Tekst: Trix Vermeulenfoto: Peter <strong>van</strong> Nordefoto: Joost HubeekREUZEN VAN DE DIERGAARDEAls k<strong>in</strong>d had ik de grote wens om later <strong>in</strong> een dierentu<strong>in</strong> te werken.En dan natuurlijk het liefst bij de olifanten. Die wens is niet helemaaluitgekomen, maar nog steeds is een bezoek aan de dierentu<strong>in</strong>niet compleet zonder een bezoek aan deze reuzen. Zeker niet nu erzo’n hummel tussen loopt!SoortenDe Afrikaanse olifant is het grootste ophet land levende zoogdier. Naast de Afrikaanseolifant bestaan er nog twee anderesoorten; de Afrikaanse bosolifant en deAziatische olifant.De Afrikaanse en Aziatische olifant levenbeide op de sa<strong>van</strong>ne en <strong>in</strong> lichte bossen,de Afrikaanse bosolifant leeft vooral diep<strong>in</strong> het regenwoud.De Afrikaanse olifant is groter dan deAziatische. En er zijn nog meer verschillen.De oren <strong>van</strong> de Aziatische olifant zijnkle<strong>in</strong>er, net als de slagtanden. Bij de koeienzijn die soms zelfs onzichtbaar. Ook deslurven zijn verschillend. Aan het uite<strong>in</strong>de<strong>van</strong> de slurf heeft de Aziatische olifantéén v<strong>in</strong>gerachtig uitsteeksel aan debovenkant <strong>van</strong> de slurf. De Afrikaanse olifantheeft er twee, één aan de bovenkanten één aan de onderkant.FamiliegroepOlifanten leven <strong>in</strong> familiegroepen. Zo’ngroep bestaat uit de matriarch, een oude,ervaren koe, met een aantal jongere koeienen hun kalveren. Een groep Afrikaanseolifanten kan uit honderden dierenbestaan als er voldoende voedsel voorhandenis, of als ze bescherm<strong>in</strong>g zoeken.De groepen bij de Aziatische olifant en deAfrikaanse bosolifant worden niet zogroot.De stieren hebben geen vaste plaats <strong>in</strong>een familiegroep. De oude stieren levenalleen en de jonge stieren leven als vrijgezellenbij elkaar. Stieren komen alleen bijde familiegroep als een koe drachtig is.In een familiegroep wordt veel samengewerkt.Zo staan er dieren op de uitkijk alsandere aan het baden zijn en wordt eenkalf door alle dieren <strong>van</strong> de groepbeschermd tegen gevaar. De olifantencommuniceren met elkaar via stemgeluid,aanrak<strong>in</strong>gen en lichaamstaal.Onze olifantenDe olifanten <strong>in</strong> <strong>Blijdorp</strong> zijn Aziatische olifanten.De groep bestaat uit twee stieren,vier koeien en een kalf:- Sammy, deze stier is een logé uitAmersfoort. Hij is geruild met Alexander,die eerst <strong>in</strong> <strong>Blijdorp</strong> woonde.- Timber, deze jonge stier is geboren <strong>in</strong>1998. Hij is een zoon <strong>van</strong> Ramon, debekende stier uit <strong>Blijdorp</strong>. Timber heefteen tijd <strong>in</strong> Sevilla gewoond en is nudus weer terug <strong>in</strong> Rotterdam. Hij is denieuwe fokbul <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong>.- Irma, zij is de oudste koe, ook wel dematriarch of stammoeder. Zij is demoeder <strong>van</strong> onder andere Bernhard<strong>in</strong>een Bangka.- Douanita, is net voor de derde keermoeder geworden <strong>van</strong> dochter Tonya- Throng Nhi, is geboren <strong>in</strong> 2003, overeen paar jaar kan ze zelf moederworden, nu kijkt ze het moederzijn af <strong>van</strong> Douanita.- Bangka, is drachtig <strong>van</strong> Timber.Voor zowel Bangka als Timber zaldit hun eerste kalf zijn. Bangka ishet vijfde jong <strong>van</strong> Irma.- Tonya, dochter <strong>van</strong> Douanita enAlexander die geboren is op 10februari dit jaar. Ze is vernoemdnaar Ton Dorresteijn.Het verblijf <strong>van</strong> de olifanten <strong>in</strong> <strong>Blijdorp</strong>bestaat uit een groot buitenterras en eenruim b<strong>in</strong>nenverblijf. Het buitenverblijf is<strong>in</strong> drieën verdeeld: een deel voor de vrouwenmet hun kalveren, een perk voor destier en een dekperk. Deze verdel<strong>in</strong>g is netals <strong>in</strong> het wild, waar de stier ook niet bijde familiegroep leeft. In het b<strong>in</strong>nenverblijfstaat de bul ook apart.In het buitenverblijf kunnen alle olifantenbaden om verkoel<strong>in</strong>g te v<strong>in</strong>den.Een dag uit het levenHoe ziet een doorsnee dag voor de olifantenen hun verzorgers eruit? ‘s Ochtendskijken de verzorgers eerst hoe het met deolifanten is. De dieren worden ieder naareen eigen stuk stal geleid. Zo’n eigen stukwordt gecreëerd met behulp <strong>van</strong> palendie uit de grond omhoog worden gezet.Ze krijgen nu eerst hun ontbijt datbestaat uit paardenbrokken en hooi.Vervolgens gaat iedere olifant naar dezogenaamde <strong>in</strong>loopstal, waar hij wordtgewassen. Hier worden ook de voetenbekeken (iedere maand worden <strong>van</strong> éénolifant de nagels gevijld) en eventueelbloed afgenomen. Dan is het tijd voor nogwat hooi.20 | <strong>Vrienden</strong>nieuws 2 | 2009
Als het mooi weer is, gaan de olifantenmeteen naar buiten. In het buitenverblijfligt hooi en op verschillende plaatsen is ervoedsel verstopt. Zodra de olifanten buitenzijn, komen er normaal geen verzorgersmeer bij. Als het warm weer is, wordter nog wel eens met de brandslang gespotenvoor de nodige verkoel<strong>in</strong>g. Irmaen Douanita gaan uit zichzelf we<strong>in</strong>ig hetwater <strong>in</strong> en ook het water uit de brandslangis hun soms wat te fris. Je kan zehaast horen gillen als het koude waterhun raakt!Terwijl de olifanten buiten zijn, wordt hetb<strong>in</strong>nenverblijf schoongemaakt: poepscheppen en schoonspuiten! Uite<strong>in</strong>delijkwordt het klaargemaakt voor de nacht.Hier hoort voldoende eten uiteraard bij.Een olifant is maar zo’n twee uur pernacht <strong>in</strong> diepe slaap, dan ligt hij ook echt.Verder is het vooral dommelen en doezelen.Sammy - foto: Joost HubeekIngezondenIrmaEen kle<strong>in</strong>e week na Irma’s traumatischeoperatie. Wat zag haar achterkanter nog zwaar gezwollen uit!Toen zag ik, hoe ze moed stond teverzamelen om een plas te doen:zich met haar l<strong>in</strong>ker achterpootafzetten tegen zo’n “termietenheuvel”,zwaaien met haar oren, haarslurf wees naar achteren, een zachtprotesterend getrompetter tegen de,te verwachten, pijn. Maar het moester toch <strong>van</strong> komen. Bangka enTrong Nhi kwamen <strong>in</strong> haar buurtstaan. Trong Nhi liep naar Irma toe,pakte haar staart en hield dieomhoog tot Irma klaar was metplassen! Het ontroerde mij diep.Als dit geen meeleven is......Anneke ObermanVan hands on naar protected contactEr wordt veel getra<strong>in</strong>d met de olifanten.Voorheen hadden de verzorgers meercontact met de dieren, deze manier werdhands on genoemd. Nu wordt het protectedcontact pr<strong>in</strong>cipe toegepast. De filosofieis om de dieren <strong>in</strong> zo natuurlijk mogelijkeomstandigheden te houden. De olifantenworden als familiegroep beschouwden kunnen ook als zodanigfunctioneren. Een duidelijk voorbeeld isdat een koe nu <strong>in</strong> de groep bevalt, zoalshet ook <strong>in</strong> de natuur gebeurt. Toch moethet ook mogelijk zijn om één of meerdieren een eigen plek te geven. Hiervoorkan de gemeenschappelijke ruimtegemakkelijk <strong>in</strong> boxen verdeeld wordendoor middel <strong>van</strong> de stalen palen die uitde vloer omhoog gezet worden. Alle contacttussen de dieren blijft mogelijk.Protected contact betekent ook dat er bijiedere actie een vrijwillige bijdrage <strong>van</strong> deolifant gevraagd wordt. Als een olifantiets moet doen, bijvoorbeeld zijn pootgeven, dan wordt hij met behulp <strong>van</strong> ietslekkers, getra<strong>in</strong>d om dit te doen. De olifantstaat los en bepaalt dus zelf of hijnaar de verzorger toe gaat om zijn pootte laten zien. Maar de olifant kan er ookvoor kiezen om het niet te doen. Gelukkigis het weglopen met dat heerlijke appeltjevaak voldoende motivatie voor de olifantom <strong>in</strong> actie te komen! Protected contactvereist meer tijd bij het aanleren,maar het werkt heel goed. <strong>Blijdorp</strong> adviseertandere dierentu<strong>in</strong>en met Aziatischeolifanten ook om dit toe te passen.Tonya en IrmaDouanita werd <strong>in</strong> februari voor de derdekeer moeder. Haar eerste kalf werd doodgeboren, haar tweede jong is Throng Nhi.Deze eerste twee bevall<strong>in</strong>gen duurdenlang, maar zo lang liet de kle<strong>in</strong>e Tonyaniet op zich wachten. B<strong>in</strong>nen een half uurna de eerste wee was ze er al.De bevall<strong>in</strong>g is een echte olifantenaangelegenheid,er mag niemand bij. Zodra hetjong geboren was, werd het beschermddoor de ervaren tantes. Tonya stond snelen de koeien boden allemaal hun tepelaan. Irma, die toen nog steeds het dodekalf <strong>in</strong> haar buik droeg, deed dit ook.Doordat Tonya ook bij Irma probeerde tedr<strong>in</strong>ken, werden bij Irma de weeën opgewekt.Het dode jong werd hierdoor <strong>van</strong>uitdiep <strong>in</strong> de buik naar het bekken gestuwd.En toen moest het jong eruit. Het dodekalf is <strong>in</strong> delen via het geboortekanaalverwijderd. Het was een zware en vermoeiende<strong>in</strong>greep, <strong>in</strong> de eerste plaatsvoor Irma, maar ook voor de dierenarts<strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> en de dierverzorgers. Gelukkigherstelt Irma goed <strong>van</strong> de operatie.En met de kle<strong>in</strong>e Tonya gaat het uitstekend.Ze is ontzettend levendig ennieuwsgierig. Haar zus Throng Nhi pastgoed op haar en ook Irma’s dochter Bangkaneemt de kle<strong>in</strong>e graag onder haarhoede. Aan het e<strong>in</strong>d <strong>van</strong> de dag heeft dekle<strong>in</strong>e Tonya haar familieleden vollediguitgeput. En, de olifantenfamilie staat nogeen uitbreid<strong>in</strong>g te wachten. Bangka isdrachtig <strong>van</strong> Timber. In augustus 2010wordt de olifantenbaby verwacht. Hetgeluk kan niet op!Met dank aan: Mart<strong>in</strong> <strong>van</strong> Wees(Diergaarde <strong>Blijdorp</strong>)<strong>Vrienden</strong>nieuws 2 | 2009 | 21