Inkomensontwikkeling in Amsterdam

Fact sheetnummer 5 | juli 2006Inkomensontwikkeling in AmsterdamHet koopkrachtinkomen ligt in Amsterdam onder het landelijk gemiddelde, maar hetverschil met heel Nederland wordt wel steeds kleiner. In deze fact sheet wordt ingegaanop de ontwikkelingen in de inkomenspositie van Amsterdammers.Hoe heeft hun besteedbaar inkomen zich in de afgelopen jaren ontwikkeld?Inkomensontwikkelingsinds 1950Absoluut gezien is het besteedbaar inkomen perinkomenstrekker de afgelopen decennia gestegenvan 1.178 euro in 1950 naar 20.875 euro in 2000.De relatieve ontwikkeling van het besteedbaarinkomen is weergegeven in de figuur, waarin hetbesteedbaar inkomen in de vier grote stedenOntwikkeling besteedbaar inkomen van inkomenstrekkers in de vier grote steden,1950-2000 (indexcijfers; Nederland = 100) Bron: CBS/Statlinewordt afgezet tegen de ontwikkeling van hetbesteedbaar inkomen in heel Nederland in deperiode 1950-2000.In de periode 1950-2000 zijn drie fasen te ontdekken.In de eerste fase (de jaren vijftig) lag hetgemiddeld besteedbaar inkomen in Amsterdam,Rotterdam en Den Haag nog boven het landelijkgemiddelde. Alleen in Utrecht lag het besteedbaarinkomen onder het landelijk gemiddelde.In de jaren zestig en zeventig daalde het besteedbaarinkomen in Amsterdam, Rotterdam en DenHaag tot onder het landelijk gemiddelde. Dedaling zette door tot ongeveer 1994 en werd metname veroorzaakt door de suburbanisatiegolfeind jaren zeventig. Vooral gezinnen met kinderen(en relatief hoge inkomens) verlieten de steden,waardoor de samenstelling van de bevolkingveranderde: het aandeel alleenstaanden en allochtonensteeg. Omdat deze bevolkingsgroepen eenrelatief laag inkomen hebben, bleef de inkomensontwikkelingin de grote steden achter.De derde fase begon rond 1994. De achterstandvan Amsterdam en Utrecht ten opzichte van derest van Nederland is sindsdien kleiner geworden.Het besteedbaar inkomen van Rotterdammersnam eveneens toe, maar minder. Het verschiltussen Den Haag en Nederland bleef gelijk.

Besteedbaar inkomen Amsterdam, 1994-2002 (x 1.000 euro)verschil1994-1994 1996 1998 2000 2002 2002gemiddeld besteedbaar inkomenper persoon met 52 weken inkomenAmsterdam 12,8 13,8 14,8 16,6 19,4 6,6Nederland 13,4 14,0 15,1 16,3 18,6 5,2gestandaardiseerd besteedbaarhuishoudensinkomen (koopkrachtinkomen)Amsterdam 13,3 14,2 15,5 17,4 20,5 7,2Nederland 14,3 15,2 16,5 18,0 21,1 6,8Bron: CBS/StatlineOpvallend is dat het verschil tussen Den Haag enUtrecht (in 1950 nog het grootste verschil tussentwee steden) geheel is verdwenen.De stijging van Amsterdam, Utrecht en Rotterdamis deels te verklaren door een toename van hetaantal koopwoningen in deze steden. Hierdoorlijken steden vooral jonge, hoog opgeleideautochtonen langer vast te houden.Nieuwe matenEr zijn verschillende maten voor het bepalenvan de inkomenspositie van huishoudens en personen.De gangbare maat was tot voor kort hetgemiddeld besteedbaar inkomen per inkomenstrekker,waarbij echtparen met hun gezamenlijkeinkomen één inkomenstrekker vormen. Hetbesteedbaar inkomen geeft de vrije bestedingsruimtevan een persoon of huishouden weer.Maar deze oude definitie van besteedbaar inkomenis minder geschikt geworden. In de definitiewerd namelijk wel uitgegaan van echtparen enniet van ongehuwd samenwonenden.Daarom wordt in het vervolg van deze fact sheetOntwikkeling koopkrachtinkomen per huishouden in Amsterdam,1994-2002 (indexcijfers; Nederland = 100)gebruik gemaakt van het besteedbaar inkomenper persoon met 52 weken inkomen en hetgestandaardiseerd besteedbaar huishoudensinkomen.Dit laatste inkomensbegrip wordt ookwel het koopkrachtinkomen van een huishoudengenoemd. Het koopkrachtinkomen geeft niet hetgeldbedrag aan dat een huishouden bestedenkan, maar geeft aan op welk welvaartsniveau dehuishoudensleden zich bevinden (zie voor definitiesblz. 7). 1 De focus ligt in deze fact sheet opde ontwikkelingen in de inkomenspositie tussen1994 en 2002 alsmede – waar beschikbaar – diein 2003 en 2004.Inkomensontwikkelingin AmsterdamHet gemiddeld besteedbaar inkomen per persoonmet 52 weken inkomen is over deze periodegestegen van 12.800 naar 19.400 euro.Het koopkrachtinkomen per huishouden steegeveneens: van 13.300 euro in 1994 tot 20.500euro in 2002. In 1994 lag dit koopkrachtinkomenper huishouden in Amsterdam nog 8,7% onderhet landelijk gemiddelde, in 2002 nog maar 2,8%.De stijging was met name tussen 2000 en 2002sterk. Deze stijging is hoofdzakelijk toe te schrijvenaan de belastingherziening van 2001 die zorgdevoor een flinke stijging van de koopkracht.Inkomensontwikkelingin de stadsdelenEr bestaan grote verschillen tussen de stadsdelenBron: CBS/Statlinewat betreft het gemiddeld besteedbaar inkomenper persoon met 52 weken inkomen.In de centrale stadsdelen (binnen de ring A10) zijndeze hoger dan in de andere stadsdelen. Binnende ring liggen ze in de meeste stadsdelenzelfs boven het landelijke gemiddelde. De hoogsteinkomens zijn te vinden in de stadsdelenCentrum (vooral in de grachtengordel), Oud-Zuid

Gemiddeld besteedbaar inkomen per persoon met 52 weken inkomen, 2002Amsterdam: 19.400 euro21.200 – < 35.800 euro19.500 – < 21.200 euro18.300 – < 19.500 euro17.500 – < 18.300 euro15.400 – < 17.500 eurobuiten beschouwingBron: CBS/Statline/O+S11511010510095908580en ZuiderAmstel. Geuzenveld-Slotermeer enBos en Lommer kennen het laagste gemiddeldbesteedbaar inkomen per persoon.Het koopkrachtinkomen per huishouden verschilteveneens per stadsdeel. In de centrale stadsdelenen de zuidelijke as (Centrum, Oud-Zuid enZuiderAmstel) ligt het koopkrachtinkomen perhuishouden ruim boven het Nederlandse gemiddeldeen is het verschil met het landelijk gemiddeldesinds 1996 groter geworden.In Slotervaart wijkt de koopkracht het minst af vanhet landelijke gemiddelde, de koopkracht is hiertussen 1996 en 2002 wel iets achteruit gegaan.Koopkrachtinkomen, 1996-2002 (indexcijfers; Nederland = 100)1996199820002002Nederland Amsterdam Centrum Geuzenveld-SlotermeerWestelijke Tuinsteden, Amsterdam-Noord en ZuidoostBron: CBS/StatlineDe koopkracht was in 2002 het laagste in destadsdelen Bos en Lommer (19,0% onder hetlandelijke gemiddelde) en Geuzenveld-Slotermeer(15,6% lager).Geuzenveld-Slotermeer kende de grootste dalingin koopkracht, met 2,4% tussen 1996 en 2002.De stadsdelen Zeeburg en Centrum kenden dehoogste procentuele stijgingen in koopkracht met15,0 resp. 8,3%. In Zeeburg was de stijging metname te danken aan de bouw van nieuwe duurderewoningen op de Oostelijke eilanden.InkomensverdelingHet aandeel huishoudens in Amsterdam met lageinkomens (de laagste 40% van de landelijke verdeling2 ) is in de periode 1998-2002 gedaald van57% naar 54%.Daarbinnen is het aandeel huishoudens met deallerlaagste inkomens (de laagste 10%) – metname tussen 2000 en 2002 – juist toegenomenonder invloed van de economische neergangna 2000, die in Amsterdam blijkbaar sterker doorwerktedan in de rest van Nederland.Het aandeel midden- en hoge inkomens inAmsterdam is licht gestegen, met 1,4 resp. 1,2%.Deze stijging wordt mede veroorzaakt door eenstijging van het aandeel hoog opgeleide jongeautochtonen en westerse allochtonen in de stad.Los van de schommelingen veroorzaakt doorde conjunctuur lijkt de belangrijkste trend een

Aandeel minimahuishoudens per buurtcombinatie, 2004Amsterdam: 18,5%25% en meer20% –

ConclusieAmsterdam heeft de afgelopen jaren een deelvan de inkomensachterstand ten opzichte vanNederland ingelopen.Het besteedbaar inkomen per persoon is gestegenvan 12.800 euro in 1994 naar 19.400 euroin 2002. Het koopkrachtinkomen per huishoudensteeg eveneens.Tussen de stadsdelen bestaan grote verschillen.In het centrale deel van de stad liggen de inkomensen de koopkracht bovengemiddeld hoog,terwijl in Geuzenveld-Slotermeer, Bos en Lommeren Zuidoost bijna 25% van de huishoudens onderhet sociaal minimum leeft.De inkomens van de niet-westerse allochtonenliggen nog steeds ver achter bij de inkomensvan westerse allochtonen en autochtoneAmsterdammers. Dit verschil is tussen 1998 en2002 alleen maar groter geworden.Al met al is de achterstand van Amsterdamten opzichte van Nederland kleiner geworden.Het gemiddeld besteedbaar inkomen per persoonligt zelfs al boven het landelijk gemiddelde.Maar het koopkrachtinkomen per huishouden ligter nog onder.Inkomensmatenmaat doel wie wel wie nietgemiddeld besteedbaar inkomenper inwoner gemiddeld inkomen alle inwonersalle inwonersper inkomenstrekker ontwikkelingen in de tijd • alle personen met inkomenvan werkzame personen in de loop van een jaar• echtparen vormen methun gezamenlijke inkomenéén inkomenstrekkerper persoon met inkomenspositie van • alle personen met • studenten met bijbaan52 weken inkomen personen met inkomen 52 weken inkomen en studiefinanciering• ondernemers• geen correctie voor• parttimersdeeltijdbanen• studenten met winstuit onderneminggestandaardiseerd besteedbaar inkomenper huishouden koopkracht van alle huishoudenseen huishoudenindex per huishouden koopkracht van alle huishoudenshuishoudens tenopzichte van hetNederlandse gemiddelde

Definities 10Besteedbaar inkomenHet besteedbaar inkomen is gelijk aan het brutoinkomen verminderd met de betaalde overdrachtenaan loon-, inkomsten- en vermogensbelasting.De betaalde overdrachten bestaan uit premiesvolksverzekeringen (AOW, AWW, AAW en AWBZ),premies werknemersverzekeringen (ZW, WW,WAO), premies ziektekostenverzekeringen(ziekenfonds en particulier) en andere overdrachten,zoals premies voor lijfrente en fiscaalaftrekbare echtscheidingsuitkeringen. Hetbesteedbaar inkomen bepaalt de vrije bestedingsruimtevan een huishouden.Gemiddeld besteedbaar inkomenper inkomenstrekkerBruto inkomen verminderd met loon-, inkomsten-en vermogensbelasting en betaalde sociale premies.De inkomens zijn berekend per inkomenstrekker:elke persoon die in de loop van het jaarinkomen heeft gehad. Echtparen vormen met hungezamenlijke inkomen één inkomenstrekker.Gemiddeld besteedbaar inkomenper persoon met 52 weken inkomenPersonen die het gehele jaar inkomen hebbengenoten, worden in de categorie ‘met 52 wekeninkomen’ gerekend. De categorie zelfstandigenbehoort tot de groep die het gehele jaar inkomenhebben genoten. Personen die in het onderzoeksjaargedurende een kortere tijd of overeen qua tijdsduur onbekende periode inkomenhebben, worden samengenomen in de groep‘minder dan 52 weken inkomen’. Studenten meteen studiebeurs in het kader van de wet studiefinanciering,worden altijd tot deze laatste groepgerekend, ook al hebben zij het gehele jaar eenbaan. Uitzondering op deze regel vormen de studentendie naast hun studiebeurs ook nog winstuit onderneming hebben. Deze groep wordt altijdingedeeld bij de categorie ’52 weken inkomen’.Het is niet mogelijk de groep parttime werkersvan de fulltimers te onderscheiden. Hierdoorzullen ook bij de personen met 52 wekeninkomen kleine banen (minder dan 12 uur)en dus relatief lage inkomens voorkomen.Gestandaardiseerd besteedbaarhuishoudensinkomen (koopkrachtinkomen)Om inkomens van huishoudens van verschillendegrootte en samenstelling vergelijkbaar te makenwordt het inkomen gedeeld door een equivalentiefactor.In de equivalentiefactor komen deschaalvoordelen tot uitdrukking die het gevolgzijn van het voeren van een gemeenschappelijkehuishouding. Hierbij is de CBS-equivalentieschaalgebruikt, waarbij het eenpersoonshuishoudenals standaardhuishouden is gekozen. Voor dezehuishoudens is de factor gelijk aan 1. De CBSequivalentieschaalvoegt hieraan 0,38 toe voorde volgende meerderjarige. Per minderjarig kindwordt de factor afhankelijk van leeftijd en rangordevan het kind opgehoogd met een waardetussen 0,15 en 0,30. Een alleenstaande met eenbesteedbaar inkomen van 10.000 euro en eenechtpaar met een besteedbaar inkomen van13.800 euro bevinden zich dus op een even hoogwelvaartsniveau: na standaardisatie bedraagthet inkomen in beide situaties 10.000 euro.Fiscaal jaarinkomenIndividueel fiscaal jaarinkomen bestaat uit hettotaal aan inkomenscomponenten waaroverloonbelasting wordt betaald. Hiertoe behoreninkomen uit arbeid, inkomsten uit ondernemingen inkomen uit uitkeringen. Het betreft niet hetinkomen uit vermogen.HuishoudensEen huishouden bestaat uit één of meer personendie alleen of samen een leefeenheid vormen;dit uit zich bijvoorbeeld in het gebruik van eengemeenschappelijke woonkamer of keuken.Huishoudens zijn dus gezinnen, samenwonenden,woongroepen en alleenstaanden die een zelfstandigehuishouding voeren.

ColofonWeesperstraat 791018 VN AmsterdamTelefoon 020 527 9527Fax 020 527 9595algemeen@os.amsterdam.nlwww.os.amsterdam.nlNoten1 Deze maten zijn pas sinds het begin van de jaren negentigbeschikbaar. Daarom wordt bij langere tijdreeksen nog steedsgebruik gemaakt van het besteedbaar inkomen per inkomenstrekker.2 De laagste 40% van de gestandaardiseerde besteedbarehuishoudensinkomens in Nederland waren in 2002 de huishoudensinkomensvan minder dan 22.600 euro. Dit betekent dat inAmsterdam in 2002 54% van de huishoudens een inkomen haddat lager was dan 22.600 euro. In 2000 was de grens 20.100euro en in 1998 18.800 euro. De middeninkomens zijn deinkomens op het niveau van 40 tot 80% van de Nederlandseverdeling en de hoge inkomens zijn de 20% hoogste inkomensvan de Nederlandse verdeling.3 Een minimahuishouden is een huishouden met een inkomentot 105% van het huidige wettelijk sociaal minimum (WSM)dat voor hun huishoudenstype (alleenstaand, eenoudergezin,meerpersoonsgezin met of zonder kinderen) en leeftijd(huishoudoudste jonger of ouder dan 65 jaar) geldt.Veel voorzieningen in het kader van de armoedebestrijdinggelden voor inkomens tot 105% van het WSM.Auteur: drs. Idske de Jong4 Amsterdam in cijfers 2005, O+S.5 Primaire doelgroep: alleenstaanden met een netto maandinkomentot en met 1.090 euro en meerpersoonshuishoudensmet een netto maandinkomen tot en met 1.540 euro.6 Secundaire doelgroep: alleenstaanden met een netto maandinkomenvan 1.090 euro tot 1.880 euro en meerpersoonshuishoudensmet een netto maandinkomen tussen de 1.540 euroen 1.880 euro.7 Latten, J., Kiezen en dan delen. Hoe belangrijk de partnerkeuzeis. Tussen partners, signalement 2 NGR 2003.8 Graaf, A. de, Jonge Turken en Marokkanen willen een partnervan dezelfde afkomst. In: CBS Webmagazine, 7 maart 2005.9 Latten, J., H. Nicolaas en B. Hamers, De prijs van migratie,Selectieve verhuisstromen van de vier grote steden.Bevolkingstrends 1e kwartaal 2006.10 Bron: CBS