, soms aangevuld metstagiaires of genodigden.Een medewerkster vanuit Paradox volgt deze vergaderingenin functie van zowel het bieden van ondersteuning,netwerking als contact met het werkveld.VermissingIn 2012 werd er heel wat gerealiseerd op het gebied vanhet protocol ‘vermissing’. De basis hiervoor werd al veeleerder gelegd, de resultaten laten zich nu zien. In verschillendepolitiezones werd het protocol ondertekend in samenwerkingmet de betreffende woonzorgcentra. Dit washet geval voor de zones Leie en Schelde, Eeklo, Puyenbroek,Aalter/Knesselare.In de regio groot-Gent werden alle voorbereidingen getroffenen zal dit gefinaliseerd worden begin 2013.Daarnaast zijn er nog verschillende zones die de basis gelegdhebben.Bij alle projecten hieromtrent is het Expertisecentrum DementieParadox actieve partner.Dialogen rond dementie‘Dialogen rond dementie’ zijn 4 ontmoetingsmomentenvoor professionelen (en laatstejaarsstudenten) waarbij errond een vooraf bepaald thema gedialogeerd kan worden.(concept: ECD Memo) Een ervaringsdeskundigevanuit het werkveld geeft input vanuit zijn/haar expertise,terwijl een medewerker van het Expertisecentrum het gesprekin goede banen leidt. Bedoeling is om ervaringenuit te wisselen met andere professionelen en stil te staanbij de manier waarop men omgaat met personen metdementie.De concrete thema’s waren:• 27/03/2012: Is het dementie, depressie of beide? Ondersteuning:een evenwicht tussen veiligheid en autonomie.• 26/06/2012: Ken ik jouw levensverhaal? Om te begrijpenwie je nu bent.• 25/09/2012: Liefdevol omarmen…!! Hoe kan ik blijvendgoede zorg bieden? De verzonken fase bij personenmet dementie.• 27/11/2012: Als het einde nadert…wil of wet? Wilsverklaringen euthanasie bij personen met dementie.De dialogen rond dementie duren twee uur en vindenplaats tijdens het middagmoment tussen 12u en 14u.Opleiding referentiepersoon dementieDe opleiding tot referentiepersoon dementie werd in 2012in Oost-Vlaanderen door ECD Paradox georganiseerd.Ook deze keer was de opleiding reeds lang voor aanvangvolzet. Zowel mensen uit de residentiële setting als thuiszorgwaren vertegenwoordigd, hoewel het toch voornamelijkmensen uit de residentiële settings waren die deopleiding volgden.De cursisten werden klaargestoomd om hun opgedanekennis en attitudes om te zetten in de praktijk en overte dragen naar hun collega’s. De opleiding werd gerealiseerdin nauwe samenwerking en afstemming met ECDVlaanderen. Kersverse referentiepersonen dementie5Concept- en methodiekstudie;studie en onderzoekIn voorbereiding van een nog uit te geven publicatie, werder reeds een diepgaande literatuurstudie verricht met betrekkingtot ‘dementie en voeding’. De publicatie wordt verwachtmedio 2013 in samenwerking met uitgeverij acco.6 SignaalfunctieOp regionaal niveau nam het expertisecentrum deze taakop door actief deel te nemen aan verschillende overlegorganen.Een aantal van deze overlegmomenten zijnstructureel georganiseerd, andere waren eenmalig.Stuurgroepen praatcafés dementieECD Paradox participeerde aan de stuurgroepen van depraatcafés dementie. Deze stuurgroepen kunnen we beschouwenals regionale netwerken dementie. Het is eenvoorbeeld van samenwerking binnen één regio, waar hetECD een signaalfunctie heeft.Nauwe samenwerking met het ECD Meander was hierbijonontbeerlijk om een provinciaal draagvlak te kunnencreëren.NOGGGGECD Paradox werd netwerkpartner van NOGGGG (netwerkouderen geestelijke gezondheidszorg regio grootGent).De partners van het netwerk engageren zich om binnende regio en binnen de mogelijkheden die elke partner terbeschikking staan, een zo goed mogelijk samenhangendzorgaanbod te organiseren voor de omschreven doel-68 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 69

groep. Hiertoe dienen zij de noden van deze doelgroepte detecteren en in samenwerking alternatieven voor testellen en uit te werken.Het netwerk kwam 4 keer samen in 2012 en organiseerdeop 29 maart een informatie en communicatiemoment. Wekonden 80 personen verwelkomen.Project- en werkgroepenNaast de regionale georganiseerde netwerken, nam ECDParadox ook een signaalfunctie op in overlegmomentenmet verschillende organisaties en/of hulpverleners binneneenzelfde thema. Zo participeerden we aan een werkgroeprond jongdementie, namen we verder de coördinerendefunctie op van de werkgroep logopedie en dementieen participeerden we aan verschillende regionale welzijnsoverlegmomenten.Samenwerking provincie Oost-VlaanderenOm de tendensen met betrekking tot dementie op provinciaalvlak te kunnen blijven situeren kwamen ECD Paradox,ECD Meander en een afgevaardigde van de provincieOost-Vlaanderen in het voorjaar samen om zaken uit tewisselen.Provinciale overlegplatformenDhr. Dhondt, directeur van ECD Paradox, nam deel aandiverse provinciale overlegplatformen in het kader van wonenen welzijn. Hij participeerde tevens in de stuurgroepvan de pilootprojecten woonzorgcentra.Binnen netwerkorganisatie Tabor participeerde de directeuraan de directieoverleggroepen en aan de beleidsadviesgroepTabor.Regionaal woonde dhr. Dirk Dhondt de verschillende bijeenkomstenbij van het coördinatiecomité en waren er diversecontacten met het OCMW Gent.Overleg met Vlaamse en federaleoverheidDirk Dhondt participeerde vanuit zijn functie als lid van deRaad van Bestuur van ECD Vlaanderen aan overlegmomentenmet de Vlaamse Overheid.7Loyaliteit en samenwerkingtussen de negenexpertisecentra onderling enhet Expertisecentrum DementieVlaanderen vzwProvinciale samenwerkingEr is een zeer nauwe samenwerking met het collega ECDMeander in onze provincie.We kwamen driemaal structureel samen voor overleg rondde algemene afstemming. Los van deze samenkomsten,waren er verscheidene overlegmomenten in het kader vanspecifieke projecten.Collega ECD’sContacten met collega ECD’s uit andere provincies verliepenad hoc. Uitwisseling van informatie, ondersteuningrond hulpvragen en vormingsvragen,… zijn zaken die ineen aangename sfeer verliepen.ECD VlaanderenOok met het ECD Vlaanderen werd nauw samengewerkt.Actieve aanwezigheid op de werkgroep VTO was hierbijessentieel om afspraken te kunnen maken en een planningte opstellen.Het medewerkersoverleg met de collega’s van alle expertisecentrain Vlaanderen werd telkens bijgewoond.HuisstijlHet Expertisecentrum Dementie Paradox heeft zijn eigenlogo, slogan en huisstijl dewelke gebruikt worden wanneerer extern wordt gecommuniceerd (folders, flyers, vormingen,visitekaartjes, affiches,…). De huisstijl van ECD Paradoxis afgestemd op de huisstijl van ECD Vlaanderendoor consequent gebruik te maken van dezelfde pantonekleuren.SophiaExpertisecentrum DementieWest-VlaanderenBudastraat 20 – 8500 Kortrijkt 056 32 10 75 – f 056 32 12 00sophia@dementie.beInterne organisatieAlgemeen directeurDhr. W. BaeckelandtOpdrachtenExpertisecentrum dementie Sophia:• coaching van medewerkers ECD Sophia• coördinator interne en externe contacten• Expertisecentrum dementie Vlaanderen vzw:• Net als de voorbijgaande jaren was Dhr. Baeckelandtwaarnemend voorzitter van de vereniging Expertisecentrumdementie Vlaanderen vzw.(Voor meer informatie, zie hoger)Medewerkers ECD SophiaMevr. Charlotte Cool (master in de klinische psychologie)• in dienst sinds 16/05/2011• zwangeschapsverlof vanaf 26/03/12 tot en met 13/08/12• werkt 4/5 de sedert 13/08/12• neemt deel aan VTO-overleg ECD-Vlaanderen en dewerkgroep jongdementieMevr. Ilse Masselis (gegr. in de psychologie)• werkt 4/5 deIntern overleg directie – medewerkers ECDSophia4 keer per jaar vindt er een overleg plaats tussen de medewerkersvan het ECD en directie. Daarin worden ondernomenacties en geplande activiteiten besproken.Werkingsgebied ECD SophiaRegio Zuid-West-VlaanderenRegio Midden-West-Vlaanderen1 InformatieverstrekkingInformatie over ziektebeeld dementie,omgaan met dementie en sociale kaartECD Sophia beschikt over een basisbibliotheek waarboeken, DVD’s, video’s, artikels, ed. kunnen uitgeleendworden.Personen met heel gerichte literatuurvragen (meestalstudenten) worden doorverwezen naar het documentatiecentrumvan Foton.Daarnaast zetten we mensen ook aan om gebruik te makenvan de websites www.dementie.be of www.omgaanmetdementie.be.Om mensen wegwijs te maken in de sociale kaart, doenwe beroep op de boekjes ‘wegwijs in de thuiszorg’ vanhet SEL. Deze boekjes bieden een overzicht van welkethuiszorgdiensten er binnen een bepaalde regio bestaanen hoe die kunnen gecontacteerd worden.Informatie over ECD SophiaHet blijft een belangrijk aandachtspunt om de ruime bevolkingte (blijven) informeren over het bestaan en de werkingvan ECD Sophia.Daartoe werden in 2012 volgende accenten gelegd:• Nieuwsbrief: In 2012 werd vanuit ECD Sophia gestartmet het verspreiden van een regionale nieuwsbrief.Momenteel kent deze nieuwsbrief 400 abonnees.Vaste rubrieken die aan bod komen in deze nieuwsbriefzijn: aanbod ECD Sophia, regionale activiteiten,nieuws vanuit Vlaanderen, vraag en antwoord, vakliteratuursamengevat en interview met een expert.• Dienstvoorstellingen: ECD Sophia werd op verschillendefora voorgesteld, oa. verschillende onderwijsinstellingen,ouderenadviesraad, familieraden,…70 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 71

• De moederorganisatie Woon en Zorg H. Hart participeerdein 2012 aan de Dag van de Zorg. Er werd doorheenhet Woon- en Zorghotel een zorgroute uitgestippeldwaar de deelnemers konden kennis maken met deverschillende initiatieven die het H. Hart aanbied. ECDSophia had ook een stand op deze zorgroute.• Stand en folder ECD Sophia: consulenten van ECDSophia waren op verschillende initiatieven aanwezigmet de stand. Folders werden ook veel aangevraagd in2012, oa. door RVT’s, ziekenhuizen,…• Vooral in de actieweek van Music for Life werden vaakfolders aangevraagd.2Adviesverstrekking voor complexezorg- en begeleidingssituatiesMantelzorgers en familieleden van personen met dementiekunnen in ECD Sophia terecht voor advies en ondersteuning.Onderwerpen die het vaakst aan bod kwamen tijdensdeze gesprekken waren: omgaan met veranderd gedrag,zorgen voor jezelf als mantelzorger, verwerkingsproces,opvangmogelijkheden,…In 2012 bereikten ons ook heel wat vragen van mantelzorgersvan personen met jongdementie.In de individuele contacten met hen voelden we ook heelvaak de behoefte om samen te komen met andere mantelzorgersen op die manier ervaringen en zorgen te kunnendelen. Dit resulteerde in de opstart van een praatgroepvoor personen met jongdementie. (zie verder)Ook hulpverleners vanuit eerstelijnsdiensten kunnen beroepdoen op ECD Sophia wanneer zij het gevoel hebbenniet voldoende te kunnen ingaan op de eerste vragen vanmantelzorgers.3 SensibiliseringMusic for lifeMusic for Life 2012 stond volledig in het teken van dementie.De bedoeling van de actie was het doorbreken van hettaboe rond dementie en het opzetten van een genuanceerderebeeldvorming rond dementie.Ook heel veel organisaties in Midden- en Zuid-West-Vlaanderen liepen warm voor deze actie. Massaal werdenacties opgezet, oa. tentoonstellingen, poëzieavond,kerstmarkten met koren, samen zingen met personen metdementie,… We kregen in ECD Sophia dan ook heel watvragen naar folders en het uitlenen van de infostand.ECD Sophia werkte daarnaast ook mee aan 2 acties.De firma Goods3K organiseerde in samenwerking metFitness Pure Senses te Brugge en Proudfield een grootschaligesponsorloop. Heel Vlaanderen werd op 7 dagentijd 24u op 24 doorkruist met een PrimeUT GPS trackerdie steeds werd doorgegeven en iedere kilometer registreerde.De sponsorloop startte op vrijdagavond 14/12 op de GroteMarkt te Kortrijk. ECD Sophia was daarop aanwezigmet een infostand. Er werd toen ook een bedanktactieaan gekoppeld. De eerste 30 mensen met een badge aande stand ontvingen een goodiebag.Onze moederorganisatie H. Hart organiseerde in de actieweekvan Music for Life ook een sensibiliseringsactie.Er werd een korte film gemaakt over een aantal gebeurtenissenin het WZC oa. het bewonerskoor, het zingenbij een verjaardag, het versieren van de kerstboom,… Ditfilmpje werd gedurende een week vertoond op een grootscherm op de Grote Markt in Kortrijk. Als afsluiter van deactie werd de film ook vertoond voor het personeel inaanwezigheid van het bewonerskoor. Om het personeelte bedanken aandacht te hebben voor dementie, werder opnieuw een bedanktactie aan gekoppeld vanuit ECDSophia.Praatcafé dementie Ieper – KortrijkIn 2012 ging het praatcafé terug 4 keer door voor de regioKortrijk en 4 keer voor de regio Ieper.Onderwerpen die aan bod kwamen: omgaan met dementie,diagnostiek en behandeling van dementie, dementieen depressie en tijdige zorgplanning.In Ieper kwamen er gemiddeld een 25-tal mantelzorgers,in Kortrijk een 40-tal.Op het open praatcafé (waar ook professionele hulpverlenerswelkom zijn) werd de Britse documentaire ‘Mum andme’ vertoond gevolgd door een panelgesprek. Zowel inKortrijk als Ieper telden we een 100-tal aanwezigen.De consulenten van het ECD Sophia waren op al dezepraatcafés aanwezig met een boekenstand en om informatiete geven en vragen te beantwoorden van de aanwezigefamilieleden.De consulenten maken ook deel uit van de stuurgroep vanhet praatcafé dementie. Deze stuurgroep kwam in 2012twee keer bijeen.In september werd ook een bijeenkomst georganiseerdvoor verantwoordelijken van DVC’s en referentiepersonendementie van de verschillende RVT’s van de regio Kortrijk.Bedoeling van deze bijeenkomst was om te beluisteren bijhen of zij het praatcafé voldoende kennen, of ze hier eenmeerwaarde in zien en hoe er met het promotiemateriaalomgesprongen wordt.Praatgroep voor familieleden vanpersonen met dementieIn 2012 werd er opnieuw van start gegaan met een praatgroepvoor mantelzorgers van personen met dementie.In 2011 organiseerde ECD Sophia ism. Ziekenzorg een5-delige vormingsreeks voor mantelzorgers. Op het eindevan deze reeks uitten een aantal deelnemers de wens omte blijven samenkomen. Dit resulteerde in de heropstartvan de praatgroep.Deze praatgroep kwam in 2012 al 2 keer bijeen met gemiddeldeen 8-tal deelnemers.De praatgroep wordt voorlopig nog begeleid door eenconsulente van ECD Sophia. Bedoeling is om op zoek tegaan naar een ervaringsdeskundige die deze groep verderkan begeleiden.Praatgroep voor familieleden vanpersonen met jongdementieSteeds vaker kregen we in het ECD Sophia vragen rondde problematiek van jongdementie. Naar aanleiding vandeze ontwikkeling organiseerden we op 20 november2012 een bijeenkomst voor familieleden van personenmet jongdementie. We mochten 10 deelnemers ontvangen.De bedoeling van deze bijeenkomst was het beluisterenvan de noden en behoeften van mantelzorgers in hetzorgen voor personen met jongdementie. Mantelzorgerskonden elkaar ook beter leren kennen en met elkaar indialoog gaan.Het werd al snel duidelijk dat er in het reguliere hulpverleningscircuitniet altijd ruimte is voor ‘familie van’. Daardoorbetekende deze bijeenkomst veel voor de deelnemers.Ook al zijn de concrete ervaringen misschien verschillend,men deelt eenzelfde gevoel met elkaar. Een gevoel vanonzekerheid, verdriet en angst voor hoe verder moet.Daarnaast vroegen de deelnemers ook handvatten naarhoe ze best zelf omgaan met hun partner of ouder metjongdementie. Apathie, claimgedrag, hamsteren en onrustzijn een aantal gedragingen die aan bod kwamen. Dezegedragsproblemen worden als zeer emotioneel belastendervaren. Hieraan gekoppeld kwam het thema zorgen voorjezelf aan bod. De deelnemers hadden hier graag tipsrond ontvangen.De groep besliste unaniem in de toekomst nog samen tewillen komen. ECD Sophia organiseert vanaf 2013 vierkeer per jaar een praatgroep. Het accent ligt op ontmoeting,maar er is ook plaats voor het aanbieden van informatie.Mantelzorgnamiddagen ism. ZiekenzorgCMIn 2011 werd samen met Ziekenzorg een 5-delige vormingsreeksuitgewerkt voor mantelzorgers. Accent ligt opinformatie-uitwisseling en ontmoeting.Deze reeks werd in 2012 drie keer georganiseerd, nl. voorde regio Kortrijk, regio Roeselare en regio Poperinge.Netwerking professionelenOverlegplatform dementie Zuid-West-VlaanderenHet overlegplatform dementie Zuid-West-Vlaanderenkende zijn start op 23 januari 2013 met 35 deelnemers(zowel uit residentiële sector als uit thuiszorgorganisaties).Voorzitter van het OPD is ECD Sophia in een heel nauwesamenwerking met de stafmedewerker van SEL Zuid-West-Vlaanderen.Op de startvergadering werd de historiek geschetst vande OPD’s en werden de deelnemers zelf ook aan het werkgezet. In kleine groep werd er nagedacht over de opdrachten doelstellingen van een OPD en de meerwaardevan het OPD.Deze ideeën werden verzameld en gebundeld in een overzicht,dat besproken werd op de 2 de vergadering vanmei. Daar werden ook de vaste items van het OPD bepaald,nl. voorstelling van een lid van het OPD, inhoudelijkepunten (projecten, initiatieven,…), nieuws vanuit hetECD en mededelingen vanuit de groep.Het OPD ging 4 keer door in 2012 met zo’n 30 tot 45deelnemers.Overlegplatform dementie Midden-West-VlaanderenOmwille van de uitgestrektheid van het gebied Midden-West-Vlaanderen werd beslist om 2 OPD’s op te richten,nl. regio Poperinge-Ieper-Diksmuide en regio Roeselare-Izegem-Tielt.Het OPD Poperinge-Ieper-Diskmuide werd in 2011 opgerichten ECD Sophia is lid van dit OPD.Het OPD Roeselare-Izegem-Tielt bestaat al lang. Bedoelingis dat ECD Sophia lid wordt van dit OPD vanaf 2013.72 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 73

4 DeskundigheidsbevorderingVorming vanuit VlaanderenOpleiding tot referentiepersoon dementieIn 2012 werd er opnieuw een opleiding tot referentiepersoongeorganiseerd in Boeverbos Brugge, waar we 25deelnemers mochten op verwelkomen.De begeleiding en logistieke ondersteuning van deze opleidingwerd ook in 2012 terug volledig opgenomen doorde consulenten van ECD Sophia. Kersverse referentiepersonen dementieDaarnaast stonden de consulenten van ECD Sophia ookin voor dag 6 (de functie van referentiepersoon dementiewaarmaken), dag 6 bis (namiddag voor leidinggevenden)en dag 11 (voorstelling projecten en functie-omschrijvingreferentiepersoon dementie).Impuls dementie20/04 Moeilijk hanteerbaar gedrag – Provinciaal Noord-Zuid-Centrum RoeselareTraining in het omgaan met personen metdementie (ism. Fe-bi)Deze module is bedoeld voor basishulpverleners, werkzaamin een privaat rusthuis of rust- en verzorgingstehuis.In deze module ligt de focus op oefeningen die aansluitenbij concrete levensechte situaties, maar ook op reflectieop ervaringen in de eigen praktijk.Er werd in 2012 één training in-service gegeven in eenWZC voor 10 personeelsleden.Onderdompeling in de wereld van dementie(ism. Fe-bi)ECD Sophia verzorgde twee onderdompelingen, één georganiseerdvanuit ECD Vlaanderen (28 deelnemers) enéén in-service voor een WZC uit Avelgem (14 deelnemers).Vorming op maatIn 2012 werden in het totaal 52 uren vorming gegeven,waarvan 15,5 uren aan niet-professionelen en 36,5 urenaan professionelen.We hebben via onze vormingen in het totaal 360 personenbereikt, waarvan 135 niet-professionelen en 225 professionelen.De vormingen gegeven voor niet-professionelen betroffenmeestal kortdurende basisvormingen voor groteregroepen.Voor professionelen ging het meer om specifiekere vormingenvoor kleinere groepen, vb. een team van een WZC.Vorming gegeven door vrijevormingsmedewerkersDoor onze vrije vormingsmedewerkers werden in 2012twee nabesprekingen gehouden bij de documentaire ‘verdwaaldin het geheugenpaleis’. Daarnaast werd ook eenbasisvorming dementie gegeven van 1,5 uur aan 50 nietprofessionelen.Gevolgde vormingDe consulenten van ECD Sophia namen deel aan volgendevormingen:• 17/04 Omgaan met een palliatieve bewoners• 31/05 Dementieplan, één jaar later (georganiseerd doorde OPD’s)• 12/12 Symposium Geheugenkliniek AZ Groeninge5 SamenwerkingSamenwerking ECD VlaanderenAanwezigheid van allebei de consulenten op medewerkersoverleg:23/02, 21/06 en 06/12.Deelname VTO-overleg door consulent ECD SophiaSamenwerking met ECD FotonOp 15/03 en 19/11 was er een provinciaal overleg met hetcollega ECD Foton.De provinciale studiedag rond vermissing werd in dit overlegvoorbereid. Verder werden ook de werking van deOPD’s en concrete projecten besproken.Samenwerking provinciebestuurOp 30 augustus werden de beide ECD’s Sophia en Fotonuitgenodigd bij het provinciebestuur. Daarin werd de werkingvan de OPD’s bekeken en besproken hoe het provinciebestuurdie werking evt. kan ondersteunen.Samenwerking SELECD Sophia maakt deel uit van de algemene vergaderingvan de 4 SEL’s van West-Vlaanderen.Er is een intense samenwerking met de SEL’s inzake deOPD’s.Samenwerking Alzheimer Liga West-VlaanderenOp 15 september vond in Brugge de Werelddag dementieplaats. Dit is een organisatie van de Vlaamse AlzheimerLiga in samenwerking met de ECD’s.Er vond in mei ook een overleg plaats tussen de consulentenvan het ECD en de stafmedewerkster van de VlaamseAlzheimer Liga. Daarin werd vooral ingegaan op de geschiedenisvan de familiegroep in Kortrijk en de evt. heropstartervan.De stafmedewerkster werd ook uitgenodigd op het OPDin december om toelichting te komen geven over de werkingvan de Vlaamse Alzheimer Liga en het opstarten vanfamiliegroepen.Samenwerking ‘De Misthoorn’IngelmunsterDe Misthoorn is een initiatief van woon- en zorgcentrumMaria Rustoord, OCMW en gemeente Ingelmunster.De Misthoorn wil voor de inwoners van Ingelmunster eenaanspreekpunt zijn, dicht in de buurt, waar men terechtkan met alle vragen rond dementie.ECD Sophia maakt deel uit van de adviesgroep van deMisthoorn.Samenwerking met demoederorganisatieIn 2012 volgden 2 personeelsleden van het H.-Hart de opleidingtot referentiepersoon dementie.Zij nemen de functie ook op en krijgen hierin de nodigeondersteuning vanuit ECD Sophia.Voor het personeel van het dagverzorgingscentrum werdeen vorming gegeven door ECD Sophia over jongdementieen hoe ermee om te gaan.6 ProjectwerkingVermissingen van personen metdementieOp 19 maart 2012 werd door ECD Sophia en ECD Fotoneen provinciale studiedag georganiseerd rond het protocolvermissing bij personen met dementie. Deze studiedagrichtte zich naar personeel van WZC en politiezonesvan West-Vlaanderen.Deze studiedag ging door in provinciehuis Boeverbos enkende 62 deelnemers.Tijdens deze studiedag werd door Alain Remue dieperingegaan op het cijfermateriaal bij vermissing en de zoektocht.Daarna werd het woord gegeven aan 2 personeelsledenvan een WZC en 2 vertegenwoordigers van politiezones.Zij vertelden hoe zij van start zijn gegaan met hetprotocol en hoe zij dit nu evalueren.Eind 2012 werd ook een schrijven gericht aan alle politiezonesvan West-Vlaanderen met daarin de vraag of erreeds gewerkt wordt met het protocol en zo ja, wie er contactpersoonis binnen de zone.Intussentijd werden ook al een aantal stappen gezet inde vertaling van het protocol naar de thuissituatie. Om ditte doen werd een werkgroep samengesteld die bestaatuit ECD Sophia, SEL, voorzitter LST Kortrijk en vertegenwoordigersvan thuiszorgdiensten. Deze werkgroep kwamal twee keer bijeen om een leidraad en stroomdiagram uitte werken.Dit zal dan verder bekeken worden op een werkgroep opWest-Vlaams niveau.PRoF 3 ‘Gepersonaliseerderusthuiskamer van de toekomst’In 2010 ontwikkelde een uniek en gemotiveerd consortium,een denktank van gebruikers, onderwijs- en kennisinstellingen,fabrikanten en beroepsorganisaties The PatientRoom of the Future, een nieuw concept van patiëntenkamer.De partners bundelden na het succes van dit eersteproject opnieuw de krachten en creëerden een verrassendconcept voor leeftijdbestendig wonen, de ‘PersonalizedResidence of the Future’. Een derde initiatief concentreertzich op de rusthuiskamer van de toekomst: PRoF 3.0 isgeboren!De ‘Gepersonaliseerde rusthuiskamer van de toekomst’ ishet eindresultaat van een intensief vooronderzoek naar debehoeften en vragen op vlak van veroudering. De wereldrondom ons wordt in het kader van onze veroudering metsteeds meer specifieke vragen geconfronteerd omwillevan het toenemend aantal ouderen, de onvoldoende groei74 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 75

van zorgverlening, de beperkte financiële mogelijkhedenvan de overheid, de optredende vereenzaming, enz. PRoFspeelt hierop in door de verouderende persoon in zijn eigenleefomgeving centraal te stellen, met oog voor duurzaamheid,functionaliteit, gebruiksgemak en hedendaagsdesign, en dit alles volgens de geldende Europese, nationaleen regionale toegankelijkheidsnormen.Het regionaal expertisecentrum Sophia werd lid van hetgroot consortium na de lancering van PRoF 2.0.Op 25 september 2012 vond de lancering van het PRoF3.0 plaats. Naar aanleiding hiervan werd een poster opgemaakt,om de werking van ECD Sophia voor te stellen. Innovate dementiaTandemExpertisecentrum Dementie AntwerpenGraatakker 4 – 2300 Turnhoutt 056 32 10 75 – f 056 32 12 00 - t/f 014 47 83 71tandem@dementie.beInnovate dementiaInnovate dementia in een Interreg IV-project gericht op hetondersteunen van de kwaliteit van leven van mensen metdementie. In België wordt dit project wetenschappelijk begeleiddoor LUCAS.De ondersteuning die ‘Innovate dementia’ wil bieden aanmensen met dementie zal gebeuren door ruimtelijke omgevingsfactorenaan te passen of te implementeren zodatagitatie, onrust en dwaalgedrag voorkomen worden ofverminderen.Het project bestaat uit 3 fasen: ontwerp en inventarisatievan interventies, implementatie in reële leefsituaties enevaluatie.Voor het Living Lab België zet het onderzoeksconsortiumeen nauwe samenwerking op met de industriële partnersvanuit het PRoF-consortium en met de regionale expertisecentraSophia en Foton.De bijdrage vanuit Sophia en Foton ligt op verschillendevlakken:• Hulp bij de recrutering en organisatie van focusgroepenmet betrokkenen (2012)• Actieve medewerking bij de realisatie van de Living Labs(2013-2014)• Bekendmaking en verdere valorisatie van de resultaten.De eerste bijdrage werd reeds geleverd in 2012. Sophiaen Foton engageerden zich voor het organiseren van defocusgroepen. Sophia nam de organisatie van de focusgroepvoor professionele hulpverleners op zich. Deze focusgroepging door op 18 december. De bedoeling vandeze focusgroep was het verkrijgen van informatie vanmensen die (dagelijks) met de problematiek van agitatie bijdementie te maken krijgen.Het regionaal expertisecentrum dementie Tandem (verderECD Tandem) is een vzw en heeft dus een raad van bestuuren een algemene vergadering. De dagelijkse werkingwordt opgevolgd door een coördinatieteam. Daarnaastwordt het ECD Tandem inhoudelijk ondersteund door eenstuurgroep die ongeveer 6 keer per jaar samenkomt. Binnenalle (beleids)organen van de vzw zijn velerlei zorgactorenactief, zowel woon- en zorgcentra, thuiszorgdiensten,ziekenhuizen als mutualiteiten, huisartsen, ...Interne organisatieVoorzitter Tandem vzw en vertegenwoordigervan ECD Tandem in de raad van bestuur vanECDVlaanderen vzwDhr. Stefaan VoetCoördinatieteam:Dhr. Stefaan Voet, Dhr. Bob Van de Putte, Mevr. DianeVanspringel/Mevr. Eefje Meynen (RVB 20 maart 2012),Mevr. Hilde Stroobants.MedewerkersHilde Stroobants: coördinator en consulente, 70 % FTERia Caers: consulente, 50 % FTEKarolien Verschueren (vanaf 16/01/2012): consulente,50% FTEKarolien Verschueren (01/09/2012-30/11/2012): consulente,25% FTE in het kader van Sociale MaribelEllen Weyers (10/09/2012-09/12/2012): administratiefmedewerkster, 100% FTE in het kader van Sociale MaribelHet werkingsgebied van ECD Tandem is het arrondissementTurnhout binnen de provincie Antwerpen. Dit valtsamen met de regio van SEL Kempen, waarmee ECDTandem samenwerkt. Binnen de provincie Antwerpen,werkt het ECD Tandem ook nauw samen met het regionaalECD Orion in Wilrijk (arrondissement Antwerpen)en het Psychogeriatrisch Netwerk PGN (arrondissementMechelen). Met de steun van de provincie Antwerpen,vormen deze 3 partners samen het DementienetwerkProvincie Antwerpen (DPA) om zo gebiedsdekking tekunnen garanderen voor de hele provincie Antwerpen.Resultaatsgebieden1 InformatieverstrekkingInformatiesessies voor het bredepubliek en mantelzorgersJaar na jaar stellen we vast dat er een blijvende noodis aan laagdrempelige basisinformatie rond dementie.Daarom bood ECD Tandem ook in 2012 opnieuw heelwat informatiesessies aan aan senioren en mantelzorgersomtrent verschillende thema’s rond dementie. Deze vondenplaats zowel in lokale en regionale dienstencentra,als bij mutualiteiten, woon- en zorgcentra, thuiszorgdiensten,OCMW’s, ... Het opzet van deze informatiesessiesis om mantelzorgers een forum aan te bieden waar zegeïnformeerd worden over het ziektebeeld dementie enhoe ermee omgaan. Zo kunnen ze beter begrijpen watpersonen met dementie ervaren om vanuit die kennis opeen gepaste wijze te kunnen reageren. Heel wat seniorenstellen ook vragen naar preventie van dementie. Zijkunnen tijdens, voor en na zo’n informatiesessie ook bijTandem terecht voor verder advies én er is plaats voorhet uitwisselen van persoonlijke ervaringen. Deze sessiesworden bewust kleinschalig gehouden om maximale betrokkenheidvan de mantelzorgers te garanderen.Tijdens deze informatiesessies wordt vaak ook gebruikgemaakt van het beeldmateriaal van de docureeks Plukde Dag. Deze beelden passen immers mooi in de hui-76 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 77

dige tendens om een realistisch beeld te brengen over dementieen het taboe errond te doorbreken door dementiemaatschappelijk bespreekbaar te maken.Informatieaanbod dmv folders,infostanden en websitesSinds het voorjaar van 2012 beschikken de partners vanhet DPA over banners (standmateriaal) die tevens de samenhorigheidvan het DPA uitstralen. Het ECD Tandemheeft bovendien ook 2 roll-up-banners van de campagne'Onthou mens'. Verder hebben we een pakket folders,brochures en (inkijk)boeken ter beschikking. Deze wordendoor onszelf gebruikt tijdens vormings- en contactmomenten.Tevens wordt dit informatiepakket ook regelmatigaangevraagd door externen: dienstencentra, praatcafés,residentiële instellingen, … Sensibilisering en bekendmakinggaan blijkbaar nog steeds vaak via flyers en folders,hoewel ook de huidige generatie 'ouderen' steeds meertoegang vindt via en gebruik maakt van het internet.Tijdens contactmomenten met senioren en mantelzorgersverspreiden we dan ook veelvuldig de informatiekaartjesvan de website www.omgaanmetdementie.be. Via dezeweg komen ze ook terecht op de website www.dementie.be, waar ook ECD Tandem terug te vinden is.Gezien onze gebruikers meer en meer informatie zoekenvia het internet, werd in 2012 geopteerd om te startenmet de uitbouw van een nieuwe, eigen website van hetDPA: www.dementienetwerkantwerpen.be. Deze websiteis vooral bedoeld om de gebruikers wegwijs te maken inde projecten, vormingen en nieuwigheden die het DPAte bieden heeft. De voorstelling van het DPA, alsook degezamenlijke projecten, zullen te vinden zijn op de homepagina.Verder hebben zowel ECD Orion, ECD Tandem alsPGN Dementie elk een aparte pagina waarin ze hun eigenprojecten, vormingen, de praatcafés uit de regio e.d. kunnenbekendmaken aan het grote publiek.Informatieverstrekking dmv infostandenZorgAndersTv organiseerde op de handelsbeurs Accenta(van 7 tot 17/09/2012 in Gent) een Zorgdorp. Het DPA hadhierop een stand met folders en ander promotiemateriaal.Op 14/09/12 waren ECD Orion en PGN Dementie namenshet DPA aanwezig op de nocturne van het Zorgdorp enwerd Herman Wauters van PGN Dementie geïnterviewdn.a.v. de lancering van de docureeks van Pluk-de-Dag opZorgAndersTv vanaf september 2012. Ook via Telenet digitalTv en via de website, kan men de afleveringen opvragen.Naar aanleiding van de lancering van de ‘Pluk deDag’-reeks, organiseerden ZorgAndersTv en het DPA eenkijkerswedstrijd waarmee enkele kijkers een vormingspakketvan 'Aan de slag met Pluk de Dag' konden winnen.Op 02/10/2012 ging een nieuwe editie van Health Carevan start in Brussel. Omdat dit vooral een netwerkingeventis, kon het DPA hier niet ontbreken, samen met zo’n250 andere organisaties die hun aanbod en innovaties inde kijker wilden zetten. Daar de beurs zich vooral richt naarprofessionelen uit alle hoeken van de zorgsector, kwamende meeste bezoekers toch uit de ouderenzorg. In totaalwerden er 50 seminaries georganiseerd van telkens éénuur waarin interessante informatie over de meest diversethema’s in de zorgsector werd meegegeven.Op 22 november 2012 werd vanuit het Thuiszorgcentrumin samenwerking met Ziekenzorg en ECD Tandem eenontmoetingsmoment georganiseerd voor personen metdementie en hun mantelzorgers: 'zingen vanuit herinneringen'.De Broomsticks vormden live, op ludieke wijzeeen zeer gevarieerd meezing-jukebox met heel wat liedjesuit de oude doos. Vooral de aanwezige personen metdementie, maar ook hun mantelzorgers genoten volop !Het werd dan ook een luchtige activiteit, gekoppeld aaneen informatiebeurs waar ook oa ECD Tandem een infostandhad. Tijdens de pauzes en voor- en na de activiteit,kon men daar terecht voor concrete vragen, informatie ofadvies.In Turnhout is op 20 december 2012 het dementiepuntgeopend. Dit wil in de regio Turnhout een eerste aanspreekpuntzijn waar alle mensen met vragen rond dementieterecht kunnen en is een samenwerking tussen hetOCMW Turnhout enerzijds en de familiegroep Turnhoutvan de Vlaamse Alzheimer Liga anderzijds. ECD Tandemheeft hierbij tevens een ondersteunende rol. Men vindt inhet dementiepunt nuttige informatie, een luisterend oor,advies en, indien gewenst, word je verder begeleid naarmeer gespecialiseerde hulpverlening. Het dementiepuntricht zich op personen met dementie, hun mantelzorgers,kinderen en familieleden, buren, vrienden en andere betrokkenen.Ter gelegenheid van de opening werd gedurendede namiddag en vooravond van 20 december 2012een infobeurs dementie georganiseerd. Verschillendediensten en organisaties stelden hun werking voor en bodeninformatie aan, waaronder het ECD Tandem. Tijdensdeze beurs vertoonde ECD Tandem de Pluk de dag-reeks,zorgden we voor een informatiestand en beantwoorddenwe de vragen van bezoekers. Dit waren zowel professionelenals mantelzorgers, alsook bewoners van de serviceflatsen het WZC.Music for LifeIn december 2012 pakte Studio Brussel uit met de jaarlijkseMusic for Life-actie, met ditmaal als centraal thema'dementie'. ECD Vlaanderen vzw en 2 andere partners,met name de Vlaamse Alzheimer Liga en de Stichting Alzheimer,werden hierbij betrokken.Ook de partners van het DPA en ECD Tandem hebben uiteraardmee hun schouders gezet onder deze actie die als doelhad het taboe rond dementie te doorbreken en een genuanceerdebeeldvorming van dementie op de agenda zetten.Op 14/12/2012 werd de uiteindelijke kick-off gegevenvoor de actieweek, waarbij luisteraars op 3 manieren aande actie konden deelnemen: door een Song for Life te registreren,de Badge for Life te kopen en te dragen én doorbedankacties op te zetten voor mensen die een badgedroegen. Via de speciaal ontworpen website van StuBru,stelden we vast dat in het arrondissement Turnhout zeerveel bedankacties opgezet werden, zowel inhoudelijke alsludieke acties. Ook ECD Tandem werkte met een aantalpartners samen om zelf een actie te organiseren of –indiengevraagd- tips of ondersteuning te geven. Als regionaalECD wilden ook wij iedereen die een actie opzette, oprechtbedanken om het thema dementie in de kijker tezetten. Hiervoor ontwierpen we een bedank-affiche die wepersoonlijk bezorgden bij de partners in de regio die aanMusic for Life meewerkten.Het praatcafé dementieReeds enkele jaren bestaat in Turnhout een praatcafé dementie.Er werd hiervoor een stuurgroep samengesteld:een intense samenwerking van ECD Tandem met de AlzheimerLiga en het OCMW van Turnhout werd aangevuldmet vertegenwoordigers uit woon- en zorgcentra, thuiszorgdiensten,mutualiteiten, ziekenhuizen, apothekers, … uitde ruime Turnhoutse regio. Om de praktische uitwerkingvan het praatcafé te optimaliseren, is er een kerngroepactief met 3 partners: het ECD Tandem, de Alzheimer Liga(regio Turnhout) en het OCMW Turnhout. In 2012 vonden4 praatcafé’s dementie plaats in Turnhout.Ook in de gemeente Westerlo is een praatcafé van startgegaan. ECD Tandem heeft hierbij een ondersteunendaanbod gedaan en werd tevens gevraagd als gastsprekertijdens 2 praatcafés.Op vraag van Westerlo en enkele andere gemeenten eninitiatiefnemers, is ECD Tandem ook in 2012 gevraagd omdeel te nemen aan enkele vergaderingen ter voorbereidingvan de opstart van een praatcafé, vaak in het kader van eendementievriendelijke gemeente (zie verder). In de loop vande komende jaren zullen in het arrondissement Turnhoutdan ook praatcafés werkzaam zijn in meerdere regio’s.Bereikbaarheid voor informatie aan endoorverwijzing van de omgeving van depersoon met dementieHet regionaal ECD Tandem heeft sinds 2012 een telefonischepermanentie op maandag, dinsdag en donderdagvoormiddag.Buiten deze permanentiemomenten is ereen antwoordapparaat waarop een boodschap kan ingesprokenworden, zodat wij nadien terug contact kunnenopnemen. Ook is ECD Tandem steeds bereikbaar voorprofessionelen en mantelzorgers via e-mail. Bij contactnamehebben zij vaak een specifieke vraag naar advies.Wanneer zij informatie nodig hebben kan dat meteentelefonisch gegeven worden of onder de vorm van brochures,boeken, websites, maar ook doorverwijzing naarthuiszorgdiensten, dagopvang, kortverblijf, residentiëleopvang, diagnostische centra, praatcafés, Alzheimer Liga,mantelzorgverenigingen, enz…2 AdviesverstrekkingAdviesfunctie op de 2 e lijnOok in 2012 gaf ECD Tandem advies in heel wat complexehulp-en adviesvragen, meestal na doorverwijzing via socialediensten of zorginstanties. Vaak is het eerste contacttelefonisch of via e-mail en kunnen we via die weg reedseen antwoord geven op de gestelde vragen. Occasioneelvond ook een gesprek plaats met de mantelzorgers ofnamen we deel aan een zorgoverleg georganiseerd doorandere organisaties. We merken dat deze vraag naar ondersteuningen advies in complexe zorgsituaties, vnl. in dethuiszorg, almaar toeneemt.In de loop der jaren heeft ECD Tandem een uitgebreidnetwerk uitgebouwd. Ook onze (bestuurs)organen zijnsamengesteld uit vertegenwoordigers van de residentiële,ziekenhuis- en thuiszorgsector. Op deze manier creëertECD Tandem een platform tot communicatie en interactiemet alle relevante actoren binnen de zorg aan personenmet dementieGezien onze tweedelijnsfunctie, worden we dan ook regelmatiggecontacteerd door maatschappelijk werkers vande verschillende sociale diensten. Zij vragen ons concreetadvies bij complexe situaties waarbij dementie vermoed78 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 79

of gediagnostiseerd is. Hun kennis als maatschappelijkwerker, gecombineerd met onze specifieke kennis inzakedementie, leidt vaak tot een beter inzicht in de situatie enmogelijke aanpak.Samenwerking met SEL, provinciale enlokale overhedenAls netwerkorganisatie is ECD Tandem voortdurend in interactieen in samenwerking met andere organisaties enkunnen we op die manier ook de nodige adviezen verstrekken.Sinds de opstart van SELKempen maken we ook deeluit van de Algemene Vergadering van deze SEL. Reedsverschillende keren werkten we met hen samen. Zo kondenwe enerzijds onze werking voorstellen op de AlgemeneVergadering van SELKempen, en werkten we anderzijdssamen aan een studiedag voor professionelen die doorgingop 18 december 2012: in Herentals bracht InSpinazie hetinleeftheaterstuk 'Dag Roger'. SELKempen en ECD Tandemverzorgden in de ontvangst- en receptieruimte voor enna de voorstelling beiden een informatiestand.Via SELKempen kunnen wij bovendien op de hoogte blijvenvan de actuele sociale kaart in de regio en kunnen wedesgevallend gericht doorverwijzen. Verder krijgen we viamailinglijsten van SELKempen enerzijds zelf heel wat informatietoegestuurd en kunnen we anderzijds ook zelf eenruim aantal contacten in onze regio bereiken.3 Sensibilisering‘Pluk de Dag’ – een docureeks over levenmet dementieNa de succesvolle docureeks ‘Pluk de Dag’, merkten wedat de beelden aanleiding gaven tot zinvolle gesprekkenen discussies oa over de sociale integratie van personenmet dementie. Vanuit het DPA werd daarom een specifiekeinteractiemethodiek uitgewerkt om de gespreksmomentenprofessioneel te begeleiden, metname de ‘Pluk dedag Dialogen’.Op basis van onze ervaringen met deze dialogen, steldehet DPA een vormingspakket samen waarmee andereprofessionelen uit de zorg- en onderwijssector, zelf aan deslag kunnen. Zowel de vormingsdoos als de handleidingvan 'Aan de slag met Pluk de Dag' werden bovendien opgefleurdmet foto’s van de website www.onthoumens.be.Aan deze vormingsdoos koppelde het DPA ook een studienamiddagvolgens het train-de-trainer-principe. ‘Aande slag met Pluk de dag’. In 2012 boden wij wegens succesopnieuw 2 maal een studienamiddag aan: op 16 februari2012 in Heist o/d Berg en op 29 november 2012 inGent. In totaal namen 50 mensen deel aan deze vormingin Heist o/d Berg en 22 in Gent. De deelnemers kwamenzowel uit de zorgsector als uit het onderwijs (secundair enhoger onderwijs).In navolging van het succes in de provincie Antwerpenwerd de methodiek van de Pluk de Dag Dialogen ookvoorgesteld aan de collega’s van andere ECDs. In 2012werden zo bijvoorbeeld 6 Pluk de Dag Dialogen georganiseerdin opdracht van ECD Memo.Dementievriendelijke gemeentenBeter leren omgaan met dementie is een uitdaging voorde hele samenleving. Daarom lanceerde de KoningBoudewijnstichting de oproep ‘Dementievriendelijke gemeenten’.Het doel is een maatschappelijk draagvlak tecreëren voor een betere omgang met personen met dementieen het isolement doorbreken. Dit gaat samen meteen meer genuanceerde beeldvorming over deze thematiek.Het uitgangspunt van deze projectoproepen wasdat iedereen kan bijdragen tot een dementievriendelijkergemeente enerzijds en dat dergelijke initiatieven passenin het lokaal sociaal beleid anderzijds. ECD Tandem ondersteundeook in 2012 een aantal erkende projecten inhet arrondissement Turnhout en gaf aan heel wat initiatiefnemersadvies. We namen ook intensief contact opmet een aantal andere gemeenten in de regio zodat ooklos van de KBS-projecten aan een dementievriendelijkesamenleving gewerkt kan worden in het arrondissementTurnhout. Bovendien zijn wij zeer actief in een interregionaalsamenwerkingsproject omtrent dementievriendelijkegemeenten (zie verder).'Onthou mens, vergeet dementie' in deprovincie AntwerpenDe Vlaamse Overheid tracht sinds 2011 het heersendebeeld over dementie bij te stellen tot een beeld waarin demens centraal staat. Ook de provincie Antwerpen droeghier in 2012 haar steentje toe bij. De dienst Welzijn vande provincie Antwerpen richtte daartoe een provincialewerkgroep op i.s.m. met verschillende andere provincialedepartementen (cultuur en toerisme), ECD Vlaanderenvzw en het DPA. Er werden 3 informatiesessies georganiseerd,telkens per arrondissement (in Antwerpen, Turnhouten Mechelen).De sessie in Westerlo vond plaats op 23/11/2012 enwerd mee ondersteund door ECD Tandem als partnervan het DPA. Tijdens deze sessie kregen de aanwezigeninformatie over de Vlaamse campagne en over genuanceerdebeeldvorming van dementie. Daarnaast steldentelkens 3 initiatiefnemers hun project voor. Allen waren‘good practices’. Hiermee wilde de organisatie de aanwezigenstimuleren om ook acties te ondernemen in hungemeenten en organisaties.Verdwaald in het geheugenpaleisOp 14 september 2010 ging de documentaire 'Verdwaaldin het geheugenpaleis' van Klara Van Es in premièreen sindsdien konden initiatiefnemers de vertoningvan de film aan eigen publiek aanvragen. In het arrondissementTurnhout werd in 2012 nog 2 keer een namiddag-en avond-vertoning door ECD Tandem verzorgd.Volgens afspraak werd er een voor- en nabesprekingvan de film gedaan en werden vragen beantwoord. Zokonden zowel professionelen als mantelzorgers de filmbekijken én kon er inhoudelijke duiding en informatie gegevenworden.4Vorming endeskundigheidsbevorderingOrganisatie van een algemeeninformerend en sensibiliserendvormingsaanbodIn 2012 werden er vanuit ECD Tandem in totaal zo’n 215vormingsuren aangeboden aan zo’n 1.410 deelnemers.Hiervan waren 83 % vormingsuren gegeven aan zo’n 922professionelen en 17 % aan zo’n 488 mantelzorgers en familie.Zoals de voorbije jaren kwamen in de vormingen dieTandem aanbood, verscheidene thema’s aan bod, zoalsomgaan met dementie, zinvolle dagbesteding, omgaanmet familie, … Daarnaast organiseerden we opnieuw enkelevormingen op maat.Ook de basisvormingen rond 'wat is dementie?' wordennog steeds aan verschillende doelgroepen aangeboden,zowel aan zorgkundigen en verpleegkundigen als aan paramedicien alle andere medewerkers en vrijwilligers, vnl.in woon- en zorgcentra.Om ons vormingsaanbod bij onze regionale partners bekendte maken, verspreidde ECD Tandem een vormingsbrochuremet een overzicht van mogelijke vormingen, alsmedeonze contactgegevens.Opleiding Referentiepersoon DementieBinnen de provincie Antwerpen wordt jaarlijks een opleidingreferentiepersonen dementie aangeboden, telkens ineen ander arrondissement. In het voorjaar van 2012 organiseerdehet ECD Orion de Opleiding ReferentiepersoonDementie in Antwerpen.Karolien Verschueren volgde als nieuwe medewerker bijhet ECD Tandem de opleiding bij ECD Contact in Hasselt.Terugkomdagen referentiepersonendementieSamen met de collega’s van ECD Orion en PGN, ontwikkeldeECD Tandem een aanpassing van de intervisiemomentenvoor referentiepersonen dementie: met name deformule van Terugkomdagen Referentiepersoon Dementie.Tijdens vier volledige dagen wordt in de voormiddageen theoretisch kader aangeboden rond een welbepaaldthema, gevolgd door casuïstiek en methodieken in denamiddag. Doelpubliek voor deze vormingsdagen zijnzowel nieuwe als reeds langer afgestudeerde referentiepersonenuit de provincie Antwerpen. Er werd bewustgeen onderscheid gemaakt tussen RIZIV-referentiepersonen(gesubsidieerden) en niet-RIZIV-referentiepersonen.80 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 81

Deze terugkomdagen gingen tegelijkertijd op dezelfde dagdoor op 2 locaties in de provincie, metname Malle en Mechelen.Voor ECD Tandem werden 18 inschrijvingen toegelaten,in Mechelen namen 13 referentiepersonen deelaan de vorming.Volgende thema’s kwamen in 2012 aan bod:• 9 oktober 2012: 'Met je rug tegen de muur!' Omgaanmet (on)macht• 4 december 2012: 'Aan de slag met Pluk de Dag'. Kennismakingmet de docureeks en toepassing ervan tijdensvormingen.We merken dat er nog meerdere geïnteresseerden waren,dus plannen we in 2013 of 2014 een herhaling of een vervolgop deze (en vorige) reeks terugkomdagen.Opleidingen in samenwerking met Fe.Bi(Vereniging van de Federale en Bicommunautaire SocialeFondsen van de Non-Profit Sector vzw)In samenwerking met ECD Vlaanderen en Fe.Bi boden wij2 opleidingsformules aan:• Basisdag ‘Onderdompeling in de wereld van dementie’.Op deze dag verwerven medewerkers basisinzichten indementie. Hoofddoelstelling is het gedrag van de persoonmet dementie beter te begrijpen.• Training ‘Omgaan met personen met dementie’. Dezetraining van 3,5 dagen is gericht op het ontwikkelenvan een adequate omgang met de persoon met dementiein de verschillende fasen van het dementeringsproces.Het doelpubliek van deze opleidingen zijn kortgeschooldemedewerkers uit woonzorgcentra die in contact komenmet bewoners met dementie.In 2012 werden deze vormingen door ECD Tandem gegevenin volgende woonzorgcentra:• Woonzorgcentrum Sint-Lucia te Turnhout: Training• Woonzorgcentrum Ter Kempen te Meerhout: Basisdagplus training• Residentie Den Brem te Rijkevorsel en Residentie Binnenhofte Merksplas: Basisdag + training (locatie Rijkevorsel)• Woonzorgcentrum Zusterhof te Geel: Basisdag + training• Woonzorgcentrum De Winde te Veerle-Laakdal: Basisdag• Woonzorgcentrum De Hoge Heide te Arendonk: BasisdagVermist@hekla: Studiedag ' ‘Vermist’,een maatschappelijk veiligheidsnet bijdementie'Mechelen De Nekker – 22/03/2012Bedoeling van deze provinciale studiedag was om zorgverleners,seniorenconsulenten, lokale overheden enpolitie kennis te laten maken met de kenmerken van hetdwaalgedrag bij personen met dementie én het protocol‘Vermist’. Bovendien wil het DPA het protocol in zoveelmogelijk politiezones implementeren. Dit kan uiteraard nietzonder de actieve samenwerking van de gemeentebesturen.De studiedag wil daarom de eerste aanzet vormenvoor verdere samenwerking.Dankzij de intense samenwerking tussen de politiezoneHEKLA, ECD Orion en verschillende zorgpartners ontstondenkele jaren geleden een makkelijk toepasbaar‘vermissingsprotocol’. Dit protocol werd samen met hetdraaiboek ‘Als er toch iets mis gaat’ vorig jaar door ECDVlaanderen en in aanwezigheid van Vlaams minister vanWelzijn, Jo Vandeurzen en de federale minister, AnnemieTurtelboom (toenmalig bevoegd voor binnenlandse zaken),aan de nationale pers voorgesteld.Het programma van deze studiedag zag er als volgt uit:• Hilde Stroobants (ECD Tandem) opende de dag metkorte voorstelling van het DPA• Katja Van Goethem (ECD Orion), vanaf het eerste uurbetrokken bij het project ‘Vermist’, weerlegde aan dehand van een aantal stellingen enkele hardnekkige misvattingenen vooroordelen omtrent dementie en dwaalgedrag• Met pakkende beelden en harde, voor zichzelf sprekende,cijfers toonde Alain Remue, hoofd van de Cel VermistePersonen van de Federale Politie, dat het dwaalgedragbij ouderen een onderschat probleem vormt.Namens de Politiezone HEKLA lichtte Patrick Crabbé,in de namiddag de brochure ‘Als het dan toch mis gaat’toe.• PGN Dementie leidde een fragment in uit de tot eenOscar bekroonde film ‘IRIS’. De beelden toonden hettypische gedrag bij het dwalen van personen met dementie,de emoties en spanningen bij de vermissing enhet zoeken, en de opluchting en dankbaarheid bij hetlevend terug brengen van de vermiste persoon• Herman Wauters interviewde drie professionele getuigenover hoe je concreet aan de slag kan gaan met hetdraaiboek. Aan het woord kwamen Katja Van Goethem(ECD Orion), Elke Simons, (thuiszorgconsulente voor deOCMW’s van Boechout, Hove, Lint en Mortsel) en LucGeens ( Korpschef van de Lokale Politie Heist-op-den-Berg)• Patrick Crabbé sloot af met een vurig pleidooi voor vlottesamenwerking tussen de verschillende partners in dezorg voor ouderen met dementieMet de steun van het provinciebestuur Antwerpen kon hetDPA voor deze studiedag ook ruim werven. Méér dan 90professionelen uit verschillende sectoren namen deel. Deaanwezigen evalueerden deze studiedag tot één van debeste uit zijn soort. RTV Mechelen/Kempen versloeg destudiedag in hun nieuwsuitzending van 22/03/2012 dooro.m. een krachtig interview met Alain Remue.5Concept- en methodiekontwikkelingen studieInterregionaal project:'Dementievriendelijke koploopgemeentenin de Kempen'In de Kempen willen lokale besturen en hun partners werkmaken van een warme samenleving, waar ook mensenmet dementie en hun mantelzorgers een plaats vinden.ECD Tandem wil samen met Welzijnszorg Kempen de lokalebesturen hierin ondersteunen. Het project werd voorgesteldop:• de algemene vergadering van Welzijnszorg Kempen (27OCMW’s van het arrondissement Turnhout zijn hierinvertegenwoordigd)• de conferentie van Kempische burgemeesters4 gemeenten konden zich kandidaat stellen om in testappen in het 3-jarig traject. Geel, Herentals, Mol enTurnhout willen hierin een trekkersrol opnemen dooreen eigen vernieuwend traject op te zetten in hun gemeenschapmaar ook door samen te werken over degemeente- en landsgrenzen heen. De stuurgroepen vande koploopgemeenten krijgen individuele begeleiding enondersteuning van ECD Tandem. Samen met 5 Nederlandsegemeenten startten deze Kempische gemeentenin 2012 het traject op. Een interregionale werkgroepstuurt dit proces aan.Dit alles moet leiden tot nieuwe initiatieven die het draagvlakvergroten om mensen met dementie een volwaardigeplaats te geven in de samenleving. Een tweetal conferentiesper jaar, die gelinkt zijn aan specifiek thema in eendementievriendelijke gemeenschap, moeten garant staandat er een grotere kennis en expertise ontstaat.Op 4 april 2012 vond de info-startconferentie plaats in hetProvinciehuis van ’s Hertogenbosch te Nederland onderhet moto: ‘Dementievriendelijke gemeenten. Bij ons kun jeblijven en mee blijven doen‘. Een 210 deelnemers zoweluit Nederlandse als Belgische gemeenten volgden de infoconferentie.De eerste werkconferentie voor de deelnemende gemeentenaan het project, werd georganiseerd in de stad Geelop 25 september 2012 met als thema: ‘Naar een anderebeeldvorming. Weg met het taboe’. Zangkoor ‘de Betties‘van Huize Perrekes verwelkomde zo’n 100 deelnemers.Kennismaking met de verschillende gemeenten, kennisoverdrachten ervaringsuitwisseling omtrent het themastonden centraal.Verder werd in het najaar van 2012 in de 4 gemeenten eengemeentelijke werkgroepen opgestart en een actieplan opgesteld.ECD Tandem is lid van deze werkgroepen en geeftadvies en ondersteuning aan deze koploopgemeenten.6 SignaalfunctieSamenwerking ECD-Vlaanderen en deandere regionale expertisecentraZowel tijdens het medewerkersoverleg, de VTOwerkingals de raad van bestuur, heeft ECD-Tandem een inbrengom via ECD-Vlaanderen de nodige beleidssignalen te kunnendoorgeven aan hogere beleidsniveaus.Binnen het kader van de provinciale werking, houdt hetDementienetwerk Provincie Antwerpen 3 keer per jaar eenbeleidsvergadering (met de beleidsverantwoordelijken ende coördinatoren van elke partner van het DPA en eenvertegenwoordiger van de provincie). Binnen deze vergaderingwordt het beleid van de 3 partners binnen deprovincie Antwerpen op mekaar afgestemd en kunnen denodige beleidsaanbevelingen geformuleerd worden.82 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwe x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 83

‘Samen dragen op maat van de persoonmet dementie’Samenwerking ECDVlaanderen en deandere regionale expertisecentraOm de ontschotting en vermaatschappelijking van de zorgvoor kwetsbare ouderen te stimuleren, diende Huis Perrekeseen project in bij Cera. Met deze steun en onder begeleidingvan Lucas ontwikkelen zij samen met de stuurgroepeen model dat zorg, ondersteuning en begeleidingimpliceert op maat en in het ritme van de persoon metdementie, ongeacht waar hij/zij verblijft. ECD Tandem issamen met verschillende zorgactoren uit de regio, lid vande multidisciplinaire en dienstoverschrijdende stuurgroepvan dit project bij Huis Perrekes (Oosterlo).7Loyaliteit en samenwerkingDementienetwerk Provincie AntwerpenTandem werkte ook in 2012 opnieuw goed samen metECD Vlaanderen.Zo namen de medewerkers van Tandem deel aan het medewerkersoverlegdat wordt ingericht door ECD Vlaanderenzodat elk regionaal centrum geïnformeerd blijft overnieuwe ontwikkelingen op Vlaams en regionaal vlak ener ook een uitwisseling tussen de regionale centra kanplaatsvinden.Daarnaast participeert Tandem ook in de VTO-werkgroepvan ECD Vlaanderen waar het Vlaams vormingsaanbodinhoudelijk en organisatorisch vorm krijgt. Binnen het DPAwerd afgesproken dat de VTO-werkgroep zal gevolgdworden door de partner die op dat moment de opleidingreferentiepersoon dementie zal organiseren binnen deprovincie Antwerpen.Tandem is één van de 3 partners van het DementienetwerkProvincie Antwerpen, samen met het ECD Orion uitWilrijk (arrondissement Antwerpen) en PGN Lier (arrondissementMechelen). Dit netwerk staat in nauw overleg metde provincie Antwerpen en maakt het mogelijk om projectenop te zetten waar de inwoners van de ganse provincieAntwerpen baat bij hebben.Samenwerking met SEL, provinciale enlokale overhedenAls netwerkorganisatie is Tandem voortdurend in interactieen in samenwerking met andere organisaties. Zo bleefECD Tandem ook in 2012 actief lid van de stuurgroepenvan ECD Orion, van PGN, van de stuurgroep NachtzorgKempen, van VONK3, van Welzijnszorg Kempen, van hetOverleg Netwerken, …84 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzwv.u.: Wino Baeckelandt, wnd. voorzitterExpertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw,Lokkaardstraat 8, B-2018 AntwerpenCorrecties: Olivier ConstantFoto's – met dank aan de regionale expertisecentra dementieFoto voorpagina: Leo De BockVormgeving en druk: EPO drukkerij, Lange Pastoorstraat e x p e r t25-27, i s e c eB-2600 n t r u m Berchem, dementie t +32 vlaanderen 3 239 61 29 vzw j a a r v e r s l a g 2012 w w w.dementie.be 85

Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzwLokkaardstraat 8 – B-2018 Antwerpent/f 070 224 777 – info@dementie.bewebsite: www.dementie.beReknr. BE13 7350 1899 7739 KREDBEBB86 w w w.dementie.be j a a r v e r s l a g 2012 e x p e r t i s e c e n t r u m dementie vlaanderen vzw