Districts Strategisch Ontwikkeling Plan Para - decentralisatie.org

Republiek SurinameDistrict ParaInhoudsopgaveINHOUDSOPGAVE 3LIJST VAN ACTIVITEITEN MATRICES, TABELLEN EN FIGUREN 6VOORWOORD 8TECHNISCHE NOTITIE 9GEBRUIKTE METHODOLOGIE 9INLEIDING 10DE MAATSCHAPPELIJKE CONTRACTEN 11Mondiale duurzaamheid 12ALGEMENE INFORMATIE PARA 13GEOGRAFISCH 13CULTUUR 13DEMOGRAFIE 13BESTUURLIJK 13BELEIDSPRIORITEITEN 15VISIE EN MISSIE 15Verdienpoten van het district 15Probleemgebieden 15Waarden en voorwaarden voor ontwikkeling 15Waarden 15Voorwaarden voor ontwikkeling 16ONTWIKKELINGSBELEID 16LOKAAL BESTUUR EN DECENTRALISATIE 16RECHTSHANDHAVING, OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID 20FACILITERING PRIVATE SECTOR 22ECONOMISCHE ONTWIKKELING 25WATER 25District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 3 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaDistrictsverordeningenWater Autoriteit Para 26Voorlichting 26Waterwinning 26BENUTTING VAN OPPERVLAKTE WATER 28Recreatie en Toerisme 28Agrarische sector 32Agricultuur binnen de Caricom 37GROND 39Plantages 39Dorpen 39Bosbouw en Houtverwerking 41Milieuvriendelijke benutting van natuurlijke hulpbronnen 45HANDEL EN INDUSTRIALISATIE 46TRANSPORT 48BOUW EN CONSTRUCTIE 49Nutsvoorzieningen 51Energievoorziening 51Watervoorziening 53Communicatiesector 54RUIMTELIJKE ORDENING, GRONDBELEID EN VERSTEDELIJKING 56Ruimtelijke ordening en bestemming 56Verstedelijking 58SOCIALE EN MENSELIJKE ONTWIKKELING 60Armoedebestrijding 60Onderwijs en volksontwikkeling, jeugd 62Sport 66Gezondheidszorg 67Huisvesting 69Milieumanagement 71BIJLAGEN 73COMMISSIELEDEN PARA 74ACTIVITEITEN PER BELEIDSDOMEIN EN BEGROTINGEN 76VERORDENINGEN 76TRAINING/VOORLICHTING /CAPACITEITSVERSTERKING 77District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 4 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaONDERZOEK 78FORMULEREN VAN BELEIDSPLAN 78INSTELLEN AUTORITEIT 78BELANGRIJKE ANDERE ACTIVITEITEN: 79STIMULEREN VAN DUURZAME SAMENLEVINGEN 82GEZONDE STEDEN - GEZONDE GEMEENSCHAPPEN 84BIODIVERSITEITSVERDRAG 8585District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 5 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaLijst van afkortingenDSOPDLGPSWOTMOPWRODISTRICT STRATEGISCH ONTWIKKELINGSPLANDECENTRALISATION OF LOCAL GOVERNMENT PROGRAMMESTRENGHTS WEAKNESSES OPPORTUNITIES THREATSMEERJAREN ONTWIKKELINGS PROGRAMMAWET REGIONALE ORGANENDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 7 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaVoorwoordOm tot dit district strategisch ontwikkelingsplan te komen is gekozen voor eenvernieuwende visie op ontwikkeling. Immers ook voor ontwikkeling geldt,zoals verwoord in het gedicht vicieuze cirkel, dat: “Als je verandering wilt, zulje anders moeten denken en vooral anders moeten handelen”.Met de start van de decentralisatie heeft de Surinaamse centrale overheid hetsein gegeven voor een vernieuwende ontwikkeling.In dit document hebben belanghebbenden van Para hun droom, hun visie opontwikkeling, voor het district verwoord. Vanuit hun locaal perspectiefhebben zij knelpunten aangegeven en mogelijkheden om hun district tot eenleefbaardere en veiligere leef-, woon-, en werkomgeving te vormen.Met duurzaamheid doelen we op de kwaliteit van drie dimensies van onzeleefomgeving: de ecologische, de sociaal-culturele en de economi-schekwaliteit, kortom Planet, People & Profit. People heeft betrekking oponderwerpen als veiligheid, sociale contacten en woonklimaat. Planet gaatover milieubelasting en het landschappelijke uiterlijk van gebieden. Profitstaat voor de welvaart van de burgers en het presteren van het bedrijfsleven.Samen vormen deze kwaliteiten Triple P, een indicator voor duurzaamheid.Voor Para zijn water en grond als de voornaamste hulpbronnengeïdentificeerd. Activiteiten en maatregelen zijn geformuleerd om met behulpvan deze hulpbronnen het district te ontwikkelen. Tegelijkertijd is aangegevenhoe deze bronnen beschermd dienen te worden, zodat ook de generaties naons hiervan nog kunnen genieten.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 8 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaTechnische notitieHet DSOP is geschreven in het kader van de gedeeltelijke financiëledecentralisatie van Para binnen het Decentralisation of Local GovernmentProgramme (DLGP) van de Surinaamse regering. Het is de eerste keer in degeschiedenis van Suriname dat districten zelf een strategisch plan hebbenkunnen opstellen.De bevoegdheid, waarbij lokaal wordt aangegeven en beslist welkeontwikkeling noodzakelijk is voor de eigen omgeving, zal leiden naar meerduurzaamheid. Ervaring leert dat iedereen voor zijn eigen omgeving weet water nodig is om deze meer leefbaar, gezonder en prettiger te maken. Daarnaastis het ook zo dat iedereen verlangt naar een gezonde, veilige en aangenameleef-, woon- en werkomgeving voor zichzelf en voor zijn nageslacht.Participatie van alle belanghebbenden i.c. het lokale bestuur, de lokalepolitieke structuren en de districtsbewoners in beleidsformulering en uitvoervan de gekozen ontwikkeling leidt naar groter draagvlak en grotereuitvoeringscapaciteit. Decentralisatie is daarom een belangrijke stap induurzame ontwikkeling van Suriname.Met het opstellen van dit plan is er weer een stap genomen in de realisatie vaneen duurzame samenleving volgens de visie, missie en strategie zoalsverwoord in het MOP.De volgende stap is consequente en coherente uitvoering van het DSOP.Gebruikte methodologieOm tot dit strategische plan te komen is per piloot district een commissiesamengesteld uit vertegenwoordigers van:1. Het Bestuur2. De Politiek3. De BurgersDe commissie is 3 (drie) dagen bijeengekomen waarbij de volgendeactiviteiten zijn ontplooid:1. Formuleren van een visie, missie, waarden van en voorwaarden voorde ontwikkeling van het district op basis van een gepresenteerdestrategie voor duurzaamheid2. Identificeren van verdienpoten en aandachtspunten3. Maken van SWOT analyses van het district binnen de beleidsdoelenvan de nationale overheid zoals geformuleerd in het MOP4. Bepalen van activiteiten aan de hand van de voornaamste verdienpootom het district te ontwikkelenDe informatie uit deze commissiebijeenkomsten is gebruikt om tot eenwerkbaar plan te komen.Het concept DSOP is vervolgens voorgesteld aan de verschillende structurenen burgers om een breed draagvlak te garanderen.Het DSOP zelf is niet aan tijd gebonden. Een visie en een missie wordenimmers opgesteld voor onbeperkte tijd. De activiteiten die geformuleerd zijnter verwezenlijking van de gestelde doelen zijn wel tijdsgebonden. Deze zijningedeeld naar korte, middellange (2012-2017) en lange termijn (2018- e.v.).Onder korte termijn wordt hierbij verstaan tot de beëindiging van het huidigeMOP (2006-2011).District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 9 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaInleidingHet formuleren van een strategisch plan begint bij een visie. Visie omvat dedroom over de meest optimale toestand van datgene waar je naartoe wiltgroeien.Echter moet, aangezien we geen eilanden zijn, deze visie gekaderd zijn in enaansluiten bij een groter geheel. Zo is een district een integraal onderdeel vanSuriname en Suriname een integraal onderdeel van het continent Amerika enzo verder.Als persoon zijn we een integraal onderdeel van een gezin dat onderdeel isvan een familie die onderdeel is van een gemeenschap en ook dit breidt zichuit naar steeds grotere gehelen.Ieder deel is via vele interacties onlosmakelijk verbonden met het groteregeheel en de andere samenstellende delen van dat geheel. Elk onderdeel heeftde verantwoordelijkheid om zichzelf en zijn directe omgeving in stand tehouden en moet tegelijkertijd gehoorzamen aan en zich invoegen in het grotergeheel.Noot : We kunnen dit vergelijken met een cel in ons lichaam. Een cel kanautonoom functioneren en zich dupliceren. Toch zal het moeten functionerenbinnen het orgaan waar het deel vanuit maakt, zoals het orgaan moetfunctioneren binnen de integriteit van het volledige lichaamBinnen het decentralisatieproces krijgen districten de mogelijkheid om meerals autonome cellen te gaan functioneren. Verantwoordelijkheid voor deinstandhouding en ontwikkeling van de eigen omgeving is over het algemeenefficiënter en effectiever. Zoals boven gesteld moet dit passen binnen eengroter geheel. Het grootste geheel binnen de realiteit van de aarde is deplaneet zelf.Het optimale beeld van de aarde zal dus het ruimste beeld zijn waarmee werekening dienen te houden en waarop moet worden afgestemd.Kenmerkend voor een optimale aarde zoals verwoord door mensen over degehele wereld en door de commissieleden is:1. Gezonde, overvloedige natuur2. Vredevolle relaties tussen alle levensvormen3. Vreugdevolle mensenIn lijn met bovenstaande is wereldwijd al overeenstemming dat ontwikkelingduurzaam moet zijn. Bij het opstellen van het District StrategischOntwikkeling Plan is dit als uitgangspunt gebruikt.Afstemming op dit beeld veroorzaakt in ieder mens een gevoel van vrede envreugde.Noot : De vaststelling of aanname dat we op dit moment hier ver vanaf staan,leidt bij een aantal mensen tot een gevoel van ongemak en soms fatalisme:“We kunnen dat niet meer bereiken”Duurzaamheid is een zeer populaire term geworden. Om werkelijkeduurzaamheid te realiseren zijn toetsingsnormen nodig en moeten bepaaldeprincipes worden toegepast. Tijdens de commissiebijeenkomsten zijn normenen principes voor duurzaamheid gepresenteerd. Hiervan zal een kort overzichtgegeven worden.De eerste toetsing voor duurzaamheid van het plan is:1. Sluit het aan bij de optimale toestand van de aarde? Dat wil zeggen,ondersteunt het gezonde en overvloedige natuur, vredevolle relaties envreugdevolle mensen?2. Resulteert het plan in een gevoel van vreugde en vrede?3. Voor verdere toetsing van strategie, activiteiten en oplossingen opduurzaamheid moeten de dimensies tijd en ruimte in beschouwinggenomen worden. Werkelijke duurzame oplossingen zijn duurzaam voorde gehele planeet voor lange termijn.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 10 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaSchematisch kan dit als volgt worden weergegeven:Iedereen begrijpt direct dat metabolisme van geen betekenis is als deintegriteit van het lichaam als geheel uit elkaar is gevallen.Lange termijn III IV VMiddellangetermijnII III IVKorte termijn I II IIILokaal Regionaal MondiaalLange termijn: enkele generatiesMiddellange termijn: een mensenlevenKorte termijn: enkele jarenOp dit ogenblik is er zeker sprake van spanning tussen veld I en V, aangeziende ontwikkelingen, problemen en oplossingen van de voorbije eeuwen endecennia vooral tot veld I of II behoren.Echter moet vanaf nu ons streven worden gericht naar oplossingen die steedsmeer in de richting van veld V gaan.4. Als vierde punt moeten we in gedachten houden dat werkelijkeduurzaamheid alleen kan worden gerealiseerd als er rekening wordtgehouden met de volgorde van de maatschappelijke contracten.Wereldwijd wordt aangenomen dat het economische contract moetprimeren op alle andere contracten. Dat dit niet leidt naar duurzaamheidkunnen we overal om ons heen observeren.Noot : De noodzaak om de natuurlijke volgorde van de contracten te volgenkan eenvoudig worden begrepen als we een analogie maken met ons lichaam.Economie zou hierbij het metabolisme in de cellen vertegenwoordigen.De maatschappelijke contractenIn elke hedendaagse samenleving bepalen een aantal maatschappelijkecontracten de beleidsvorming en -voering. Beleidsmakers worden vaakgeconfronteerd met het dilemma “ontwikkeling versus natuur” of economieversus ecologie.Om tot werkelijke duurzaamheid te kunnen leiden is een bepaalde volgordevan prioriteit van belang. Wanneer voor deze benadering wordt gekozen zalblijken dat economie niet ten koste hoeft te gaan van ecologie. Deze werdgehanteerd tijdens de commissiebijeenkomsten als volgt:Mondiaal1. Het ecologische contract: Behoud van levensomstandigheden vooralle bewoners van deze planeet(De aarde kan zonder de mens, de mens kan niet zonder de aarde)2. Het mondiale contract: Ruimte en respect voor alle levensvormenop deze planeet mondiale ruimtelijke ordening gebaseerd opbioregio’s (richtlijnen en afspraken voor bodembenutting en –bestemming)Lokaal3. Het culturele contract (betrokkenheid vanwege groepsidentificatie)4. Het sociale contract (mechanismen voor welvaartspreiding)5. Het economische contract (verhogen van economische weerbaarheidvan de zwakste schakels, verantwoord ondernemen, ondersteunendeeconomie)6. Het politieke contract (instituties; ordening; ondersteuning enverantwoordelijkheid, het naleven van de volgorde van de contracten)District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 11 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMondiale duurzaamheidInternationaal zijn er momenteel een aantal ecologische verdragen diemondiale duurzaamheid moeten bewerkstelligen:1. Biodiversiteitsverdrag2. Verdrag van de strijd tegen woestijnvorming3. KlimaatsverdragDaarnaast zijn er millennium doelstellingen geformuleerd om op mondialeschaal een rechtvaardiger en daardoor duurzamere samenleving te creëren.Werkelijke duurzaamheid wordt ons getoond door de natuur. Indien we onzeactiviteiten ontplooien volgens de door de natuur gehanteerde principes isduurzaamheid het logische gevolg. Enkele van deze principes zijn:1. De natuur is opgebouwd uit vele (eco)-systemen. Kenmerken van aldie systemen zijn:a. Open: er is een voortdurende en harmonieuze uitwisselingtussen verschillende systemenb. De systemen grijpen in elkaarc. De systemen zijn ondersteunend naar elkaar.2. Het geheel is zo sterk als de zwakste schakel3. Elk element is multifunctioneel en wordt ook in die zin gewaardeerd4. Elk element ondersteunt verschillende andere elementen5. Elk element wordt door verschillende andere elementen ondersteundHet toepassen van deze ontwikkelingsbenadering voor duurzaamheidondersteunt de realisatie van de doelen zoals gesteld door de overheid in hetMOP:Garanderen van basis bestaanszekerhedenRechtvaardige verdelingVergroot participatieGoed bestuurRechtsbelevingHet District Strategisch Ontwikkeling Plan is tegen deze achtergrondopgesteld.Door in de districten zoveel mogelijk duurzaamheid te toetsen in tijd enruimte, de volgorde van de contracten te respecteren en de natuur alsvoorbeeld te gebruiken bij de ontwikkeling van het district, zal in ieder gevalop lokaal niveau worden gewerkt aan duurzaamheid. Consequente nalevingzal er zeker toe leiden dat de districten een voorbeeld worden voor de wereld.Initiatieven verspreid over de hele wereld tonen aan dat het in de praktijkbrengen van deze benadering mogelijk is en naar de gewenste duurzaamheidleidt.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 12 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaAlgemene informatie ParaGeografischPara heeft een oppervlakte van 5.393 km² en ligt grotendeels in de oudekustvlakte met savanne en savannebos. Verschillende rivieren doorkruisenPara. De Para rivier is hier een van en aan deze stroom dankt Para haar naam.Het district is bekend vanwege zijn vele kreken met donker water.CultuurPara is bekend om haar plantagecultuur. In Para zijn er nog heel wat plantagesin meer of mindere mate bewoond. Lange tijd heeft de zogenaamdeboedelproblematiek grondbenutting op de plantages bemoeilijkt. Met hetontwerpen van nieuwe structuren door de Federatie van Paraplantages,ondersteund door juristen, zijn er nieuwe kansen voor dit gebied. Naastplantages kent het district ettelijke dorpen, waar de inheemse cultuur in meerof mindere mate intact is.Grondenrechten voor deze groepen zijn echter nog niet wettelijk geregeld. Ditvormt een grote belemmering voor het voortbestaan van de cultuur ennatuurlijke omgeving van deze groepen en voor hun verdere ontwikkeling.Daarnaast zijn alle andere bevolkingsgroepen vertegenwoordigd in hetdistrict.Over het algemeen is er een sterk bewustzijn van “Paraan” zijn.DemografieTabel 1 verschaft een overzicht van de bevolking in Para, per ressort. Uit hetcijfermateriaal van census 2004 van het Algemeen Bureau voor de Statistiekblijkt dat de bevolking van Para 18.958 inwoners bedraagt. Dit is 3,9% van detotale Surinaamse bevolking. Het ressort Para Oost heeft de hoogstebevolkingsomvang, gevolgd door Para Noord.Tabel 1:Aantal inwoners per ressortRessort Census Dichtheid2004Para Noord 6.511 27,5Para Oost 7.485 16,8Para Zuid 4.409 4,8Bigi Poika 337 0,1Carolina 216 0,1Totaal 18.958 3,5Bron: ABS 2004Bij vergelijking met oudere censusdata is er een bevolkingstoename teconstateren voor Para Noord en Oost. In de andere ressorten is er een afnamevan bevolking.BestuurlijkPara is een gedecentraliseerd, gecertificeerd district. Dit betekent dat Para eeneigen districtfonds beheert, zelfstandig mag plannen en begroten voor hetdistrict, structuren heeft voor bestuur, politiek en burgerparticipatie, enautonome en medebewindstaken mag uitvoeren en districtsbesluiten enverordeningen mag afkondigen.Para is onderverdeeld in vijf (5) administratieve ressorten. Deze zijn deressorten Para Noord, Para Oost, Para Zuid, Bigi Poika en Carolina. In tabel 1zijn de ressorten met hun respectievelijke oppervlakten te zien. Dehoofdplaats van het district is Onverwacht die in het ressort Para Zuid ligt.Hier kan men het bestuurscentrum, het commissariaat en de overige dienstenvinden. In bijlage 2 is de organisatiestructuur van het district ter uitvoeringvan de interim-regeling financiële decentralisatie opgenomen.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 13 van 116

Republiek SurinameDistrict Para.Tabel 2 : Oppervlakte van de ressorten in ParaRessort Oppervlakte (km2)Para Noord 236Para Oost 446Para Zuid 909Bigi Poika 2.361Carolina 1.441Totaal 5.393Bron: Stg Planbureau Suriname Dec. 2002 pag. 94Figuur 1 : kaart van ParaDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 14 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaBeleidsprioriteitenVisie en MissieDe visie is het beeld van de optimale toestand van het district. Het is als volgtgeformuleerd:VisieEen gezonde, veilige leefomgeving waar de mogelijkheden voor welzijn enwelvaart voor iedere bewoner bereikbaar zijn en waarin decapaciteitsversterking van de mens centraal staat, met in achtneming van deecologische, culturele, sociale en economische voorwaarden van het districtPara.MissieHet district Para wil duurzame ontwikkeling realiseren waar alle partnershun mogelijkheden samenbundelen, ondersteund door pro - actieveparticipatie en transparantie van goed lokaal bestuur.Hiermee bouwend aan sterke sociale structuren en rechtvaardigewelvaartspreiding voor alle districtsbewoners.Verdienpoten van het district1. Watera. Drinkwaterb. Oppervlaktewater voor recreatie en (biologische) agricultuur en -industrie2. Melkvee3. Pluimvee4. Plantages en dorpena. grondbenuttingb. continuïteit vanwege onderwijs en trainingc. heropleving van woonkernen5. Milieuvriendelijke benutting van natuurlijke hulpbronnenProbleemgebieden1. infrastructuur:o toegankelijkheid van gebiedeno waterbeheersingo Onvoldoende Oost-Westverbindingen in het district2. onderwijs / jongeren;3. gezondheidszorg / sociale structuur;4. landbouw (vanwege de ondergrondse drinkwaterreserves kiezen wijvoor biologische landbouw);5. plantages en dorpen (het doen heropleven van de plantage en dorpactiviteiten door stimulering van grondbenutting6. Afval en milieumanagementWaarden en voorwaarden voor ontwikkelingDe volgende zaken worden als waardevol ervaren in het district:Waardeno saamhorigheid in Para is goed ontwikkeldo er is sprake van een sterke culturele identiteito het zwarte water (recreatie)o het witte savanne zando bezorgdheid en zorg voor de woonomgeving is sterk ontwikkeld in Parao diversiteit in flora en faunao diverse bevolkingsgroepeno rijke traditie in traditionele huisvlijt en huisnijverheido zuiver bronwaterDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 15 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaVoorwaarden voor ontwikkelingo Ook de jeugd betrekken bij de ontwikkelingo Stimuleren van participatie op elk niveauo Stimuleren van zelfwerkzaamheid, ondernemerschap en zelfredzaamheido Aangaan van partnershipso Onderwijs gericht op de behoeften van het districto Beschikbaarheid van veiligheid en gezondheido Rechtvaardige spreiding van welvaart en welzijno Blijvend karakter voor de volgende generatieso Draagkracht van de aarde en de mens wordt gerespecteerdOntwikkelingsbeleidAl de bovengenoemde zaken zijn meegenomen in de formulering van ditstrategische plan. De voorgestelde plannen zijn ingedeeld naar korte,middellange en lange termijn.Het is echter duidelijk dat het volledige gebruik maken van de geboden mogelijkhedentijd zal vergen. Structuren die al ingesteld zijn werken nog niet optimaal.Daarnaast zijn er nog onvoldoende overlegstructuren.. Het feit dat hetdistrict gecertificeerd is vormt de basis voor de verdere decentralisatie. Destructuur van de lokale overheid is duidelijk, echter als gevolg van eencapaciteitstekort kan geen invulling worden gegeven aan het principe ‘theright (wo)man for the right job”.Het niet kunnen beschikken over een adequaat budget en de besluitvormingop centraal niveau werken vertragend. Het beschikken over voldoende eigenmiddelen zal zowel de lokale overheid als de lokale bevolking demogelijkheid bieden om zichtbare eigen ontwikkeling te brengen in hetdistrict, waardoor de participatie van bestuur en bewoners optimaal zalworden.Er is een aanzet gegeven voor structurering van burgerparticipatie in buurt- enwijkorganisaties, economische sectoren en maatschappelijke doelgroepenbinnen Para Force, platform voor burgerparticipatie en ontwikkeling Para. Ditgeeft aan dat burgers willen participeren in lokale ontwikkelingLokaal Bestuur en decentralisatieDecentralisatie moet uiteindelijk leiden tot een evenwichtige spreiding vanwelvaart en welzijn voor de bewoners van Para. Dit kunnen zij bereiken viabevolkingsparticipatie en inkomensgenererende bevoegdheden. Structuren dieal ingesteld zijn werken echter nog niet optimaal. Daarnaast zijn er nogonvoldoende overlegstructuren.Decentralisatie wordt voor de ontwikkeling van het district op elk gebiedervaren als een grote kans. De WRO biedt heel wat instrumenten enmogelijkheden om lokale ontwikkeling richting te geven en te realiseren.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 16 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaGestructureerde burgerparticipatie heeft als voordelen:• Verkleining afstand tussen lokale overheid, politiek en burger• Directe relevante informatie vanuit de basis• Vergroting van betrokkenheid van de burger bij planningprocessen• Vergroting van de uitvoeringscapaciteit• Vergroting van draagvlak• Vergroting efficiëntie van informatiestromen vanuit lokaal bestuurnaar burger (tot op huishoud niveau)• Vergroting van de efficiëntie bij de aanwending van openbaremiddelen• Vergroting van de sociale controle op overheidsactiviteiten entransparantie• Ontwikkeling afgestemd op behoefte en capaciteit van de lokalebevolking• Terugkoppelingsmechanismen voor evaluatieVerdere uitbouw, ondersteuning en stimulering van deze structuren zullen deontwikkeling van het district ten goede komen.In het burgerplatform zijn de lokale ondernemers gebundeld. Zij kunnen hetlokale bestuur ondersteunen om in eigen beheer projecten uit te voeren.Enkele bestratingprojecten zijn al met succes in eigen beheer uitgevoerd.Hiertegenover staan de geconstateerde tekortkomingen:.1. Geen wisselwerking tussen bevolking/burger en de lokalepolitiek/overheid op basis van gebrek aan transparantie, in het beleid,communicatie en voorlichting;2. Het ontbreken van de ownership gedachte bij de bevolking en daardooronvoldoende burgerparticipatie3. Niet voldoende middelen beschikbaar vanuit DLGP voor hetpropageren van het decentralisatie idee4. IDB als de enige financier van het decentralisatieproces5. Het Districtsbestuur functioneert nog niet conform de WRODeze tekortkomingen (zwaktes en bedreigingen) dienen te worden omgezetsterktes en kansen voor het district.In Para zijn er 11 dorpen en plantages met een bepaalde bestuursstructuur.Voor de dorpen is er bij Ministeriële Beschikking erkenning van dezestructuur en de kapiteins en hun basja’s. Erkenning van het plantagebestuuren versterking van de besturen middels trainingen is gewenst. Hierdoor zullende besturen op moderne leest gestoeld zijn en over statuten en eenhuishoudelijk reglement beschikken. Dit zal een positieve werking hebben opde ontwikkeling van de plantages en bijdragen aan transparantie en goedbestuur binnen deze gemeenschappen. Erkenning van de plantagebesturen viadistrictverordening is de eerste gewenste stap. Het is echter wenselijk dat debesturen erkend worden bij Ministeriële beschikking. In bijlage 3 is er een lijstvan inheemse gemeenschappen en plantages.Het District Bestuur, de brug naar de centrale overheid, functioneert echternog niet optimaal, waardoor er nog geen lobby voor de districtsbelangen is bijde respectievelijke ministeries. Bij optimale werking van dit orgaan zal departicipatie van de ministeries buiten het Ministerie van RegionaleOntwikkeling wellicht zichtbaarder worden voor het district. Het zichtbaarmaken van de districten in de begrotingen van de verschillende ministeries zalal een eerste stap zijn in het creëren van goede samenwerkingverbandentussen districten en ministeries.De operationalisering van de afdeling districtinkomsten op het Commissariaatzal ervoor zorgen dat de wettelijke inkomsten zoals huurwaarde belasting ookwerkelijk geïnd worden. Dit zal de kas van het district versterken.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 17 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaHet district kan voor technische ondersteuning beroep doen op hetOnderdirectoraat en de Stafcoördinatie van het ministerie van RegionaleOntwikkeling .Het onderdirectoraat Districtbestuur en Decentralisatie heeft als afdelingen:1. Wetgeving en Regionale Organen2. District Inkomsten en Uitgaven3. Waterschappen4. Civiel Technische Planning5. Bouwkundig PlanningDe Stafcoördinatie bestaat uit de volgende vijf afdelingen:1. Juridische afdeling2. Internationale Betrekkingen3. Planning en monitoring4. Automatisering en Systeembeheer5. Voorlichting en BurgerparticipatieMede gelet op het feit dat de overheid heeft aangegeven een meerfaciliterende rol te willen spelen, is de goede samenwerking tussen de lokaleoverheid en de overige stakeholders in het district van eminent belang.In de komende jaren zal door toepassing in de praktijk aan decentralisatieinvulling gegeven worden. Dan zal ook blijken hoe het decentralisatieprocesverruimd kan en moet worden.Matrix 1: Decentralisatie en BestuurDoel: Het creëren van sterke lokale structuren zodat het delegeren van institutionele en financiële bevoegdheden v.d. centrale overheid naar de overheid inde districten goed kan verlopenMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Capaciteitsversterking van het lokaal o Optimale dienstverleningXbestuur en de overige structureno Voldoende buurt – enXwijkorganisaties aanwezigo Uitvoering van tevredenheid enquêtesonder burgers over het functionerenvan het lokaal bestuur en de overigeWRO daadwerkelijk gebruiken alsinstrument voor lokale ontwikkelingstructuren• Aantal nieuwe inkomensgenerende,ontwikkelingsgerichteverordeningen opgesteld en vankrachtPeriode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.X X XMinisteries/instantieso Vakministerieso Lokaal bestuuro NGO’s,o Burgerplatformo Nationale en internationale partnerrelatiesX X X o Vakministerieso Lokaal bestuuro DLGPo Lokale overheido Overige district stakeholdersFinancieringNationale/districtbegroting, DLGPII, lokale enexterneontwikkelingspartners.Nationalebegroting, DLGPIIDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 18 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaCapaciteitsversterking van de afdelingdistrictinkomstenOperationaliseren van districtsbestuurOpname van het district alsbeleidsmaatregel in de begrotingen vanalle ministeriesCapaciteitsversterking van het BICVoorlichtingsbijeenkomsten voor deDNA leden van het districtBrede voorlichting over decentralisatieen WROOptimale faciliteiten voor RR en DRIntegrale uitvoering v.d district - enressort planneneen samenhangend pakket vanmaatregelen /plannen die voortvloeienuit de district en ressort plannenVerordening voor erkenningplantagebesturenWettelijk vastgestelde belastingenworden geïndDB leden vormen brug van district naarhun ministerieso Zichtbaar in de begrotingen van devakministeries.o Het BIC beschikt over eenstatistisch medewerkero BIC is in staat enquêtes uit te voereno Voorlichting naar de bevolking isoptimaalo Het BIC beschikt over statistischeinformatie van het districto De DNA leden van het districtworden geïnformeerd over plannenen activiteiten in het districto DNA leden verdedigen de belangenvan het district in het parlemento Optimaal functionerend lokaalbestuuro Optimale burgerparticipatieo Enquêtes om het bereik en besef tekunnen meten.o Vergaderruimtes beschikbaar voorelke RRoo Jaarlijks wordt aangegeven wat eruitgevoerd zal wordeno Jaarlijks verslag van wat isuitgevoerdo Er wordt budget vrijgemaakt voorde uitvoero Plantage besturen zijn erkendo Er is transparant en goed bestuur opde plantagesX o Lokaal Bestuur District begrotingX X o Lokaal Bestuuro Betrokken ministeriesX X X o Vakministerieso DLGPo Lokaal bestuurXXXXXXXo Min. ROo Lokaal BestuurX X X o Lokaal Besstuuro DR en RRo Para ForceX X X o Lokaal betruuro Overige district stakeholdersNationale/districtbegroting, DLGPIINationalebegrotingNationale/DistrictsbegrotingDLGP IIDistrictsbegrotingNationale /districtsbegrotingDLGP IIX X X o Lokaal bestuur Nationale/districtbegrotingXXXXXXo Lokaal BestuurNationale/districtbegrotingX X X o Betrokken ministeries Nationale/districtbegrotingX X X o Centrale overheido Lokaal bestuuro Plantages districtsbudgetNationale/districtbegrotingDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 19 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaRechtshandhaving, openbare orde en veiligheidDe belangrijkste indicator om te meten of het doel: ‘het bieden van voldoenderechtsbescherming en veiligheid’ wordt gehaald is als de bewoners van hetdistrict aangeven dat zij zich veilig gevoelen. Dit kan worden gemetenmiddels het periodiek uitvoeren van enquêtes.In Para is de politie aanwezig, maar niet in alle ressorten. Op de luchthaven iser brandweer maar die staat niet ter beschikking van het district. Er zijn echterwel plannen om landelijk het aantal brandweer posten uit te breiden en om inalle districten vrijwilligers op te leiden om bij calamiteiten ondersteuning tekunnen bieden.In Para is er een eenheid van het leger gevestigd. Een vertegenwoordiger vanhet leger maakt deel uit van het districtbestuur.De verkeersveiligheid in het district laat wel te wensen over. De laatste jarenzijn er heel wat wegen geasfalteerd. Deze straten worden gebruikt alsracebaan. Er is nog te weinig snelheidscontrole. Daarnaast zijn er nietvoldoende fiets- voet en zebrapaden om het langzaam verkeer te beschermen.Op vele plaatsen in het district zorgt dit dagelijks voor gevaarlijke situatiesvoor vooral de schoolgaande jeugd. In de regentijd zijn de bermen langs dewegen niet begaanbaar, waardoor zij op de openbare weg moeten lopen.Bepaalde milieuaspecten baren ook zorgen. Enerzijds is er bezorgdheid overde chemische vervuiling in het district als gevolg van onder andere deactiviteiten van multinationals. Het feit dat er geen duidelijke informatiewordt gegeven over wat er gestort is geeft een gevoel van onveiligheid.Daarnaast baart de instroom van met kwik vervuild water en besmette viszorgen. Tenslotte zorgt de afvalproblematiek voor overlast. Op heel watplaatsen in het district wordt er illegaal gestort door burgers. Er is hieroponvoldoende controle, er zijn geen sancties en het gedumpte afval wordt vaakniet opgeruimd. Slechts in enkele delen van het district wordt vuil opgehaald.Een knelpunt is het feit dat de verkeersboetes centraal moeten wordenvoldaan. Dit heeft tot gevolg dat het politiekorps van het district niet een eigenfonds heeft, hetgeen wel gebruikelijk is in andere landen. Het zelf kunneninnen en beschikken over een eigen fonds zal de efficiëntie en effectiviteit vande korpsen verhogen.Het is duidelijk dat naast genoemde korpsen ook de burgers een belangrijkerol spelen als het gaat om rechtshandhaving, openbare orde en veiligheid.Gestructureerde burgerparticipatie, in wijk- en buurt organisaties wordtgezien als een kans om het veiligheidsgevoel positief te beïnvloedenDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 20 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 2: Rechtshandhaving, openbare orde en veiligheidDoel: Het bieden van voldoende rechtsbescherming en veiligheid aan de samenleving van het district in het bijzonder en aan het totale grondgebied vanSuriname in het algemeen.Maatregelen / activiteiten Indicatoren Periode12008 -2011Opzetten van politieposten in alle ressorteno Alle ressorten voorzien van eenpolitiepostPeriode22012 -2017Periode32018 e.v.Ministeries/instantiesX o Ministerie J&Po Lokaal bestuuro Lokale korpsenFinancieringNationale – Districts begroting,DLGP II, SectorfondsAdequate uitrusting voor de politieo Politie uitgerust confrom geldendenormen.X X X o Ministerie J&Po Lokaal bestuuro Lokale korpsenNationale – Districts begroting,SectorfondsRegelgeving m.b.t. weggebruiko Regelgeving op papiero Regelgeving in uitvoeringX X X o Ministerie van J&Po Lokaal bestuuro Lokale korpsenNationale begrotingAanleg van voet en fietspaden langs alle verhardewegenAanbrengen van wegmeubilair omsnelheidsovertredingen te beperkenGestructureerde burgerparticipatie in wijk enbuurtorganisatiesContinue data verzameling ten behoeve van hetvoeren van goed en transparant beleidZelf innen van boeteso Er zijn fiets en voetpaden langs deverharde wegenX X X o Ministerie OW / WAS Nationale begrotingo Bestuurders houden zich aan de X X X o Ministerie OW / WAS Nationele begrotingmaximumsnelhedeno Burgerparticipatie gestructureerd X X X o Lokaal bestuur Nationale – Districts begroting,o Overige districts DLGP II, Sectorfondsstakeholderso Lokale korpseno Burgerplatformo Statistieken beschikbaarX X X o Lokaal bestuur Nationale / districtsbegrotingo Minimaal 1 enquête per jaaro Overige districtsstakeholderso Lokale korpseno Regelgeving op papiero Fonds operationeelo Structuur voor zelf innen en zelfbesteden operationeelo BurgerplatformX o Ministerie van J&Po Lokaal bestuuro Lokale korpsenNationale / districtsbegrotingDLGP IIDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 21 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaFacilitering private sectorMede gelet op het feit dat de overheid heeft aangegeven een meer faciliterenderol te willen spelen, is de goede samenwerking tussen de lokaleoverheid en de overige stake-holders in het district van eminent belang. Het isdaarom belangrijk dat het lokale bestuur de private sector in kaart brengt. Ookdient er in het district een overzicht te zijn van de faciliteiten die er in hetdistrict geboden kunnen worden aan investeerders.De private sector in Para vervult een belangrijke rol in de ontwikkeling vanhet district. Hierbij staat centraal dat ondernemers het principe van ‘maatschappelijkverantwoord ondernemen’ moeten nastreven. Het faciliteren vande private sector is enerzijds afhankelijk van wetgeving op centraal niveau,maar ook op lokaal niveau kan de lokale overheid faciliterend optreden.In Para is er een private sector aanwezig. Er zijn kleine particuliere bedrijvenop allerlei gebied zoals landbouw, toerisme, recreatie, bouw en constructie,transport, bosbouw, huisnijverheid. Er is een ondernemerspotentieel. In Parakunnen zij zich bundelen in het burgerparticipatie platform Para Force.Naast deze positieve ontwikkelingen zijn ook tekortkomingen geconstateerd.Deze zijn:1. De Private sector is nog niet georganiseerd2. Geen duurzame private sector in het district ten behoeve vanontwikkeling en werkgelegenheidbevordering3. Onvoldoende voorlichting over de financieringsmogelijkheden4. Onvoldoende welvaartsspreiding vanuit de activiteiten die er al zijn5. Informatie is vaak te technisch voor het grote publiek6. Er is een grote afhankelijkheid van de centrale overheid7. Er wordt onvoldoende aandacht gegeven aan bescherming van lokaleondernemers en de bevolking tegen ongewenste effecten vanglobalisatie8. Deals met multinationals zijn niet voldoende gericht op duurzaamheid9. Buitenlandse standaarden worden gekopieerd zonder afstemming opde lokale realiteit10. Nog onvoldoende nutsvoorzieningen in het district11. Vertrek van multinationals zet druk op lokale ondernemersDoor de toename van de bedrijvigheid zal ook het overleg tussen het lokalebestuur en de aanwezige ondernemers moeten worden gestructureerd.Hiervoor is Para Force als structuur al aanwezig Zo moet ook de faciliteitengeboden worden voor toekomstige ondernemers om in het district huninformatie in te winnen en formaliteiten af te ronden. Het op een transparantemanier verschaffen van duidelijkheid m.b.t. de investeringsfaciliteiten en hetvestigingsbeleid is een vereiste. Suriname als land staat niet hoogaangeschreven in de wereld als het gaat om het hebben van een aantrekkelijkinvesteringsklimaat. Op lokaal niveau zal hierop moeten worden ingespeeld,om het toch aantrekkelijk te maken.Het stimuleren van ondernemerschap door het bevorderen van hetondernemersklimaat zal bijdragen aan het creëren van werkgelegenheid voorhet aanwezige arbeidspotentieel.Naast de goede verstandhouding met de lokale ondernemers moet ook wordengewerkt aan partnerschappen met andere landen bijvoorbeeld stedenbanden.De partnerschappen dienen op lokaal niveau te worden afgesloten, waarbij hetdistrict direct betrokken is bij de totstandkoming van het partnerschap.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 22 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 3: Activiteitenmatrix voor Facilitering private sectorDoel: institutionalisering van het partnerschap met de private sector om een zodanig kader te scheppen waarbinnen activiteiten in de private sectoruiteindelijk helpen bijdragen aan armoedeverminderingMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Voorwaarden scheppen voor eenXaantrekkelijk ondernemersklimaat.o Lokaal informatiepunt – onewindow – voor ondernemerso Verkort vergunningen beleido Adequate begeleiding vanondernemerso Uitbreiding kredietfaciliteiteno Nieuwe partnerschappengeïdentificeerdo Transparante regelgeving m.b.t.het vergunningenbeleid en decontrole daaropXXXXXPeriode 22012 - 2017XXXXXPeriode 32018 e.v.XXXXXMinisteries/instantieso Lokaal bestuuro KKFo Vakministerieso Overige distrricts stakeholderso Private sectoro BankenFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP II,BankinstellingenInventarisatie van private sectorMaken van een overzicht van beschikbarefaciliteiten voor ondernemersVakgerichte scholing en training i.s.m. deprivate sector.o Informatie over private sector isaanwezigo Brochure voor geïnteresseerdeinvesteerderso Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken enstuderen’ is meetbaar.X X X o Lokaal Bestuur District begrotingX X X o Lokaal Bestuur District begrotingXXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholdersNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorInitieren van vervangende activiteiten voorhet wegvallen van de multinationals.Bijvoorbeeld Landschapspark Parao Alternatievn zijn geformuleerrdo Inventarisatie en masterplan voorLandschapsparko Aanleg ontsluitingswego Er zij geïnteresseerdeinvesteerderso Toename van activiteiten op deXXXXXXXo Lokaal Bestuuro Biliton en Suralcoo Para Forceo Betrokken vakministeriesMultinationalsNationalebegrotingExternefinancierdersDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 23 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaplantagesDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 24 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaECONOMISCHE ONTWIKKELINGWaterStrategisch kan worden gesteld dat beschikbaarheid van zoet waterwereldwijd een probleem aan het worden is. Ook vruchtbare bodems (veiligelandbouw) beginnen een schaars goed te worden op onze planeet.Voor Para zijn water en grond de speerpunt voor duurzame ontwikkeling.Water en grond vormen de voornaamste hulpbronnen voor het district en viadeze ingang kunnen alle potentiëlen en aandachtsgebieden van het districtworden benaderd. Alle verdienpoten zijn dan ook op een of andere wijzeverbonden met, of afhankelijk van, water en grond. Beheersing, beschermingen duurzame benutting van deze hulpbronnen staan daarom centraal in deontwikkeling van dit district.Voor optimale waterbescherming, beheersing en exploitatie zal een proactiefbeleid gevoerd moeten worden. Allereerst zal er een goede inventarisatie enanalyse gemaakt moeten worden onder andere van:1. Beschikbaar potentieel aan oppervlakte water en zoetwaterbronnen2. Water infrastructuur3. Exploitatiemogelijkheden4. Beheersmogelijkheden met betrekking tot natte infrastructuur5. Waterkwaliteit6. Niveau van vervuiling7. Bedreigingen van vervuiling en beschermingsmogelijkheden8. Huidig gebruik en in welke vorm9. Instelling op districtheffingen op watergebruik en –winning10. Riolering en afvoer/zuivering van huishoudelijk en industrieelafvalwaterDit zal door een team van deskundigen moeten gebeuren.In dit team moeten zeker een hydroloog, milieuspecialist, landbouwdeskundige,civiel ingenieur en specialist voor toerisme aanwezig zijn.Een goed beginpunt voor de inventarisatie is het rapport “Water ResourcesAssessment of Suriname” uitgevoerd door US Army Corps of EngineersMobile District & Topographic Engineering Center (In opdracht van UnitedStates Southern Command /dec. 2001)Uit de inventarisatie moet er een districtswaterbeleid worden geformuleerd datminstens de volgende zaken regelt:1. Systeem voor onderhoud van natte infrastructuur2. Bescherming van oppervlakte- en bronwater dmv. regelgeving opeconomische activiteiten3. Waterwinningsystemen4. Gebruiker betaalt (geld voor districtfonds)5. Instelling van een Water Autoriteit ParaDistrictsverordeningenOm het bovenstaande te kunnen realiseren zijn er districtverordeningen nodigop het gebied van:1. Het instellen van een Waterautoriteit Para2. Instellen van Waterheffingena. op gebruik van oppervlaktewater: landbouw en toerismeb. op waterwinningDe districtsraad kan hierbij ondersteuning vragen van het Ministerie vanRegionale Ontwikkeling die hiervoor een speciale afdeling in het leven heeftgeroepen.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 25 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaDe heffingen gaan naar het districtfonds en zijn bedoeld om de natteinfrastructuur te onderhouden en de waterkwaliteit te beschermen. Daarnaastkan het worden gebruikt om water gerelateerde activiteiten te ondersteunen.Water Autoriteit ParaVanwege het grote belang van water in het district is de instelling van eenautoriteit die coördineert en verantwoordelijk is voor alles op gebied vanwater belangrijk. Dit kan in de vorm van een waterschap. Deze autoriteit zalmoeten zorgdragen voor:1. Het onderhoud en de uitbouw van de natte infrastructuur insamenwerking met onder andere CTA van het commissariaat, Beheeren bestuurdienst van de ressorten, Ministerie van OW, Ministerie vanLVV.2. Controle op bescherming van waterzuiverheid3. Controle op naleven van onderhoudswetten voor particulieren optrenzen en lozingen in samenwerking met Bestuursopzichters4. Innen van heffingen op (oppervlakte)watergebruik en winning5. Voorlichting aan burgers en ondernemers over efficiënt water gebruiken bescherming van waterzuiverheid, onderhoud van infrastructuur6. Rioleringen en afvoer van huishoudelijk afvalwaterIn dit orgaan zullen naast deskundigen ook actoren uit het district zittingmoeten hebben.VoorlichtingWater gebruik en bescherming zijn zaken die zowel voor consumenten alsvoor ondernemers van belang zijn. Goede voorlichting over onderhoud vaninfrastructuur, efficiënt watergebruik en behandeling van afvalwater zullennodig zijn om tot een goed werkend waterbeleid te komen.WaterwinningPara beschikt over zeer grote ondergrondse zoetwaterreserves. De Paraanseaquifer (ondergronds zoetwater reservoir) levert het grootste deel van hetdrinkwater voor Paramaribo en omgeving. De omvang en capaciteit hiervanmoet in kaart worden gebracht. Duurzame ontginning door lokaleondernemers, eventueel in coöperatief verband, creëert exportmogelijkhedenen werkgelegenheid.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 26 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 4: WaterDoel: Optimaal beschermen en benutten van de hulpbron waterMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periodei2008 -2011Periodeii2012 -2017Periodeiii2018e.v.Ministeries/instantiesWater inventarisatie Water rapport is gemaakt X Team van deskundigen aangesteld insamenspraak met min. Lokaal bestuur,/LVV/OW en lokale actorenDistrictsverordeningWater Authoriteit ParaDistrictsverordening opwaterheffingenEr is een waterschap X X X District Raad ondersteund door juristen enlokale actorenLokaal bestuur, Para ForceEr komt geld in het districtsfonds uit deheffingenX X X District Raad ondersteund door juristen enlokale actorenLokaal bestuur, Para ForceInstellen waterschapschap Waterschap functioneert X X Bestuursopzichters, deskundigen,sectorvertegenwoordigersFinancieringNationale/districtsbegrotingLVVdistrictsbegrotingdistrictsbegrotingLVV en districtsbegrotingVoorlichting aan de burgers over:o Duurzaam water gebruiko Burgerplicht inzake onderhoudnatte infrastructuuro Besherming van water alsnatuurlijke hulpbrono WaterbeheerContinue data verzameling tenbehoeve van het voeren van goed entransparant beleid.o Burger gaan correct om met watero Burgers onderhouden hun deel vande natte infrastructuur conform dewettelijke regels en normenXXXXXXo Lokaal bestuuro Water Autoriteit Parao NGO’so Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso VakministeriesNationale/districtsbegrotingNationale / districtsbegrotingDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 27 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaBenutting van oppervlakte waterPara is rijk aan kreken en rivieren. Het water hierin is zwart vanwege dekruiden en bladeren. Vandaar de naam “ het zwarte goud “.Daarnaast is de agrarische sector een grote gebruiker van water. Deze tweesectoren zijn dan ook als verdienpoten van het district geïdentificeerdRecreatie en ToerismeVanwege het feit dat de nationale luchthaven zich in Para bevindt, is Para hetdistrict met het hoogste aantal bezoekers van ongeveer 1 miljoen mensen perjaar. Vanuit de luchthaven vertrekken er ongeveer 200.000 mensen per jaar.Van de bezoekers die aankomen blijven er weinig in het district vanwege hetontbreken van accommodatie. Ook van de gelden die de toeristen betalen bijvertrek ontvangt het district niets.De vele water gerelateerde recreatieoorden trekken jaarlijks een groot aantalbinnenlandse en buitenlandse bezoekers. De grote gebieden met ongereptenatuur, grote biodiversiteit en culturele verscheidenheid zijn anderehulpbronnen die ingezet kunnen worden. Recreatie en toerisme zijn vanwegede vermakelijkheidsbelasting al een inkomstenbron voor het district. Doorverdere ontwikkeling en structurering van activiteiten kan dit meer worden.Ook dient er een overeenkomst gesloten te worden met toeroperators om als ergeen afdracht is in een recreatieoord, een financiële bijdrage te doen bijbezoek aan het district. Tenslotte maakt dit ook deel uit van verantwoordondernemen. Dit kan mogelijk verder uitgebreid worden door eentoeristenbelasting in te voeren.Cultureel en historisch erfgoedHet rijke culturele en historische erfgoed leent zich voor verdere uitbouw vandeze sector. Hierbij wordt gedacht aan plantage toerisme (eventueel via derivieren) en bezoeken aan de vele inheemse dorpen die het district rijk is.Hierdoor ontstaan lokale arbeidsplaatsen en komt er ruimte voor lokaalondernemerschap.Grondbeleid en ruimtelijke ordeningVoor werkelijke uitbouw van deze sector is een goede ruimtelijke ordening eneen uitgewerkt bestemmingsplan van het district nodig. Dit kan lokaalvoorbereid worden waarna het aan de centrale overheid wordt voorgelegd.Grondbeleid behoort immers nog niet tot de bevoegdheid van het district.InfrastructuurOok goede infrastructuur is van belang. Betere toegankelijkheid van deoorden zal het bezoekers aantal verhogen. Inkomsten uit deze sector kunnenonder andere gebruikt worden voor onderhoud van wegdek en kunstwerken opde toegangswegen.Jeugd, onderwijs en werkDe sector zal behoefte hebben aan geschoolde arbeiders. Trainingen om tekunnen werken in deze sector biedt vele voordelen:1. Opvang en begeleiding van drop-outs2. Armoedebestrijding3. Voorkomen van leegloop (stadstrek) van het district.Ontwikkeling van OnverwachtVoor Para is versterking van de hoofdplaats Onverwacht als diensten- enactiviteitencentrum niet alleen in het kader van toerisme, maar ook tenbehoeve van de lokale bevolking belangrijk.Momenteel is het districtscommissariaat in Onverwacht gevestigd en er is eenbevolkingszaal. Er is echter geen bank of betaalautomaat, geen postkantoor,geen betalingsmogelijkheid voor telefoon, water en elektriciteit, geen EHBOen geen toeristisch informatiecentrum. Er is sinds kort een rudimentaire/beginnende markt voor lokale producenten. Een attractie die hier gevestigdzou kunnen zijn is een spoorwegmuseum.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 28 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaTransport en openbaar vervoerOptimaal gebruik en bezoek van de faciliteiten in Onverwacht zal alleenmogelijk zijn als er aandacht komt voor de intra-district verbindingen van hetopenbaar vervoer. Op dit moment moet iemand die vanuit Para –Oost naar hetdistrictscommissariaat wil, eerst naar Paramaribo om daar een bus te nemennaar Onverwacht.MilieumanagementToerisme is afhankelijk van een schone omgeving en natuurschoon.Afvalbeleid en milieumanagement zijn daarom belangrijke aspecten voor dezeverdienpoot. Kiezen voor ecologisch verantwoorde productie zal de natuurvrijwaren en kan binnen de toerisme sector ook als attractie wordenuitgewerkt;Bescherming van lokale voorwaardenNaast vele voordelen zijn er ook gevaren verbonden aan recreatie en toerismevooral als er geen wetgeving en controle is op het uitbaten van recreatieoordenen toeristische attracties. Een van de gevaren is het verlies van de eigenculturele identificatie en daarmee verlies van normen en waarden alsongebreideld toerisme wordt toegestaan. Daarnaast zijn er de gevaren opgebied van veiligheid en gezondheid. Een Toerisme Autoriteit Para kan zowelde vele voordelen voor district op het gebied van toerisme veilig stellen,tevens bescherming bieden voor eventueel nadelige gevolgen.Deze autotiteit zal onder andere als taken hebben:ooooooInventarisatie van recreatie en toerisme mogelijkheden in het districtLobby voor deel luchthaven tax tbv DistrictsfondsFormuleren van Toerisme beleid ParaVoorschriften voor standaarden o.a. voor oorden en attractiesStimuleren van recreatie en toerisme in de breedste zinCreëren van markt voor kunst en cultuur uitingeno Creëren van structuren om toerist heffingen te innen in oorden en bijattractieso Bescherming tegen nadelige gevolgen van toerisme op gebied vanecologie, cultuur en sociale structureno Controle op naleving van verordeningen en regelgevingo Promoten van het district in binnen en buitenlandIn dit document zullen bepaalde aspecten verder worden uitgewerktOverzicht Vakantie / Recreatie Oorden in het district ParaVakantie / Recreatie Oorden RessortJan Starke Opleiding en Ontspannings Para ZuidCentrum (JSOOC – Zanderij 1)CarolinakreekPara ZuidSabana ParkPara ZuidColakreek ResortPara ZuidDerde Brug / Mambolie kreek Para ZuidBlaka WatraCarolinaKinderboerderijPara ZuidBersaba / La ProsperitéPara ZuidEerste BrugPara ZuidGosterieBigi PoikaPowakkaPara OostOverbridge River ResortPara OostMarinalexPara ZuidSingrilantiBigi PoikaMast 52Para OostNV White Beach Resorts i.o. Para OostVakantiepark Waterland N.V. i.o. Para OostBron: DistrictscommissariaatDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 29 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 5: ToerismeDoel: Uitbouwen van recreatie en toerisme mogelijkheden met inachtneming van ecologische, culturele, sociale voorwaarden van het districtMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periodei2008 -2011Instellen van een Toerisme AutoriteitParaInstellen van een commissie voor hetopstellen van een gedragenruimtelijke ordening enbestemmingsplanVerordening m.b.t. de exploitatie vanrecreatieoordenUitvaardigen van een verordeningvoor heffingen op:o toerismeo reclame bordenImplementatie structuurontwikkeling plan Para PlantagesTrainingen van bestuursledenErkenning van plantagebestuur perdistrictsverordeningToerisme Autoriteit Para isgeïnstalleerd enfunctioneertPeriodeii2012 -2017Periodeiii2018e.v.Ministeries/instantiesX o Lokaal Bestuuro Districtsraad,o Luchthaven Beheer,o Ministerie TCT,o Lokale actoreno StichtingSurinameEr is een plan met een breed draagvlak X X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso OverigeEr zijn standaarden voor exploitatie vanrecreatieoordenEr komt inkomsten uit toerisme enreclame borden in het districtsfondsAlle plantages hebben een bestuur eneen stichting met daarin eenplantagefondsToerismestakeholdersX o Lokaal Bestuuro Districtraad,o Toeristen sectoro Juridische afd. R.OX X X o Lokaal Bestuuro Districtraad,o Toeristen sectoro Juridische afd. R.OdistrictsX o Lokaal Bestuuro Federatie van de ParaPlantages Para ForceAlle plantagebesturen zijn erkend X o Lokaal bestuuro Ministerie van RO,o Federatie van ParaPlantages, Districtraado JuristenFinancieringStichting Toerisme Suriname,Nationale/districtsbegrotingNationale/districtsbegrotingNationale/districtsbegrotingNationale/districtsbegrotingPara PlantagesNationale/districtsbegrotingDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 30 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaStimulering ondernemersinitiatiefStimuleren organisatie van huisvlijten huisnijverheidTourism awereness onder debevolking van Para bevorderenVoorwaarden scheppen voor eenaantrekkelijk ondernemersklimaatEr is een toename van midden- klein enmicro-ondernemingenHandicraft producenten zijngeorganiseerd en hebben inkomen uithun activiteitenJongeren weten hoe ze met toeristenmoeten omgaan en kunnen eenloopbaan kiezen in die sectoro Lokaal informatiepunt – onewindow – voor ondernemerso Verkort vergunningen beleido Adequate begeleiding vanondernemerso Uitbreiding kredietfaciliteiteno Nieuwe partnerschappengeïdentificeerdX X X o Lokaal bestuuro NGO’s,o Microkrediet fondseno Betrokkenvakministerieso Para ForceX X X o Lokaal bestuuro NGO’s,o Microkrediet fondseno Betrokkenvakministerieso Para ForceX X X o Lokaal Bestuur,Vakministeries,o Para Forceo NGO’sXXXXXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro KKFo Vakministerieso Overige distrrictsstakeholderso Private sectoro BankenNationale/districtsbegrotingNationale/districtsbegrotingNationale/districtsbegroting,Stichting Toerisme SurinameNationale / districtsbegrotingDLGP II,BankinstellingenPrivate sectorContinue data verzameling tenbehoeve van het voeren van goed entransparant beleid.o Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districtsstakeholderso VakministeriesNationale / districtsbegrotingVakgerichte scholing en trainingi.s.m. de private sector.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken en studeren’is meetbaarXXXXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro Overige districtstakeholderso Private sectorNationale / districtsbegrotingDLGP II, private sectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 31 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaAgrarische sector“Conform regionale, internationale, hemispherische en mondiale visies, is eenwelvarende agricultuur de sleutel naar rurale welvaart, armoede bestrijding,voedselzekerheid, sociale gelijkheid en duurzame ontwikkeling” (ICCA)LandbouwVan oudsher is er in Para een erfcultuur en een subsistentie landbouwgeweest. Er werd geplant op kostgronden, die enige afstand van dewoonplaats gelegen waren. Voornaamste producten waren knolgewassen,bananen, ananas en meloen. Daarnaast heeft de veeteelt en pluimveesectorzich in het district ontwikkelt in de laatste decennia. In Para is er nooitgrootschalige machinale en chemische landbouw geweest. Dit is eengelukkige omstandigheid. Agricultuur heeft geen noemenswaardige vervuilingvan grondwater veroorzaakt. Ook gezien de toenemende belangstelling voorbiologische landbouw is dit een gunstige omstandigheid. Bij voorkeur dienener kleinschalige, weinig arbeid- en kapitaalintensieve policulturen ontwikkeltte worden.Gezien de goede conditie van de bodem kan na verzadiging van de lokalemarkt gezocht worden naar exportmogelijkheden. Hiervoor is hetnoodzakelijk om te voldoen aan internationale standaarden.. Aangezien ditduur is en vraagt om constante productie zowel in kwantiteit als kwaliteit iscoöperatievorming gewenst. Daarnaast is verwerking van producten toteindproduct belangrijk. Dit werkt waardeverhogend en het maakt de boerenonafhankelijker van opkopers. Coöperatievorming geeft boeren de kansgrotere invloed uit te oefenen op de prijs die ze krijgen voor hun producten.Naast productie eenheden zijn policulturen ook geschikt als toeristischeattractie. Dit vanwege het natuurlijke uiterlijk en de verwerking van productentot voor de toerist aantrekkelijke eindproducten.Naast het stimuleren van productie is het creëren van afzetmarkten belangrijk.Door lokaal te beginnen kan er expertise worden opgebouwd voor groteremarkten. Onderstaand enkele mogelijkheden:1. Lokaal: markten en coöperatieve winkels, recreatie oorden en toeristischeverblijven2. Caricom3. Europa en AmerikaVoor alle sectoren binnen de agricultuur is het noodzakelijk om jongeren weerte interesseren om hierin een bestaan te zoeken. Hiervoor zijn opleiding,goede voorbeelden en aanmoedigingen zoals land en materiaal noodzakelijk.Ook de stimulering van het aanleggen van erfculturen voor zelfvoorzieningzouden een onderdeel moeten vormen van het sociale vangnet.Het gebied rond de luchthaven kan als landbouw areaal voor export wordeningezet. Er zijn al koelfaciliteiten op het luchthavencomplex.In de tijden die voor ons liggen zal de noodzaak voor eigen productietoenemen. Vanwege de toenemende wereldbevolking, vermindering van dezoetwater reserves, de afname van beschikbare vruchtbare gronden, , neemthet beschikbare voedsel af en zullen prijzen steeds verder stijgen.Ook manipulatie van voedsel en slechte kwaliteit van importgoederen nopentot het veiligstellen van voedselsoevereiniteit en voedselveiligheid.Veeteelt en PluimveeDeze sector is zowel op melk als vleesproductie gericht. De toenemendeprijzen voor veevoeder noopt tot vervaardigen van lokaal veevoer. DeVereniging van Melkboeren Suriname heeft hiermee al ervaring.In Para is er ruimte voor verdere uitbouw van deze sector en wel in het gebiedtussen Rijsdijk en Matta. (het zgn. Matrijsgebied). In dat gebied bevinden deDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 32 van 116

Republiek SurinameDistrict Paragronden zich in de overgangsgordel die bijzondere economische perspectievenbiedt. Gezien de grootte van het aaneengesloten gebied zijn dit vooragrarische doeleinden geschikte gronden. Tevens is uit een studie, verrichtdoor het Celos in de jaren zeventig, gebleken dat de kosten voor inrichting enontginning van dit gebied geringer zijn ten opzichte van gebieden in de JongeKustvlakte.Dit middengebied, is door de Dienst Landsbosbeheer bestemd alsbosconversiegebied en kan na eventuele kaalkap worden aangewend vooronder andere veeteelt.In het door het Planbureau opgestelde Matrijsplan (1989 en geactualiseerd in1997) zijn op grond van bodemkundige analyses en literatuurstudies denavolgende gronden, die geheel en/of ten dele in het bosconversiegebiedvallen, geïdentificeerd voor de gemechaniseerde landbouw en veeteelt: bvMatrijs-Noord: de Lelydorpritsgronden, groot 5000 ha, waarvan 4000 ha tebestemmen voor melkveebedrijven;De Lelydorpplateaugronden, totaal 18500 ha, te bestemmen voor onder andereslachtvee;Een areaal groot 10000 ha van de Para scholgronden bezit de potentie vooronder andere slachtveebedrijven.Ook het Zanderijgebied leent zich goed voor pluim- en varkensvee, vanwegede betere absorptie van de gronden. (Bron Agrarisch potentieel subsectorVeetelelt SPS, Mei 2007;)Visvangst draagt samen met jacht bij aan de voedselvoorziening.Vanwege de vele kreken kan aquacultuur in de toekomst een rol gaan spelenin het district. Er moet een inventarisatie gemaakt worden om mogelijkhedenen locaties te bepalen. Daarna is het bekendmaken van mogelijkheden entrainingen op dit gebied noodzakelijk.BijenteeltVanwege de vegetatie en de grote onbewoonde gebieden is bijenteelt eeninkomstenbron die zeker moet worden ontwikkeld. Teelt van bijen zal ook eentoename van productie geven bij fruitteelt.Sierteelt, medicinale, pesticidale en aromatische plantenteeltDeze teelten spelen nog geen rol in Para. Binnen policulturen zouden dezegewassen echter gemakkelijk geïntegreerd kunnen worden en naast depositieve werking voor het systeem ook een bron van inkomsten kunnenvormen.Internationaal neemt de belangstelling voor deze gewassen toeVoor dit gebied zou er nu reeds een bestemmingsplan gemaakt moetenworden waardoor gebruik voor deze sector gegarandeerd wordt.VisserijVisserij wordt op kleine schaal commercieel beoefend in het district. Eengroot probleem is de instroom van met kwik besmet water. Er is wetgevingdie de import van kwik verbiedt. Er is echter geen controle op het gebruikervan. Ook zijn de mensen in het district niet voldoende op de hoogte van degevaren van kwikvergiftiging. Door de besmetting van de vis komt deverkoop van vis in gevaar.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 33 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 6: AgricultuurDoel: Het garanderen van de nationale voedselzekerheid en veiligheid en wel zodanig dat deze niet importafhankelijk zijnMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periodei2008 -2011Periodeii2012 -2017Periodeiii2018e.v.Ministeries/instantiesFinancieringInventarisatie van agrarische activiteitenFormuleren van een district strategischagricultuur planStimulering van biologische landbouw(training, voorlichting, awarenessprogramma’s)Creëren van afzetmogelijkhedenVerordening om mobiele verkoop teregulerenHet is bekendo Hoeveel producenteno In welke subsectoreno Welke methodenBereidheid om ecologischeproductiemethoden te gebruikenActiepunten van de agromatrix en Jagdeoinitiatief zijn uitwerkt voor het districtJaarlijkse toename van 10% van boeren dieweten wat bio-landbouw inhoud en bereidzijn methode toe te passeno Er zijn verkooppunten op luchthaven enrecreatieoordeno Lokaal certificaat voor biologischeproductieIn het hele district zijn er verkooppuntenXXXXX LVV lokaal bestuur NGO,s Nationale/districtsbegrotingX X X Lokaal bestuur, Lokaleactoren, LVVX X X Lokaal bestuur,LVV, NGO’sLandbouw cooperatiesXXXXXXLokaal BestuurLVV,BIOCOPARX X XX o Lokaal Bestuuro Districtsraado Belanghebbendeno Jurist(en)Nationale/districtsbegrotingNationale/districtsbegrotingexterne financiersNationale/districtsbegrotingExterne financiersNationale/districtsbegrotingDLGP IIStimuleren van zelfvoorziening Erfculturen nemen toe X X X LVV, NGO’s Nationale/districtsbegrotingopzet compostwerf meto Compostwerf is in productieX X X Lokaal Bestuurexterne financiersdemonstratietuinen eno Demonstratie tuinen zijn aangelegd X X X NGO’strainingsfaciliteiteno Er zijn opleidingenX X XDistrictsafdeling LVV ressort PARA meteigen begrotingo Para is een zelfstandig ressort binnenLVV met een eigen begrotingX Lokaal Bestuur, LVV Nationale/districtsbegrotingOpzetten van een producenten Markt teOnverwachtVerwerkingsfaciliteiten tbvlandbouwproducten opzettenoooEr is een producenten markt teOnverwachtEr is een ingerichte verwerkingshalDe faciliteiten worden gebruikt doorlokale producentenX X Lokaal bestuur, LVV,ParaForce; landbouwcoöperatiesX XLokaal bestuur, LVV,ParaX XForce; landbouwcooperatiesNationale/districtsbegroting DLGP IIExterne financiersNationale/districtsbegrotingExterne financiersDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 34 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaOpkoopcentrale voor export en lokaledistributieStimuleren coöperatie vormingVia cooperatie beschikbaar stellen vanklein mechanisch materieelo Er is een centraal opkooppunt voorlandbouwproducteno Er wordt geëxporteerdo Er is een toename van gestructureerdesamenwerkingo Boeren kunnen klein machines hurenX X Lokaal bestuur, LVV, ParaForce, partnerschappenXXXXXXNationale/districtsbegrotingexterne financiersOpenstellen van gebied rond delauchthaven voor landbouw doeleindenMatrijs gebied openen en beschikbaarstellen voor veeteelt, pluimvee enveevoeder productie doeleindenAquacultuur inventarisatie naarmogelijkheden en belangstellingIntegratie van Medicinale, Aromatischeen Pesticidale planten in policulturenoGebied rond luchthaven in productievoor exporto Matrijs gebied ontsloten en in productiegebrachto Gronden uitgegeven ten behoeve vanpluimvee en veeteelt en voerproductieo Er is een rapport over mogelijkheden vooraquacultuuro Lokale ondernemers zijn geïnteresseerdo Er zijn trainingen op het gebied vanaquacultuuro Er zijn trainingen in aanleg vanpoliculturenXXXXXXo Lokaal Bestuuro Luchthaven Behuuro Private sectoro Para Forceo Centrale overheido Vakministerieso Lokaal bestuuro Para Forceo VerenigingmelkveehouderspluimveehoudersX X o Lokaal bestuuro Private sectoro Burgerplatformeno Lokaal bestuuro Betrokken vakministerieso Private sectoro BurgerplatformNationale begrotingExterne financiersPrivate ondernemersNationale begrotingExterne financiersPrivate ondernemersNationale/districtsbegrotingexterne financiersNationale/districtsbegrotingexterne financiersStimuleren ontwikkeling bijenteelt o Er is een organisatie van bijentelers inhet districto Er is een opleiding tot imkerXXXXXXo Lokaal bestuuro Betrokken vakministerieso Private sectoro BurgerplatformNationale/districtsbegrotingexterne financiersMaatschappelijk verantwoordondernemen’ wordt gestimuleerdooooToename HACCP en ISOgecertificeerde bedrijvenToeleveranciers en werknemers zijnmerendeels afkomstig uit het district.Een deel van de winst vloeit terug naarhet district voor sociale doeleinden.XXXXXXXXXo Lokaal bestuuro KKFo Vakministerieso Overige distrrictsstakeholderso Private sectoro BankenNationale / districtsbegroting DLGPII, private sector. InternationalepartnersDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 35 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaStrenge controle en sancties opkwikgebruikVoorwaarden scheppen voor eenaantrekkelijk ondernemersklimaatContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleido Er wordt geen kwik meer gebruikt X X X o Milieuinspectieo NIMOSo Lokaal informatiepunt – one window –voor ondernemerso Verkort vergunningen beleido Adequate begeleiding van ondernemerso Uitbreiding kredietfaciliteiteno Nieuwe partnerschappen geïdentificeerdoo Statistieken beschikbaaroXXXXXXXXXXXXXXXo Betrokken vakministerieso Lokaal bestuuro KKFo Vakministerieso Overige distrrictsstakeholderso Private sectoro BankenX X X o Lokaal bestuuro Overige districtsstakeholderso VakministeriesNationale begrotingNationale / districtsbegroting DLGPII, BankinstellingenNationale / districtsbegrotingVakgerichte scholing en training i.s.m. deprivate sector.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken en studeren’ ismeetbaarXXXXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro Overige districtstakeholderso Private sectoroNationale / districtsbegroting DLGPII, private sectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 36 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaAgricultuur binnen de CaricomBij het begin van dit millennium heeft IICA een agromatrix, gekoppeld aande Millennium Doelen en het Jagdeo Initiatief ontwikkeld voor de Caricom.Hiermee kunnen de verbindingen tussen verwachtingen, acties en prestatieshelder in beeld worden gebracht en activiteiten worden geformuleerd. Desituatie van de Surinaamse agricultuur wijkt niet veel af van de andere landenbinnen de Caricom. (zie SWOT analyses).Voor toekomstige ontwikkeling enevaluatie van deze sector wordt deze matrix aan dit document toegevoegd.Voor een aantal van de actiepunten zoals aangegeven in de agromatrix zijn eractiviteiten geformuleerd in dit strategisch plan. Verdere uitwerking hiervankan gebeuren door een commissie die zich gaat bezighouden met het verderuitwerken van het strategisch plan op agrarisch gebied. Een aantal zaken kanalleen op nationaal niveau worden gerealiseerd. Met input vanuit de districtenkan hier aandacht voor worden gevraagd.Jagdeo InitiatiefDe 10 beperkingen voor ontwikkeling van landbouw in het Caribisch gebiedgelden ook voor Suriname.1. Gelimiteerde en geen passende investeringen in landbouw2. Achterhaalde en inefficiënte landbouw en voedselveiligheidssystemen3. Geen onderzoek afgestemd op behoefte4. Gefragmenteerde en ongecoördineerde private sector5. Ontoereikende en ongecoördineerde risicomanagement maatregelen6. Inefficiënte land en waterverdeling en managementsystemen7. Ontoereikende transportmogelijkheden8. Zwak en gefragmenteerde Informatie en marketing netwerken9. Marketing: zwakke verbinding met en participatie van producenten ingroeiende marktsectoren10. Te kort aan vaardige en getrainde mensen.De opheffing van hier aangehaalde beperkingen zal naar verhoging van decompetitiviteit van de sector leiden. Binnen de agromatrix valt het dus in develden VII, VIII en IX.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 37 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 7: Agromatrix Conceptual FrameworkSystemisch conceptDuurzameontwikkelingbenaderingRurale gebiedenAgrarische voedselwaardeketenBeleidssysteemStrategische doelenEcologischIStimuleren van ecologischverantwoorde methodenIIStimuleer geïntegreerdmilieumanagementIIIBouw een pro-EcoInstitutioneel FrameworkDuurzaamheidCultureel SociaalIVFaciliteren van verhogen vanlevenskwaliteit en toegang totdienstenVOntwikkel vaardigheden,expertise en innovatieVIStimuleer beleid dat leven enlevensonderhoud verbeterdGelijkwaardigheidEconomisch(productie enhandel)VIIStimuleer competitieve ruraleondernemingenVIIIVorm netwerken. Integreerketens en stimuleerproductiviteitIXWerk aan een stimulerendebedrijfsomgevingConcurrentiekrachtPolitiekInstitutioneelXVersterk public en privatepartnershipsXIVersterk dialoog, relaties enverbindingenXIIStimuleer nationale beleid enexterne samenwerkingGoed bestuurStrategiesch doelenRurale ontwikkelingVoedsel zekerheidVoedsel soevereiniteitPlaats voor agrocultuurDuurzame ontwikkeling vanagrocultuur en ruralegemeenschappenNaar agromatrix van Institute for Inter American Cooperation on Agriculture IICADistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 38 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaGrondPlantagesPara kent drie soorten gronden:1. Plantage gronden2. Dorpsgronden3. DomeingrondenLange tijd is grondbenutting op de plantages vanwege de boedel problematiekeen probleem geweest. De Federatie van Para Plantages heeft hier eenoplossing voor gevonden waarbij plantage gronden wettelijk in huur kunnenworden afgestaan aan derden. Ze verlenen hiermee dan gebruiksrecht. Om ditte kunnen toepassen is er echter noodzakelijk om uitvoering te geven aan hetstructuur ontwikkelingsplan van de federatie. Vanuit de federatie wordtondersteuning gegeven aan de plantages die dit willen uitvoeren. Uitvoer vandit structuurplan creëert vele ontwikkelingsmogelijkheden voor de plantages,doordat het interessant wordt voor ondernemers om in plantages te investeren.Initiatieven om het culturele erfgoed van de plantages te bewaren doordocumentatie en verzameling van materiaal zal bijdragen aan behoud van deplantage cultuur en kan worden ingezet bij de ontwikkeling van hettoeristische potentieel van het district.Erkenning van plantagebesturen zoals dit gebeurd voor dorpsbesturen zalzorgen voor transparantie en legitimiteit. Dit zal bij districtsverordeningmoeten worden vastgelegd. Daarnaast is het noodzakelijk dat elke plantageeen goed ruimtelijk ordening- en bestemmingsplan formuleert alvorensgronden uit te geven. Ook zaken in verband met de natte infrastructuur dienengeregeld te zijn. Plantages zullen dus in de structuur van het waterschapmoeten worden opgenomen.DorpenIn Para zijn er 11 inheemse dorpen gevestigd. De meeste van deze dorpen zijnver van het centrum en vrij moeilijk te bereiken. Elk dorp heeft eendorpsbestuur. De structuur en werking van het bestuur is niet in alle dorpengelijklopend. Ook de manier waarop en de criteria voor verkiezing van hetbestuur verschilt van dorp tot dorp. Kapiteins en hun besturen zijn wel bij weterkend.Het grootste obstakel voor ontwikkeling is het feit dat grondenrechten niet bijwet geregeld zijn en conventie 161 van de ILO nog niet wordt nageleefd.Rond de dorpen worden concessies uitgegeven zonder medeweten van dedorpsbewoners. De dorpsbewoners zouden zelf economische activiteitenwillen uitoefenen om zo werk gelegenheid voor de eigen gemeenschap tecreëren. Er zou bij uitgifte van gronden rond dorpen consultatie moeten zijnvan het hele dorp middels een dorpsvergadering. Ook moet er meer gekekenworden naar partnerschappen waarbij de dorpsbewoners delen in de voordelenvan de gronden rond hun dorpen en waarbij ze zelf invloed hebben op hetbeperken van de nadelen.Naar voorbeeld van Powaka en Bigi Poika zouden de dorpen begeleidingmoeten krijgen bij het formuleren van de door hen gewenste ontwikkeling.Net als bij de plantages kan behoud van het eigen culturele erfgoed bijdragenaan de samenhang van de gemeenschap en tegelijkertijd worden ingezet voorhet ontwikkelen van toerisme.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 39 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 8: Grondbeheer en duurzame grond benuttingDoel: Het verhogen van de bijdrage van grond aan de distircts economie en het welzijn van huidige en toekomstige generaties met inachtneming van hetbehoud van de biodiversiteit.Maatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Instellen van een commissie voor hetopstellen van een gedragen ruimtelijkeordening en bestemmingsplanGrondenrechten worden geregeldNaleven van ILO conventie 161Transparant uitgifte beleid en consultatievan inheemse gemeenschappen bij uitgiftevan gronden en concessiesErkenning en training vanplantagebesturenTraining van alle dorpsgemeenschappenin:o Organisatieo formuleren van ontwikkelingsplan,burgerparticipatie,o onderhandeling voor partnerschappenCertificering van de houtexploitatie enhoutverwerking.Continue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleidVakgerichte scholing en training i.s.m. deprivate sector.Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesEr is een gedragen plan X X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso Grondrechten zijn wettelijkgeregeldo ILO conventie 161 wordt nageleefdo Dorpen worden in kennis gesteldvoor uitgifte van gronden rond hundorpenVia een dorpsvergadering wordt erconsensus bereikt over de uitgifteo Plantage besturen zijn erkendo Plantage besturen hebben statutenen huishoudelijk reglementXX X XXXXXXXo Overige district stakeholderso Centrale overheido Lokale overheido Centrale overheido Lokaal bestuuro Vakministerieso NIMOSFinancieringNationale/districtsbegrotingNationalebegrotingNationale /districtsbegrotingX o Lokaal bestuur districtraad RO districtbegrotingDorpsgemeenschappen zijn getraind X X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso Para Forceo NGO’so Ondernemers gecertificeerd X X X o Lokaal bestuuro Vakministeries en NIMOSo Private sectoro Internationale organisatieso Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholdersVakministerieo Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken en studeren’is meetbaar.XXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholdersNationale/districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorNationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 40 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaBosbouw en HoutverwerkingPara is van oudsher een leverancier van houtproducten. Heel wat plantagesproduceerden hout.Er is dan ook een grote algemene biodiversiteit en een grote houtdiversiteit inhet bijzonder aanwezig. Niet alleen hout maar ook bos bijproducten zowel metmedicinale als culturele toepassing, worden geoogst. Binnen de tribalegemeenschappen is er nog veel kennis op het gebied van bosbehoud enduurzame bosontginning aanwezig. Binnen de economische zones van dedorpen is er bos aanwezig. Doordat grondenrechten niet zijn geregeld, gebeurthet echter dat er binnen deze gebieden concessies worden uitgegeven zondermedeweten van de dorpsbewoners. Ook komen er ondernemers uit de stad diepartnerschappen willen sluiten met de dorpelingen. Hun slechte financiëlepositie en onervarenheid plaatst de inheemsen echter in een zwakkeonderhandelingspositie. Beter toegang tot kredietfaciliteiten en ondersteuningin onderhandelingen, b.v. door Para Force kunnen hier verbetering in brengen.De houtsector in Para wordt beheerst en geëxploiteerd door externeconcessionarissen. Laatstgenoemde ondernemers zijn, zover bekend, nietgecertificeerd waardoor er geen garantie is voor duurzaam gebruik van dehulpbron bos. SBB is wel vertegenwoordigd in het district, maar het toezichtwordt als onvoldoende ervaren. Thans zijn enkele houtverwerkingsbedrijvengevestigd in woongebieden.De noodzaak voor een goed bestemmingsplan speelt ook in deze sector eenbelangrijke rol als het gaat om optimaal landgebruik.Om de duurzaam behoud van het bos te garanderen moet per verordening vankracht worden dat er alleen bosontginning mag plaatsvinden volgen hetCELOS systeem. Dorpen en plantages die bos willen ontginnen moeten hierintraining ontvangen. Ondertussen heeft SBB een document uitgegeven:Duurzame Bosontwikkeling Suriname. Richtlijnen uit dit document zullenuiteraard ook gevolgd moeten worden.Wettelijke regelingen en overheidsinstituten tot behoud en bescherming vanhet bos zijn er ook en Para is vertegenwoordigd in het Houtsector platform .Over het algemeen is er onvoldoende planning voor behoud, herstel enbescherming van het bos. Er vind geen bosverjonging plaats.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 41 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaDe geïdentificeerde tekortkomingen zijn:- De houtkap wordt niet op een duurzame manier uitgevoerd.- Controle op selectieve houtkap ontbreekt.- Onvoldoende voorlichting over rechten en plichten van allestakeholders.- Opraken van de hulpbron door onverantwoorde houtkap.- Erosie en andere schadelijke milieueffecten a.g.v. onverantwoordehoutkap- Geen grondenrechten voor tribale groepen- Desintegratie van cultuur en sociale structuren door houtkap ingebiedenAls gevolg van de vele onduidelijkheden in deze sector is het voorbarig om testellen dat de productie en de export moeten worden verhoogd. Hieraanvoorafgaand zal eerst duidelijkheid moeten komen in o.a.:- het aantal uitgegeven concessies en nog beschikbare gronden voorhoutkap;- de huidige wetgeving en afstemming van deze wetgeving op deinternationale verdragen;- houdt men zich aan de concessie eisen;- zijn de concessiehouders gecertificeerd;- het aantal houtverwerkingsbedrijven en de mate waarin zij zich aan devergunningseisen houden;- historische en huidige productie – en exportcijfers;.- inventarisatie van de aanwezige houtsoorten en medicinaleplantsoorten;- inventarisatie van de schade aan het milieu en de gevolgen voor detoekomst.Op internationaal niveau is Suriname partij bij de belangrijkste conventies ophet gebied van milieu, waaronder de VN – conventies over Biodiversiteit,Klimaatsveranderingen, Handel in bedreigde dier en – plantsoorten en terbescherming van natte ecosystemen. (bron: MOP 2006 – 1011). Dezeconventies bevatten regelingen c.q. afspraken met betrekking tot het duurzaamen efficiënt gebruikmaken van bossen. Het naleven van deze afspraken voorhet behoud van de bossen voor de volgende generaties zal een gezamenlijkeinspanning vergen van alle actoren.Infrastructuur vormt een grote belemmering voor deze sector. Al geruime tijdis bijvoorbeeld de weg naar Tibiti gebied en de brug bij Pikin Sarononbegaanbaar. Herstel van deze toegangsweg en de brug is van belang voor deconcessionarissen en voor de bewoners van dit gebied.Aan de andere kant brengt het zware houttransport ook beschadiging aan deinfrastructuur in het district.Van belang is dat de veroorzakers van deze situatie –de houtexploitanten –opdraaien voor het onderhoud van de wegen. Dit kan door een verordening opte stellen op basis van de WRO, die het district in de gelegenheid stelt omheffingen te innen op de houttransporten.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 42 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 9: Bosbouw en houtverwerkingDoel: Het verhogen van de bijdrage van de bossen aan de nationale economie en het welzijn van huidige en toekomstige generaties met inachtneming vanhet behoud van de biodiversiteit.Maatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Transparant uitgifte beleid enevaluatie en aanpassing van hethoutconcessie beleido houtconcessie beleid aangepastaan de standaarden vooroptimaal landgebruik enbosbeheerPeriode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesX X X o Lokaal bestuuro Private sectoro Vakministerieso NIMOSFinancieringNationale /districtsbegrotingHerstel infrastructuur naarTibitigebiedVerordening voor heffing ophouttransportenErkenning en training vanplantagebesturenVerordening voor toepassen vanCelossysteem en Duurzaam BosbeheerSurinameo Gebied is toegankelijk voorconcessionarissen en bewonerso Verordening opgesteld en inuitvoeringo Middelen in het districtsfondsvoor onderhoud van deinfrastructuuro Plantage besturen zijn erkendo Plantage besturen hebbenstatuten en huishoudelijkreglemento Celos systeem wordt toegepasto Richtlijnen uit SBB documentworden nageleefdo Actoren worden getraindo SBB oefent controle uit.X X X o Min. OW NationalebegrotingXXXXo Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso Vakministerieso Private sectorNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorX o Lokaal bestuur districtraad RO districtbegrotingXXXXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro Vakministerieso NimosNationale/districtsbegrotingPrivate sectorExternefinanciersDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 43 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaTraining in CELOS systeem van alleactorenFinancieringsfaciliteiten voorgemeenschap bosontginningsactiviteitenbeschikbaar stellenCertificering van de houtexploitatie enhoutverwerking.Continue data verzameling tenbehoeve van het voeren van goed entransparant beleid.o Actoren worden getraindo SBB oefent controle uit.o Kredieten zijn beschikbaar enbereikbaarXXXXo Lokaal bestuuro Dorpen en plantageso SBBo NGO’sX X X o Lokaal bestuuro Financieringsinstellingeno Para Forceo Ondernemers gecertificeerd X X X o Lokaal bestuuro Vakministeries en NiMOSo Private sectoro Internationale organisatieso Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso VakministeriesNGO’sPrivate sectorFinancieringsinstitutenNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorNationale /districtsbegrotingVakgerichte scholing en training i.s.m.de private sector.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken enstuderen’ is meetbaar.XXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholdersNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 44 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMilieuvriendelijke benutting van natuurlijke hulpbronnenAndere bouwmaterialen zijn steenslag en zand. Exploitatie hiervan gebeurd opconcessies die door de overheid zijn verleent en op plantages en rond dedorpen. Momenteel heeft het district hier geen voordelen van. In tegendeel degrote gaten die na de afgravingen overblijven, bezorgen alleen overlast. Ookveroorzaakt transport van deze materialen ernstige beschadiging aan dewegen.Om dit op te vangen zullen er verordeningen moeten komen die ervoor zorgendat er een goed rehabilitatieplan is voor de gaten die ontstaan door het mijnenvoor de concessie wordt verleend. Dit plan moet op zijn duurzaamheidbeoordeeld worden door de verschillende actoren in het district:1. Het bestuur2. De politieke structuren3. De burgerstructuurDe beschadiging aan infrastructuur kan worden opgevangen door heffingen opgebruik van de openbare weg door zwaar transport. Ook dit zal door middelvan een districtsverordening moeten worden afgedwongen.Matrix 10: Natuurlijke hulpbronnenDoel: benutting van natuurlijke hulpbronnenMaatregelen / ActiviteitenTransparant uitgifte beleid en evaluatieen aanpassing van het houtconcessiebeleidVerordening heffing zwaar transportVerordening heffing op ontginningnatuurlijke hulpbronnenVerordening rehabilitatie mijnputten opkosten van ondernemerIndicatorenhoutconcessie beleid aangepast aan destandaarden voor optimaal landgebruik enbosbeheerPeriodeI2008 -2011PeriodeII2012 -2017PeriodeIII2018 e.v.Ministeries/InstantiesX X X o Lokaal bestuuro Private sectoro VakministeriesNIMOSDistrictsfonds ontvangt inkomsten uitzwaar transport heffingenX Lokaal Bestuur, Districtsraad,lokale actoren, juristenDistrictsfonds ontvangt inkomsten uit X Lokaal Bestuur, Districtsraad,heffingenlokale actoren, juristenEr is herstel van uitgemijnde gebieden X Lokaal Bestuur, Districtsraad,lokale actoren, juristenFinancieringNationale /districtsbegrotingDistrictsbudgetDLGPIIDistrictsbudgetDLGPIIDistrictsbudgetDLGPIIDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 45 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaHandel en IndustrialisatieTen behoeve van deze sector beschikt Para over grondstoffen en hulpbronnen,havenfaciliteiten, arbeidskrachten en ondernemers. Voor hetoptimaal kunnen functioneren van deze sector zijn enkele cruciale factorenvan belang. Deze zijn:- de faciliteiten die de centrale overheid biedt om het voor lokaleondernemers aantrekkelijk te maken een exportgerichte industriëleonderneming op te zettena. transparante regelgeving gericht op de ontwikkeling van de sectorb. investeringsincentivesc. exportkredietverzekering faciliteitd. voldoende bescherming van lokale ondernemerse. financieringsfaciliteitenf. infrastructuurg. utiliteiten- aanwezigheid van lokale inputs- kennis van internationale kwaliteitsstandaardenOp lokaal niveau zullen de burgers actief moeten participeren in hetproduktieproces, door innovatief te zijn en op basis van een goedbestemmingsplan strategische besluiten te nemen voor de ontwikkeling vandeze sector.Met betrekking tot de handel zal zowel op centraal als lokaal niveau eengoede informatiestroom op gang moeten komen over dehandelsmogelijkheden in de regio en de rest van de wereld. De informatiemoet praktisch en begrijpbaar zijn. Ook hier is de actieve participatie van delokale ondernemers van belang.Er zijn financieringsfaciliteiten, maar deze zijn niet voldoende bekend bij deondernemers. Het beschikken over een one window stop faciliteit is ook voordeze sector een noodzaak. De informatie moet bij het lokaal bestuurbeschikbaar zijn. Dit is één drempel minder.In het district zijn diverse NGO’s die trainingen aan ondernemers verzorgenop het gebeid van o.a. bedrijfsvoering, financieel management etc.Het sluiten van de bauxiet mijnen is een bedreiging, maar kan ook directworden gezien als een kans. Herbestemming geven aan uitgemijnde enomliggende gebieden kan gebeuren op basis van goede planning enbestemming in overleg met de multinationals, lokale overheid en de burgers.Hiervoor is het wel nodig dat er inzage wordt gegeven in detoepassingsmogelijkheden van uitgemijnde gronden en mudlakes? Hetuitwerken van Landschapspark Para rond om de Para rivier zal ontsluiting vanhet gebied tot gevolg hebben. Hierdoor komt er heel wat grond vrij. Op basisvan een masterplan kan vanuit milieubewuste ontwikkeling en verantwoordondernemersschap een grote stimulans gegeven worden aan ontwikkeling vanhet district.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 46 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 11: Handel en industrialisatieDoel: effectieve participatie van het district in regionale handels - en economische blokken en versterking van groei van klein ondernemerschap endiversificatie richting minder prijsgevoelige en meer unieke producten die sterker kunnen concurreren op de internationale markt.Maatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesInstelling ‘one window stop’ o One window stop operationeel X o Lokaal bestuurPrivate sectorMaatschappelijk contract sluiten met debedrijvenUitwerken van een integraal plan vooruitgemijnde gebiedenLandschaps Park Para wordt uitgevoerdAwareness campagnes m.b.t. deinternationale handelsverdragenContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.Vakgerichte scholing en training i.s.m. deprivate sector.o Contract getekendo Implementatie sociaal –maatschappelijke projecten in hetdistricto Er is een master plano Alle burgers van Para hebbenvoordeel van de ontwikkeldeactiviteiteno Master plan geformuleerdo Weg langs linker oever Para rivieraangelegdo Toename activiteiten op deplantageso Campagnes worden uitgevoerdo Toename exportXX X XXXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro Vakministerieso Private sectorOverige districts stakeholderso Lokaal bestuuro Vakministerieso Private sectorOverige districts stakeholderso Lokaal bestuuro Vakministerieso Private sectoro Federatie Para Plantageso Para ForceoX X o Lokaal bestuuro Vakministerieso Private sectorOverige districts stakeholderso Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso Vakministerieso Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so VakopleidingenPrincipe van ‘Werken en studeren’ ismeetbaar.XXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholdersFinancieringNationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegroting/private sectorNationale /districtsbegroting/private sectorNationale /districtsbegroting/private sectorexterne financiersNationale /districtsbegroting/private sectorNationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 47 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaTransportDe meeste primaire wegen in het district zijn verhard. De verharding van deweg naar Afobakka en de verbinding van Powakka naar Marowijne via RediDoti is in uitvoering. De brug naar Carolina is nog steeds niet hersteld enhierdoor is de toegankelijkheid tot dit gebied slecht.In het hele district zijn er weinig Oost-west verbindingen. Tussen de alontsloten gebieden zijn de verbindingen ook ontoereikend.Er is wet en regelgeving op gebied van transport dat op bepaalde wegen magkomen . Controle op naleving is echter niet altijd optimaal.In heel wat gebieden is er voldoende openbaar vervoer om naar de stad tegaan, maar niet om van oost naar west in het district te reizen.De verharding van de wegen heeft wel voor onveiligheid in het verkeergezorgd. Snelheid van auto’s is hoger geworden. Voor langzaam verkeer,voetgangers en fietsers, zijn er echter geen voorzieningen getroffen. Ook debermen zijn vaak niet bruikbaar als voetpad. Dit veroorzaakt een groot gevaarvoor zwakke weggebruikers. Het aanleggen van voet- en fietspaden,verkeersremmers kan hierin verlichting brengen, vooral voor schoolkinderen.Er gaat veel zwaar verkeer met bouwmaterialen door Para en dit eist zijn tolvoor de wegen. Voor het district betekent dit grote kosten om de wegen ingoede toestand te houden. Financiering hiervan zou door de transportsectoropgebracht moeten worden en liefst rechtstreeks in het districtsfonds gestortmoeten worden.Inventarisatie van alle infrastructuur die hersteld moet worden is te vinden inde districtjaarplannen van 2008 en 2009. Daarnaast is er een door hetingenieursbedrijf Ilaco een inventarisatie gemaakt en een overzicht overkosten voor rehabilitatie en onderhoud.Overzicht primaire, secundaire en tertiaire wegen district Para.Per KM Lateriet/zand Bestraat Geasfalteerd TotaalPrimaire wegen 180 - 45 225Secundaire wegen 13 - 2 15Tertiaire wegen 55 5 22 82Totaal 248 5 69 322Bron : Rapport no. ILACO/DLGP 003 Inventarisatie wegen district ParaDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 48 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 12: Activiteitenmatrix voor TransportDoel: het totstandbrengen van ordening en verbetering van het verkeerswezenMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Verordening heffing van tol voor zwaartransportAanleg van fiets en voetpaden vooral in debuurt van scholenInterdistrict verbindingen van openbaarvervoerContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.o Verordening van krachto Tol wordt geïndo Districtsfonds wordt voorzien vanmiddelen t.b.v onderhoud enuitbreiding infrastructuuro Fiets en voetpaden langsgeasfalteerde wegen zijn aangelegdo Onverwacht is vanuit hele districtmet openbaar vervoer bereikbaarXXXPeriode 22012 - 2017XXPeriode 32018 e.v.XXMinisteries/instantieso Lokaal bestuuro Vakministerieso Private sectorX X X o Lokaal bestuuro VakministeriesX X o Lokaal Bestuuro Vakministerieso Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholdersVakministeriesBouw en ConstructieActiviteiten in deze sector zijn ongecontroleerd en vormen derhalve eenbedreiging voor de duurzame ontwikkeling van het district.Het wettelijk kader ontbreekt:- geen bestemmingsplan- geen ruimtelijke ordening- geen huisvestingsbeleid- bouwwet niet van toepassing voorbij 500 m van primaire wegenLokaal kader vb. Architecten en Ingenieursbureaus zijn niet aanwezig in hetdistrict, net als de mogelijkheden om een technische opleiding te volgen.FinancieringNationale /districtsbegroting/DLGP II /transporteurs /weggebruikersNationale /districtsbegroting/DLGP IINationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingHiertegenover staat dat voldoende componenten aanwezig zijn om dieinvulling te geven aan de sector waardoor het wel een duurzame bijdrage kanleveren aan de economische ontwikkeling van het district1. Voldoende land beschikbaar2. Voldoende zelfbouw3. Voldoende bouwmaterialen4. Voldoende bouwvakkers5. Afdeling OW&V aanwezigDaarnaast is er een afdeling CTD binnen het commissariaat die belast is metcivieltechnische en bouwkundige werken.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 49 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 13: Activiteitenmatrix voor Bouw en ConstructieDoel: het optimaliseren van de controle op de bouw en van de dienstverlening ten einde een goed en gezond leefmilieu te creëren alwaar een kwalitatiefhoge woonkwaliteit en hoog woongenot primair staanMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesWettelijk kader formuleren en vaststellen o BestemmingsplanX o Lokaal bestuuro Ruimtelijke ordeningo Vakministerieso Huisvestingsbeleido Overige districts stakeholderso Bouwwet van krachtFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP IIContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.o Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso VakministeriesNationale /districtsbegrotingVakgerichte scholing en training i.s.m. deprivate sector.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken en studeren’is meetbaar.XXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholdersNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 50 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaNutsvoorzieningenEnergie en water zijn basisvoorzieningen voor de duurzame sociaal –economische ontwikkeling van het district en het land. Gezien de huidigemondiale energie en drinkwatersituatie is het van belang om te zoekennaar voor Suriname geschikte alternatieve energie en optimalebescherming van beschikbare zoetwaterbronnenEnergievoorzieningGrote delen van het district zijn niet aangesloten op het elektriciteitsnet.Tekort aan energie geeft grote fluctuaties in de energie voorziening. Voor dedorps bewoners is energie duur. Er wordt daar gebruik gemaakt vandieselgeneratoren. Aanvoer van diesel is onregelmatig Stijgen van dedieselprijs en energieprijzen als gevolg van internationale stijging van de prijsvoor ruwe olie creëert druk op het gezinsinkomen en is een drempel vooropstartende industrie. Vanwege het feit dat Overbridge een hoogspanningslijnheeft getrokken vanuit Paranam, kunnen de omliggende dorpen ook op hetelektriciteitsnet worden aangesloten. De huisaansluitingen zullen door debewoners zelf bekostigd moeten worden.De stijging van de prijs voor fossiele brandstoffen stimuleert de ontwikkelingvan alternatieve energievormen. Deze vormen laten een meergedecentraliseerde energievoorziening toe. Verwacht wordt dat dit gunstig isvoor de elektriciteitsvoorziening van vele afgelegen gebieden in het district.Recent is er een kredietmogelijkheid gecreëerd om meer mensen in staat testellen om een aansluiting te realiseren.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 51 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 14: Activiteitenmatrix voor EnergievoorzieningDoel: optimale energievoorziening voor duurzame sociaal-economische ontwikkeling voor het district in 2010Maatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesEnergiebeleid formuleren en ratificeren o Energiebeleid in uitvoeringX o Lokaal bestuuro Oplossingen voor vergelegeno Vakministeriesgebiedeno Overige districts stakeholderso Toepasbare alternatieve energieo EBSoplossingenFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP IIVoldoende energie leveren voorindustriële ontwikkelingo Directe aansluitingen voorbedrijvenX X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso EBSNationale /districtsbegroting /EBSVoldoende energie leveren voorhuishoudensContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.Vakgerichte scholing en training i.s.m.EBS.o Alle gebieden voorzien van energie(regulier of alternatief)o Statistieken beschikbaaroo Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken en studeren’is meetbaar.X X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso Overige districts stakeholderso EBSX X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso Vakministerieso EBSXXXXXXXXXXXXoo Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso EBSNationale /districtsbegroting/EBSNationale /districtsbegroting /EBSNationale /districtsbegrotingDLGP II,/ EBSDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 52 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaWatervoorzieningIn vergelijking met energie is water zelfs belangrijker voor een gezondesamenleving. Het ontberen van gezond water heeft directe gevolgen voor devolksgezondheid. Gelukkig is het doel ‘schoon drinkwater’ voor een iedergelet op de waterreserves van Suriname geen illusie. Er zijn voldoendewaterbronnen in het district en tot nu toe voldoende spreiding van regenwaterdoor het jaar heenOndanks het feit dat het district over waterbronnen beschikt van waaruit destad wordt voorzien, is nog niet iedereen op het waterleiding net aangesloten.Dit is vooral het geval in Oost-Para waar de grootste concentratie van Paranenis. In het district zijn er verschillende instanties die verantwoordelijk zijn voorde watervoorziening. Dit werkt verwarrend. Positief hierbij is dat het procesom alle bevoegdheid bij SWM onder te brengen, al is ingezet.De districtbewoners zelf gaan niet altijd correct om met deze kostbarehulpbron. Zo worden er leidingen doorgesneden als er weinig druk is. Ookwordt er niet genoeg gelet op zuinig water gebruik.Matrix 15: Activiteitenmatrix voor WatervoorzieningDoel: het streven naar een adequate water voorziening voor de bevolking van het district in 2010Maatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantieswaterbeleid/ planning bekendmaken aan o Beleid en planning bekend bij de X o Lokaal bestuurde districtbewonersdistrictbewonerso Vakministerieso SWMVoldoende schoon water leveren voor dedistrictsbewonersContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.o Alle gebieden voorzien vanvoldoende en schoon watero Overige districts stakeholdersX X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso Overige districts stakeholderso SWMo Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso VakministeriesFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP IINationale /districtsbegroting/SWMNationale /districtsbegrotingVakgerichte scholing en training i.s.m. deSWM.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so Vakopleidingeno Principe van ‘Werken en studeren’is meetbaar.XXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholdersNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 53 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaCommunicatiesectorIn Suriname ontbreekt een nationale ICT – Strategie. Om van eenkenniseconomie te kunnen praten is dit een basis vereiste.In het district zijn verschillende faciliteiten aanwezig, waaronder1. Providers2. huis aansluitingen van Telesur3. Internet via GSM of huislijn4. in ICT getrainde mensen5. BIC met faciliteiten6. Cybercafe’sDe beschikbaarheid van de faciliteiten is echter niet gekoppeld aan eenontwikkelingsstrategie. Er zijn geen bestemmingsplannen voor het plaatsenvan masten, terwijl er internationaal literatuur is die schadelijkheid voor degezondheid beschrijft.Wijde verbreiding van communicatiemogelijkheden heeft ook nadelen, zoals1. Beïnvloeding van cultuur door aangeboden media producten2. Nadelige beïnvloeding van de jeugd door Internet (geen controle)3. Manipulatie4. Verkeerde informatie5. Straling van de masten en mobiele telefoons en andere apparatuur metnadelige invloed op volksgezondheidDaar tegenover staan de vele mogelijkheden die ICT bieden voor deontwikkeling van het district1. Regionale communicatie (radio, televisie)2. Kennis verruiming3. Snelle informatiestroom4. Vergroten van goed, transparant bestuur5. Distance learningDoor duidelijke nationale ICT strategie te formuleren en het instellen van een controle commissie kunnen nadelen beperkt en de voordelen optimaal benut wordenDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 54 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 16: Activiteitenmatrix voor CommunicatieDoel: het streven om het district te ondersteunen in zijn transformatie naar een kenniseconomie en het district te voorzien van adequate enkwalitatieve hoge ICT- infrastructuurMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesICT – strategie formuleren en ratificeren o ICTstrategie wordt uitgevoerd en X o Lokaal bestuurgeïmplementeerd conform strategieo Overige districts stakeholderso Beleid en planning bekend bij dedistrictbewonersFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP IIVakgerichte scholing en training i.s.m. deprivate sector.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so VakopleidingenXXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholdersNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 55 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaRUIMTELIJKE ORDENING, GRONDBELEID enVERSTEDELIJKINGRuimtelijke ordening en bestemmingIn het district is er grond beschikbaar. Door het ontbreken van een degelijk enuitvoerbaar bestemmingsplan is het niet mogelijk om de ontwikkeling van hetdistrict te plannen. Dit heeft invloed op alle sectoren van het district.Grond is de basis waarop de meeste sociale, culturele en economischeactiviteiten van de mens zich voltrekken. Derhalve dient het grondbeleid alsinstrument te fungeren voor de productieontwikkeling in de diverse sectoren,voor het scheppen van zelfontplooiing van burgers in de diverse regio’s enmede als toetssteen voor het verantwoord omgaan met het milieu (bron: MOP2006 – 1011).Uit het bovenstaande wordt weer het belang benadrukt van een goedgrondbeleid.Gebleken is dat in Para er vele tekortkomingen zijn die ertoe leiden dat ergeen sprake kan zijn van beleid gericht op duurzaam gebruik van de hulpbron‘grond’ en de hiermee gepaard gaande ontwikkeling van het district. Enkelevan de tekortkomingen zijn:1. Geen transparant beleid m.b.t. gronduitgifte2. Het ontbreken van bestemmingsplannen3. Advies afhankelijk van verschillende instanties (LVV, DC,Grondinspectie) weegt niet even zwaar.4. Grote achterstand van de verwerking van de aanvragen5. Nog geen totstandkoming van GLIS- wet6. De politiek c.q. regeringsleiders streven het doel zoals geformuleerdin het MOP niet na.7. Weinig inspraak vanuit het district in grond toekenningDe tekortkomingen hebben allemaal een verband, aangezien ze allemaalkunnen worden opgelost door een door het district gedragenbestemmingsplan.Hiertegenover staat dat het district zich wel wilt inzetten om dezetekortkomingen op te lossen. De samenwerking tussen het lokaal bestuur ende overige stakeholders van het district is goed, hetgeen de basis vormt vooreen positieve verandering.Op het gebied van de regionale ontwikkeling zijn naast de genoemdetekortkomingen voor de ruimtelijke ordening nog enkele aandachtpunten tenoemen nl.1. Onvoldoende contact en samenwerking tussen de overheidsdiensten2. De structuren functioneren niet optimaal3. Onvoldoende kader4. Faciliteiten onvoldoende voor optimale uitvoering van taken van deambtenaren.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 56 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 17: GrondbeleidDoel: Het scheppen van condities om de natuurlijke hulpbron grond efficiënt en effectief in te zetten als basis voor duurzame economische en socialeontwikkeling als mede ten behoeve van milieubeschermingsamen metMatrix 18: Ruimtelijke ordeningDoel: het tot stand brengen en onderhouden van adequate voorzieningen voor groei en duurzame ontwikkeling van de verschillende ressorten van hetdistrict Dit door zich hoofdzakelijk te richten op 4 aandachtsgebieden het wettelijk kader, urbanisatie, creatie werkgelegenheid en armoedebestrijdingMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesInstellen van een commissie voor het o Uitvoerbaar en gedragen ruimtelijk X X X o Lokaal bestuuropstellen van een gedragen ruimtelijk ordening en bestemmingsplano Vakministeriesordening en bestemmingsplano Overige districts stakeholdersImplementatie van voorstellen uit IntegraalOntwikkelingsplan Para en structuuranalysevan 1976 van Stg Plan BureauSurinameContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleido Informatie uit beide plannen isgebruikt bij het formuleren vanbestemming en structuurplanX X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso Overige districts stakeholderso Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholdersVakministeriesFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP IINationale /districtsbegrotingDLGP IINationale /districtsbegrotingDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 57 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaVerstedelijkingBinnen de infrastructuur van Suriname ligt Onverwacht centraal. Doordat erweinig ontwikkelt is aan diensten en activiteiten is het momenteel een plaatswaar men voorbijraast op weg naar en van de luchthaven. Het district heeftechter alle mogelijkheden om van Onverwacht een stadscentrum te maken metverschillende voorzieningen. Rondom Onverwacht zijn er voldoende plantagegronden beschikbaar.Het luchthaven gebied, Zanderij, heeft ook voldoende potentie om uit tegroeien tot een stadsgebied. Hiervoor is goede infrastructuur in dit gebiednoodzakelijk. Door landbouw en andere ondernemingen zoals accommodatievoor toeristen te stimuleren kan werkgelegenheid worden gecreëerd.Remmingen voor de ontwikkeling hiervan zijn;o Ontbreken van een ruimtelijk ordening en bestemmingsplanooooBewoners van Para worden naar Paramaribo gezogenDe organisatiegraad van de plantages vertraagt investeringen vanbuitenTerugtrekken van multinationalsEr is nog geen beleid geformuleerd ten aanzien van gewensteontwikkelingFactoren die centrumvorming kunnen stimuleren:o Er zijn verschillende ondernemers in het districto Er is interesse om in Para te investeren vanuit buiten en binnenlando Ontwikkelingsplannen van de luchthaveno Ontwikkeling van de toerismesectoro Landschapspark Parao Markt in OnverwachtDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 58 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 19: VerstedelijkingDoel: de ontwikkeling van diensten en activiteiten kernen in het districtMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Ministeries/instantiesVaststelling bestemmingsplano Uitvoerbaar en gedragenX o Lokaal bestuurbestemmingsplano Vakministerieso Overige districts stakeholdersContinue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.o Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso VakministeriesFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP IINationale /districtsbegrotingDienstencentrum oprichteno Betaalmogelijkheid voorX X TCT private sector TCT Private sectornutsvoorzieningeno Bank of betaalautomaatAfdeling SurpostEHBO dienst instellen X X Min. VGZ/RGD VGZVestigen van een Busterminal inOnverwachtUitwerken masterplan voorLandschapspark, Onverwacht enLuchthaven gebiedUitbreiding markt en opzettenverwerkingshalOpzetten van een ToeristeninformatiecentrumOpzetten Nucleus – centrum Parao Er is openbaar vervoer in het heledistricto Er zijn Intra-distriktsverbindingeno Er zijn toeristische dagtochteno Er is een masterplano Externe ondernemers en financierszijn benaderdo Infrastructuur wordt aangelegdo Er is toenemende activiteit in hetgebiedEr is een markt voor lokaleproducenten met verwerkingshalX X Lokaal Bestuur Min. TCT TCTXXXXXXXXLokaal BestuurBetrokken MinisteriesLuchthaven beheerPara ForceFederatie Para PlantagesBinnen en buitenlands partnersX X Lokaal Bestuur LVV/ ParaForce/BiocoparNationale /districtsbegrotingExterne financiersBinnen enbuitenlandsepartnersDLGP IILVV externefinancierdersEr is een toeristeninformatiecentrum X Lokaal Bestuur STS/ToerismeAutoriteit ParaSTS BICEr is een nucleuscentrum inX X Lokaal Bestuur R.O. ROOnverwachtDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 59 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaSOCIALE EN MENSELIJKE ONTWIKKELINGArmoedebestrijdingRekeninghoudend met doelen van de regering en de MDG’s heeft het districthaar eigen visie op armoede en de bestrijding daarvan.Er zijn verschillende vormen van capaciteitsversterking, veel microondernemersmenselijke en natuurlijke hulpbronnen in het district. De sterkeculturele identiteit geeft een goede sociale samenhang en mensen zijn zeercreatief en hebben een grote inzet om in eigen behoeften te voorzien.Daartegenover staat dat er weinig werkgelegenheid is . Ook de toegang totkredieten is ontoereikendTen behoeve van het district zijn er niet voldoende data beschikbaar om aan tegeven of en in welke mate sprake is van armoede. Ook is er geen eigendefinitie van armoede geformuleerd, waardoor er geen duidelijk beeld kanontstaan van de omvang van dit probleem.Suriname heeft met een kleine bevolkingsdichtheid en voldoende hulpbronnenalle mogelijkheid om verpaupering te voorkomen. Onderwijs is voor iedereentoegankelijk, maar niet voor alle districtskinderen bereikbaar. Vooralvervolgonderwijs na het basisonderwijs is vaak een probleem. Er zijn hiervooronvoldoende faciliteiten in het district en ook het aanbod is niet afgestemd opdistrictsbehoeften. Sociale voorzieningen zijn er in de vorm van AOV en onenminvermogenkaart. Dit is niet toereikend maar het ondersteund tochenigszins. De tribale gemeenschappen zijn nu ondergebracht bij de medischezending. Dit leidt tot problemen als er specialistische hulp nodig is. De kaartvan medische zending dekt deze hulp niet. Er moet dan apart een on enminvermogende kaart worden aangevraagd. In spoedeisende situaties is ditniet mogelijk.Na inventarisering van de mate van armoede, scholingsniveau van de groep,etc kan een gericht beleid geformuleerd worden. Hierbij moet zeker gekekenworden naar stimulering van zelfvoorziening, stimuleren vanondernemerschap en eventueel schuldsanering.Het creëren van werkgelegenheid en praktijkgerichte scholing dienensimultaan te worden aangepaktDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 60 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 20: ArmoedebestrijdingDoel: Vermindering van armoede met 4,4% per jaar en met 22% in 2010, in lijn met de MDG voor armoedebestrijding ( het aantal mensen dat in armoedeleeft moet in 2015 ten minste tot de helft zijn teruggebracht ten opzichte van 1990Maatregelen / activiteiten Indicqtoren Periode 12008 - 2011Creëren werkgelegenheido Stimuleren midden en klein bedrijf Xo Kredietmogelijkheden zijnvergrootXo Toegang tot kredieten is verhoogdXPeriode 22012 - 2017XPeriode 32018 e.v.XMinisteries/instantieso Lokaal bestuuro Private sectoro Overige districts stakeholdersFinancieringNationale /districtsbegroting /private sectorStimuleren van micro-ondernemersUitbreiding van dekking van de kaart vande medische zending zodat het dezelfdedekking heeft als een on en minvermogenkaartVakgerichte scholing en training i.s.m. deprivate sector.Continue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.o Toegang tot microfinanciering istoegenomeno Afzet voor microondernemers istoegenomeno Toename van cooperatiesGelijkschakeling van de kaart heeftplaatsgevondeno Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so VakopleidingenXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro Private sectoro Overige districts stakeholdersoX X Lokaal BestuurRelevante MinisteriesMedische zendingXXXXXXXXXXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso VakministeriesNationale /districtsbegroting /private sectorNationalebegrotingNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorNationale /districtsbegrotingDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 61 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaOnderwijs en volksontwikkeling, jeugdGoed onderwijs is het fundament voor ontwikkeling. In het district is er lager,middelbaar, voortgezet en speciaal onderwijs aanwezig. Er is een inspecteurgevestigd en jongeren hebben toegang tot onderwijs. Er is leerplicht en deuitbreiding van het basis onderwijs zal ervoor zorgen dat jongeren langer naarschool gaan en voldoende algemene vorming krijgen.Niet overal in het district zijn er voldoende onderwijsfaciliteiten. Op Zanderijbijvoorbeeld is er geen voortgezet onderwijs. Veel kinderen moeten na delagere school naar de stad vertrekken om verder onderwijs te kunnen genieten.Ook het inschrijven van de kinderen in de stad is een probleem. Er zouhiervoor een centrale inschrijving moeten zijn en er moeten plaatsen op deonderwijs instellingen in de stad gereserveerd worden voor de kinderen uit dedistricten.De onderwijsfaciliteiten die er zijn worden onvoldoende benut. In demiddaguren staan scholen leeg. De gebouwen kunnen dan naschoolseactiviteiten accommoderen of verhuurd worden voor activiteiten.Er zijn heel wat factoren die een negatieve invloed hebben op deelneming aanhet onderwijs en ontwikkeling van de jeugd:1. Te weinig beroepsgericht onderwijs in het district2. Geen gericht beleid voor begeleiding van drop-outs3. Zwakke sociaal –economische toestand van ouders en gebrokengezinnen4. slechte huisvesting5. transport niet adequaat6. gebrek aan motivatie bij onderwijzend personeel7. Toename van onderwijsfaciliteiten houdt geen gelijke tred mettoename van leerplichtigen8. Onderwijs niet afgestemd op behoeften van het district9. Te weinig vervolg onderwijs in het district10. Wegtrekken van jongeren11. Huiselijk geweld12. Drugs en alcohol gerelateerde misdrijven13. Criminaliteit14. Geen controle op uitvoering leerplicht15. Geen werkgelegenheid16. Onvoldoende betrokkenheid van ouders bij onderwijs17. Geen duidelijk jeugdbeleid18. Geen begeleiding (naschoolse en andere opvang)19. Te grote klassen20. Geen optimale recreatie en sportmogelijkheden21. Geschikt schooltransport onvoldoende22. Tienerzwangerschappen23. Ontbreken van data m.b.t. jeugdproblematiek24. Weinig geschoolde leerkrachten willen naar afgelegen gebiedenOplossen van deze problemen ligt op ruimer dan alleen op het gebied vanonderwijs. Binnen de ECD programma’s wordt er ook aandacht gegeven aanbegeleiding van ouders. Onderzocht kan worden hoe naschoolse opvang enhuiswerkbegeleiding kan worden gestructureerd.Scholing gericht op de verdienpoten van het district is wenselijk omleegstromen van het district te voorkomen.. Een educatief envormingscentrum met internaat op verschillende locaties in het district kanhierin voorzien.Weinig geschoolde leerkrachten willen naar afgelegen gebieden omdat demogelijkheden voor verdere ontplooiing daar ontbreken. Het opzetten vandistance learning programma’s kan hierin verandering brengen.District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 62 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaDe communicatie providers moeten dan natuurlijk wel de fysiekeinfrastructuur hiervoor aanleggen.Agrarische sector is als verdienpoot van het district geïdentificeerd. Om groeivan deze sector te bewerkstelligen zullen jongeren geïnteresseerd moetenworden om een loopbaan in deze sector te kiezen, zowel in de directeagrarische sectoren, als de verwerking .Hiervoor is opleiding enaanmoedigingen nodig. Microkrediet fondsen zullen ondersteunend zijn in ditproces. Goede voorlichting over financieringsmogelijkheden blijft echternoodzakelijk. Daarnaast is ondersteuning door het creëren van eenaantrekkelijk investering- en ondernemersklimaat belangrijk. Dit zalvoornamelijk vanuit het nationale beleid moeten worden gerealiseerd.De instelling van het jeugdparlement kan bijdragen aan de oplossing vanbovengenoemde problematiekBij veel van de genoemde tekortkomingen ontbreekt de data om tekwantificerenOverzicht van VOJ-scholen in het district ParaSchool Soort Ressort1 MULO Paranam MULO Para Oost2 MULO Onverdacht MULO Para Oost3 MULO Onverwacht MULO Para Zuid4 LBGO/ULO/MULOCombinatie Para Oost(Combinatie) Paranam5 Giovanni Montinischool (LBGO) LBGO Para OostBron: Districtscommissariaat ParaOverzicht van GLO-scholen in het district ParaSchool Soort Ressort1 A. Wellesschool (EBGS) GLO Para Zuid2 Bersabaschool (EBGS) GLO Para Zuid3 OS Zanderij GLO Para Zuid4 OS Matta/OS Pikin Saron GLO Para Zuid5 St. Bernharddusschool (RK) GLO Para Noord6 OS Rijsdijk GLO Para Noord7 St. Ferdinandschool GLO Para Noord8 OS Onverdacht GLO Para Oost9 St Martinus de Porreschool (RK) GLO Para Oost10 Einaartschool (EBGS) GLO Para Oost11 Fajalobieschool GLO Para Oost12 Heilig hartschool (RK) GLO Para Oost13 Djamiatul Islamiaschool (SIS) GLO Para Oost14 OS Simonspolder GLO Para Oost15 St. Wilhelmusschool (RK) GLO Para Oost16 Johan Cheliusschool (RK) GLO Para Oost17 OS Bigi Poika GLO Bigi Poika18 Basisschool Onverwacht GLO Zuid ParaBron: Districtscommissariaat ParaDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 63 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 21: Onderwijs en JeugdDoel: In 2015 moeten alle kinderen, jongens en meisjes, toegang hebben tot kwalitatief hoogstaand onderwijs, zal het onderwijs- en opleidingstelsel in staatzijn zich gemakkelijk aan te passen aan de veranderende wereld van arbeid, en zal levenslang leren worden bevorderdMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periodei2008 -2011Inventarisatie van drop-outs en werkloosheidVoorlichting en begeleiding van ouders i.v.m.opvoeding van jeugdigenOpnemen van tourist awareness en landbouw inhet curriculum van GLOInfrastructuur voor communicatie technologieaanleggenMogelijkheden voor distance learning in deafgelegen gebiedenEr is een duidelijk beeld van de omvangscholingsniveau en de mogelijkheden van dezegroepen• Aantal drop outs/ werklozen• Ruimtelijke spreiding• AchtergrondScholingsmogelijkhedenEr zijn voorlichtingsbijeenkomsten enworkshops voor ouders en verzorgers Afnamevan geweld tegen kindereno Paraanse kinderen weten met toeristen omte gaan en zijn geïnteresseerd in eenloopbaan in deze sectoro Paraanse kinderen zijn geïnteresseerd ineen loopbaan in de agrarische sectorInternetaansluiting in verre gebieden isaanwezig en betaalbaaro Door het ministerie erkende distancelearning programma’s zijn ontwikkeldo Er kan examen gedaan worden voor eenerkend diplomaPeriodeii2012 -2017Periodeiii2018e.v.Ministeries/instantiesX o MINOV,o UNICEFo jeugdparlementX X X o NGO’so Unicefo JeugdparlementX X X o Lokaal bestuuro BetrokkenvakministeriesX X X o Landbouw en toerismeorganisatiesX X o Lokala bestuuro Betrokkenvakministerieso CommunicatieprovidersX X X o BetrokkenvakministeriesX X X o NGO’sOpzetten Nucleus – centrum Para Er is een nucleus centrum in Para X o Min RO,o lokaal bestuurFinancieringNationale en districtsbegrotingLokaal bestuur UnicefNtionale begrotingCommunicatieprovidersNationale begrotingExterne partnersSectorfondsNationale / districtsbegroting /Sectorfonds MinovDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 64 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaVakgerichte scholing en training i.s.m. de privatesector door aanbieden van beurzen enstageplaatsen voor werk en leerprogramma’so Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so VakopleidingenXXXo Private sectoro Lokaal bestuuro Overige districtstakeholderso MINOV, ATMNationale / districtsbegrotingDLGP II, private sectorBeschikbaar stellen van onderwijs faciliteiten inrelatie tot de bevolkingsontwikkelingOpzetten scholencomplex in ParanamOptimaler benutten van onderwijs faciliteitenEr zijn voldoende scholingsfaciliteiten opverschillend niveau in het district om alleleerplichtigen op te vangenEr is een scholencomplex met vakgerichteopleidingen en VOJEr zijn middag en avondactiviteiten in degebouwenX X X o MINOV OW LokaalbestuurX X o Lokaal Bestuuro VakministeriesX X X o Schoolbestureno MINOVNationale begrotingNationale begrotingOpzetten vormingscentra met internaatStimuleren van ouderbetrokkenheid dooroudercommissiesAanpassen curriculum naar districtsbehoefteToename van naschoolse activiteiten in hetdistrictEr zijn vormingscentra en internaten in het X X X o Para Force,districto Federatie ParaPlantages Min. ATMo DonorenElke school heeft een oudercommissie X Lokaal BestuurSchoolbesturenJeugd worden opgevoed binnen realiteit en deX Lokaal bestuur, NGO sverdienpoten van het district, blijven wonen enMinov ATMwerken in het districtNationale / districtsbegrotingDLGP II, private sectorNationale begrotinhMINOV ATMDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 65 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaSportSport en beweging zijn de basis van menselijke ontwikkeling. Binnen hetonderwijs is lichamelijke opvoeding een verplicht onderdeel. Over hetalgemeen wordt het belang van beweging wel ingezien.In het district worden diverse sporten beoefend.. Er is een Para Sport Bond;2 voetbal stadions, voetbal velden in de verschillende dorpen en plantages ener is een afdeling Sport zaken aanwezig;Er is een tekort aan gediplomeerde sportleraren en er zijn onvoldoendegeschikte sportfaciliteiten. Vanuit het Clarence Seedorf stadion en de ParaLeague zijn er activiteiten om jong talent op te sporen en te trainen. Dit is eengrote ondersteuning in de sportontwikkeling in Para.Overall ontbreekt een nationaal sportbeleid, waardoor deze menselijkehulpbron niet optimaal wordt benut en derhalve verloren gaat. Het Staatsoliesportfonds biedt enkele mogelijkheden, maar dit fonds zou niet de enige, maaréén van de vele beschikbare fondsen moeten zijn voor de ontwikkeling van desport in Suriname.Matrix 22: SportDoel: Verhogen van bijdragen van sport aan fysieke en geestelijke vorming en welzijn van de gemeenschap van ParaMaatregelen o Activiteiten Periode I2008 - 2011Periode II2012 - 2017Periode III2018 e.v.o Ministeries/InstantiesCapaciteitsversterking afdeling sport en o Afdeling sport en jeugdzaken X X X o Lokaal bestuurjeugdzakenfunctioneert optimaalo Vakminsteries (MINOV)Formuleren en vaststellen Sportbeleid o Sportbeleid in uitvoering X X X o Lokaal bestuuro Vakminsteries (MINOV)Overige district stakeholdersOpleiden sportlerarenHerintroductie gestructureerdelichamelijke opvoeding op de scholeno Elke school en sportverenigingheeft de beschikking over eengediplomeerde sportleraar.o Lichamelijk opvoeding geherintroduceertOpzetten van kwalitatieve sportfaciliteiten o 2 Multifunctionele sportcentragebouwd en operationeelX X X o Lokaal bestuuro Vakminsteries (MINOV)Overige districts stakeholdersX X X o Lokaal bestuuro Vakminsteries (MINOV)Overige district stakeholdersX X X o Private sectoro Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso Vakministeries (MINOV)FinancieringNationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingNationale /districtsbegrotingDLGP II, privatesectorDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 66 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaGezondheidszorgGezondheid vormt de kern van duurzame ontwikkeling. Zie hiervoor ook desamenhang tussen schoon drinkwater en de volksgezondheid.De uitgestrektheid en in bepaalde ressorten lage bevolkingsdichtheid zijn eenuitdaging om primaire gezondheidszorg dicht bij onze bewoners te brengen.Om de grotere kruispunten zijn er gelukkig polikliniek en of centra van deRegionale Gezondheidsdienst. Ook is er een rijdende poli die de dorpenregelmatig aandoet. Op verschillende plaatsen wordt er gevraagd voor eenpermanente poli met een gezondheidswerker. In deze poli’s zou er ookvoorlichting gegeven moeten worden over HIV/AIDS, SOA (seksueeloverdraagbare ziekten), tienerzwangerschappen en drugs. Daarnaast is er debehoefte aan enkele goed uitgeruste gezondheidscentra waarin specialistenaanwezig zijn.De geconstateerde tekortkomingen zijn:1. Medicamenten niet betaalbaar en niet optimaal2. Beschikbaarheid van deskundigen onvoldoende3. Slechte faciliteiten/Organisatie4. Weinig aandacht voor preventie5. Ongecontroleerde consultatie tarieven6. Artsen weinig betrokken bij patiënten7. Geen EHBO in het district8. Onvoldoende controle op functioneren van artsen9. Onvoldoende thuiszorg.Als gevolg van het feit dat BOG niet adequaat functioneert, vindt er geenstructurele monitoring en data verzameling plaats. Dit geldt ook in het kadervan HIV/Aids.De moeilijke sociaal economische situatie, gebruik van chemicaliën enmilieuvervuiling, vormen bedreigingen voor de gezondheid van de bewonersvan het district.Overzicht basispoliklinieken en de hulpklinieken in het districtParaRessort BasisHulp polikliniekpolikliniekParaNoordOnverwachtBernharddorpPara Oost Pierre Kondre Powakka, La VigilantiaPara Zuid ZanderijPikin SaronBersaba, Matta, Republiek,Cabendadorp, BerlijnBigi Poika Bigi PoikaCarolina Carolina, Cassipora, Redi DotiTotaal 5 11District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 67 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 23: GezondheidszorgDoel: Het waarborgen van de beschikbaarheid, bereikbaarheid en kwaliteit van de gezondheidszorg met als doel de gehele bevolking in een optimalegezondheidstoestand te houden cq brengen.Maatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Volledig ingerichteo Er zijn goed ingerichte enGezondheidscentra opzetten opbemande gezondheidscentra inverschillende locaties in districthet district op strategischebemand met specialistenlocatiesUitbreiding van dekking van de kaartvan de medische zending zodat hetdezelfde dekking heeft als een on enminvermogen kaartContinue data verzameling tenbehoeve van het voeren van goed entransparant beleid.Gelijkschakeling van de kaartheeft plaatsgevondenPeriode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesX X X o Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso VakministeriesoX X Lokaal BestuurRelevante MinisteriesMedische zendingo Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso VakministeriesFinancieringNationale /districtsbegrotingNationalebegrotingNationale /districtsbegrotingVakgerichte scholing en training.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so VakopleidingenXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso VGNationale /districtsbegrotingDLGP II /sectorfonds VG/externefinanciersDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 68 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaHuisvestingHet hebben van een ‘dak boven je hoofd’ is een basis behoefte. In Suriname ishet kunnen beschikken over een eigen huis op een eigen stuk grond niet vooriedereen weggelegd. De beschikbaarheid, procedures en politiek maken hethaast onmogelijk om op een transparante manier invulling te kunnen gevenaan deze basisvoorwaarde voor economische en sociale ontwikkeling.De grondsituatie in Para maakt het moeilijk om leningen te krijgen om tebouwen. Op plantagegronden is dit onmogelijk.Met een brief van kapitein of plantagebestuur kan er wel een subsidieaangevraagd worden van LISP en LMISP.In het district zijn voldoende inputs aanwezig om te werken aan de oplossing:1. Voldoende land beschikbaar2. Voldoende zelfbouw3. Voldoende bouwmaterialen4. Voldoende bouwvakkers5. Aanwezigheid van bankinstellingen6. Bouwwet is van toepassing in een groot deel van het districtDoor de volgende tekortkomingen worden de oplossingen van de problemenvertraagd:1. Geen controle op naleving van de bouwwet2. Geen ruimtelijke ordening3. Grondbeleid is centraal en niet transparant4. Hoge prijzen van technici en bouwmaterialen5. Geen huisvestingsbeleid6. Geen betrokkenheid van districts stakeholders bij het uitgifte beleid.7. Uitgifte van grond vindt centraal plaats en is niet transparant8. Internationale prijsstijgingen9. Afdeling huisvesting niet aanwezig in het districtMatrix 24: HuisvestingsbevorderingDoel: het bereikbaar maken van adequate huisvesting voor alle huishoudens in het districtMaatregelen / activiteiten Indicatoren Periode 12008 - 2011Periode 22012 - 2017Periode 32018 e.v.Ministeries/instantiesVaststelling:o Uitvoerbaar en gedragen X X X o Lokaal bestuurBestemmingsplanbestemmingsplan en ruimtelijkeo VakministeriesRuimtelijke ordeningorderingo Overige districts stakeholdersVan toepassing verklaring bouwweto Bouwwet is van krachto Lokaal bestuur ziet toe op nalevingbouwwetXXXXXXo Lokaal bestuuro Vakministerieso Overige districts stakeholdersFinancieringNationale /districtsbegrotingDLGP II /SectorfondsHuisvestingNationale /districtsbegrotingDLGP II /SectorfondsHuisvestingDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 69 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaUpgraden infrastructuurTransparant maken uitgifte beleido Ontsluiting conformbestemmingsplan en ruimtelijkeordeningo Bouwrijpe kavels voorzien vanaansluitingsmogelijkheden t.b.v.nutsvoorzieningen beschikbaaro Uitgifte beleid conformbestemmingsplan en ruimtelijkeordeningo District betrokken bijbesluitvorming over gronduitgifteXXXXXXXXXXXXo Lokaal bestuuro Vakministerieso Overige districts stakeholderso Lokaal bestuuro Vakministerieso Overige districts stakeholdersNationale /districtsbegrotingDLGP II /SectorfondsHuisvestingNationale /districtsbegrotingDLGP II /SectorfondsHuisvestingFinancieringsfaciliteiten t.b.v. huizenbouw o Informatiepunt bij de diverseressortskantoren over debeschikbarefinancieringsfaciliteitenoVakgerichte scholing en training.Continue data verzameling ten behoevevan het voeren van goed en transparantbeleid.o Trainingsfaciliteiteno Trainingsprogramma’so VakopleidingenXXXX X X o Lokaal bestuuro Vakministerieso Overige districts stakeholderso FinancieringsinstellingenXXXXXXo Lokaal bestuuro Overige district stakeholderso Private sectoro Statistieken beschikbaar X X X o Lokaal bestuuro Overige districts stakeholderso VakministeriesNationale /districtsbegrotingDLGP II /SectorfondsHuisvesting /Private sectorNationale /districtsbegrotingDLGP II /SectorfondsHuisvestingNationale /districtsbegroting /SectorfondsHuisvestingDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 70 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMilieumanagementEr is een toenemende bewustwording van het belang van instandhouden enbeschermen van het milieu. De instelling van NIMOS en de milieuafdelingvan het ministerie van ATM geven hier ook uitdrukking aan. Daarnaast heeftSuriname een aantal internationale verdragen op milieugebied getekend.Een groot zorgpunt in het district is de kwikvervuiling van het oppervlaktewater. In Para wordt er nog geen goud gewonnen. Via de rivieren komt erechter wel met kwik vervuild water en vergiftigde vis naar het district. Dit iseen bedreiging voor de gezondheid en economische activiteiten in het district.Aanpak van deze problematiek is een taak van de overheid. Het district moetdit bij de bevoegde instanties aankaarten.Een ander zorgpunt zijn de mudlakes en uitgemijnde gebieden. Informatieover de daar gedumpte chemicaliën wordt niet vrijgegeven door demultinationals. Dit maakt het onmogelijk om risico’s in te schatten en beleidte formuleren. Ook hier is het de taak van de Centrale Overheid omtransparantie van de multinationals af te dwingen. Lokaal Bestuur, politiekestructuren, burgers moeten hierop aandringen bij de bevoegde instanties.Bedreigingen voor het milieu in het district worden gevormd door:1. Geen milieu beleid binnen het district2. Geen systeem voor afvalverwerking3. Geen adequate vuilophaal en verwerkingssysteem4. Geen voorlichting over milieu aanpak (w.o. vuilproblematiek)5. Geen milieu management systemen6. Geen naleving van de regelgeving7. Geen controle en sancties8. Vervuilde rivieren en kreken (waterhuishoudingen)9. Vervuilend gedrag van toeristen10. Vervuiling door economische activiteiten van multinationals11. Vervuiling en beschadiging van kreken door houtexploitantenBinnen de decentralisatie heeft het district een eigen afdeling voormilieubeheer. Vuilophaal en verwerking zal dan een autonome taak zijn vanhet district alsook het toezicht houden op naleving van regelgeving .District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 71 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaMatrix 25: MilieumanagementDoel: de instandhouding en het duurzaam gebruik van het milieu alsook de kwaliteit daarvanMaatregelen / Activiteiten Indicatoren Periode I2008 -2011Lobby bij de centrale overheid voortransparantie van multinationalsEr is bekend waarvoor mudlakes en uitgemijndegebieden nog bruikbaar zijnEr is bekend wat de gezondheidsrisico’s zijn vandumpgebieden.PeriodeII2012 - 17PeriodeIII2018 e.v.Ministeries/InstantiesX X X o Lokaal Bestuuro Politiekestructureno Para ForceStrenge controle en sancties op kwikgebruik Er wordt geen kwik meer gebruikt X X X o Milieuinspectieo NIMOSo BetrokkenvakministeriesFinancieringNationale/districtsbegrotingNationale begrotingStimuleren van lokale verwerking vanorganisch afvalDistrictbewoners weten organisch afval te verwerken X X X Lokaal bestuurNGO’sNationale en districtsbegrotingDLGP IIStimuleren van afvalscheidingBewoners weten welk afval recycleerbaar is enhouden dit apartX X X Lokaal bestuurNGO’sNationale en districtsbegrotingDLGP IIOrganiseren van vuilophaal Er is geregelde vuilophaal X X X Lokaal bestuur Nationale en districtsbegrotingDLGP IICreëren van een sanitary landfill voor restafval Er is een sanitary landfil voor het restafval X X X Lokaal bestuur Nationale en districtsbegrotingDLGP IIVerhogen van milieubewustzijnBewoners zijn zich bewust van het belang van eenschoon mileuX X X Lokaal bestuurNGO’sNationale en districtsbegrotingDLGP IIDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 72 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaBIJLAGENBijlage 1 Samenstelling commissie ........................................................................................................................................................................... 74Bijlage 2: Organisatie structuur……………………………………………………………………………………………………………………..73Bijlage 3: Activiteiten per beleidsdomein en begrotingen ................................................................................................................................... 76Bijlage 4: Overzicht van de dorpen en aanwezige voorzieningen ..................................................................................................................... 80Bijlage 5: overzicht van de plantages in Para ......................................................................................................................................................... 81Bijlage 6: Teksten ter inspiratie................................................................................................................................................................................... 82Bijlage 7 :Triple P indicatoren ..................................................................................................................................................................................... 86Bijlage 8: Opdrachten bij presentatie ....................................................................................................................................................................... 87Bijlage 9: SWOT analyses ............................................................................................................................................................................................. 89Bijlage 10 Handout Powerpoint presentatie .......................................................................................................................................................... 116District Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 73 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 1 Samenstelling commissieCommissieleden ParaNr Naam + Structuur Sector/functie/AfdelingVoornaam1 Afata Albert Districtsraad2 Linger Arnold Districtsraad Onder voorzitter3 Sabajo-NGO Stg. ProjektaCederboom Betty4 Hunsel Carlo Para Force Plantages5 Spier Esmeralda Para Force Bureau6 Sabajo Harold Para Force Dorpen7 Hart Herman Para Force Landbouw8 Cronie Hildegard Districtsraad9 Bean Humro Centrale Stg. Plan Bureauoverheid10 Poerschke Iwan Para Force Toerisme11 Bruinhart Izaak RessortraadZuid12 King Jean LokaalBestuurDistrict Administrateur13 Crab Jozef Para Force Wetenschappelijk Bureau14 Caron Mavis NGO Stg. Projekta15 Cairo-Haagstam NGO Stg. ProjektaMireille16 Pinas Monique Para Force Vrouwen17 KensenhuisPatrickPara Force Wetenschappelijk Bureau18 Palmtak Rudolgo Lokaal District SecretarisBestuur19 Sabajo Shirley Para Force Vrouwen20 Herman-Naarden Para Force Onderwijs/oudercommissieSylvia21 Oliviera Tjark Distict DefensieBestuur22 Vandenbergh J. Suralco Environmental Health Sector23 Donokarijo L; Suralco PR Supervisor24 Immanuel A.J. District TCT Luchthaven BeheerBestuur25 Pique M. LokaalBestuurADS Hoofd Milieu engezondheis26 Kaberfodi M. Para Force Vrouwen27 Kamdi T Para Force Dorpen28 Sabajo H.A. Para Force Dorpen29 Jubithana Para Force Dorpen30 Sabajo R. Para Force DorpenDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 74 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaDistrict Strategisch Ontwikkelingsplan 2008Pagina 75 van 116

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 2:Activiteiten per beleidsdomein en begrotingenVerordeningenBeleidsdomein Verordening Begroting in SRDDecentralisatie en bestuur Erkenning van de plantagebesturen 35.000Water Instelling Water Autoriteit Para 25.000Water Heffingen op gebruik van oppervlakte water en waterwinning 10.000Toerisme Instellen Toerisme Autoriteit Para 25.000Toerisme Verordening op exploitatie van recreatie oorden 10.000Toerisme Verordening heffing op toerisme en reclameborden 10.000Agricultuur verordening voor regulering mobile verkoop agrarische producten 10.000Bosbouw en houtverwerking Verordening op houttransport en houtwinning 10.000Bosbouw en houtverwerking Verordening op toepassen van CELOS systeem 10.000Natuurlijke hulpbronnen Verordening heffing zware transporten 10.000Natuurlijke hulpbronnen Verordening heffing op ontginning van natuurlijke hulpbronnen 10.000Natuurlijke hulpbronnen Verordening op rehabilitatie van mijnputten op kosten van ondernemer 10.000Transport Verordening op heffing weg belasting 10.000District Strategisch Plan Para 2008 76

Republiek SurinameDistrict ParaTraining/voorlichting /capaciteitsversterkingBeleidsdomein Training/voorlichting /capaciteitsversterking Begroting in SRDDecentralisatie en bestuur Capaciteitsversterking van lokaal bestuur en overige structuren 150.000Decentralisatie en bestuur Voorlichting over decentralisatie en WRO 50.000Decentralisatie en bestuur Trainingen plantage besturen 35.000In alle economische activiteiten Vakgerichte trainingen ook in de formule werken en leren 100.000WaterVoorlichting aan de bevolking:25.000• Onderhoud infrastructuur• watergebruik• waterzuivering• water behoudAgricultuur Inventarisatie agrarische activiteiten ASPAgricultuur Trainingen in biologische landbouw, aanleg policulturen en bijenteelt 25.000Agricultuur Trainingen aquacultuur 25.000Grondbeheer en duurzame bodembenutting Trainingen van dorpsgemeenschappen in:25.000OrganisatieFormuleren van dorpsontwikkelingsplannenBurgerparticipatieOnderhandelen voor partnerschappenBosbouw en houtverwerking Training in toepassing van CELOS systeem 25.000Handel en industrialisatie Trainingen m.b.t. internationale handelsverdragen 35.000Sport Capaciteitsversterking afdeling sport en jeugdzaken Para 25.000Sport Opleiden sportleraren 50.000Onderwijs Distance learning mogelijkheden voor leerkrachten in afgelegen gebieden 50.000Milieumanagement Verhogen van milieubewustzijn en afvalscheiding 50.000District Strategisch Plan Para 2008 77

Republiek SurinameDistrict ParaOnderzoekBeleidsdomein Begroting in SRDDecentralisatie en bestuur Tevredenheid enquêtes over functioneren van bestuur en overige structuren 25.000Vrijwel alle beleidsgebieden Continue data verzameling ten behoeve van goed en transparant beleid en bestuur 150.000Water Inventarisatie water 35.000Agricultuur Inventarisatie agrarische activiteiten ASPAgricultuur Inventarisatie mogelijkheden en belangstelling voor aquacultuur 25.000Onderwijs Inventarisatie van drop -outs en werkeloosheid 15.000Facilitering Private sector Inventarisatie van private sector 25.000Formuleren van beleidsplanBeleidsdomein Formuleren van beleidsplan Begroting in SRDVele beleidsgebieden Instellen van een commissie voor het formuleren van een gedragen35.000ruimtelijk ordening en bestemmingsplanAgricultuur Formuleren van een district agrarisch plan 15.000Handel en industrialisatie Uitwerken van een integraal plan voor de uitgemijnde gebieden 15.000Energie Energiebeleid formuleren en ratificeren 15.000Communicatie ICT strategie formuleren en ratificeren 15.000Sport Formuleren district sportbeleid 15.000Instellen AutoriteitBeleidsdomein Instellen Autoriteit Begroting in SRDWater Water Autoriteit Para 25.000Toerisme Toerisme Autoriteit Para 25.000District Strategisch Plan Para 2008 78

Republiek SurinameDistrict ParaBelangrijke andere activiteiten:1. Voorwaarden scheppen voor een aantrekkelijk ondernemersklimaat.a. Lokaal informatiepunt – one window – voor ondernemersb. Alle actoren zijn op elkaar ingesteld voor het verlenen van vergunningenc. Adequate begeleiding van ondernemersd. Uitbreiding kredietfaciliteitene. Nieuwe partnerschappen geïdentificeerdf. Transparante regelgeving m.b.t. het vergunningenbeleid en de controle daarop2. Transparantie in gronduitgifte3. Goede regelgeving op het gebied bestemming en bestemmingswijziging4. Opname van het district als beleidsmaatregel in de begroting van alle ministeries5. Maatschappelijk contract met ondernemers6. Landschap Park Para7. Opkoopcentrale ten behoeve van distributie en export van agrarische producten8. Ontsluiten gebied rond luchthaven voor ondernemers in agrarische en toeristische sector en voor woonkernen9. Ontsluiten van Matrijs gebied ten behoeve van veeteelt, pluimvee en veevoeder productie10. Controle op kwikgebruik en kwikvervuiling11. Herstel infrastructuur naar Tibitigebied12. Aanleg Fiets en voetpaden, vooral langs geasfalteerde wegen13. Implementatie Integraal Ontwikkeling Plan en Structuur analyse 1976 van Stg Plan Bureau Suriname14. Afvalmanagement in het districtDistrict Strategisch Plan Para 2008 79

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 3: Overzicht van de dorpen, en aanwezige voorzieningenDorp Stam Ressort GLO-scholen Polikliniek Water ElektraBernhard dorp Caraiben / Arowakken Para Oost Polikliniek JaPowakka Arowakken Para Oost RKBO St. Wilhelmus Polikliniek JaHollandse Kamp Caraiben Para Zuid Ja xWit’ Santi Caraiben Para Oost Hulp Poli xTibiti Caraiben Bigi PoikaCabendadorp Caraiben Para Zuid Hulp Poli Ja xMatta Arowakken Para Zuid OS Matta Hulp Poli Ja xPikien Saron Caraiben Para Zuid OS Pikin Saron Poli (M.Z.) xBigi Poika Caraiben Bigi Poika OS Bigi Poika Hulp Poli Ja JaCassipora Arowakken Carolina Hulp Poli Bron xwaterPierre kondre Caraiben Carolina Poli (M.Z.) Bron water xRedi Doti Caraiben Carolina RKBO Johan Chelius Regenwater xDistrict Strategisch Plan Para 2008 80

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 4: overzicht van de plantages in ParaPlantage1. Berlijn2. Bersaba (La Prosperité)3. Hannover4. L’ Inquietude (Limtoetoe)5. La Diligence6. Matuaribo7. Onoribo8. Onverwacht9. Osembo10. Overtoom11. Princie12. Republiek13. Sabakoe14. Vierkinderen15. Waakzaamheid16. Zwitsersegrond / De VredeDistrict Strategisch Plan Para 2008 81

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 5: Teksten ter inspiratieStimuleren van duurzame samenlevingenHet instituut voor locale zelfvoorziening (ILSR) is een kleine organisatie meteen opmerkelijke aanpak om duurzame gemeenschappen te promoten.Het gerenommeerde tijdschrift RAIN heeft beschreven als een organisatie die“harde nummers plakt op zachte dromen”Sinds haar oprichting heeft ILSR jaarlijks de haalbaarheid van een toenemendaantal gemeenschappen onderzocht en daarbij een opmerkelijke hoeveelheidrijkdom gegenereerd van lokale hulpmiddelen.In hun begin jaren hebben ze zich vooral gericht op hun omgeving inWashington DC.Hun stadsbehuizing gebruikte de organisatie als werkmodel voor hun ideeën.Op de daken werden hydroponic tuinen met zonnecollectoren aangebracht. Inde kelders werd een commercieel bedrijf voor gro pesi aangelegd en eencompost toilet. De inkomsten stromen en patronen van eigenaarschap binnende gemeenschap werden bestudeerd en er werd ondersteuning verleend in deopbouw van coöperatieve bedrijven.Later werd hun focus vergroot en warden hele steden en regio’s onder de loepgenomen. Toen breidde de samenwerking zich uit tot op lokaal en nationaaloverheids niveau. Toch bleef de aandacht bij gemeenschapsprojecten,netwerking met grassroots organisaties, kleine bedrijven, boeren en lokaleoverheden.IN 1974 was het conceptueel kader van ILSR volledig nieuw. Zij waren deeersten die systematisch het concept van zelfvoorziening toepasten in urbanegebieden tot die tijd werd dit concept alleen toegepast in rurale gebieden.ILSR bood een visie van duurzame, zelfvoorzienende steden, die optimaalgebruik maakten van hun locale menselijke, financiële en natuurlijkehulpbronnen. Deze visie sneed dwars door de traditionele ecologische,economische ontwikkeling en gemeenschap ontwikkeling strategieën.In 1978 en 1980 werd door middel van twee ILSR studies heel concreet hetconcept van economische “lekkages” zichtbaar gemaakt.ILSR was de eerste organisatie die de moeite nam om heel nauwkeurig destroom van energie, gerelateerd aan geld te volgen doorheen de stadeconomie.In hun rapport "Planning for Energy Self-Reliance: The Case of the District ofColumbia" concludeerden ze dat van elke energie dollar 85 cent uit degemeenschap verdween. Dit was een veel groter verlies dan in welk anderhuishoud uitgavenpatroon vastgesteld kon worden.Hieruit werd de conclusie getrokken dat energiebehoud een grote rol diende tespelen in strategieën voor urbane ontwikkeling.In 1980 was ILSR de eerste die de energie behoudende potentie van zonneenergie bepaalde voor een grote stad (Baltimore) and zij waren een van deeerste groepen die formeel voor een commissie van NUTS voorzieningenverklaarden dat investeren in energiebehoud een goedkoper alternatief is daninvesteren in nieuwe energie voorzieningen.ILSR onderzocht ook de geldstroom van een buurtfranchise (in dit geval McDonalds). Door dit onderzoek werd duidelijk dat van de $750,000 die debuurtbewoners daar uitgaven, ongeveer 66% niet alleen uit de buurtwegvloeide, maar uit de gehele stad. Tegengesteld aan de conventioneleovertuiging dat deze ondernemingen werkplaatsen creëren werd duidelijk datelke keer dat een fast food restaurant werd geopend er banen verdwenen in degemeenschap.District Strategisch Plan Para 2008 82

Republiek SurinameDistrict ParaILSR is er altijd van overtuigd geweest, dat juiste beleidskeuzes ervoorkunnen zorgen dat gemeenschappen veel productiever worden. Hun werk opgebied van energie en afval bewijst deze overtuiging.ILSR definieert afval niet alleen als “dingen die we niet meer gebruiken” maarook als “hulpbronnen die we ongebruikt laten liggen”.Ten aanzien van solid waste, heft ILSR altijd naar voren gebracht dat dit eenkostbare hulpbron is, die als het word gebruikt een waardevolle hulpbronvormt voor locale economieën. Eind 70 begin 80 was ILSR de voornaamstenationale groep die locale CBO’s ondersteunde in hun strijd tegenafvalverbrandingsovens. Midden van de jaren 80 werd door de ILSRtrainingen aan lokale bevolking de bouw van 150 grootschaligeafvalverbrandingsovens voorkomen. Door tussenkomst van ILSR werden 30voorstellen voor verbrandingsovens van de tafel geveegd met de argumentendat verbrandingsovens duur en vervuilend zijn en dat ze deinkomensgenererende optie van recyclage onmogelijk maken.In verschillende rapporten vanaf 1986 heeft ILSR aangetoond dat recyclage encomposteren de eerste optie zouden moeten zijn in omgang met solid waste.ILSR heeft onderzoek altijd gekoppeld aan actie. Vanaf 1990 is in nauwesamenwerking met een handvol steden, die overtuigd waren van de naarvoorgebrachte economische strategie, een 15 tal grote lokaal beheerdebedrijven opgezet met meer dan 250 werknemers. Deze activiteiten hebbenmeer dan $20 miljoen nieuwe investeringen aangetrokken in lage inkomens enlage sociale klasse gemeenschappen binnen de steden.District Strategisch Plan Para 2008 83

Republiek SurinameDistrict ParaGezonde steden -Gezonde gemeenschappenIedereen weet wat een gezonde gemeenschap is. Eens, ergens heb je ervaren wat dit betekenteengemeenschap die zorg draagt voor zijn leden, een gemeenschap waarin we door de totaliteitmeer worden dan we als individu zijn. Maar wat zorgt ervoor dat een gemeenschap gezond is?Wil je een wereld waarin dit gerealiseerd wordt, probeer het volgende dan eens. Hoewel er inde wereld heel wat goedbedoelende, hardwerkende mensen zijn, zie je dat chaos, honger,oorlog en criminaliteit toenemen. Misschien wil je een bijdrage leveren om dit te veranderen.Misschien wil je iets doen dat een verschil maakt, maar het lijkt alsof niets helpt. Hier is ietswat bewezen heeft wel te werken. Het begint op de plaats waar jij woont.Op honderden plaatsen hebben onze teams aan mensen gevraagd: “Wat moet er gebeuren omdeze plaats gezonder te maken?” De antwoorden zijn verbazend en krachtig en verschillendvoor elke gemeenschap. De antwoorden hebben betrekking op van alles van vervoer, werk,huisvesting tot sex - en de antwoorden zijn altijd zeer accuraat.Het gevoel van welbevinden en gezondheid van mensen is van heel wat zaken afhankelijk.Goede voeding, schoon drinkwater, goede contacten met buren en familie, onderwijs,bevredigend en zinvol werk, etc.Gezondheidszorg en medicijnen zijn zelden boven aan de lijst van de mensen. Geschooldemedici, juiste medicijnen en machines dragen bij tot gezondheid, maar ze zijn niet genoeg.Zaken die bijdragen aan gezondheid, zoals openbare veiligheid, welvaart, en gezonde familiesblijken ook bij te dragen aan de opbouw van gemeenschappen. Dit zijn taken van het systeemdie alle energie en creativiteit vragen van allen die iets kunnen bijdragen binnen degemeenschap.In het midden van de 80er jaren is Trevor Hancock geïnspireerd door de artikelen van LenDuhlI, begonnen om "Healthy Toronto 2000" te organiseren. Deze inspanning inspireerdeIlona Kickbush van de WHO en andere internationale organisaties om beginnend bij 34Europese steden het idee wereldwijd te verspreiden.Over de hele wereld heeft de WHO seminars en workshops georganiseerd om steden te helpenom met de eerste stappen naar het creëren van een beeld over hun eigen toekomst. Honderdensteden hebben de “vision workshop” gevolgd om te leren hoe het proces gestart kan worden.De methode is zeer eenvoudig. De bewoners van een stad vragen buitenstaanders voor hulp. Ineen of meerdere conferenties worden door het lokale comité en hun aangestelde ondersteuners,alle mensen uit de gemeenschap bij elkaar gebracht die een verschil kunnen maken voor degemeenschap, zoals media, politici, voorzitters van vakbonden, schoolhoofden, mensen uitzakenleven en producenten etc. Aan al deze mensen wordt gevraagd: “Wat moet er gebeurenom van jullie woonplaats een gezondere plaats te maken?” De antwoorden kunnen gericht zijnop, werkgelegenheid, huisvesting, milieu, misdaad, schoon drinkwater, beter eten, of zelfstransport. De consensus is over het algemeen bijzonder sterk.Zodra er overeenstemming is over wat er zou moeten veranderen, helpen de organisatoren deaanwezigen om te ontdekken wat zij kunnen doen om deze veranderingen te weeg te brengenen hoe ze dit kunnen doen door samen te werken. De resultaten zijn over het algemeenindrukwekkend en hartverwarmend..District Strategisch Plan Para 2008 84

Republiek SurinameDistrict ParaBiodiversiteitsverdragUit Wikipedia, de vrije encyclopedieIn 1992 heeft Nederland, samen met 186 andere landen inclusief de EU, het Biodiversiteitsverdrag van Rio de Janeiro ( Het Verdrag inzake BiologischeDiversiteit) ondertekend. De VS heeft het verdrag echter nog niet ondertekend. Het verdrag kon vanaf 5 juni 1992 worden ondertekend en is in werking getreden op29 december 1993.Het verdrag is tot stand gekomen op de Conferentie van de Verenigde Naties over Milieu en Ontwikkeling, die plaats had in Rio de Janeiro van 3 tot 14 juni 1992.De landen verplichten zich de biodiversiteit zowel in hun eigen land te beschermen als ook geëigende maatregelen te nemen ter ondersteuning van de beschermingvan de biodiversiteit in de ontwikkelingslanden. Het verdrag onderstreept dat landen soevereine rechten hebben op hun genetische bronnen. Zonder toestemmingvan een land kunnen niet zomaar zaden en planten uit het betreffende land worden meegenomen.Belangrijke onderwerpen van het Biodiversiteitsverdrag zijn:1. Identificeren en bewaking van de biodiversiteit2. Bescherming van de biodiversiteit in de natuurlijke omgeving (in situ), zowel binnen als tussen soorten als ook in ecosystemen en buiten denatuurlijke omgeving (ex situ) zoals het bewaren van zaad in genenbanken3. Onderzoek, opleiding en Public relations4. Regeling van de toegang en het gebruik van genetische bronnen5. Technologieoverdracht, wetenschappelijke samenwerking en informatie-uitwisseling6. Bij het toepassen van de genenbronnen in de plantenveredeling en biotechnologie het regelen van een redelijke verdeling van het gebruik en devoordelen.7. Bij de financiering van de toepassing van het Biodiversiteitsverdrag hebben de ontwikkelde landen een speciale verantwoordelijkheid.8. Het nationaal rapporteren van de inspanningen van het toepassen van de in het verdrag gemaakte afspraken.Sinds Rio is het denken over natuurbeheer in brede kring veranderd en is er ook een duidelijk toenemende belangstelling voor autochtone bomen en struiken.District Strategisch Plan Para 2008 85

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 6 Triple P indicatorenPEOPLE PLANET PROFITSociale cohesie Milieuverontreiniging Intensiteit van de economiecontact familie & vrienden autovervuiling t.o.v. bevolking brp per werknemerrestaurantbezoek afvalkosten werkgelegenheidsfunctieactief in vereniging afvalscheiding investeringen bedrijvenéénpersoons huishoudens geluidsbelasting intensiteit bedrijventerreinenopkomst verkiezingen autovervuiling t.o.v. oppervlakte zakelijke verplaatsingenmestproductieVeiligheid & gezondheid Natuur en landschap Ondernemingsklimaatervaren gezondheid natuurlijkheid bereikbaarheidmedische consumptie reliëf beschikbaarheid bedrijventerreinensterftecijfer historische kenmerkendheid opleidingsniveau beroepsbev.zorgaanbod horizonvervuiling studenten HBO & WOwachtlijsten stedelijkheid Zelfstandigengeweldsdelicten & vernielingen bebouwd gebiedverkeersveiligheidWoonklimaat Kracht van het bedrijfslevenculturele voorzieningen Productiestructuurwinkelvoorzieningen Bedrijfsdynamiekhorecavoorzieningen exportgerichtheidsportvoorzieningen Investeringsbereidheidscholentevredenheid woonomgeving Sociaal-economische welvaartVraagdruk woningen HuishoudensinkomenLage inkomensVoertuigen bezitWereknden t.o.v. bevolkingWerkloosheidberoepsniveauDistrict Strategisch Plan Para 2008 86

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 7: Opdrachten bij presentatieOpdracht 1: Formuleer de ecologische begrenzing voor de ontwikkeling van het district1. Omschrijf de elementaire voorwaarden voor leefbaarheid van jouw omgeving.(bedreigingen en beschermende maatregelen)2. Maak een lijst van het gebruik van de vijf soorten hulpbronnen.(welke wijze van gebruik is wenselijk voor elke groep, hoe kan dat in de praktijk?)3. Geef maatstaven en indicatoren voor het begrenzen van de ecologische voetafdruk in jouw omgeving.Opdracht 2: Noem culturele kenmerken van de bewoners van dit district, die gericht zijn op duurzaam onderhoud van de natuurlijkeomgeving1. Wat zijn zaken die beschermd moeten worden om “Herkenbaar te blijven als groep? (uitwerken met betrekking tot jouw leefgroep). Welke bedreigingen zijner? Hoe moet er hiermee worden omgegaan?2. Welke cultuuruitingen zijn activerend voor de duurzame ontwikkeling van jouw district?3. Welke cultuuruitingen zijn remmend voor de duurzame ontwikkeling van jouw district?Opdracht 3: Omschrijf de mechanismen voor welvaartsspreiding in het district / jouw groep1. Noem structuren voor participatie die al aanwezig zijn in het district.2. Hoe ondersteunen deze structuren duurzame ontwikkeling?3. Noem structuren voor samenwerking die al aanwezig zijn in het district.4. Hoe ondersteunen deze structuren duurzame ontwikkeling?5. Welke vormen van spontane en geïnstitutionaliseerde zorg zijn aanwezig in het district?6. Welke mechanismen / structuren kunnen nog worden toegevoegd om duurzaamheid te garanderen?7. Aan welke voorwaarden moeten deze structuren voldoen om ondersteunend te zijn?8. Hoe moet de sociale structuur worden beschermd tegen afbrokkeling?District Strategisch Plan Para 2008 87

Republiek SurinameDistrict ParaOpdracht 4: Voorwaarden voor economische bedrijvigheid het district1. Welke sectoren ondersteunen onze primaire behoeften?2. Hoe kan dit verder worden uitgebouwd?3. Welke economische activiteiten in het district ondermijnen duurzaamheid?4. Aan welke voorwaarden moeten activiteiten beantwoorden om het lokale contract te ondersteunen?5. Geef richtlijnen aan voor investeerders.Opdracht 5: Politieke ordening en facilitering1. Welke bevoegdheden zouden nog wenselijk zijn op lokaal niveau?2. Hoe kunnen structuren de gekozen ontwikkeling waarborgen?3. Hoe ondersteunen de structuren elkaar?4. Welke terugkoppelingsmechanismen zijn ingebouwd of moeten ingebouwd worden om te blijven evalueren of de gekozen weg wordt gevolgd?District Strategisch Plan Para 2008 88

Republiek SurinameDistrict ParaBijlage 8: SWOT analyses1.DECENTRALISATIE OPENBAAR BESTUURDoel: delegeren van institutionele en financiële bevoegdheden v.d. centrale overheid naar de overheid in de districten.STERKE PUNTEN:1. district Para is formeel gecertificeerd op 9 november 2006 op het 1 eniveau en op 21 december 2006 op het 2 e niveau.2. wettelijk kader is aanwezig (WRO etc.)3. Organisatie structuur is per beschikking aanwezig4. Districtsfonds is actief5. Districtsbestuur is per beschikking ingesteld6. er is een districtsplan en districtsbegroting7. het genereren van eigen inkomsten o.b.v. de wetZWAKKE PUNTEN:1. het verwezenlijken van uitvoeringsregelingen verloopt moeizaam2. de uitvoering van delen uit de WRO3. Onvolledige invulling vanwege kader probleem in het district; 4.m.u.v. R.O. hebben de andere ministeries nog geen middelen gestort inhet DF en onvolledige uitvoering van zaken.5. het districtsbestuur is inactief6. deze wordt nog steeds door R.O. en de eigen inkomsten uit art.4gefinancierd7. deze zijn nog miniem en dekken de begroting niet8.verzwakking van uitvoeringscapaciteit van het bestuursapparaat9.het niet optimaal functioneren van de regionale organenBEDREIGINGEN:1. verandering van beleidsinzichten2. corruptie en gebrek aan transparantie3. globalisatie zonder bescherming van lokale voorwaardenKANSEN:1. Aandacht van de overheid voor ‘Public sector reform’2. Aangaan van lokale en internationale partnerschappen3. globalisatie met bescherming van lokale voorwaardenDistrict Strategisch Plan Para 2008 89

Republiek SurinameDistrict Para2. REGIONALE ONTWIKKELINGDoel: het tot stand brengen en onderhouden van adequate voorzieningen voor groei en duurzame ontwikkeling van de verschillende regio’s van hetland. Dit door zich hoofdzakelijk te richten op 4 aandachtsgebieden het wettelijk kader urbanisatie creatie werkgelegenheid en armoedebestrijding.STERKE PUNTEN:1. planwet van 1973 en stedenbouwkundige wet van 1972 is in place2. streekontwikkelingsplan Para 19763. Grote delen van een concept Integraal Ontwikkelingsplan Para (I.O.P.)zijn opgenomen in het Districtsplan 20084. Meerjaren Ontwikkelingsplan 2006 2011;5. een wettelijk kader om regionale plannen te schrijven zie punt 1 planwet6. Districtsplan en begroting Para 2009;ZWAKKE PUNTEN:1. gebrekkige uitvoering van het streekontwikkelingsplan Para2. gebrekkige uitvoering v.h districtsplan Para 2008 ;3. er is geen continuïteit en aanpassing van beleidsvisie;4. het I.O.P. is een concept gebleven;5. geringe uitvoering capaciteit bij het district bestuurBEDREIGINGEN:1. voortzetting van wildgroei in de ruimtelijke ordening2. geen doelmatige benutting van de beschikbare grond vanuit het beleid3. verandering van beleidsinzichten4. betere mogelijkheden buiten Para5. er vindt geen herinvestering plaats in het district vanuit de overheidKANSEN:1. het aangaan van public private partnership (PPP)2. het KYOTO contract3. het behalen van de MDG’s4. Toerisme sector5. gevarieerde belangstelling naar producten en diensten uit Para6. drink- en zoetwater potentie in het district ;7. het aanwezig agrarisch potentieel v.h district;MAATREGELEN1. Het Distrcits bestuur versterken waardoor haar plan en uitvoeringcapaciteit wordt vergroot.versterkt2. Integrale uitvoering v.d district - en ressort plannen3. een samenhangend pakket van maatregelen /plannen dievoortvloeien uit de district en ressort plannenDistrict Strategisch Plan Para 2008 90

Republiek SurinameDistrict Para3. WELZIJNSBEVORDERINGDoel: het garanderen van basis zekerheden aan personen en huishoudens die tijdelijk of structureel niet in staat zijn een eigen inkomen teverwerven.STERKE PUNTEN:1. districtsafdeling SOZAVO2. Wettelijke regeling Algemene Ouders Voorziening /AlgemeneKinder Bijslag verder is er een ziektekostenregeling voor on- enminvermogenden3. er is een regeling voor mensen met een beperking4. er is een subsidie regelingBEDREIGINGEN:1. milieu verontreiniging2. verdwijning van cultuur door invloeden van buiten3. beleidsinzichten zijn niet afgestemd op de districtsbehoeften4. gebrek aan structurele aanpak door de overheid5. desintegratie van sociaal-economische structuurZWAKKE PUNTEN:1. de districtsafdeling SOZAVO functioneert niet optimaal2. de dienstverlening aan de sociaal zwakkeren3. bekendheid m.b.t. de regelingen is gering4. het totaal basis pakket aan voorzieningen is niet toereikend desubsidie regeling c.q uitkering moet worden aangepast;5. niet voldoende bekwame dienstverleners een gebrek aan deskundigkader waaronder sociaal maatschappelijke werkers ;6. het verzamelen van data vindt onvoldoende plaats8. gebrek aan adequate equipement;9. de spreiding van de kantoren c.q. dienstverlening van SOZAVOis niet optimaal in het district bv gebieden als Para Zuid bv Matta ,Bigi Poika en omstreken , Para Zuid Oost Redit Doti, Powakak enomgeving.KANSEN:1. Partnerschappen met NGO’s en CBO’s2. Institutionele versterking van de lokale structuren vanuit de centraleoverheid3. Implementatie van de Algemeen Ziektekosten Verzekering;4. Het versterken van lokale district hoofden van SOZAVO middelstrainingen en het faciliteren met equipement ;District Strategisch Plan Para 2008 91

Republiek SurinameDistrict Para4. JEUGDDoel: maximale ontplooiing en verbetering van de maatschappelijke positie van de jeugd.STERKE PUNTEN:1. veel jeugdigen in Para2. Jeugdparlement vertegenwoordiging in het district3. de jongeren hebben zich gecommitteerd aan het realiseren van deMDG’s4. aanwezigheid van jongeren organisaties5. situatie analyse voor de Paraanse jeugd is samengesteldBEDREIGINGEN:1. HIV/Aids en andere sexueel overdraagbare ziekten (SOA’s)2. culturele en sociale desintegratie met als gevolg verval van normen enwaarden3. Gebrek aan censuur beleid op de media en informatie technologie (ICT);4. Alcohol – en drugsgebruik onder jongerenZWAKKE PUNTEN:1. er is geen doelgericht Paraans jeugdbeleid vanuit de centrale overheid ;geen Visie;2. geen afdoende scholingsmogelijkheden in zowel kwaliteit als kwantiteiten geen afdoende vervolg onderwijs, vakgericht3. gebrek aan werkgelegenheid4. gebrek aan multifunctionele centra’s en geringe ontplooiingskansen5. drop-outs6. jeugdcriminaliteit7. tienerzwangerschappen8. Drugs en alcoholgebruik9. gebrek aan adequate voorlichting voor de jeugd10. gebrekkige infrastructuur (geografisch)11. zwakke jongerenorganisaties in het district geen platform aanwezig;12. gebrek aan vakbekwame jeugdleiders .werkers /trainers ;13. het ontbreken van sociaal - maat schappelijke dienst tbv jongerenKANSEN:1. kinderrechten verdrag2. Early Childhood Development (ECD)3. Media en ICT4. Nationaal Jeugdparlement5. Nationaal Jeugdbeleid ?6. Partnerschappen nationaal en internationaalDistrict Strategisch Plan Para 2008 92

Republiek SurinameDistrict Para5. ENERGIE VOORZIENINGDoel: optimale energievoorziening voor duurzame sociaal-economisch ontwikkeling voor het district in 2010STERKE PUNTEN:1. delen van Para zijn al voorzien van elektriciteit2. mogelijkheden voor het ontwikkelen en opzetten van alternatieveenergiebronnen bv bio –zonne energieBEDREIGINGEN:1. beperkt vermogen van de huidige beschikbare energie beperktdaardoor economische ontwikkeling en groei v.h district m.n.toerisme en kleinnijverheid , micro ondernemers /onderneming2. gevoelig voor blikseminslagZWAKKE PUNTEN:1. delen v.h. district (dorpen en gemeenschappen) zijn nog nietvoorzien van elektriciteit2. er zijn geen alternatieve energie bronnen ontwikkeld3. energie is duur voor de lokale bewoners4. dieselgebruik (generatoren) leiden tot milieuvervuiling5. onregelmatige aanvoer van diesel voor de generatoren6. sterke fluctuatie van elektriciteit spanning op het net7. niet in staat te voorzien in de grote vraag naar energieKANSEN:1. Het gebruik van alternatieve energie2. zonne - energie equipement wordt goedkoper3. implementatie milieuverdragenDistrict Strategisch Plan Para 2008 93

Republiek SurinameDistrict Para6. WATER VOORZIENINGDoel: het streven naar een adequate water voorziening voor de bevolking van het district in 2010STERKE PUNTEN:1. district beschikt over voldoende drinkwaterbronnen2. delen van het district zijn aangesloten op een waterleidingssysteemBEDREIGINGEN:1. vervuiling van drinkwaterbronnen door economischeactiviteiten(landbouw en industrie)2. toename van de vraag vanuit de stad plaatst een grote druk op hetwaterreservoir3. klimaatsveranderingenZWAKKE PUNTEN:1. dorpen en woongemeenschappen die niet zijn aangesloten op eenwaterleidingssysteem2. geen controle op de drinkwaterbronnen in dewoongemeenschappen3. slechte mogelijkheden tot aansluiting op het waterleidingnet4. geen regelgeving ter bescherming en beheer van de waterbronnenKANSEN:1. grote omvang van ondergronds water reservoir m.n zoet water t.b.vdrinkwater voorziening, aanwezig2. Ramsar verdrag de bescherming van de zoetwaterbronnen enwetlands3. samenwerking met buitenlandse partners (Water ned)MAATREGELEN1. Inventariseren van alle waterbronnen in het district2. Instellen Water Autoriteit Para3. (Waterschap) incl. regelgeving m.b.t heffingen op waterwinningen(1, 2, 18, 6, 14, 23,11)4. Voorlichting over water gebruik en waterbescherming5. Stimuleren van gecontroleerde waterwinningDistrict Strategisch Plan Para 2008 94

Republiek SurinameDistrict Para7. HUISVESTINGSBEVORDERINGDoel: het bereikbaar maken van adequate huisvesting voor alle huishoudens in het districtSTERKE PUNTEN:1. voldoende grond aanwezig2. voldoende bronnen voor bouwmaterialen3. aangename woonomgeving in Para.BEDREIGINGEN:1. grondenrechten kwestie is dit hier van toepassing2. verandering van beleidsinzichtenZWAKKE PUNTEN:1. geen huisvestingsbeleid in Para2. geen financieringsmogelijkheden voor het bouwen van een woningaanwezig in het district;3. geen structuur en bestemmingsplannen4. gebrekkige informatie en voorlichting over mogelijkheden5. gebrek aan betaalbare huurwoningen6. gebrek aan nutsvoorzieningen en infrastructuur7. lage inkomensklasse van veel Paranen8. verkrotting en wilde occupatie als gevolg van de trek uit het district9. gebrek aan adequate data van woning zoekende, huisvestingsituatie in de dorpen en plantagesKANSEN:1. partnerschappen met NGO’s2. Low Income Shelter Program en Stg Habitat3. Grond en land informatie systeem (GLIS)4. GODO FoundationDistrict Strategisch Plan Para 2008 95

Republiek SurinameDistrict Para8. FACILITERING PRIVATE SECTORDoel: institutionalisering van het partnerschap met de private sector om een zodanig kader te scheppen waarbinnen activiteiten in de private sectoruiteindelijk helpen bijdragen aan armoedevermindering in het districtSTERKE PUNTEN:1. Kleine particuliere bedrijven aanwezig (landbouw, toerisme,recreatie, bouw en constructie, transport, bosbouw, huisnijverheid)2. Ondernemerspotentieel3. Er is een platform voor burgerparticipatie (Para Force)BEDREIGINGEN:1. sterke afhankelijkheid van de centrale overheid (vergunningen,belastingen, controle etc)2. trage besluitvorming vanuit de centrale overheid3. vertrek van multinationals uit het districtZWAKKE PUNTEN:1. Slechte organisatie van de verschillende productie sectoren2. Geen gericht beleid naar ontwikkeling van de sectoren3. Geen financieringsfaciliteiten t.b.v productie sector4. Gebrek aan infrastructuur en nutsvoorzieningen5. Gebrek aan informatie over financiering mogelijkhedenKANSEN:1. Public Private Partnerships aangaan3. Caricom als afzet markt naast de lokale markt4. Instelling van fondsen ( microkredieten, Agrarisch kredietfonds)District Strategisch Plan Para 2008 96

Republiek SurinameDistrict Para9. BOUW EN CONSTRUKTIEDoel: het optimaliseren van de controle op de bouw en van de dienstverlening ten einde een goed en gezond leefmilieu te creëren alwaar eenkwalitatief hoge woonkwaliteit en hoog woongenot primair staan.STERKE PUNTEN:1. Wettelijke regelingen aanwezig (bouwwet, aanbestedingswet etc)2. Prettige natuurlijke omgeving3. Voldoende grond aanwezig in het districtBEDREIGINGEN:1. Zandafgravingen2. Geen milieuvriendelijke houtkap3. Biodiversiteit (bodemgesteldheid, vegetatie)4. KlimaatsveranderingZWAKKE PUNTEN:1. Geen ruimtelijke ordening (structuur en bestemmingsplan)2. Geen controle op naleving van de wettelijke regelingen3. Zwakke sancties4. Infrastructuur5. Lokale bouwvakkers niet georganiseerd6. Geen bouw en constructie sector in het district7. Gebrek aan scholing en/of trainingsfaciliteiten voor bouwvakkersKANSEN:1. PPP (bouw en woningcorporaties, stedenband etc.)2. Low income Shelter program ;3. Habitat SurinameDistrict Strategisch Plan Para 2008 97

Republiek SurinameDistrict Para10. HANDEL EN INDUSTRIALISATIEDoel: effectieve participatie van het district in regionale handels - en economische blokken en versterking van groei van klein ondernemerschappen endiversifiëring richting minder prijsgevoelige en meer unieke die sterker kunnen concurreren op de internationale markt.STERKE PUNTEN:4. Aanwezigheid van het platform Para Force5. Aanwezigheid van klein ondernemerschap6. Wettelijke regelgeving7. Internationale luchthaven8. Toerisme en recreatie9. Natuurlijke hulpbronnen (bronwater, zandsoorten, hout, lateriet,goud, grind, steenslag etc)10. Huisnijverheid11. Havenfaciliteiten m.n. de JAP internationale luchthaven teZanderij, haven complex te Paranam;internaBEDREIGINGEN:1. Import van verschillende producten en goederen zonderbescherming van de lokale producenten2. Globalisatie zonder bescherming van lokale productieZWAKKE PUNTEN:1. Zwak beleid ten aanzien van handel en industrie2. Ordening binnen de sectoren3. Zwak ondernemerschap4. Gebrekkige controle op de naleving van de wettelijke regelingen;5. Geen industrie zone met faciliteiten in het district;6. Geen handels / businesscentrum met faciliteiten voorondernemingenKANSEN:1. Import grondstoffen?2. Globalisatie met voorwaarden voor bescherming producentenen lokale markt3. Caricom als afzet marktDistrict Strategisch Plan Para 2008 98

Republiek SurinameDistrict Para11. COMMUNICATIEDoel: het streven om het district te ondersteunen in zijn transformatie naar een kenniseconomie en het district te voorzien van adequate en kwalitatievehoge ICT- infrastructuurSTERKE PUNTEN:1. De verschillend e radio en tv stations zijn goede tot redelijk tebeluisteren en te zien in de diverse delen vh districtBEDREIGINGEN:1. De samenleving blijft verstoken van de ontwikkelingen op hetvlak van ITC;ZWAKKE PUNTEN:1. Niet alle delen van het district ontvangen radio en tv;2. Idem hebben de mogelijkheid voor internet aansluiting;3. De spreiding van internet cafe’s is ongelijk verdeeld over hetdistrict4. De telecommunicatie infrastructuur is niet over al in het districtoptimaal;KANSEN:1. Er is een braakliggend terrein voor de ITC sector om dieontwikkelen; welke gebruik kan worden op het vlak voor longdistance learning;2. Het aangaan van partnerschappen met NGO’s op het vlak van longdistance learning bv EDUCONSDistrict Strategisch Plan Para 2008 99

Republiek SurinameDistrict Para12. SPORTDoel: verhogen van bijdragen van sport aan fysieke en geestelijke vorming en welzijn van de Paraanse gemeenschapSTERKE PUNTEN:1. Er is een Para Sport Bond;2. 2 voetbal stadions in het district;3. Voetbal velden in de verschillende dorpen en plantageaanwezig;4. Afdeling Sport zaken aanwezig;5. Goed voor de volksgezondheidBEDREIGINGEN:1. Volksgezondheid van de bevolking m.n. de jongeren;2. Het verschijnsel van hangjongeren;ZWAKKE PUNTEN:1. Geen gericht sport beleid voor het district vanuit de centraleoverheid;2. Een zwakke interne structuur binnen de verschillende sportorganisaties;3. Geen sterk overkoepelend sport overlegorgaan4. Onvoldoende adequate sport accommodaties en sportinfrastructuur aanwezig;5. Gebrek /tekort aan goed opgeleide sport en jeugd leiders,6. Gebrek aan kader personeel t.b.v de afdeling Jeugd en Sport zakenin het district;7. Geen decentralisatie van de afdeling Sport zaken in het district;8. Delen van het district ontberen adequate sport faciliteitenKANSEN:1. Jongeren aanwezig /scholen2. Volwassen3. Behoefte aan sport onder jongeren en volwassenen aanwezigDistrict Strategisch Plan Para 2008 100

Republiek SurinameDistrict Para13. GENDERDoel: i.s.m. civil society genderevenwicht creëren binnen o.a het onderwijsSTERKE PUNTEN:1. Er is sprake van genderafdeling bij het ministerie van BIZA2. Actieve vrouwenorganisaties3. Actieve participatie van vrouwen in de economische sectorBEDREIGINGEN:1. Politiek systeem2. Attitude verandering van de vrouw t.o.v. de manOpmerking gender is croscutting zie blz 193 MOP ;ZWAKKE PUNTEN:1. Onvoldoende invulling van het genderbeleid2. Attitudeombuiging, die moet zorgen voor meer gelijkheid.3. Gender gelijkheid is niet opgenomen in lesprogramma’s4. EenoudergezinnenKANSEN:1. Hogere opleiding2. Private Public Partnerships3. Instroom van internationale informatie4. Attitude verandering van de man t.o.v. de vrouwDistrict Strategisch Plan Para 2008 101

Republiek SurinameDistrict Para14. AGRARISCHE PRODUCTIE EN AGRO-INDUSTRIEDoel: Het garanderen van de nationale voedselzekerheid en veiligheid en wel zodanig dat deze niet importafhankelijk zijnSTERKE PUNTEN:1. Vruchtbare grond2. Agrarisch potentieel in district3. Agrarische ondernemers produceren landbouwproductenw.o. ananas, meloen, aardvruchten etc.BEDREIGINGEN:1. Verandering van beleidsinzichten2. Het opkoopsysteem3. De internationale markt4. Geen eigen standaarden voor kwaliteitenZWAKKE PUNTEN:1. Er is geen gericht agrarisch beleid voor Para2. Geen agro-verwerkings industrieën3. Geen gestructureerde organisatie (geen eenheid)4. Geen specifieke facilitering t.b.v. agrarische productie en agro-industrie5. Gebrek aan know how (geen training en scholingsfaciliteit op het gebied vanagrarische productie en agro-industrie)6. Slechte infrastructuur (o.a. de waterhuishouding)7. Geen promotie van de ecologisch verantwoord productieKANSEN:1. De Caricom als afzetmarkt naast de lokale markt;2. Ontwikkelen c.q opstellen van Bestemmingsplannen vanuit het Planbureaui.s.m. RGB, OW/Planologische Dienst/ ;LVV;3. Microfinancieringsmogelijkheden4. Standaarden Bureau5. Bevolkingsgroei6. Partnerschappen nationaal en internationaal;District Strategisch Plan Para 2008 102

Republiek SurinameDistrict ParaMAATREGEL / ACTIVITEIT:1. Stimulering van biologische landbouw (training, voorlichting,awareness programmas)2. Creëren van afzetmogelijkheden3. opzet compostwerf4. Subsidies voor de ondernemer5. Districtsafdeling LVV ressort PARA met eigen begroting6. Verwerkingsfaciliteiten t.b.v landbouwproducten7. Opslagfaciliteiten8. Stimuleren coöperatie werkzaamheden vanuit Para Force metgebruikmaking van partnerschappen.9. Melkvee en pluimveeDistrict Strategisch Plan Para 2008 103

Republiek SurinameDistrict Para15: BOSBOUW EN HOUTVERWERKINGDoel: Het verhogen van de bijdrage van de bossen aan de nationale economie en het welzijn van huidige en toekomstige generaties met inachtneming van hetbehoud van de biodiversiteitSTERKE PUNTEN:1. Diversiteit van houtsoorten2. Aanwezigheid van biodiversiteit3. Er zijn wettelijke regelingen4. Overheidsinstituten in het district5. Aanwezigheid van houtverwerkingsbedrijven6. Aanwezigheid van bosbijproducten (medicinale en culturele)7. Kennis van tribale gemeenschappen voor duurzame bosontginning8. Vertegenwoordiging van Para in Houtsector platformBEDREIGINGEN:1. Illegale houtkap2. Verandering van beleidsinzichten3. Desintegratie van cultuur en sociale structuren door houtkap in gebiedenMAATREGEL / ACTIVITEIT:1. Toepassen controle en sancties op het naleven van wettelijke regelingen2. Maatregelen ter verkrijging van inkomsten uit natuurlijke hulpbronnenZWAKKE PUNTEN:1. Er vindt geen bosverjonging plaats2. Geen adequate controle en sancties3. Bestaande regelgeving wordt niet nauwgezet nageleefd4. De voordelen uit de sector komen het district niet ten goede5. De houtsector wordt beheerst en geëxploiteerd door externeconcessionarissen geen lokale ondernemers6. Geen structuur en bestemmingsplannen7. Grondrechten voor tribale groepenKANSEN:1. Boswet is in concept voorbereid2. Oprichten van BosNas3. Celos management systeem4. Milieu verdragen (Kyoto)District Strategisch Plan Para 2008 104

Republiek SurinameDistrict Para16 TOERISMEDoel: het inzetten van eigen erfgoed, creativiteit en fysieke omstandigheden ter ontwikkeling van de toerisme sector in ParaSTERKE PUNTEN:1. Enorme potentie aan recreatieoorden niet ver van Paramaribo2. Lokale en Buitenlandse Bezoekers3. Er vloeit uit toerisme vermakelijkheidsbelasting terug naar districtsfonds4. Aanwezigheid van historische en culturele erfgoed5. Aanwezigheid van biodiversiteit6. “Zwarte” water (zwart goud)7. “Wit” Savannezand8. Ongerepte natuur9. Aanwezigheid van de enige internationale luchthaven van Suriname inPara10. Platform Para Force mn de sectoren Toerisme, Plantagebesturen/inheemse dorpen;BEDREIGINGEN:1. Afhankelijkheid van externe touroperators2. Massatoerisme leidt tot desintegratie van cultuur, sociale structuren enmilieu (w.o. gemeenschapsverval, seks, drugs, ziekten)3. Geen bestemmingsplannen voor het opzetten van recreatie envakantieoordenZWAKKE PUNTEN:1. Geen wettelijke regeling voor het exploiteren van recreatieoorden2. Er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van de potentie van het historischen cultureel erfgoed3. Zwakke plantage organisatie t.a.v. inkomstenmogelijkheden4. Onvoldoende beleidsinitiatieven tot ordening van de sector5. Onvoldoende faciliteiten (logeer) om toeristen in Para te accommoderen6. Slechte infrastructuur7. Ondersteunende diensten van de toerisme sector zijn onvoldoendegeorganiseerd om er goed op in te spelen.8. Mogelijkheden voor meer recreatiemogelijkheden z.a. speeltuinen, parkenzijn er niet9. Geen profijt van inkomsten uit luchthavenbezoekers (naar districtsfonds)Geen structuur van de sector Toerisme ParaKANSEN1. Stichting Toerisme ontwikkelt mogelijkheden tot upgraden enontwikkeling van toerisme in Suriname.2. Inventariseren van alle mogelijkheden die kunnen bijdragen totontwikkeling van toerisme3. Internationale standaarden.4. Werkgelegenheid voor o.a. de Paranen5. Toename bevolkingTourist-tax model Stichting Toerisme SurinameDistrict Strategisch Plan Para 2008 105

Republiek SurinameDistrict ParaMAATREGEL / ACTIVITEITEN TOERISME1. Instellen van een Toerisme Autoriteit Para2. Maken van een verordening m.b.t de exploitatie van recr.oorden3. Implementatie structuur ontwikkeling Para Plantages4. Stimulering ondernemersinitiatief5. Stimuleren organisatie van huisvlijt, handycraft6. Tourism awereness onder de bevolking van Para bevorderen7. Toerisme school8. Maatregelen ter verkrijging van inkomsten uit toerisme (tourist tax,reclame borden etc.)District Strategisch Plan Para 2008 106

Republiek SurinameDistrict Para17 GRONDBELEIDDoel: Het scheppen van condities om de natuurlijke hulpbron grond efficiënt en effectief in te zetten als basis voor duurzame economische en sociale ontwikkelingals mede ten behoeve van milieubeschermingSTERKE PUNTEN:1. Beschikbaarheid van grond (Plantage-, dorps- en domeingronden)2. Er is een platform van inheemse dorpen van Para3. Er is een Federatie van Para Plantages4. Er is een platform Para Force5. Wettelijke regelingen zijn aanwezigBEDREIGINGEN:1. Geen transparante gronduitgifte beleid dat vanuit Paramaribo wordtbepaald2. Grote investeerders lokaal en internationaal (ze komen met kant en klareplannen zonder overleg met district)ZWAKKE PUNTEN:1. Er is geen adequaat grondbeleid voor het district Para2. Er is geen zichtbare ruimtelijke ordening (structuur enbestemmingsplannen) in het district alsook in de plantages en dedorpen aanwezig3. Toewijzing gronden geschied te vaak zonder inspraak van lokalegemeenschappen4. Gebrek aan technische deskundigheid voor gebruikmaking vanfinancieringsmogelijkheden5. Grondenrechten zijn van met name inheemsen niet geregeldKANSEN:1. Waardestijging van grond2. Partnerschappen aangaan met organisaties (ontwikkeling landschapsparkPARA)Internationale ondersteuning voor regeling grondenrechten (w.o. ILO, OAS)MAATREGEL / ACTIVITEIT1. Transparant gronduitgifte beleid (GLIS)2. Opstellen van een goed structuur en bestemmingsplan voor Para3. Implementatie partnerschappen (aantrekken deskundigheid).4. Markeren van leefgebieden van de inheemsen5. Implementatie voorstellen concept IOP en streekontwikkelingsplan 1976District Strategisch Plan Para 2008 107

Republiek SurinameDistrict Para18 ONDERWIJSDoel: In 2015 moeten alle kinderen, jongens en meisjes, toegang hebben tot kwalitatief hoogstaand onderwijs, zal het onderwijs- en opleidingstelsel in staat zijn zichgemakkelijk aan te passen aan de veranderende wereld van arbeid, en zal levenslang leren worden bevorderdSTERKE PUNTEN:1. Wettelijke leerplicht2. Er is voldoende ruimte en draagvlak om onderwijsontwikkeling enscholenbouw te stimuleren.3. Basis onderwijsBEDREIGINGEN:1. Het onderwijsbeleid is uniform en wordt vastgelegd vanuit Paramaribo2. Afhankelijkheid van leerkrachten uit Paramaribo die geen affiniteithebben met de gemeenschappen.3. Het beleid m.b.t. scholenbouw houdt geen gelijke tred met de groei aanleerlingen.ZWAKKE PUNTEN:1. Onvoldoende basisscholen (in alle regio’s)2. Basis onderwijs is niet binnen bereik voor alle gemeenschappen3. Onderwijscurriculum niet relevant voor de Paraanse samenleving4. Geen gestructureerd informeel onderwijs5. Onvoldoende mogelijkheden voor vervolgonderwijs6. Gebrekkige infrastructuur7. Onvoldoende transportmogelijkheden voor leerlingen8. Geen opvang van drop-outs en tienermoeders9. Onvoldoende onderwijsdata tav drop outs ;10. Idem m.b.t de onderwijsbehoefte m.n van vervolg onderwijs11. Idem m.b.t behoefte aan tweede kans onderwijs ;KANSEN:1. Mogelijkheden voor distance learning en opzetten vanvakscholen2. MDG’s de doelen zijn vastgesteld3. Samenwerking met organisaties w.o. NGO’s zoweel lokaal alsinternationaal4. PPP Public Private Partnership5. Decentralisatie programma opgang gebrachtDistrict Strategisch Plan Para 2008 108

Republiek SurinameDistrict ParaMAATREGEL / ACTIVITEIT1. Vakonderwijs en on the job training op het gebied van de verdienpotenvan Para2. Opzetten Nucleus – centrum Para3. Verbetering communicatie faciliteiten (internet, adsl etc.)4. Opzetten vormingscentrum met internaat5. Aanpassen curriculum naar districtsbehoefte.District Strategisch Plan Para 2008 109

Republiek SurinameDistrict Para19. BINNENLANDDoel: Het binnenland transformeren van een verzorging- en toeleveringsgebied naar een welvarend geïntegreerde regio, die als productiegebied mede als katalysatorzal dienen voor verdere duurzame ontwikkeling van SurinameDoel: Het binnenland v.h. district transformeren van een verzorging- en toeleveringsgebied naar een welvarend geïntegreerde regio binnen hetdistrict;STERKE PUNTEN:ZWAKKE PUNTEN:1. Goede dorpstructuren2. Actieve NGO’s en CBO’s in de dorpenBEDREIGINGEN:1. Desintegratie van cultuur, sociale structuur en milieu door o.a.economische activiteiten1. Beperkte informatievoorziening m.b.t. bewustwording vanmaatschappelijke problemen.2. Afname beschikbaarheid van mogelijkheden voor zelfvoorzieningdie de omgeving biedt3. Gebrekkige nutsvoorzieningenKANSEN:1. Samenwerking met NGO’s en andere partners inontwikkelingsprocessen.District Strategisch Plan Para 2008 110

Republiek SurinameDistrict Para20. ARMOEDEBESTRIJDINGDoel: Vermindering van armoede in lijn met de MDG doel armoedebestrijdingSTERKE PUNTEN:1. Verschillende vormen van capaciteitsversterking van organisatiesvinden plaats2. Veel micro-ondernemers3. Sterke culturele identiteit4. Creativiteit en inzet voor zelfvoorziening5. Menselijke en natuurlijke hulpbronnenBEDREIGINGEN:ZWAKKE PUNTEN:1. Geringe werkgelegenheid2. Onvoldoende trainingsfaciliteiten aanwezig voor drop outs en jongvolwassenen;3. Gebrekkige toegang tot informatie om zelfontwikkeling testimuleren.4. Gebrekkige toegang tot kredieten;5. Zwakke organisatie structuur van de lokale ondernemers;KANSEN:1. Inkomsten uit de grote productie sectoren vloeien niet terug naarhet district2. Er vindt geen herinvestering plaats door grote ondernemingen3. Gebrek aan regeling voor minimumlonen1. Stimuleren van huisvlijt en nijverheid2. Creëren van faciliteiten voor de afzet van producten;3. Creëren van afzetmogelijkheden4. Opzetten van samenwerkingsverbanden (PPP)5. Coöperaties stimuleren6. Regulerende maatregelen ter bescherming van het kleinondernemerschap7. Trainings faciliteiten /mogelijkheden opzetten voor startendeondenemers ;Maatregel / Activiteit1. Partnership lokaal en internationaal2. Decentralisatie programma3. Wettelijke regeling voor minimumlonen instellen;District Strategisch Plan Para 2008 111

Republiek SurinameDistrict Para21: CULTUURDoel: Vergroten van de mogelijkheden van alle inwoners van het district om vrijelijk deel te nemen aan het cultureel leven van ParaSTERKE PUNTEN:1. Enorme verscheidenheid aan cultuur-uiting (dans, verhalen etc.)2. Sterke culturele identiteit3. Aanwezigheid van identiteitsproducten t.w. dosies, awarra encassave4. groot cultureel en historisch erfgoed5. Verschillende soorten van kunstnijverheidBEDREIGINGEN:1. Massa toerisme2. Milieu vernietiging3. Onevenwichtige industriële ontwikkelingZWAKKE PUNTEN:1. Geen duidelijk cultuurbeleid vanuit de centrale overheid2. Geen conservering vastlegging van de verschillendecultuurelementen;3. De organisatie graad van de verschillende cultuur groepen is vrijzwak ;4. geen platform van de verschillende cultuur groepen en oforganisaties aanwezig5. Geen afdeling cultuur in het district aanwezig6. Geen data van de diverse culturele organisaties binnen deverschillende bevolkingsgroepen7. De overdracht van cultuur is zwak8. De cultuur is gebrekkig vastgelegd.9. Commercialisering en verwatering van cultuur10. Onderwaardering en vervreemding van de eigen identiteitKANSEN:1. Er zijn organisaties (nationaal en internationaal) die initiatievenondersteunen m.b.t. cultuurbehoud.2. Decentralisatie3. Eco, natuur en cultuur toerismeDistrict Strategisch Plan Para 2008 112

Republiek SurinameDistrict Para22. GEZONDHEIDSZORGDoel: Het waarborgen van de beschikbaarheid, bereikbaarheid en kwaliteit van de gezondheidszorg met als doel de gehele bevolking in een optimalegezondheidstoestand te houden c.q brengenSTERKE PUNTEN:1. RGD, MZ en particuliere artsen zijn in het district aanwezig2. Traditionele genezers in het district3. Samenwerking met NGO’sBEDREIGINGEN:1. Gebrekkige Infrastructuur2. Geen decentralisatiebeleid m.b.t. ziekenhuizen en anderesecundaire gezondheidsvoorzieningen.ZWAKKE PUNTEN:1. Primaire en secundaire gezondheidszorg zijn niet voor iedereenbereikbaar de toegankelijkheid a.g.v de infrastructuur en hetarmoede vraagstuk2. Er is geen secundaire gezondheidsvoorziening3. De meeste personen kunnen zich slechts een on-en minvermogenkaart veroorloven.4. Kennis over traditionele geneeskunde neemt af5. Geloof in traditionele geneeskunde neemt af6. Geen spoedeisende hulp in het district (gelet op de internationaleluchthaven)KANSEN:1. Er komt een AZV2. Trainingsmogelijkheden op gezondheidsgebiedDistrict Strategisch Plan Para 2008 113

Republiek SurinameDistrict Para23 MILIEUMANAGEMENTDoel: de instandhouding en het duurzaam gebruik van het milieu alsook de kwaliteit daarvanSterkte1. Toename bewustwording van het belang milieu2. Wettelijke regelingen zijn aanwezigBEDREIGINGEN:1. Vervuilde rivieren en kreken2. Instroom van met kwik besmet water en vis3. Ongecontroleerde economische activiteiten4. Vervuilend gedrag van Toeristen5. Vervuiling door o.a. BHP Billiton en LLC Suralco in het district6. Geen transparantie van de multinationals over dumpen vangevaarlijk chemisch afvalZWAKKE PUNTEN:1. Geen milieu beleid binnen het district2. Geen adequate vuilophaalsysteem3. Geen systeem voor afvalverwerking4. Geen voorlichting over milieu aanpak (w.o. vuilproblematiek)5. Geen milieu management systemen6. Geen naleving van de regelgeving7. Geen controle en sancties8. Vervuilde rivieren en kreken (waterhuishoudingen)KANSEN:1. de mogelijkheid van het toepassen van de internationale verdragen2. NIMOS, het BOG,MilieubeheerDistrict Strategisch Plan Para 2008 114

Republiek SurinameDistrict Para24 TRANSPORTDoel: de totstandbrenging van ordening en verbetering van het verkeerswezenSTERKE PUNTEN:1. Er is openbaar vervoer in Para2. Er zijn geasfalteerde primaire wegen,BEDREIGINGEN:1. Zware transporten van bouwmaterialen over de openbare wegenZWAKKE PUNTEN:1. Geen regelgeving en controle ten aanzien van tonnage op de weg2. Bussen houden zich niet aan de voorgeschreven routes3. het openbaar is niet optimaal en voldoet helaas niet aan de eisenvan deze tijd4. Er is geen inter- district vervoer b.v van Oost naar west van zuidnaar het centrum5. Slechte secundaire wegen6. Slecht onderhoud van de natte infrastructuur7. niet alle primaire wegen zijn geasfalteerd b.v de weg achterZanderij richting Matta, .Pikien Saron , Bigi Poika , de weg achte rZanderij richting Berlijn , Cabaenda dorp , Affobakka wegKANSEN:1. Wetgeving op ligging van zagerijenDistrict Strategisch Plan Para 2008 115

Republiek SurinameDistrict Para26 VERSTEDELIJKINGDoel: De ontwikkeling van een diensten en activiteiten kern in het districtSTERKE PUNTEN:1. Onverwacht ligt binnen de infra van Suriname centraal.2. Er is genoeg plantagegrond rond Onverwacht om onder conditiesdiensten te vestigen en activiteiten te ontplooien.3. Para is instaat binnen de decentralisatie richting binnen het beleidaf te dwingen.4. Er zijn ondernemers van diverse aard gevestigd inPara(grote,middelmatige en kleine)5. Er is potentie voor vele nieuwe ondernemingsvormen.BEDREIGINGEN:1. Het potentieel van werkers van Para zelf wordt negatief beïnvloeddoor de zuigkracht van Paramaribo door zowel meer activiteiten endiensten als studie en trainingsmogelijkheden.2. Ontwikkelingen bij Billiton en Suralco.3. Beleidsinzicht en het tempo van de centrale overheid.4. Wanordelijke milieubeheersing.ZWAKKE PUNTEN:1. De centrale positie van onverwacht wordt onvoldoende benut het teveranderen van een plaats waar men maar even voorbij raast,toteen stand met duurzame minimale voorzieningen en diensten vaneen stad.2. De organisatiegraad van plantages werken vertragend opinvesteringen van uit zowel de overheid als particulieren.3. De listing, coördinatie en regelgeving van gewenste en mogelijkeondernemingen in onvoldoende ontwikkeld(planning en sturing)KANSEN:1. Beleidsinzicht van de centrale overheid.2. Investeringsbehoefte van uit binnen en buitenland.3. Ontwikkelingsplannen voor de luchthaven.4. MDG,SBijlage 9 Handout Powerpoint presentatieDistrict Strategisch Plan Para 2008 116