Verticaal ventileren in aardbeien - Proeftuinnieuws.be

Thema: Nieuwe teelttechniek
Begin dit jaar heeft Spranco-Matic het Verti-Fan-systeem geplaatst op het
aardbeienbedrijf van Jan Jansen in Meerle (1,5 ha serre met 25 ventilatoren).
Verticaal ventileren
in aardbeien
Verwachtingen hooggespannen
Verticaal ventileren zorgt voor een beter kasklimaat. Er werden al goede
resultaten mee bereikt in onder meer tomaat, aubergine en Gerbera. Maar
ook in de aardbeienteelt wordt er veel van verwacht. Wij gingen praten
met fabrikant, verdeler en een teeltvoorlichter aardbeien.
Ton van der Kooij van Van der Ende Pompen
bv, de fabrikant van Verti-Fan ® , vertelt hoe het
allemaal is begonnen. Gunther Vermeiren van
Spranco-Matic, verdeler van Verti-Fan ® , en
Gert Voeten, teeltvoorlichter Aardbei bij DLVplant,
luisteren mee en delen hun ervaringen.
Van der Kooij, die al jaren in het vak zit, schetst
graag even de evolutie van ventilatie in kassen
: “Aanvankelijk werden ventilatoren in een
parallelsysteem opgesteld ; het waren grote
ventilatoren met een grote capaciteit. Daarna
volgde de combinatie van het parallelsysteem
met LVM (Lage Volume Methode). Met het
groter worden van de kassen is men geëvo-
lueerd naar in serie geplaatste ventilatoren
in combinatie met LVM. Maar in de steeds
groter wordende kassen –5 ha is geen aardigheid
meer– kwamen tekort komingen van het
bestaande seriesysteem aan het licht. Grote
kassen hebben veel natuurlijke trek (tocht)
waardoor de luchtstroom afbuigt en zelfs in
een volgende rij terecht kan komen. Op die
manier worden kleine luchtstromen gecreeerd
die in cirkels draaien, wat het serie-effect
teniet doet. Met aangepaste serie systemen
(meer ventila toren naast elkaar) kan dit nadelig
effect van natuurlijke trek deels worden
verholpen, maar ideaal is het niet.”
Foto’s: Gert Voeten, DLV-plant
Prototype ontwikkeld
voor tomaat
In 2007 kreeg Van der Ende Pompen van
verdeler Elektravon Haket de vraag of er
geen systeem kon worden ontwikkeld waarmee
lucht van boven uit de kas tot onder de
teeltgoten kan worden gebracht, zonder dat
het gewas daar iets van merkt. Na proeven,
onderzoek en brainstormen bij een tomatenteler
in Etten-Leur is de Verti-Fan ® geboren.
De Verti-Fan ® bestaat uit een ventilator die
in de kas aan de onderkant van de tralielegger
wordt gemonteerd. Aan de ventilator is
een plastic slurf bevestigd die naar beneden
hangt tot op 40 cm boven het grondoppervlak.
Aan het uiteinde van de slurf is
een ronde of een ovale ring gemonteerd
die de slurf stabiel maakt en zorgt dat de
uitblaasopening open blijft. De lucht die uit
de slurf komt verdeelt zich over de grond en
gaat omhoog door het gewas. “In dit eerste
Verti-Fan-project werden 61 ventilatoren
geplaatst in een kas van 3 ha”, gaat van der
Kooij verder. “De teler was laaiend enthousiast.
Mede hierdoor en door de veelbelovende
resultaten hebben we in juni 2008
een patent aangevraagd ; en dat hebben
we een goed jaar later ook verkregen. Eén
van de opvallendste resultaten is de snelle
homogenisering van het kasklimaat. Een uur
nadat de Verti-Fan ® is aangeschakeld, zijn
de temperatuur en de relatieve vochtigheid
(RV) onderin en bovenin de kas al min of
meer gelijk. Zonder verticale ventilatie verschillen
die algauw enkele eenheden. De
warme kaslucht naar beneden halen resulteert
ook in een merkbare energie besparing.
Bovendien wordt bij tomaat de kans op
Botrytis aanzienlijk verkleind vanwege de
drogere lucht. En uit de lopende proeven
in tomaat blijken nog andere belangrijke
voordelen zoals een betere CO2-opname en
geringere productieverschillen. Maar ook in
aubergine, komkommer en Gerbera worden
er mooie resultaten geboekt in praktijkproeven”,
zegt van der Kooij.
ProeftuinNieuws 16 - 27 augustus 2010 • 17

Veelbelovende resultaten
in aardbeienteelt
“De ervaring in de aardbeienteelt zijn nog
pril”, zegt Gert Voeten, “maar de verwachtingen
zijn wel hooggespannen.” “Ik heb het
systeem bij enkele telers geadviseerd omwille
van twee redenen. Ten eerste om in de doorteelt
een betere zetting te bekomen in het
voorjaar en ten tweede in functie van kwaliteitsverbetering
in het najaar, in november
- december zijn er immers doorgaans nogal
wat problemen met gebarsten aardbeien.”
Spranco-Matic plaatste de eerste Verti-Fan ®
bij aardbeienteler Jan Jansen in Meerle, zo’n
half jaar geleden nu. Ondertussen zijn er nog
aardbeientelers gevolgd.
Dat er nu een systeem is dat in het voorjaar
de warmere / drogere kaslucht van boven
naar beneden brengt, is volgens Voeten een
belangrijke doorbraak voor het kasklimaat bij
aardbeien. “Horizontale systemen –zowel
boven als onder het gewas– circuleren steeds
dezelfde lucht, maar deze stroomt niet langs
de planten. De egalisering van de temperatuur
viel ook meestal tegen. De Verti-Fan ®
is ideaal om lucht langs het gewas te laten
bewegen. Tot nu toe kon dat alleen door
het aanhouden van een minimum buis en
daar gaat veel energie aan verloren. Bij de
start was een uur na het aanschakelen van
de Verti-Fan ® de temperatuur in de kas al
met een graad gestegen, wat dan weer werd
bijgeregeld door de stook en de verluchting.
Ten opzichte van zijn collega’s in de energiegroep,
die tot nu toe ongeveer hetzelfde
energieverbruik hebben als vorig jaar, lijkt het
energieverbruik van Jansen te zijn gedaald.
En dat is nog niet alles. Jansen had ook altijd
problemen met een warme hoek nabij het
ketelhuis, maar door de verticale ventilatie
zijn de temperatuurverschillen in de kas nu
veel kleiner geworden. En misschien nog het
belangrijkst is dat we de relatieve vochtigheid
onder controle kunnen houden. Dat lukte
bijvoorbeeld wonderwel op een warme dag
in het voorjaar, waar dat andere jaren zelfs
met dakberegening niet mogelijk was.” Of de
Verti-Fan ® de zetting bij aanhoudend slecht
weer in het voorjaar kan verbeteren, is volgens
Voeten nog niet duidelijk. We hebben
immers zo geen periode gekend dit voorjaar.
“In de zomerteelt lieten we de ventilatoren
dag en nacht draaien”, gaat Voeten verder.
“Op die manier konden we tijdens de hete
julimaand ’s nachts koele lucht binnentrekken.
Het resultaat was dat de etmaaltemperatuur
zeer dicht bij de buitentemperatuur lag, vermoedelijk
zelfs iets eronder, terwijl zonder
ventilatie de etmaaltemperatuur zo’n 1 à 2 graden
boven de buitentemperatuur uitstijgt.”
18 • ProeftuinNieuws 16 - 27 augustus 2010
Opdat de planten in de zomer tot rust zouden
kunnen komen is het nodig dat ze ‘s nachts
voldoende worteldruk opbouwen. Hiertoe
worden de ramen voor zonsondergang gesloten.
Als gevolg van de verdamping stijgt de
RV waardoor de kastemperatuur 1 à 2°C
beneden de buitentemperatuur kan dalen.
Maar Voeten heeft ondervonden dat met
de Verti-Fan ® de ramen niet per se moeten
worden gesloten. De worteldruk kan met
open ramen worden opgebouwd, hoewel
de RV wel trager stijgt en dus de temperatuur
trager daalt.
In het project ‘Plantmonitoring aardbei
onder glas’ –project gefinancierd door het
Productschap Tuinbouw– is gebleken dat een
gewas met luchtbeweging duidelijk actiever
(hogere fotosynthese) blijft in vergelijking
een gewas in een kas met luchtbevochtiging.
Hierdoor blijft ook de kastemperatuur lager
wat naast de activiteit ook de uitgroeiduur
vergroot. Luchtbevochtiging maakt de plant
als het ware lui, de plant wordt niet gestimuleerd
om te verdampen met een lagere
activiteit tot gevolg.
Voeten benadrukt dat de ervaringen nog te
beperkt zijn en dat we moeten opletten niet
te hard van stapel te lopen. “De eerste resultaten
bij Jansen zijn veelbelovend, maar we
moeten toch nog afwachten wat het najaar
brengt.” In het najaar zijn er standaard kwaliteitsproblemen,
meer bepaald gebarsten
vruchten als gevolg van lichtgebrek, warme
nachten en een te hoge RV, waaraan gewoonlijk
heel wat productie verloren gaat. Gehoopt
wordt dat het verticaal ventilatiesysteem hier
soelaas kan bieden door een beter klimaat te
creëren. Logisch dus dat de verwachtingen
nu hooggespannen zijn.
Gunther Vermeiren heeft opgevangen dat
bij aardbeien de CO2-opname efficiënter
verloopt in kassen met verticale ventilatie,
zoals ook bij tomaat in lopende proeven is
vastgesteld. En dat is uiteraard mooi meegenomen.
Mogelijk nadeel is dat de witziektedruk
zou kunnen toenemen als gevolg van
de luchtbeweging, maar daar heeft Voeten
tot nu toe nog niks van gemerkt. Het is wat
dat betreft nog te vroeg voor conclusies.
Van der Kooij zegt dat het op momenten
van verhoogde ziektedruk misschien wenselijk
is minder sterk te luchten. Tot nog toe
wordt er in aardbeien voluit gelucht (ventilatoren
op volle toeren), maar de mogelijkheid
bestaat de ventilatie via de klimaatcomputer
te sturen, bijvoorbeeld in functie van de RV.
Alle Verti-Fan ® ’s zijn immers uitgerust met
een toerenregelaar.
Niet zo duur
De kostprijs voor de installatie van Verti-
Fan ® ’s bedraagt zo’n 2 € / m 2 . En dat is een
beperkte investering als je bedenkt dat hogedrukverneveling
gemiddeld vijf keer duurder
is. Als je al horizontale ventilatie hebt, dan
laat je die best hangen, want LVM-en is met
het verticale systeem niet mogelijk.
Info - www.endepompen.nl en
www.spranco-matic.be
V. Neefs