HANDLEIDING Erfinrichting buitengebied - Gemeente Smallingerland

HANDLEIDING Erfinrichting buitengebiedBijlage bij bestemmingsplan buitengebied 2013

HANDLEIDING Erfinrichting buitengebiedBijlage bij bestemmingsplan buitengebied 201310 oktober 2012232.00.01.39.00.06

INHOUDSOPGAVE0. Inleiding- BESLOTEN LANDSCHAP -1. Landschap2. Erf3. Bouwen buiten het erf4. Stappenplan4.1 Agrarisch erf haaks op de weg4.2 Agrarisch erf langs de weg4.3 Wonen/woonboerderij haaks op de weg4.4 Wonen/woonboerderij langs de weg- OPEN LANDSCHAP -5. Landschap6. Erf7. Bouwen buiten het erf8. Stappenplan8.1 Agrarisch erf8.2 Wonen/woonboerderij711131517192129374351535557596169BIJLAGEN

Plangebied bestemmingsplan buitengebied 2013

Mocht u er niet uit komen, dan helpen wij ugraag.waarin alle stappen die bij de procedure komenkijken overzichtelijk op een rij zijn gezet.Ons advies1. Kom eerst eens praten,voordat u zelf of samenmet een adviseur aan deslag gaat.2. Stel dan een goed plan opvoor de landschappelijkeinpassing. Aan eenmooi bouwplan, waarbijrekening is gehouden meteen goede erfinrichting,zal de gemeente snellermedewerking verlenen.Handleiding stelt ook eisenIn het bestemmingsplan Buitengebied 2013wordt verwezen naar deze handleiding. De handleidingmaakt zelfs formeel onderdeel uit van hetbestemmingsplan Buitengebied 2013. Waar in deregels van het bestemmingsplan wordt verwezennaar een goede landschappelijke inpassing vannieuwe ontwikkelingen, vormt deze handleidinghet beoordelingskader. Dat betekent dat degemeente bij het beoordelen van de landschappelijkeinpassing deze handleiding zal gebruikenom vast te stellen of uw voorstel voor inpassinggoed genoeg is. Daarvoor staan in de handleidingheldere eisen, die geen interpretatie vragenen waarover discussie dan ook niet nodig is.Overleg met de gemeenteAls u plannen heeft waarvan u nu al weet of vermoedtdat ze moeten worden voorzien van eenlandschappelijke inpassing en daarover eens wiltoverleggen, dan nodigen wij u van harte uit omdeze aan ons voor te leggen. Wij kijken dan graagsamen met u of en hoe uw idee kan wordenverwezenlijkt, voordat u de plannen al helemaaluitwerkt. Om u voor te bereiden op dit overlegof wanneer u zich eerst eens wilt verdiepen in debedoelingen van de gemeente, dan bent u methet doornemen van deze handleiding op de goedeweg. In de bijlage is een schema opgenomenHoe zit deze handleiding in elkaar?Het landelijk gebied van de gemeente Smallingerlandheeft twee soorten landschappen:--het besloten gebied in het oosten van de gemeentemet vele houtsingels en houtwallen--het open en weidse gebied in het westen vande gemeente.Het eerste deel van de handleiding richt zich opde besloten landschappen. Op de kaart hiernaastkunt u zien of uw erf in het besloten landschapligt. Voor het open gebied bladert u door totpagina 51 in deze handleiding.De kenmerken van het landschap zijn in belangrijkemate richtinggevend voor de inpassingvan uw bouwplan in het landschap. Voor beidelandschapstypen gaan we (in het betreffendedeel) daarom eerst in op de karakteristiek vanhet besloten landschap. Daarna zoomen we in opde kenmerken van het erf. In het derde hoofstukgaan we in op het bouwen buiten het erf ende basiskwaliteit die we nastreven. Het laatstehoofdstuk van elk deel vormt het stappenplanom te komen tot een goede landschappelijkeinpassing.In de bijlage is bovendien een sortimentslijstopgenomen voor geschikte beplantingen.ALGEMENE INTRODUCTIE- 9 -

BESLOTEN LANDSCHAP

Volle houtsingel langs perceelsgrens Dwarswijk Onderbroken houtsingel langs perceelsgrensLaanbeplanting langs de wegLange, opstrekkende verkaveling- 12 -

Erfbeplanting AchtererfVoorerfVan oudsher is er een scheidingtussen voor- en achtererf.Aan de weg staat het woonhuis,soms vrijstaand, soms alsonderdeel van de boerderij.Op het voorerf ligt de siertuin,soms met een boomgaard ofeen moestuin.Achter het woonhuis staan deschuren en stallen, meestalin de lengterichting van hetperceel. De plek van de (mestofkuilvoer)opslag en silo’sverschilt. Het achtererf heeftjuist een koppeling met deachterliggende weilanden, hetlandschap.Langs de randen van het erfstaat beplanting, die overlooptin de singels op de perceelsgrenzen.- 14 -

Erf2Onderbroken singelOndanks de kleine landschappelijke verschillen,zijn de erven in het besloten landschap nagenoeggelijk in hun opzet en ligging.Van oudsher kennen de erven een scheiding tussenvoor- en achtererf. Met het groeien van deboerenbedrijven is het kenmerkende onderscheidtussen voorerf en achtererf echter vervaagd.Op de grenzen van het erf staat in de meestegevallen beplanting. Door de groei van erven entuinen, is de beplanting op het erf vaak verbrokkeldgeraakt. Waar het erf vroeger opging in hetlandschap, is de overgang tussen erf en omgevingnu soms hard en scherp.--Daarnaast vinden we dat een erf moet wordeningepast in de verkavelingsstructuur vanhet gebied.--Door houtsingels langs de perceelsgrensdoor te laten lopen op het erf, wordt heterf op een mooie manier met het landschapverweven.Op het erf passen verder een boomgaard methoogstamfruit of notenbomen, hagen en eenenkele solitaire boom als blikvanger. In de bijlageis een sortimentslijst opgenomen met geschiktebeplanting voor het besloten landschap.BESLOTEN LANDSCHAPVolledige singelDe gemeente wil graag een goede opzet van heterf. Daarom letten we bijvoorbeeld op de volgendeaspecten:--Wanneer u uw erf wilt aanpassen, bijvoorbeeldomdat er een gebouw bij komt, vindenwe het van groot belang dat de van oudsheraanwezige scheiding tussen voor- en achtererfwordt bewaard en zo nodig wordt versterkt.- 15 -

MolenHoutsingelMolenErfDoorzichtHoutsingelMolenErfDoorzichtHoutsingelErfO. Vertreksituatie 1. Uitbreiding aansluiten bij bestaandebebouwde perceel2. Geen doorzichten blokkeren (bijvoorbeeld opeen molen)MolenHoutsingelMolenErfDoorzichtHoutsingelMolenErfErfDoorzichtDoorzichtHoutsingelNieuweHoutsingelNieuwestal3. Bij voorkeur niet ten koste van waardevolleerfbeplanting4. Bebouwing op minimaal 15m vanaf deweg5. Nieuwe erfbeplanting op zijdelingseperceelsgrens- 16 -

Bouwen buiten het erf3BASISKWALITEIT1. Aansluiten op het bestaande erf2. Geen blokkades van waardevolledoorzichten3. Waardevolle beplanting wordtbehouden4. Nieuwe bebouwing min. 15machter de voorgevelrooilijn5. Erfbeplanting op de zijdelingseperceelsgrenzenIn het bestemmingsplan is vastgelegd dat u inbepaalde gevallen buiten uw erf mag bouwen,als u zorgt voor een goede landschappelijke inpassing.Aan de hand van een inpassingsplan laatu zien op welke wijze uw erf wordt aangepast eningepast in de omgeving.In deze handleiding gaan we in op de wijze waaropu buiten uw erf kunt bouwen en een goedelandschappelijke inpassing kunt realiseren. Volgtu de stappen uit deze handleiding, dan mag u ervanuit gaan dat de gemeente met uw bouwplannenzal instemmen.De gemeente toetst uw plan aan een basiskwaliteit.In de volgende stappen van deze handleidingwordt dan ook aangegeven hoe u met dezebasiskwaliteit in het achterhoofd, uw bouwplanvorm kunt geven. Daarvoor gebruiken wij een(representatieve) voorbeeldsituatie.Maar er zijn altijd gevallen, waarin het net evenanders is dan in het voorbeeld. Waarbij de stalbijvoorbeeld op een andere plek moet wordengebouwd. Mocht nou blijken dat uw plannenniet passen binnen de kaders van de landschappelijkeinpassing die we in deze handleiding stel-len, betekent dat niet op voorhand dat we geenmedewerking willen verlenen. We zullen in datgeval kijken of uw plannen toch ook voldoen aande basiskwaliteit die we nastreven.Wat is dan basiskwaliteit?Basiskwaliteit wordt in onze ogen door dieelementen bepaald die van wezenlijk belang zijnvoor een goede landschappelijke inpassing vaneen erf. Daarbij gaat het om het volgende:--er wordt gebouwd aansluitend op het bestaandebebouwde perceel;--de vergroting van het perceel blokkeertgeen waardevolle doorzichten of het zichtop andere waardevolle (cultuurhistorische oflandschappelijke) elementen;--bestaande waardevolle beplanting wordtzoveel mogelijk behouden;--bebouwing die niet met de woonfunctie temaken heeft wordt in ieder geval op 15machter de voorgevelrooilijn geplaatst;--de zijdelingse perceelsgrenzen van het erfworden voorzien van erfbeplanting, die inieder geval bestaat uit streekeigen bomen eneventueel ook struiken en heesters (in gevalvan een houtsingel).BESLOTEN LANDSCHAP- 17 -

- 18 -Erven evenwijdig aan de weg Erven haaks op de weg

Stappen landschappelijkeinpassing4erf aan de weg - haaksIn dit hoofdstuk gaan we in op de te zetten stappenom te komen tot een goede landschappelijkeinpassing. Als u de stappen volgt in deze handleiding,mag u er vanuit gaan dat we als gemeentemedewerking zullen verlenen aan uw plannen.Afhankelijk van uw situatie, volgt u het stappenplanop één van de volgende pagina’s. We lopende verschillende keuzes die u moet maken als uuw erf wilt veranderen bij langs. Daarbij werkenwe van ‘groot naar klein’. We beginnen met dekeuze voor de uitbreidingsrichting en eindigenmet de voorwaarden voor de beplanting.In het stappenplan maken we allereerst onderscheidtussen agrarische erven en erven met eenwoonbestemming. Daarnaast is er nog verschilin de wijze waarop de erven in het landschapliggen:1. Erven haaks op de weg (zowel direct aan deweg of op enige afstand van de weg): de verkavelingsrichtingstaat haaks op de richtingvan de weg2. Erven in de lengte langs de weg: de verkavelingsrichtingis evenwijdig aan de richting vande weg.Kies de situatie die het meest op u van toepassingis en volg het stappenplan dat u helpt bijeen goede inpassing van uw ‘nieuwe’ erf.BESLOTEN LANDSCHAPerf op afstand van de weg - haakserf aan de weg - evenwijdig+ + Bepaal welke bestemming uw erf heeft: wonen/woonboerderij of agrarisch?+ + Bepaal op welke manier uw erf in het landschap ligt:- Haaks: de weg ligt haaks op de verkaveling- Evenwijdig: de weg ligt in dezelfde richting als de verkaveling+ + Ga naar het betreffende hoofdstuk:- Agrarisch en haaks: pagina 21- Agrarisch en evenwijdig: pagina 29- Wonen en haaks: pagina 37- Wonen en evenwijdig: pagina 43- 19 -

- 20 -

4.1 AGRARISCH ERF - haaks op de wegDeze paragraaf is op u van toepassing als:--uw erf in het besloten landschap ligt;--uw erf een agrarische bestemming heeft;--uw erf haaks op de weg staat (de verkavelingsrichtingstaat haaks op de richting van de weg).BESLOTEN LANDSCHAPerf aan de weg - haakserf op afstand van de weg - haaksIn het stappenplan hebben we als voorbeeld de bouwvan een nieuwe stal genomen buiten het bouwvlak. Hetbouwvlak vindt u in het bestemmingsplan buitengebied2013.Het stappenplan leidt u in 4 stappen naar de gewensteinpassing. Het stappenplan is echter universeel voor elkeontwikkeling. U kunt het stappenplan dus ook gebruikenals u niet een stal, maar bijvoorbeeld een kampeerterreinbij uw erf wilt realiseren, of een paardenbak. Aan heteind van het stappenplan staan voorbeelden hoe dat eruiteindelijk uit kan komen te zien. Daarbij is op de laatstepagina van deze paragraaf specifiek nog ingegaan opde bouw van nieuwe stalvormen, zoals serrestallen enboogstallen.- 21 -

0. Bestaande situatieHet opstellen van een plan voor de landschappelijke inpassing begint methet vastleggen van de bestaande situatie. Waar staat de bebouwing en waarliggen de grenzen van het erf? Maar we kijken ook in de omgeving. Zijn erbijzonderheden in de directe omgeving van het erf? Een mooi doorzichtbijvoorbeeld.Als gemeente vinden we dat waardevolle erfbeplanting gespaard moet blijven.Op de bestaande situatie kunt u (indicatief) deze erfbeplanting aangeven.Wat waardevol is, is niet op voorhand goed aan te geven.Over het algemeen vinden we goed onderhouden houtsingels (met bomenen onderbeplanting) en volwassen bomen die passen in het besloten landschap(eik, beuk, kastanje, linde) waardevol.Met foto’s kunt u de bestaande situatie verduidelijken. Ook een luchtfotokan u helpen om de bestaande situatie in beeld te brengen.+ + Maak foto's van het bestaande erf en bekijk luchtfoto's+ + Teken de bestaande bebouwing en beplanting in+ + Geef aan waar de grenzen van het erf liggen+ + Geef aan welke beplanting waardevol is+ + Geef aan of er in de directe omgeving van uw erf bijzonderelandschappelijke waarden zijn- 22 -

1. Keuze uitbreidingsrichtingAGRARISCH ERF - haaks op de wegvvXBESLOTEN LANDSCHAPVervolgens geeft u aan hoe u uw erf wilt uitbreiden. Als uw erf haaks op deweg staat heeft u de mogelijkheid om het erf uit te breiden door:--te bouwen naar achteren; uitbreiden aan de achterzijde van het erf inde lengterichting van het perceel.--te bouwen in de breedte; het erf wordt in de breedterichting vergroot,bijvoorbeeld op een naastliggend perceel (alleen bij agrarische bedrijven).De uitbreiding van het erf moet wel passen binnen de landschappelijke kaders.Daarom hebben we 2 spelregels voor de uitbreiding van uw erf.--Als u in de lengte wilt uitbreiden, houd dan rekening met achtergelegenerven of wegen.--Wilt u in de breedte uitbreiden, dan mag maximaal leiden tot een verdubbelingvan de perceelsbreedte.We raden u aan om de ruimte te nemen, zodat u voldoende mogelijkhedenheeft ook in de toekomst aanpassingen te kunnen doen aan het erf.+ + Geef aan welk deel de uitbreiding is van uw erf+ + Zet de maatvoeringen van het nieuwe erf op de schets- 23 -

2. Inrichting erfvvXStap 2 is het inpassen van de nieuwe bebouwing, bouwwerken of andereelementen op het erf. We vinden dat het voorerf het woongedeelte is. Ophet voorerf horen dan ook geen nieuwe gebouwen en bouwwerken dieniet met de woonfunctie van doen hebben. Dat geldt ook voor het parkeren.Nieuwe bebouwing, bouwwerken of andere elementen komen altijdop het achtererf en in ieder geval op 15 meter vanaf de voorste (aan deweg grenzende) kavelgrens. Daarnaast worden (kuilvoer)opslag, stalling enbijvoorbeeld (mest)silo’s zoveel mogelijk achter op het erf geplaatst achterde bestaande bebouwing en uit het zicht van de openbare weg. Voersilo’sstaan bij elkaar achter of naast de stallen.In sommige gevallen is sprake van een hoeksituatie. Het erf ligt dan aantwee wegen: aan de voorzijde en aan de zijkant. Om een goed beeld vanafde openbare weg te kunnen waarborgen, houden we in die situaties eenminimale afstand van 8 meter aan tussen bebouwing en bouwwerken en deaan de weg grenzende erfgrens.Staat uw boerderij met ‘de kont naar de weg’, dus met de achterzijde naarde weg gekeerd, dan rekenen we de hele oorspronkelijke boerderij tot hetvoorerf. Nieuwe bebouwing, opslag en silo’s komen in dat geval op het achtererf,dat begint vanaf de achterste gevel van de woning.+ + Teken de nieuwe bebouwing en bouwwerken in. Houd daarbijrekening met afstand tot de zijdelingse perceelsgrens in gevalsprake is van een hoeksituatie.+ + Geef aan, indien van toepassing, waar opslag, stalling ofparkeren plaatsvindt.- 24 -

3. Inpassing erfbeplantingAGRARISCH ERF - haaks op de wegvvBESLOTEN LANDSCHAPEen mooi erf is goed ingepast in de omgeving. We hechten dan ook veelwaarde aan een goede erfbeplanting. Daarom moet in ieder geval hetachterste deel van het erf (achter het woonhuis of de oorspronkelijkeboerderij) door beplanting worden afgeschermd op de zijdelingse perceelsgrenzen.Deze beplanting staat in principe op de perceelsgrenzen, zodat zeonderdeel uitmaakt van de totale landschappelijke beplanting. De beplantingmoet streekeigen zijn (in de bijlage vindt u een lijst met streekeigenbeplantingen). Wordt er een minicamping gerealiseerd, dan moet deze plekrondom van beplanting worden voorzien.+ + Teken in het schetsplan de nieuw toe te voegen erfbeplanting+ + Geef aan welk type erfbeplanting wordt gekozen (bijv. bomenrij,houtsingel)+ + Geef een indicatie van de toe te passen soortenIn sommige gevallen is de afstand tussen heterf en de naastgelegen perceelsgrens vrijgroot. De beplanting op de bestaande perceelsgrensstaat dan zodanig ver weg, dat hetniet meer voldoet als erfbeplanting. Daaromhanteren wij een grens van 50m tussen erfgrensen naastgelegen perceelsgrens. Als deafstand groter is dan 50m, wordt de zijerfgrensvoorzien van erfbeplanting. Dat kan alsboomsingel (bomen met ondergroei) of alsbomenrij (zonder ondergroei).- 25 -

Voorbeelden van inpassing van andere functiesPaardenbak - naar achteren Kleinschalig kamperen - naar achteren Bedrijf/maatschappelijk - op bestaand erfOok bij de inpassing van een paardenbak wordtvoorzien in erfbeplanting op de zijdelingseperceelsgrenzen. Ligging van de paardenbak ophet achtererf.Een camping valt op in het landschap. Voor eengoede inpassing is erfbeplanting aan weerszijdenvan het erf noodzakelijk.Bij de omzetting van een agrarisch erf naar eenniet-agrarisch bedrijf, komt de bedrijfsfunctieop het achtererf terecht, net als het parkeren.Ontsierende bebouwing en opslag worden zoveelmogelijk verwijderd.- 26 -

AGRARISCH ERF - haaks op de wegPaardenbak - naar zijkant Kleinschalig kamperen - naar zijkant Woonboerderij - op bestaand erf

Inpassing van bijzondere stalvormenOnder andere met het oog op een beter dierenwelzijnworden steeds weer nieuwe stalvormenontwikkeld, zoals de serrestallen enboogstallen. Deze nieuwe stalvormen lijkenniet meer op de stallen zoals we die tot nogtoe kennen. Vaak zijn ze hoger, hebben ze eenhogere gootlijn en zijn ze van ander materiaal.De dakconstructie is afwijkend van het traditionelezadeldak.Serrestal - naar achterenSerrestal - naar zijkantDe inpassing van deze nieuwe stalvormenvraagt extra zorgvuldigheid. De stallen komenaltijd op het achtererf en ze worden in iedergeval aan 2 zijden en 1 hoek voorzien van erfbeplanting.De hoofdrichting van de stal volgtde hoofdrichting van het landschap.Ook in de welstandsnota zijn eisen opgenomenover de plaatsing en de vormgeving van destallen.De nieuwe serrestal kan worden ingepast ophet achtererf. De stal volgt de hoofdrichtingvan het landschap en de andere stallen. Deerfbeplanting aan weerszijden van de stalloopt door in het landschap, waardoor erf enlandschap worden verweven. De erfbeplantingaan de achterzijde van de stal vormt een goeddecor voor deze nieuwe bouwvorm.Zoals uit het stappenplan blijkt, kan eennieuwe serrestal ook aan de zijkant van het erfworden gebouwd, als hij maar wel op het achtererfstaat. De stal volgt de richting van hetlandschap en de bestaande bebouwing. Erfbeplantingrond de stal en aan de achterzijde vanhet erf markeert het nieuwe erf in het landschap.Enkele solitairen passen op het groterevoorerf en breken het zicht op de stal vanaf deopenbare weg,- 28 -

4.2 AGRARISCH ERF - langs de wegDeze paragraaf is op u van toepassing als:--uw erf in het besloten landschap ligt;--uw erf een agrarische bestemming heeft;--uw erf in de lengterichting langs de weg ligt (de verkavelingsrichtingis evenwijdig aan de richting van deweg).BESLOTEN LANDSCHAPerf aan de weg - evenwijdigIn het stappenplan hebben we als voorbeeld de bouw vaneen nieuwe stal genomen buiten het bouwvlak. Het bouwvlakvindt u in het bestemmingsplan buitengebied 2013.Het stappenplan leidt u in 4 stappen naar de gewensteinpassing. Het stappenplan is echter universeel voor elkeontwikkeling. U kunt het stappenplan dus ook gebruikenals u niet een stal, maar bijvoorbeeld een kampeerterreinbij uw erf wilt realiseren, of een paardenbak. Aan het eindvan het stappenplan staan voorbeelden hoe dat er uiteindelijkuit kan komen te zien. Daarbij is op de laatste paginavan deze paragraaf specifiek nog ingegaan op de bouwvan nieuwe stalvormen, zoals serrestallen en boogstallen.- 29 -

0. Bestaande situatieHet opstellen van een plan voor de landschappelijke inpassing begint methet vastleggen van de bestaande situatie. Waar staat de bebouwing en waarliggen de grenzen van het erf? Maar we kijken ook in de omgeving. Zijn erbijzonderheden in de directe omgeving van het erf? Een mooi doorzichtbijvoorbeeld.Als gemeente vinden we dat waardevolle erfbeplanting gespaard moetblijven. Op de bestaande situatie kunt u (indicatief) deze erfbeplanting danook aangeven. Wat waardevol is, is niet op voorhand goed aan te geven.Over het algemeen vinden we goed onderhouden houtsingels (met bomenen onderbeplanting) en volwassen bomen die passen in het besloten landschap(eik, beuk, kastanje, linde) waardevol.Met foto’s kunt u de bestaande situatie verduidelijken. Ook een luchtfotokan u helpen om de bestaande situatie in beeld te brengen.+ + Maak foto's van het bestaande erf en bekijk luchtfoto's+ + Teken de bestaande bebouwing en beplanting in+ + Geef aan waar de grenzen van het erf liggen+ + Geef aan welke beplanting waardevol is+ + Geef aan of er in de directe omgeving van uw erf bijzonderelandschappelijke waarden zijn- 30 -

1. Keuze uitbreidingsrichtingAGRARISCH ERF - langs de wegvvXBESLOTEN LANDSCHAPVervolgens geeft u aan hoe u uw erf wilt uitbreiden. Als uw erf langs deweg ligt heeft u de mogelijkheid om het erf uit te breiden door:--te bouwen in de lengte: uitbreiden aan de achterzijde van het erf in delengterichting van het perceel.--te bouwen in de diepte: het erf wordt in de diepte vergroot, bijvoorbeeldop een achterliggend perceel.De uitbreiding van het erf moet wel passen binnen de landschappelijke kaders.Daarom hebben we 2 spelregels voor de uitbreiding van uw erf.--Als u in de lengte wilt uitbreiden, houd dan rekening met achtergelegenerven of wegen.--Wilt u in de breedte uitbreiden, dan mag maximaal leiden tot een verdubbelingvan de perceelsbreedte.We raden u wel aan de ruimte te nemen, zodat u voldoende mogelijkhedenheeft om in de toekomst ook aanpassingen te kunnen doen aan het erf.+ + Geef aan welk deel de uitbreiding is van uw erf+ + Zet de maatvoeringen van het nieuwe erf op de schets- 31 -

2. Inrichting erfvvXDe volgende stap is het inpassen van de nieuwe bebouwing, bouwwerkenof andere elementen op het erf. We vinden dat het voorerf het woongedeelteis, bijvoorbeeld met een siertuin en een boomgaard. Op het voorerfhoren dan ook geen nieuwe gebouwen en bouwwerken die niet met dewoonfunctie van doen hebben. Dat geldt ook voor het parkeren.Nieuwe bebouwing, bouwwerken of andere elementen komen altijd op hetachtererf en in ieder geval op 15 meter vanaf de voorste (aan de weg grenzende)kavelgrens.Daarnaast worden (kuilvoer)opslag, stalling en bijvoorbeeld (mest)silo’szoveel mogelijk achter op het erf geplaatst achter de bestaande bebouwingen uit het zicht van de openbare weg. Voersilo’s staan bij elkaar achter ofnaast de stallen.In sommige gevallen is sprake van een hoeksituatie. Het erf ligt dan aantwee wegen: aan de voorzijde en aan de zijkant. Om een goed beeld vanafde openbare weg te kunnen waarborgen, houden we in die situaties eenminimale afstand van 8m aan tussen bebouwing en bouwwerken en de aande weg grenzende erfgrens.+ + Teken de nieuwe bebouwing en bouwwerken in. Houd daarbijrekening met afstand tot de zijdelingse perceelsgrens in gevalsprake is van een hoeksituatie.+ + Geef aan, indien van toepassing, waar opslag, stalling ofparkeren plaatsvindt.- 32 -

3. Inpassing erfbeplantingAGRARISCH ERF - langs de weg>50mvvBESLOTEN LANDSCHAPEen mooi erf is goed ingepast in de omgeving. We hechten dan ook veelwaarde aan een goede erfbeplanting. Daarom moet in ieder geval het achterstedeel van het erf (achter het woonhuis of de oorspronkelijke boerderij)door beplanting worden afgeschermd op de zijdelingse perceelsgrenzen.Deze beplanting staat in principe op de bestaande perceelsgrenzen, zodathet onderdeel uitmaakt van de totale landschappelijke beplanting. De beplantingmoet streekeigen zijn (in de bijlage vindt u een lijst met streekeigenbeplantingen). Wordt er een minicamping gerealiseerd, dan moet dezeplek ook aan weerszijden van beplanting worden voorzien.+ + Teken in het schetsplan de nieuw toe te voegen erfbeplanting+ + Geef aan welk type erfbeplanting wordt gekozen (bijv. bomenrij,houtsingel)+ + Geef een indicatie van de toe te passen soortenIn sommige gevallen is de afstand tussenhet erf en de naastgelegen perceelsgrensvrij groot. De beplanting op de bestaandeperceelsgrens staat dan zodanig ver weg,dat het niet meer voldoet als erfbeplanting.Daarom hanteren wij een grens van 50m tussenerfgrens en naastgelegen perceelsgrens.Als de afstand groter is dan 50m, wordt dezijerfgrens over de hele lengte voorzien vanerfbeplanting. Dat kan als boomsingel (bomenmet ondergroei) of als bomenrij (zonderondergroei).- 33 -

Voorbeelden van inpassing van andere functiesPaardenbak - in de lengte Kleinschalig kamperen - in de lengte Bedrijf/maatschappelijk - op bestaand erfOok bij de inpassing van een paardenbak wordtvoorzien in erfbeplanting op de zijdelingseperceelsgrenzen. Enkele solitaire bomen aan devoorzijde schermen het zicht op de paardenbakenigszins af en markeren het grotere voorerfdat is ontstaan. Ligging van de paardenbak ophet achtererf.Een camping valt op in het landschap. Voor eengoede inpassing is erfbeplanting aan weerszijdenvan het erf noodzakelijk. Daarnaast zijn ophet voorerf enkele boomgroepen toegevoegddie de camping enigszins afschermen van deweg en het grotere voorerf markeren.Bij de omzetting van een agrarisch erf naar eenbedrijf, komt de bedrijfsfunctie op het achtererfterecht, net als het parkeren. Ontsierendebebouwing en opslag worden zoveel mogelijkverwijderd.De beplanting op de zijdelingse perceelsgrenzenwordt versterkt. Bovendien kan een boomgroepop het voorerf het aanzicht op geparkeerdevoertuigen breken.- 34 -

AGRARISCH ERF - langs de wegPaardenbak - in de diepte Kleinschalig kamperen - in de diepte Woonboerderij - op bestaand erfBESLOTEN LANDSCHAPBij de inpassing van een paardenbak aan dezijkant van het erf, wordt de perceelsrandbeplantingaan weerszijden van het erf versterkt.Een boomgroep markeert het voorerf. Liggingvan de paardenbak op het achtererf.Een kampeerterrein valt op in het landschap.Voor een goede inpassing is erfbeplanting bijhet kampeergedeelte noodzakelijk. Dat gebeurtdoor de erfbeplanting op de zijdelingse perceelsgrenzendoor te zetten langs de grenzenvan het kampeerterrein. Een nieuwe boomgroepmarkeert het voorerf.Bij de omzetting van een agrarisch erf naar eenwoonboerderij wordt ontsierende bebouwingen opslag zoveel mogelijk verwijderd. Zo nodigwordt de erfbeplanting versterkt door singelsop de perceelsgrenzen aan te vullen en enkelesolitaire bomen toe te voegen op het voorerf.- 35 -

Inpassing van bijzondere stalvormenOnder andere met het oog op een beter dierenwelzijnworden steeds weer nieuwe stalvormenontwikkeld, zoals de serrestallen enboogstallen. Deze nieuwe stalvormen lijkenniet meer op de stallen zoals we die tot nogtoe kennen. Vaak zijn ze hoger, hebben ze eenhogere gootlijn en zijn ze van ander materiaal.De dakconstructie is afwijkend van het traditionelezadeldak.Serrestal - in de lengteSerrestal - in de diepteDe inpassing van deze nieuwe stalvormenvraagt extra zorgvuldigheid. De stallen komenaltijd op het achtererf en ze worden in iedergeval aan 2 zijden en 1 hoek voorzien van erfbeplanting.De hoofdrichting van de stal volgtde hoofdrichting van het landschap.Ook in de welstandsnota zijn eisen opgenomenover de plaatsing en de vormgeving van destallen.De nieuwe serrestal wordt ingepast op het achtererf.De stal volgt de hoofdrichting van hetlandschap en de andere stallen. Het erf wordtin de lengterichting vergroot. Nieuwe erfbeplantingmarkeert de rechterzijde van het erf.Enkele solitaire bomen passen op het groterevoorerf en breken het zicht op de stal vanaf deopenbare weg,Zoals uit het stappenplan blijkt, kan het erf ookin de diepte worden vergroot. De stal volgt derichting van het landschap en de bestaandebebouwing. Erfbeplanting rond de stal en aande achterzijde van het erf markeert het nieuweerf in het landschap.- 36 -

4.3 ERF MET WONING/WOONBOERDERIJ - haaks op de wegDeze paragraaf is op u van toepassing als:--uw erf in het besloten landschap ligt;--uw erf een bestemming ‘wonen’ of ‘woonboerderij’ heeft;--uw erf in de lengterichting langs de weg ligt (de verkavelingsrichtingis evenwijdig aan de richting van de weg).BESLOTEN LANDSCHAPerf aan de weg - haakserf op afstand van de weg - haaksIn het stappenplan hebben we als voorbeeld de realisatie vaneen kleinschalig kampeerterrein buiten het bouwvlak genomen.Het bouwvlak vindt u in het bestemmingsplan buitengebied2013.Het stappenplan leidt u in 4 stappen naar de gewenste inpassing.Het stappenplan is echter universeel voor elke ontwikkeling.U kunt het stappenplan dus ook gebruiken als u niet eenkampeerterrein wilt ontwikkelen, maar bijvoorbeeld gewooneen grotere tuin wilt. Aan het eind van het stappenplan staanvoorbeelden hoe dat er uiteindelijk uit kan komen te zien.- 37 -

0. Bestaande situatieHet opstellen van een plan voor de landschappelijke inpassing begint hetmet het vastleggen van de bestaande situatie. Waar staat de bebouwing enwaar liggen de grenzen van het erf? Maar we kijken ook in de omgeving.Zijn er bijzonderheden in de directe omgeving van het erf? Een mooi doorzichtbijvoorbeeld.Als gemeente vinden we dat waardevolle erfbeplanting gespaard moetblijven. Op de bestaande situatie kunt u (indicatief) deze erfbeplanting danook aangeven. Wat waardevol is, is niet op voorhand goed aan te geven.Over het algemeen vinden we goed onderhouden houtsingels (met bomenen onderbeplanting) en volwassen bomen die passen in het besloten landschap(eik, beuk, kastanje, linde) waardevol.Met foto’s kunt u de bestaande situatie verduidelijken. Ook een luchtfotokan u helpen om de bestaande situatie in beeld te brengen.- 38 -+ + Maak foto's van het bestaande erf en bekijk luchtfoto's+ + Teken de bestaande bebouwing en beplanting in+ + Geef aan waar de grenzen van het erf liggen+ + Geef aan welke beplanting waardevol is+ + Geef aan of er in de directe omgeving van uw erf bijzonderelandschappelijke waarden zijn

1. Keuze uitbreidingsrichtingERF MET WONING/WOONBOERDERIJ - haaks op de wegvXXBESLOTEN LANDSCHAPVervolgens geeft u aan hoe u uw erf wilt uitbreiden. Als uw erf haaks opde weg staat, kunt u uw erf aan de achterzijde uitbreiden. Uitbreiden in debreedterichting staat haaks op de richting van de verkaveling en kan bovendienwaardevolle doorzichten blokkeren.De uitbreiding van het erf moet wel passen binnen de landschappelijke kaders.Daarom kan een erf niet oneindig ver in de lengte worden uitgebreid,maar kijken wij naar een acceptabele lengte-breedteverhouding. De meestrechter afbeelding laat zien dat hier de lengte van het erf te groot is tenopzichte van de breedte.We raden u wel aan de ruimte te nemen bij de uitbreiding van uw erf, zodatu voldoende mogelijkheden heeft ook in de toekomst aanpassingen te kunnendoen aan het erf.+ + Geef aan welk deel de uitbreiding is van uw erf+ + Zet de maatvoeringen van het nieuwe erf op de schets- 39 -

2. Inrichting erfvXDe volgende stap is het inpassen van de nieuwe bebouwing, bouwwerken ofandere elementen op het erf. We vinden dat het voorerf het woongedeelte is,bijvoorbeeld met een siertuin en een boomgaard. Op het voorerf horen danook geen nieuwe gebouwen en bouwwerken die niet met de woonfunctievan doen hebben. Dat geldt ook voor het parkeren.Nieuwe bebouwing, bouwwerken, kampeermiddelen of andere elementenkomen altijd op het achtererf achter de achtergevel van het hoofdgebouw.Bovendien is de bebouwing zo gesitueerd dat zichtlijnen behouden blijven.In sommige gevallen is sprake van een hoeksituatie. Het erf ligt dan aan tweewegen: aan de voorzijde en aan de zijkant. Om een goed beeld vanaf deopenbare weg te kunnen waarborgen, houden we in die situaties een minimaleafstand van 8m aan voor bebouwing en bouwwerken vanaf de aan deweg grenzende erfgrens.+ + Teken de nieuwe bebouwing en bouwwerken in. Houd daarbijrekening met afstand tot de zijdelingse perceelsgrens in gevalsprake is van een hoeksituatie.+ + Geef aan, indien van toepassing, waar opslag, stalling ofparkeren plaatsvindt.- 40 -

3. Inpassing erfbeplantingERF MET WONING/WOONBOERDERIJ - haaks op de wegv>50mXBESLOTEN LANDSCHAPEen mooi erf is goed ingepast in de omgeving. We hechten dan ook veelwaarde aan een goede erfbeplanting. Daarom moet in ieder geval hetachterste deel van het erf (achter het woonhuis of de woonboerderij) doorbeplanting worden afgeschermd op de zijdelingse perceelsgrenzen. Dezebeplanting staat in principe op de bestaande perceelsgrenzen, zodat hetonderdeel uitmaakt van de totale landschappelijke beplanting. De beplantingmoet streekeigen zijn (in de bijlage vindt u een lijst met streekeigenbeplantingen). Wordt er een minicamping gerealiseerd, dan moet deze plekrondom van beplanting worden voorzien.+ + Teken in het schetsplan de nieuw toe te voegen erfbeplanting+ + Geef aan welk type erfbeplanting wordt gekozen (bijv. bomenrij,houtsingel)+ + Geef een indicatie van de toe te passen soorten- 41 -

Voorbeelden van inpassing van andere functiesUitbreiding erf tbv woonfunctieBedrijf - op bestaand erfMocht u uw erf willen vergroten voor meerwoongenot, dan is de belangrijkste opgavedat het nieuwe erf zich als één erf toont. Hetnieuwe erf heeft dan ook erfbeplanting op dezijdelingse perceelsgrenzen, conform de richtlijnenuit het stappenplan.- 42 -Bij de omzetting naar een bedrijfsfunctie, komtde bedrijfsbebouwing op het achtererf terecht,net als het parkeren.Als het bedrijf niet in bestaande bebouwingwordt gevestigd (in bovenstaande afbeeldingniet het geval), kan een nieuw gebouw wordenopgericht. Daarbij geldt dat het totale oppervlakaan aan- en uitbouwen niet groter magworden dan het bestaande, tenzij dat oppervlak

4.4 ERF MET WONING/WOONBOERDERIJ - langs de wegDeze paragraaf is op u van toepassing als:--uw erf in het besloten landschap ligt--uw erf een bestemming ‘wonen’of ‘woonboerderij’ heeft--uw erf in de lengterichting langs de weg ligt (de verkavelingsrichtingsis evenwijdig aan de richting van de weg).BESLOTEN LANDSCHAPerf aan de weg - evenwijdigIn het stappenplan hebben we als voorbeeld de realisatievan een kleinschalig kampeerterrein buiten het bouwvlakgenomen. Het bouwvlak vindt u in het bestemmingsplanbuitengebied 2013. Het stappenplan leidt u in 4 stappen naarde gewenste inpassing. Het stappenplan is echter universeelvoor elke ontwikkeling. U kunt het stappenplan dus ook gebruikenals u niet een kampeerterrein wilt ontwikkelen, maarbijvoorbeeld gewoon een grotere tuin wilt, Aan het eind vanhet stappenplan staan voorbeelden hoe dat er uiteindelijk uitkan komen te zien.- 43 -

0. Bestaande situatieHet opstellen van een plan voor de landschappelijke inpassing begint hetmet het vastleggen van de bestaande situatie. Waar staat de bebouwing enwaar liggen de grenzen van het erf? Maar we kijken ook in de omgeving.Zijn er bijzonderheden in de directe omgeving van het erf? Een mooi doorzichtbijvoorbeeld.Als gemeente vinden we dat waardevolle erfbeplanting gespaard moetblijven. Op de bestaande situatie kunt u (indicatief) deze erfbeplanting danook aangeven. Wat waardevol is, is niet op voorhand goed aan te geven.Over het algemeen vinden we goed onderhouden houtsingels (met bomenen onderbeplanting) en volwassen bomen die passen in het besloten landschap(eik, beuk, kastanje, linde) waardevol.Met foto’s kunt u de bestaande situatie verduidelijken. Ook een luchtfotokan u helpen om de bestaande situatie in beeld te brengen.+ + Maak foto's van het bestaande erf en bekijk luchtfoto's+ + Teken de bestaande bebouwing en beplanting in+ + Geef aan waar de grenzen van het erf liggen+ + Geef aan welke beplanting waardevol is+ + Geef aan of er in de directe omgeving van uw erf bijzonderelandschappelijke waarden zijn- 44 -

1. Keuze uitbreidingsrichtingERF MET WONING/WOONBOERDERIJ - langs de wegvvXBESLOTEN LANDSCHAPVervolgens geeft u aan hoe u uw erf wilt uitbreiden. Als uw erf en hetperceel in de lengterichting aan de weg liggen, kunt u uw erf in de lengterichtingvergroten, ook naar een aangrenzend perceel. U mag uw erf ookin de diepte vergroten (linker beeld), zolang u binnen het verkavelingspatroonblijft. Wij vinden het ongewenst dat een erf met woonbestemming ofwoonboerderijbestemming uitbreidt naar achterliggende percelen, tegen deverkavelingsrichting in. Ook een vergroting van het erf aan de voorzijde vande woning of boerderij is ongewenst als dat deel van het erf niet als voorerf(dus als siertuin) wordt ingericht.Een erf niet oneindig ver in de lengte worden uitgebreid. Wij kijken daaromnaar een acceptabele lengte-breedteverhouding. We raden wel aan de ruimtete nemen, zodat u voldoende mogelijkheden heeft ook in de toekomstaanpassingen te kunnen doen aan het erf.+ + Geef aan welk deel de uitbreiding is van uw erf+ + Zet de maatvoeringen van het nieuwe erf op de schets- 45 -

2. Inrichting erfvvDe volgende stap is het inpassen van de nieuwe bebouwing, bouwwerkenof andere elementen op het erf. We vinden dat het voorerf het woongedeelteis, bijvoorbeeld met een siertuin en een boomgaard. Op het voorerfhoren dan ook geen nieuwe gebouwen en bouwwerken die niet met dewoonfunctie van doen hebben. Dat geldt ook voor het parkeren, als er eenbedrijfsfunctie is gevestigd op het erf.Nieuwe bebouwing, bouwwerken, kampeermiddelen of andere elementenkomen altijd op het achtererf en in ieder geval achter de achtergevel vanhet hoofdgebouw (de woning of woonboerderij).In sommige gevallen is sprake van een hoeksituatie. Het erf ligt dan aantwee wegen: aan de voorzijde en aan de zijkant. Om een goed beeld vanafde openbare weg te kunnen waarborgen, houden we in die situaties eenminimale afstand van 8m aan voor bebouwing en bouwwerken vanaf deaan de weg grenzende erfgrens.+ + Teken de nieuwe bebouwing en bouwwerken in. Houd daarbijrekening met afstand tot de zijdelingse perceelsgrens in gevalsprake is van een hoeksituatie.+ + Geef aan, indien van toepassing, waar opslag, stalling ofparkeren plaatsvindt.- 46 -

3. Inpassing erfbeplantingERF MET WONING/WOONBOERDERIJ - langs de wegvvBESLOTEN LANDSCHAPEen mooi erf is goed ingepast in de omgeving. We hechten dan ook veelwaarde aan een goede erfbeplanting. Daarom moet in ieder geval het achterstedeel van het erf (achter het woonhuis of de oorspronkelijke boerderij)door beplanting worden afgeschermd op de zijdelingse perceelsgrenzen.Deze beplanting staat in principe op de bestaande perceelsgrenzen, zodathet onderdeel uitmaakt van de totale landschappelijke beplanting. De beplantingmoet streekeigen zijn (in de bijlage vindt u een lijst met streekeigenbeplantingen).Als de nabijgelegen perceelsgrenzen op grote afstand liggen, wat bij ervendie in de lengte langs de weg liggen vaak het geval is, wordt de beplantingjuist op de erfgrenzen geplaatst. Dat laten bovenstaande voorbeelden ookzien. De erfbeplanting bestaat uit houtsingels (bomen met ondergroei) eneventueel enkele solitairen op het voorerf.+ + Teken in het schetsplan de nieuw toe te voegen erfbeplanting+ + Geef aan welk type erfbeplanting wordt gekozen (bijv. bomenrij,houtsingel)+ + Geef een indicatie van de toe te passen soorten- 47 -

Voorbeelden van inpassing van andere functiesUitbreiding erf tbv woonfunctie - diepteUitbreiding erf tbv woonfunctie - achterzijdeUitbreiding erf tbv woonfunctie - voorzijdeMocht u uw erf willen vergroten in de dieptevoor meer woongenot, dan is de belangrijksteopgave dat het nieuwe erf zich als één erftoont. Het nieuwe erf heeft dan ook erfbeplantingaan weerszijden, conform de richtlijnen uithet stappenplan.Als u uw erf aan de achterzijde uitbreidt meteen tuin, is het van belang dat deze zijde meteen nieuwe) houtsingel wordt afgeschermd,conform de richtlijnen uit het stappenplan. Heterf blijft zo als één erf waarneembaar.In het geval van de aanleg van een tuin, bestaatde mogelijkheid om in deze situatie uwerf ook aan de voorzijde uit te breiden. Dezetuin zal dan wel als siertuin moeten wordeningericht, aansluitend bij de functie als voorerf.De belangrijkste opgave is dat het erf zichals een geheel toont. De erfbeplanting aan denoordzijde bindt het nieuwe voorerf aan hetbestaande erf.- 48 -

ERF MET WONING/WOONBOERDERIJ - langs de wegBedrijf - op bestaand erfBESLOTEN LANDSCHAPBij de omzetting naar een bedrijfsfunctie, komtde bedrijfsbebouwing op het achtererf terecht,net als het parkeren. Het zicht op het parkerenwordt zoveel mogelijk afgeschermd doorbeplanting op de erfgrens.Als het bedrijf niet in bestaande bebouwingwordt gevestigd (in bovenstaande afbeeldingniet het geval), kan een nieuw gebouw wordenopgericht. Daarbij geldt dat het totale oppervlakaan aan- en uitbouwen niet groter magworden dan het bestaande, tenzij dat oppervlak

- 50 -

OPEN LANDSCHAP

Water, moerassen en boerderij als verdichting in verder weidse gebiedIn de zomer vallen de zeilen van de vele bootjes op; watermolens zijn ook kenmerkend voordit open landschapWeidsheid. Bebouwing als clusters in het landschap- 52 -

Landschap5Om richtlijnen te kunnen geven voor de inpassingvan erven in het buitengebied van onze gemeente,is het goed eerst een beeld te schetsen vande kenmerken van het hedendaagse landschap.We vinden het namelijk belangrijk om het eigenevan elk gebied, van elk landschap te behouden.Dat betekent niet dat er niets mag veranderen.Maar als er wat moet veranderen, dan willen wewel dat daarbij rekening wordt gehouden met dekenmerken van het landschap.Het open landschap in Smallingerland wordtgevormd door de veenweidegebieden en deveenpolders en een enkele droogmakerij. Het zijnde gebieden die weids zijn, met mooie vergezichtenen waar de erven als groene eilanden inde ruimte staan. En de gebieden van de vaarten,kanalen, sloten en meren, zoals De Leijen en deSmalle Ee. De wegen zijn vaak onbeplant en rijgende erven aaneen. Door de openheid van hetlandschap zijn de erven eigenlijk altijd blikvangers.van het gebied zijn met veen bedekt geweest.Na het weggraven van het veen, bleven de langeontginningslijnen over. Maar doordat de veenweidegebiedenzo laag liggen, in tegenstellingtot het besloten landschap, bleef het gebied vrijwelboomloos en vormden de sloten de grenzentussen de percelen en dienden ze als veekering.Wie goed kijkt ziet kleine verschillen binnen hetopen landschap. Zo zijn ten zuiden en westenvan Oudega twee droogmakerijen terug te vinden.De kenmerkende weldoordachte opzet vande droogmakerijen laat dat goed zien. De verkavelingis regelmatig, met sloten op gelijke afstand.De boerderijen liggen vervolgens centraalin de droogmakerij of juist langs de rand.Ook ligt ten zuiden van de Veenhoop een veenpolderwaar de vervening nog goed te zien is.Het veen is daar zover afgegraven, dat grotestukken land uiteindelijk zijn weggeslagen en eenveenmoeras is ontstaan.OPEN LANDSCHAPHet open landschap heeft meestal een duidelijkeverkavelingsrichting, wat blijkt uit de lengterichtingvan de percelen. Het is het resultaat van dewijze van ontginnen van het gebied. Grote delen- 53 -

Erfbeplanting AchtererfVoorerfVan oudsher is er een scheidingtussen voor- en achtererf.Aan de weg staat het woonhuis,soms vrijstaand, soms alsonderdeel van de boerderij.Op het voorerf ligt de siertuin,soms met een boomgaard ofeen moestuin.Achter het woonhuis staan deschuren en stallen, meestalin de lengterichting van hetperceel. De plek van de (mestofkuilvoer)opslag en silo’sverschilt. Het achtererf heeftjuist een koppeling met deachterliggende weilanden, hetlandschap.Langs de randen van het erfstaat beplanting, die vanoudsher het erf inpakt en heterf een kenmerkend groensilhouet geeft. Tegenwoordigis de erfbeplanting op veelplekken nog maar beperktaanwezig.- 54 -

Erf6Ondanks de kleine landschappelijke verschillenzijn de erven in het open landschap nagenoeggelijk in hun opzet en ligging. De erven liggen aande weg of aan een insteekweggetje, een kleinstukje het land in.Van oudsher is er een onderscheid tussen hetvoorerf en het achtererf. Het voorerf ligt aande weg. Hier wordt gewoond, in een vrijstaandwoonhuis, maar vaker in de oorspronkelijkeboerderij. Ook vinden we hier de siertuin, somssamen met een moestuin.Het achtererf heeft een koppeling met de achterliggendeweilanden. Op het achtererf staan destallen, de schuren en meestal ook de opslag vanmest en kuilvoer. De plek van silo’s verschilt. Methet groeien van de boerenbedrijven is het kenmerkendeonderscheid tussen voorerf en achtererfechter vervaagd.Op de grenzen van het erf staat in de meeste gevallenbeplanting. Door de groei van erven en tuinen,is de beplanting op het erf vaak verbrokkeldgeraakt. Waar het erf vroeger als groen clusterzichtbaar was in het landschap, is de overgangtussen erf en omgeving nu soms hard en scherp.De gemeente wil graag een goede opzet vanhet erf. Daarom letten we onder andere op devolgende aspecten:--Wanneer u uw erf wilt aanpassen, bijvoorbeeldomdat er een gebouw bij komt, vindenwe het van groot belang dat de van oudsheraanwezige scheiding tussen voor- en achtererfwordt bewaard en zo nodig wordt versterkt.--Daarnaast vinden we dat een erf moet wordeningepast in de landschappelijke opzetvan het gebied. Door erven te voorzienvan voldoende erfbeplanting, vooral op dehoeken van het erf, toont het erf zich op eenfraaie wijze in het landschap.Op het erf passen verder een boomgaard methoogstamfruit of notenbomen, hagen en eenenkele solitaire boom als blikvanger. In de bijlageis een sortimentslijst opgenomen met geschiktebeplanting voor het open landschap.OPEN LANDSCHAP- 55 -

MolenMolenMolenErfErfErfDoorzichtDoorzichtO. Vertreksituatie 1. Uitbreiding aansluiten bij bestaandebebouwde perceel2. Geen doorzichten blokkeren (bijvoorbeeld opeen molen)MolenErfDoorzichtErfbeplantingErfbeplantingMolenMolenNieuweerfbeplantingErfNieuwestalErfDoorzichtErfbeplantingDoorzichtErfbeplanting3. Bij voorkeur niet ten koste van waardevolleerfbeplanting4. Bebouwing achter de achtergevel vanhet hoofdgebouw5. Nieuwe erfbeplanting rond het achtererf- 56 -

Bouwen buiten het erf7BASISKWALITEIT1. Aansluiten op het bestaande erf2. Geen blokkades van waardevolledoorzichten3. Waardevolle beplanting wordtbehouden4. Nieuwe bebouwing achter deachtergevelrooilijn van hethoofdgebouw5. Erfbeplanting rond het achtererf,minimaal 50%, waarvan 2 hoekenen zijkantIn het bestemmingsplan is vastgelegd dat u inbepaalde gevallen buiten uw erf mag bouwen,als u zorgt voor een goede landschappelijke inpassing.Aan de hand van een inpassingsplan laatu zien op welke wijze uw erf wordt aangepast eningepast in de omgeving.In deze handleiding gaan we in op de wijze waaropu buiten uw erf kunt bouwen en een goedelandschappelijke inpassing kunt realiseren. Volgtu de stappen uit deze handleiding, dan mag u ervanuit gaan dat de gemeente met uw bouwplannenzal instemmen.De gemeente toetst uw plan aan een basiskwaliteit.In de volgende stappen van deze handleidingwordt dan ook aangegeven hoe u met dezebasiskwaliteit in het achterhoofd, uw bouwplanvorm kunt geven. Daarvoor gebruiken wij een(representatieve) voorbeeldsituatie.Maar er zijn altijd gevallen, waarin het net evenanders is dan in het voorbeeld. Waarbij de stalbijvoorbeeld op een andere plek moet wordengebouwd. Mocht nou blijken dat uw plannenniet passen binnen de kaders van de landschap-pelijeke inpassing die we in deze handleidingstellen, betekent dat niet op voorhand dat wegeen medewerking willen verlenen. We zullen indat geval kijken of uw plannen toch ook voldoenaan de basiskwaliteit die we nastreven.Wat is dan basiskwaliteit?Basiskwaliteit wordt in onze ogen door dieelementen bepaald die van wezenlijk belang zijnvoor een goede landschappelijke inpassing vaneen erf. Daarbij gaat het om het volgende:--er wordt gebouwd aansluitend op het bestaandebebouwde perceel;--de vergroting van het perceel blokkeertgeen waardevolle doorzichten of het zichtop andere waardevolle (cultuurhistorische oflandschappelijke) elementen;--bestaande waardevolle beplanting wordtzoveel mogelijk behouden;--bebouwing die niet met de woonfunctie temaken heeft komt in ieder geval achter deachtergevelrooilijn van het hoofdgebouw;--het erf wordt voorzien van erfbeplanting,waarbij minimaal 50% van het achtererfwordt beplant en in ieder geval 2 hoeken.OPEN LANDSCHAP- 57 -

- 58 -

Stappen landschappelijkeinpassing8erf aan de wegerf op afstand van de wegIn dit hoofdstuk gaan we in op de te zetten stappenom te komen tot een goed plan voor landschappelijkeinpassing. Als u de stappen volgt indeze handleiding, mag u er vanuit gaan dat weals gemeente medewerking zullen verlenen aanuw plannen.Afhankelijk van uw situatie, volgt u het stappenplanop één van de volgende pagina’s. In datstappenplan komen deze aspecten één voor éénaan bod. We lopen de verschillende keuzes dieu moet maken als u uw erf wilt veranderen bijlangs. Daarbij werken we van ‘groot naar klein’.We beginnen met de keuze voor de uitbreidingsrichtingen eindigen met de voorwaarden voor debebouwing.In het stappenplan maken we onderscheid tussenagrarische erven en erven met een woonbestemming.In het open landschap liggen erven soms aan deweg en soms ook op enige afstand van de weg.Dat verschil maakt niet uit in de manier waaropeen erf wordt ingepast.+ + Bepaal welke bestemming uw erf heeft: wonen/woonboerderij of agrarisch?+ + Ga naar het betreffende hoofdstuk:- Agrarisch: pagina 61- Wonen of woonboerderij: pagina 69OPEN LANDSCHAP- 59 -

- 60 -

HANDLEIDING erfinrichting buitengebied8.1 AGRARISCH ERFDeze paragraaf is op u van toepassing als:--uw erf in het open landschap ligt;--uw erf een agrarische bestemming heeft.In het stappenplan hebben we als voorbeeld de bouw vaneen nieuwe stal genomen buiten het bouwvlak. Het bouwvlakvindt u in het bestemmingsplan buitengebied 2013.Het stappenplan leidt u in 4 stappen naar de gewensteinpassing. Het stappenplan is echter universeel voor elkeontwikkeling. U kunt het stappenplan dus ook gebruikenals u niet een stal, maar bijvoorbeeld een kampeerterreinbij uw erf wilt realiseren, of een paardenbak. Aan het eindvan het stappenplan staan voorbeelden hoe dat er uiteindelijkuit kan komen te zien. Daarbij is op de laatste paginavan deze paragraaf specifiek nog ingegaan op de bouw vannieuwe stalvormen, zoals serrestallen en boogstallen.OPEN LANDSCHAP- 61 -

0. Bestaande situatieHet opstellen van een plan voor een goede landschappelijke inpassingbegint het met het vastleggen van de bestaande situatie. Waar staat debebouwing en waar liggen de grenzen van het erf? Maar we kijken ook in deomgeving. Zijn er bijzonderheden in de directe omgeving van het erf? Eenmooi doorzicht bijvoorbeeld.Als gemeente vinden we dat waardevolle erfbeplanting gespaard moetblijven. Op de bestaande situatie kunt u (indicatief) deze erfbeplanting danook aangeven. Wat waardevol is, is niet op voorhand goed aan te geven.Over het algemeen vinden we volwassen bomen die passen in het openlandschap (bijvoorbeeld eik, es, abeel) waardevol.Met foto’s kunt u de bestaande situatie verduidelijken. Ook een luchtfotokan u helpen om de bestaande situatie in beeld te brengen.- 62 -+ + Maak foto's van het bestaande erf en bekijk luchtfoto's+ + Teken de bestaande bebouwing en beplanting in+ + Geef aan waar de grenzen van het erf liggen+ + Geef aan welke beplanting waardevol is+ + Geef aan of er in de directe omgeving van uw erf bijzonderelandschappelijke waarden zijn

1. Keuze uitbreidingsrichtingHANDLEIDING erfinrichting buitengebiedAGRARISCH ERFvvXVervolgens geeft u aan hoe u uw erf wilt uitbreiden. U heeft de mogelijkheidom het erf op 2 manieren uit te breiden, door:--te bouwen naar achteren; uitbreiden aan de achterzijde van het erf inde lengterichting van het perceel;--te bouwen in de breedte; het erf wordt in de breedterichting vergroot.De uitbreiding van het erf moet wel passen binnen de landschappelijke kaders.Daarom hebben we 2 spelregels voor de uitbreiding van uw erf:+ + Geef aan welk deel de uitbreiding is van uw erf+ + Zet de maatvoeringen van het nieuwe erf op de schets--We streven naar een compacte opzet van ieder erf, maar neem deruimte.--Wilt u in de breedte uitbreiden, dan mag dat als u binnen de bestaandeperceelsgrenzen blijft.We raden u aan bij de opzet van uw nieuwe erf rekening te houden meteventuele toekomstplannen. zodat u voldoende mogelijkheden heeft ook inde (verdere) toekomst aanpassingen te kunnen doen aan het erf.OPEN LANDSCHAP- 63 -

2. Inrichting erfv vInDe volgende stap is het inpassen van de nieuwe bebouwing, bouwwerkenof andere elementen op het erf. We vinden dat het voorerf het woongedeelteis, bijvoorbeeld met een siertuin. Op het voorerf horen dan ook geennieuwe gebouwen en bouwwerken die niet met de woonfunctie van doenhebben. Dat geldt ook voor het parkeren. Nieuwe bebouwing, bouwwerkenof andere elementen komen altijd op het achtererf en in ieder geval achterde achtergevel van het hoofdgebouw. Daarnaast worden (kuilvoer)opslag,stalling en bijvoorbeeld (mest)silo’s zoveel mogelijk achter op het erf geplaatstachter de bestaande bebouwing en uit het zicht van de openbareweg. Voersilo’s staan bij elkaar en naast of achter de stallen.Xsommige gevallen is sprake van een hoeksituatie. Het erf ligt dan aantwee wegen: aan de voorzijde en aan de zijkant. Om een goed beeld vanafde openbare weg te kunnen waarborgen, houden we in die situaties eenminimale afstand van 8 meter aan tussen bebouwing en bouwwerken en deaan de weg grenzende erfgrens.Staat uw boerderij met ‘de kont naar de weg’, dus met de achterzijde naarde weg gekeerd, dan rekenen we de hele oorspronkelijke boerderij tot hetvoorerf. Nieuwe bebouwing, opslag en silo’s komen in dat geval op het achtererf,dat begint vanaf de achterste gevel van de woning.+ + Teken de nieuwe bebouwing en bouwwerken in. Houd daarbijrekening met afstand tot de zijdelingse perceelsgrens in gevalsprake is van een hoeksituatie.+ + Geef aan, indien van toepassing, waar opslag, stalling ofparkeren plaatsvindt.- 64 -

3. Inpassing erfbeplantingHANDLEIDING erfinrichting buitengebiedAGRARISCH ERFvvX+ + Teken in het schetsplan de nieuw toe te voegen erfbeplanting+ + Geef aan welk type erfbeplanting wordt gekozen (bijv. bomenrij,boomsingel)+ + Geef een indicatie van de toe te passen soortenEen mooi erf is goed ingepast in de omgeving. We hechten dan ook veelwaarde aan een goede erfbeplanting. Daarom moet in ieder geval het achterstedeel van het erf (achter het woonhuis of de oorspronkelijke boerderij)door beplanting worden afgeschermd, over een lengte van minimaal 50%van de totale lengte van het achtererf. De beplanting staat in ieder gevalaan één zijerfgrens en omvat tenminste 2 hoeken.De beplanting bestaat uit een boomsingel (bomen met onderbegroeiing vanstruiken en heesters). Mocht de onderbegroeiing onwenselijk zijn, bijvoorbeeldin het geval van de ventilatie van een stal, dan kan ook een bomenrijworden toegepast. Kies dan voor een afstand tussen de bomen van 8-10mhart op hart. Rond het voorerf zijn hagen passend.De beplanting die u gebruikt, moet streekeigen zijn (in de bijlage vindt ueen lijst met streekeigen beplantingen).OPEN LANDSCHAP- 65 -

Voorbeelden van inpassing van andere functiesPaardenbak - naar achteren Kleinschalig kamperen - naar achteren Bedrijf/maatschappelijk - op bestaand erfOok een paardenbak hoort op het achtererf.Zoals in het stappenplan aangegeven, wordtvoor een goede inpassing van de paardenbakvoorzien in erfbeplanting rond het achtererf.Een camping valt op in het landschap. Vooreen goede inpassing is erfbeplanting rond hetkampeergedeelte noodzakelijk.Bij de omzetting van een agrarisch erf naar eenniet-agrarisch bedrijf, komt de bedrijfsfunctieop het achtererf terecht, net als het parkeren.Ontsierende bebouwing en opslag worden zoveelmogelijk verwijderd.- 66 -

HANDLEIDING erfinrichting buitengebiedAGRARISCH ERFPaardenbak - naar zijkant Kleinschalig kamperen - naar zijkant Woonboerderij - op bestaand erfBij de inpassing van een paardenbak aan de zijkantvan het achtererf wordt de erfbeplantingconform de richtlijnen versterkt.Een camping valt op in het landschap. Vooreen goede inpassing is erfbeplanting rondomhet kampeergedeelte noodzakelijk. Dat gebeurtdoor singels op het achtererf. Omdat de campingjuist aan de voorzijde zichtbaar is vanafde openbare weg, is de erfbeplanting ook aandie zijde van het achtererf geplaatst. Bovendienis er zo vanaf de camping vrij zicht naar hetachterland.Bij de omzetting van een agrarisch erf naar eenwoonboerderij wordt ontsierende bebouwingen opslag zo veel mogelijk verwijderd. Zo nodigwordt de erfbeplanting versterkt.OPEN LANDSCHAP- 67 -

Inpassing van bijzondere stalvormenOnder andere met het oog op een beter dierenwelzijnworden steeds weer nieuwe stalvormenontwikkeld, zoals de serrestallen enboogstallen. Deze nieuwe stalvormen lijkenniet meer op de stallen zoals we die tot nogtoe kennen. Vaak zijn ze hoger, hebben ze eenhogere gootlijn en zijn ze van ander materiaal.De dakconstructie is afwijkend van het traditionelezadeldak.Serrestal - naar achterenSerrestal - naar zijkantDe inpassing van deze nieuwe stalvormenvraagt extra zorgvuldigheid. De stallen komenaltijd op het achtererf en ze worden in iedergeval aan 2 zijden en 1 hoek voorzien van erfbeplanting.De hoofdrichting van de stal volgtde hoofdrichting van het landschap.Ook in de welstandsnota zijn eisen opgenomenover de plaatsing en de vormgeving van destallen.De nieuwe serrestal kan worden ingepast ophet achtererf. De stal volgt de hoofdrichtingvan het landschap en de andere stallen. Nieuweerfbeplanting aan 2 zijden van de stal kaderthet vergrootte erf in en markeert het erf in hetweidse landschap.Zoals uit het stappenplan blijkt, kan eennieuwe serrestal ook aan de zijkant van heterf worden gebouwd, als hij maar wel op hetachtererf staat. De stal volgt de richting vanhet landschap en de bestaande bebouwing. Erfbeplantingrond de stal en aan de achterzijdevan het erf vormt een goede landschappelijkeinpassing van het erf.- 68 -

HANDLEIDING erfinrichting buitengebied8.2 ERF MET WONING/WOONBOERDERIJDeze paragraaf is op u van toepassing als:--uw erf in het open landschap ligt;--uw erf een bestemming ‘wonen’of ‘woonboerderij’heeft.In het stappenplan hebben we als voorbeeld de realisatievan een kleinschalig kampeerterrein buiten het bouwvlakgenomen. Het bouwvlak vindt u in het bestemmingsplanbuitengebied 2013.Het stappenplan leidt u in 4 stappen naar de gewensteinpassing. Het stappenplan is echter universeel voor elkeontwikkeling. U kunt het stappenplan dus ook gebruikenals u niet een kampeerterrein wilt ontwikkelen, maar bijvoorbeeldgewoon een grotere tuin wilt, Aan het eind vanhet stappenplan staan voorbeelden hoe dat er uiteindelijkuit kan komen te zien.OPEN LANDSCHAP- 69 -

0. Bestaande situatieHet opstellen van een plan voor een goede landschappelijke inpassingbegint het met het vastleggen van de bestaande situatie. Waar staat debebouwing en waar liggen de grenzen van het erf? Maar we kijken ook in deomgeving. Zijn er bijzonderheden in de directe omgeving van het erf? Eenmooi doorzicht bijvoorbeeld.Als gemeente vinden we dat waardevolle erfbeplanting gespaard moetblijven. Op de bestaande situatie kunt u (indicatief) deze erfbeplanting danook aangeven. Wat waardevol is, is niet op voorhand goed aan te geven.Over het algemeen vinden we volwassen bomen die passen in het beslotenlandschap (zoals eik, es, abeel) waardevol.Met foto’s kunt u de bestaande situatie verduidelijken. Ook een luchtfotokan u helpen om de bestaande situatie in beeld te brengen.- 70 -+ + Maak foto's van het bestaande erf en bekijk luchtfoto's+ + Teken de bestaande bebouwing en beplanting in+ + Geef aan waar de grenzen van het erf liggen+ + Geef aan welke beplanting waardevol is+ + Geef aan of er in de directe omgeving van uw erf bijzonderelandschappelijke waarden zijn

1. Keuze uitbreidingsrichtingHANDLEIDING erfinrichting buitengebiedERF MET WONING/WOONBOERDERIJvvXVervolgens geeft u aan hoe u uw erf wilt uitbreiden. U heeft de mogelijkheidom het erf op 2 manieren uit te breiden, door:--te bouwen naar achteren; uitbreiden aan de achterzijde van het erf inde lengterichting van het perceel.--te bouwen in de breedte; het erf wordt in de breedterichting vergroot.De uitbreiding van het erf moet wel passen binnen de landschappelijke kaders.Daarom hebben we 2 spelregels voor de uitbreiding van uw erf:+ + Geef aan welk deel de uitbreiding is van uw erf+ + Zet de maatvoeringen van het nieuwe erf op de schets--We streven naar een compacte opzet van ieder erf, maar neem deruimte.--Wilt u in de breedte uitbreiden, dan mag dat als u binnen de bestaandeperceelsgrenzen blijft.We raden u aan bij de opzet van uw nieuwe erf rekening te houden meteventuele toekomstplannen. zodat u voldoende mogelijkheden heeft ook inde (verdere) toekomst aanpassingen te kunnen doen aan het erf.OPEN LANDSCHAP- 71 -

2. Inrichting erfvvXDe volgende stap is het inpassen van de nieuwe bebouwing, bouwwerkenof andere elementen op het erf. We vinden dat het voorerf het woongedeelteis, bijvoorbeeld met een siertuin en een boomgaard. Op het voorerfhoren dan ook geen nieuwe gebouwen en bouwwerken die niet met dewoonfunctie van doen hebben, net als kampeermiddelen. Dat geldt ookvoor het parkeren, als er een bedrijfsfunctie is gevestigd op het erf.Nieuwe bebouwing, bouwwerken of andere elementen komen altijd op hetachtererf achter de achtergevel van het hoofdgebouw.In sommige gevallen is sprake van een hoeksituatie. Het erf ligt dan aantwee wegen: aan de voorzijde en aan de zijkant. Om een goed beeld vanafde openbare weg te kunnen waarborgen, houden we in die situaties eenminimale afstand van 8m aan tussen bebouwing en bouwwerken en de aande weg grenzende erfgrens.+ + Teken de nieuwe bebouwing en bouwwerken in. Houd daarbijrekening met afstand tot de zijdelingse perceelsgrens in gevalsprake is van een hoeksituatie.+ + Geef aan, indien van toepassing, waar opslag, stalling ofparkeren plaatsvindt.- 72 -

3. Inpassing erfbeplantingHANDLEIDING erfinrichting buitengebiedERF MET WONING/WOONBOERDERIJvvXEen mooi erf is goed ingepast in de omgeving. We hechten dan ook veelwaarde aan een goede erfbeplanting. Daarom moet in ieder geval hetachterste deel van het erf (achter het woonhuis of de woonboerderij) doorbeplanting worden afgeschermd, over een lengte van minimaal 50% vande totale lengte van het achtererf. De beplanting staat in ieder geval aanéén zijerfgrens en omvat tenminste 2 hoeken. Als u het erf naar de zijkantuitbreidt, kies dan ook voor enkele solitaire bomen op het voorerf die denieuwe uitbreiding (deels) afschermen.+ + Teken in het schetsplan de nieuw toe te voegen erfbeplanting+ + Geef aan welk type erfbeplanting wordt gekozen (bijv. bomenrij,houtsingel)+ + Geef een indicatie van de toe te passen soortenDe beplanting bestaat uit een boomsingel (bomen met onderbegroeiing vanstruiken en heesters). Rond het voorerf zijn hagen passend.De beplanting die u gebruikt, moet streekeigen zijn (in de bijlage vindt ueen lijst met streekeigen beplantingen).OPEN LANDSCHAP- 73 -

Voorbeelden van inpassing van andere functiesUitbreiding erf tbv woonfunctie - in de breedte Uitbreiding erf tbv woonfunctie - in de lengte Bedrijf - op bestaand erfMocht u uw erf willen vergroten voor meerwoongenot, dan is de belangrijkste opgave dathet nieuwe erf zich als één erf toont. Het nieuweerf heeft dan ook rondom erfbeplanting,conform de richtlijnen uit het stappenplan. Uitbreidenvan het erf kan zowel in de lengte alsin de breedte, zolang er geen perceelsgrenzenworden overschreden.- 74 -Mocht u uw erf willen vergroten voor meerwoongenot, dan is de belangrijkste opgave dathet nieuwe erf zich als één erf toont. Het nieuweerf heeft dan ook rondom erfbeplanting,conform de richtlijnen uit het stappenplan. Uitbreidenvan het erf kan zowel in de lengte alsin de breedte, zolang er geen perceelsgrenzenworden overschreden.Bij de omzetting naar een bedrijfsfunctie, komtde bedrijfsbebouwing op het achtererf terecht,net als het parkeren.Als het bedrijf niet in bestaande bebouwingwordt gevestigd (in bovenstaande afbeeldingniet het geval), kan een nieuw gebouw wordenopgericht. Daarbij geldt dat het totale oppervlakaan aan- en uitbouwen niet groter magworden dan het bestaande, tenzij dat oppervlak

HANDLEIDING erfinrichting buitengebiedERF MET WONING/WOONBOERDERIJOPEN LANDSCHAP- 75 -

- 76 -

BIJLAGENBIJLAGEN- 77 -

- 78 -

1234567STAPPENPLANVooroverlegU heeft een plan in uw hoofd en wellicht al wat op papier, en u gaat met dat plan naarde gemeente om dit in een zogenaamd vooroverleg met gemeenteambtenaren te bespreken.SchetsplanMet wat is besproken in het vooroverleg gaat u, of uw adviseur, aan de slag om eenschetsplan te maken. In dit schetsplan komen zaken aan de orde als benodigde vergrotingvan het erf, plaatsing en richting van op te richten gebouwen, routing op het erf,opslag, opstelling voertuigen, en de landschappelijke inpassing ervan.BeoordelingUw schetsplan wordt beoordeeld. Hierbij wordt gekeken of het plan voldoet aan de eisenvan het bestemmingsplan en of u rekening heeft gehouden met een goede landschappelijkeinpassing.WelstandstoetsingOok de welstandscommissie zal uw bouwaanvraag toetsen. Zij kijkt daarbij naar de welstandsrichtlijnendie gelden voor het buitengebied, onderverdeeld in buitengebied coulisselandschap(het besloten gebied) en buitengebied veengebied (het open gebied).Definitieve aanvraagUw plan is op alle onderdelen getoetst. Wellicht zijn er nog aanpassingen nodig. Als dezezijn verricht, kunt u een definitieve aanvraag indienen.GoedkeuringHet uitvoeren van een plan is alleen mogelijk met een goedgekeurd landschappelijkinpassingsplan. Deze goedkeuring vindt in deze stap plaats.Verlening vergunningAls blijkt dat de aanvraag helemaal in orde is, wordt een vergunning verleend, mede opbasis van het goedgekeurde inpassingsplan.BIJLAGEN- 79 -

Verklaringlandschapstype:geschiktxminder geschikt oniet geschiktvochtbehoefte:groot +matigoweinig -- 80 -

Houtsingels met bomen en struikenBEPLANTINGSLIJSTNederlandse naamWetenschappelijke naamVochtbehoefteStruikHoofdhoutsoortOpen landschapBesloten landschapOpmerkingenBerk, ruwe Betula pendula x o x -Berk, zachte Betula pubescens o x x +Eik, zomer Quercus robur x o x -Es, gewone Fraxinus excelsior x x +Els, zwarte Alnus glutinosa o x x +Gelderse roos Viburnum opulus x x x o percentage max 5%Hazelaar Corylus avellana x x x +Hulst Ilex aquifolium x x x + in groepen van 3/5Kardinaalsmuts Euonymus europaeus o o x o percentage max 2%Kers, zoete Prunus avium x x o percentage max 2%Lijsterbes Sorbus aucuparia x o x o percentage max 2%Meidoorn, eenstijlige Crataegus monogyna x x x +Populier, grauwe abeel Populus canescens x x +Roos, honds Rosa canina x x o percentage max 2%Sleedoorn Prunus spinosa x x x oSporkehout/vuilboom Rhamnus frangula x x x + percentage max 2%Veldesdoorn Acer campestre x o x -Vogelkers (inheems) Prunus padus x x x + percentage max 5%Wilg, bittere Salix purpurea o o x + percentage max 5%Wilg, bos Salix caprea x x x + percentage max 5%Wilg, geoorde Salix aurita o x x + percentage max 5%Wilg, grauwe Salix cinerea o x x + percentage max 5%BIJLAGEN- 81 -

Laanbomen en solitaire bomenNederlandse naamWetenschappelijke naamVochtbehoefteStruikHoofdhoutsoortOpen landschapBesloten landschapOpmerkingenBerk, ruwe Betula pendula x o -Berk, zachte Betula pubescens o x +Beuk Fagus sylvatica x o o goede laanboomEik, zomer Quercus robur x o - goede laanboomEls, zwarte Alnus glutinosa o x +Es, gewone Fraxinus excelsior x +Linde, grootbladige Tilia platyphyllos x x -Linde, hollandse Tilia x vulgare x x -Linde, kleinbladig Tilia cordata x x -Okkernoot Juglans regia "Buccaneer" x x oPaardekastanje Aesculus hippocastanum x o + ziektegevoeligPopulier, grauwe abeel Populus canescens cv's x +Walnoot, zwarte Juglans nigra x x oHoogstam fruitbomen appel, peer en pruim x o oHagenBeuk Fagus sylvatica x o oHulst Ilex aquifolium x x +Liguster, wilde Ligustrum vulgare x x oMeidoorn, eenstijlige Crataegus monogyna x x +Haagbeuk Carpinus betulus o o -Veldesdoorn Acer campestre x o -- 82 -

Bijzondere bomen voorerfNederlandse naamWetenschappelijke naamVochtbehoefteStruikHoofdhoutsoortOpen landschapBesloten landschapBeuk, bruine Fagus sylvatica 'Atropunicea' x x oEs, goud Fraxinus excelsior 'Allgold' x +Moerbei, zwarte Morus nigra x x -Wilg , knot Salix alba 'Liempde' x +OpmerkingenHeesters voorerfBoerenjasmijn Philadelphus species x x x oHortensia Hydrangea macrophylla cv's x x x +Krent Amelanchier lamarckii x x x -Ribes, rode Ribes sanguineum x x x oSering Syringa cv's x x x oBIJLAGEN- 83 -

COLOFONOpdrachtgeverGemeente SmallingerlandJaap LobbezooProjectleidingDouwe TerpstraHandleidingJanneke SchurerFoto’sGoogleBugelHajema Adviseurs10 oktober 2012BugelHajema AdviseursBalthasar Bekkerwei 768914 BE LeeuwardenT 058 215 25 15E leeuwarden@bugelhajema.nlI www.bugelhajema.nl